Tema 9: Riscos naturais

ƒ 1.- Factores de risco

ƒ 2.- Planificación do risco
ƒ 3.- Clasificación de riscos
ƒ 4.- Riscos volcánicos
predición e prevención
ƒ 5.- Zonas de risco
volcánio
ƒ 6.- Riscos sísmicos:
predición e prevención
ƒ 7.- Zonas de risco sísmico
ƒ 8.- Riscos asociados ás
ladeiras
ƒ 9.- Riscos asociados á
litoloxía
ƒ 10.- Riscos climáticos
ƒ 11.- Imaxes
 1.- CLASIFICACIÓN E FACTORES DE RISCO
CLASIFICACIÓN
RISCOS NATURAIS RISCOS
RISCOS Riscos químicos
INDUCIDOS OU
TECNOLÓXICOS Riscos biolóxicos
Riscos astronómico (cósmicos) MIXTOS
Riscos xeolóxicos
Riscos climáticos

FACTORES
PERIGOSIDADE PROBABILIDADE DE OCORRENCIA DUN FENÓMENO
CATASTRÓICO

EXPOSICIÓN CANTIDADE DE PERSOAS OU BENS EXPOSTOS

PORCENTAXES DE DANOS EN BENS OU PERSOAS

VULNERABILIDADE SOBRE OS EXPOSTOS

RISCO = PERIGOSIDADE X EXPOSICIÓN X VULNERABILIDADE

 2.- Planificación do risco
Planificar o risco consiste en establecer medidas de proteccion que poden ser:

P
R
E
•ELABORACIÓN DE MAPAS DE PERIGOSIDADE
D
I •ESTUDO DE PRECURSORES
C
I
Ó
•CONSTRUCIÓN DE REDES DE VIXIANCIA
N

P ƒ MEDIDAS ESTRUCTURAIS:
R
E ¾ Medidas que supoñen construir
V
E
N ƒ MEDIDAS NON ESTRUCTURAIS
C ¾ Medidas de protección civil: asistencia e evacuación
I
Ó ¾ Medidas de ordenación do territorio
N
 PREDICIÓN EXEMPLO
•ELABORACIÓN DE MAPAS DE
PERIGOSIDADE
•ESTUDO DE PRECURSORES
•CONSTRUCIÓN DE REDES DE
VIXIANCIA
PLANIFICACIÓN DO RISCO VOLCÁNICO
PREDICIÓN DAS ERUPCIÓNS
¾Estudo da historia do volcán
¾Elaboración de mapas de
perigosidade
¾Detección de precursores
9Tremores
9Estudo das variacións no
relevo)
9Anomalías magnéticas
9Anomalías de gravidade
9Quecemento de acuíferos
PREVENCIÓN
ƒ MEDIDAS ESTRUCTURAIS:
¾ Medidas que supoñen construir
ƒ MEDIDAS NON ESTRUCTURAIS
¾ Medidas de protección civil: asistencia e
evacuación
¾ Medidas de ordenación do territorio
PREVENCIÓN DOS DANOS
¾Estructuais
9Construcción de refuxios
9Construcción de vivendas con
tellados especiais
9Desviación de correntes
¾Non estructurais
9Ordenación do territorio
9Protección civil
 3.-CLASIFICACIÓN DE RISCOS

RISCOS RISCOS RISCOS NATURAIS

TECNOLÓXICOS INDUCIDOS
Riscos químicos

ƒ RISCOS XEOLÓXICOS Riscos biolóxicos

EXTERNOS
Riscos astronómicos
¾ PROCESOS DE LADEIRAS
¾ DIAPIROS SALINOS Riscos xeolóxicos
¾ SOLOS EXPANSIVOS
¾ SUBSIDENCIAS E COLAPSOS Riscos climáticos
¾ INUNDACIÓNS

ƒ RISCOS XEOLÓXICOS
INTERNOS GOTA FRÍA
MONZÓNS
¾ VOLCÁNS TORNADOS
¾ TERREMOTOS FURACÁNS
 4.- RISCOS VOLCÁNICOS 9Fluxos de lodos ou lahares
Chuvias piroclásticas Tsunamis

Coladas
piroclásticas ou
nubes ardentes
9Coladas de lava

Gases velenosos
 LAHARES NO VOLCÁN DE SAINTE HELENE

Os fluxos de lodos poden ser especialmente catastróficos

cando se asocian a erupcións volcánicas. Debido ao
desxeo brusco das neves dos cumios, ás fortes pendentes
desas zonas e a abundancia de materias pouco coherentes,
os fluxos de lodos resultan moi perigosos

O Volcán colombiano do Nevado do Ruíz provocou un grande fluxo

de lodo (Lahar) como consecuencia dunha erupción en 1985,
sepultando baixo os lodos o pobo de Armero e máis de 29. 000
persoas. A pesar dos avisos do científicos que anunciaban a
próxima erupción e o risco de lahares, non se evacuou a poboación
 4.- RISCOS VOLCÁNICOS :PREDICIÓN E
PREVENCIÓN

PLANIFICACIÓN DO RISCO

PREDICIÓN DAS PREVENCIÓN DOS DANOS

ERUPCIÓNS
¾Estructuais
¾Estudo da historia do volcán
¾Elaboración de mapas de 9Construcción de refuxios
perigosidade 9Construcción de vivendas
¾Detección de precursores con
9Tremores tellados especiais
9Interferogramas 9Desviación de correntes
(variacións no relevo)
9Anomalías magnéticas ¾Non estructurais
9Anomalías de gravidade
9Quecemento de 9Ordenación do territorio
acuíferos 9Protección civil
 Riscos internos e limite de placas

XÉNESE DE VOLCÁNS

SUBDUCCIÓN DORSAL PUNTO ORÓXENO DE COLISIÓN RIFTING CONTINENTAL

QUENTE

XÉNESE DE TERREMOTOS

SUBDUCCIÓN DORSAL ORÓXENO DE COLISIÓN FALLAS RIFTING CONT.

 5.- ZONAS DE RISCO VOLCÁNICO
LÍMITES DE
INTRAPLACA ESPAÑA:
PLACAS
ILLAS
CANARIAS
PUNTOS RIFTING
QUENTES CONTINENTAL DORSAIS ZONAS
CONVERXENTES

¾Oróxenos andinos
¾Arcos insulares

9PUNTO QUENTE?
9FRACTURAS ASOCIADAS
AO BORDDO DE PLACA?
Vulcanismo recente extinto na península

CAMPO DE
CALATRAVA
ZONA VOLCÁNICA DA ZONA VOLCÁNICA DO CAMPO DE
GARROTXA (OLOT-GIRONA) CALTRAVA (CIUDAD REAL)
 RISCOS SÍSMICOS: MÉTODOS DE MEDIDA

ESCALA DE
RITCHER
(magnitude) ESCALA DE MERCALLI
(Intensidade)
Enerxía elástica Danos orixinados polo seísmo en
ceibada no 12 graos expresados en números romanos
seísmo
10 graos En Europa utilízase unha semellante chamada MKS
 RISCOS SÍSMICOS
Licuefación 9Rotura de encoros

Danos e Incendios
derrubamentos
dos edificios
9Danos nas
pontes e vías de
comunicación

Modificación de cauces

9Tsunamis
 PLANIFICACIÓN DO RISCO SÍSMICO

PREDICIÓN
PREVENCIÓN

9Localización de fallas activas 9Medidas estruturais

9Cálculos de períodos de •Construciónns sismorresistentes

recorrencia
9Medidas non estruturais:
9Mapas de perigosidade sísmica
•Normativas de construción
9Estudo de precursores: sismorresistente
•Ordenación do territorio
•Variacións de velocidades de ondas P •Protección Civil
•Modificacións do nivel do solo •Medidas educativas
•Variacións na resistividade
•Emisión de Radon
•Frecuencia dos sismos
Normativa sismorresistente
 Riscos internos e limite de placas

XÉNESE DE VOLCÁNS

SUBDUCCIÓN DORSAL PUNTO ORÓXENO DE COLISIÓN RIFTING CONTINENTAL

QUENTE

XÉNESE DE TERREMOTOS

SUBDUCCIÓN DORSAL ORÓXENO DE COLISIÓN FALLAS RIFTING CONT.

 7.- Zonas de risco sísmico
LÍMITES DE PLACAS INTRAPLACA NA PENÍNSULA
ZONAS
CONVERXENTES FALLAS
Arcos insulares DORSAIS ACTIVAS
Oróxenos
RIFTING
andinos
CONTINENTAL
Oróxenos de
FALLAS DE
colision
TRANSFORMACIÓN

Risco VIII-IX: Risco VIII-

Risco V-VI: Sur e leste IX:
Galicia penínsular Perineos

Falla Leste-oeste
Fracturación
secundaria

Límite de placa: falla Falla leste-

Azores-Xibraltar e oeste (antigo
fracturación do mar de límie de
Alborán placas)
 A FRACTURACION PENINSULAR E A DISTRIBUCION SISMICA

Limites de placas e
fallas importantes

Principais sismos Fracturacion

tardihercinica
Zonas de risco sismico peninsular
O TSUNAMI DE 1775 GOLPEA A RIBERIA DE TEIXO EN LISBOA
(Gravado en madeira)
O TSUNAMI DE LISBOA NO LONGO DA RIBEIRA DO TEIXO
(Gravado sobre madeira do 1887)
 7.- PROCESOS EXTERNOS ASOCIADOS ÁS LADEIRAS
CREEP OU REPTACIÓN SOLIFLUXIÓN MOVEMENTOS ROTACIONAIS

Esvaramentos lentos producidos sobre

superficies asociadas á capas xeadas ou
empapadas de auga
Esvaramentos producidos a favor
FLUXOS OU COLADAS DE LODOS de superficies de debilidade curvas

Esvaramentos lentos por

cambios de volume por ESVARAMENTOS TRASLACIONAIS
xeo/desxeo ou
hidratación/deshidratación

DESPRENDEMENTOS E
DERRUBAMENTOS
Esvaramentos os rápidos
producidos pola
imbibición de auga
Esvaramentos á favor de superficies
de debilidade rectas: planos de
esquistosidade, fracturas, diáclases,
Desprendementos bruscos xerados pola etc
gravidade asociada a fortes pendentes
 8.- RISCOS ASOCIADOS ÁS LADEIRAS
PLANIFICACIÓN DO RISCO

PREDICIÓN
PREVENCIÓN
Potencialidade do fenómeno
Estruturais
9Alta pendente
9Modificación do relevo
9Pouca cohesión dos materiais
9Construción de drenaxes
9Ausencia de vexetación
9Medidas de contención (muros,
9Alternancia de períodos de seca e
redes, mallas)
precipitacións
9Aumento da cohesión (ancoraxes,
9Procesos de xeo/desxeo
cimento)
9Alternancia de estratos
9Presenza de planos de debilidade
(esquistosidade, fractura, diáclases)
Non estruturais

9Ordenación do territorio
Detección da inestabilidade

9Depósitos
9Anomalías na forma das ladeiras
9Deformacións en postes, árbores,
valados, etc.
RISCOS DE LADEIRAS: PREDICIÓN: Potencialidade do fenómeno

PREDICIÓN

Potencialidade do fenómeno

9Alta pendente
9Pouca cohesión dos materiais
9Ausencia de vexetación
9Alternancia de períodos de seca e precipitacións
9Procesos de xeo/desxeo
9Alternancia de estratos
9Presenza de planos de debilidade (esquistosidade,
fractura, diáclases)
RISCOS DE LADEIRAS: PREDICIÓN: DETECCIÓN DA INESTABILIDADE

Detección da inestabilidade

9Depósitos
9Anomalías na forma das
ladeiras
9Deformacións en postes,
árbores, valados, etc.
RISCOS DE LADEIRAS: MEDIDAS ESTRUCTURAIS

PREVENCIÓN

Estruturais

9Modificación do relevo
9Construción de drenaxes
9Refdorestación
9Medidas de contención (muros, redes, mallas)
9Aumento da cohesión (ancoraxes, cimento)
MEDIDAS DE PREVENCIÓN: ORDENACIÓN DO TERRITORIO

PREVENCIÓN

Non estruturais

9Ordenación do territorio
“La voz de Galicia”
27-03-2008
SOLIFLUXIÓN NO PERMAFROST DA TUNDRA
 9.- RISCOS ASOCIADOS Á LITOLOXÍA
DIAPIROS SOLOS SUBSIDENCIAS COLAPSOS
SALINOS EXPANSIVOS

ROCHAS CALCARIAS
ROCHAS SALINAS EXTRACIÓN DE FLUÍDOS OU XESOS
ARXILAS LICUEFACCIÓN SÍSMICA
(XESOS, HALITA, ETC.) GALERIAS MINEIRAS

Inestabilidade
Inestabilidade superficial
superficial Inestabilidade das Inestabilidade
da superficie producida por
Por ascenso superficies debido a derrubes internos
gravitatorio ou por cambio de volume por diminución
de volume por disolución ou
disolución por imbibición en galerías

Planificación: mapas litolóxicos de risco, ordenación do territorio, recheo de ocos, sustentación..

RISCOS POR EXPANISVIDADE DE ARCXILAS
Riscos de colapsos: rochas calcarias e xesos
IBERIA CALCARIA:

Riscos de colapsos por

disolución da rocha

KARSTS NON CALCARIOS

(XESOS)

Riscos de colpasos por

disolución do xeso
 9.- RISCOS ASOCIADOS Á LITOLOXÍA
DIAPIROS SOLOS SUBSIDENCIAS COLAPSOS
SALINOS EXPANSIVOS

ROCHAS CALCARIAS
ROCHAS SALINAS EXTRACIÓN DE FLUÍDOS OU XESOS
ARXILAS LICUEFACCIÓN SÍSMICA
(XESOS, HALITA, ETC.) GALERIAS MINEIRAS

Inestabilidade
Inestabilidade superficial
superficial Inestabilidade das Inestabilidade
da superficie producida por
Por ascenso superficies debido a derrubes internos
gravitatorio ou por cambio de volume por diminución
de volume por disolución ou
disolución por imbibición en galerías

Planificación: mapas litolóxicos de risco, ordenación do territorio, recheo de ocos, sustentación..

Riscos de colapsos: rochas calcarias e xesos
IBERIA CALCARIA:

Riscos de colapsos por

disolución da rocha

KARSTS NON CALCARIOS

(XESOS)

Riscos de colpasos por

disolución do xeso
 ORIXE DAS INUNDACIÓNS
CAUSAS NATURAIS

CLIMÁTICAS XEOLÓXICAS

CAUSAS ANTRÓPICAS

DIRECTAS

Construcions, rotura de
encoros, escombreiras,
etc.

INDIRECTAS
Deforestación, mofificacion da
permeabilidade, cambios climáticos, etc..
 INUNDACIÓNS E AVENIDAS
Grande parte das inunacións débense á
ocupación humana das nomeadas chairas
de inundación, é dicir as chairas que
normalmente ocupa o río nas épocas de
chuvia.

Tamén os recheos nas zonas litorais,

para gañar terreo ao mar, dificultando
asemade a escorrenta das augas pluvias
xera numerosas enchentes

En Vilagarcía de Arousa construíronse barrios e

rúas en antigas marismas e terreos gañados ao
mar. Coas fortes precipitacións do 2006, na
preamar, o mar recuperou o seu territorio
Cee é un caso de urbanismo irresponsable. A vila medra ocupando terreo ao mar unindo, con novas
construccións, ambas beiras do mar. Na baía desembocaban 3 pequenos regatos que viron interrompido
os seu discorrer cara ao mar polas novas edificacións. A solución foi ridícula: pequenas canalizacións
subterráneas para dar saída a auga. No 2006, tras un verán devastador pola vaga de incendios, e un
outono moi chuvioso, a auga escorrentada en grandes cantidades pola ausencia de vexetación desborda
as canalizacións, e asolaga Cee. A auga na preamar recuperou por un tempo o seu antigo territorio.
 INUNDACIONS
PLANIFICACIÓN DO RISCO

PREDICIÓN
9Perdicións metereoloxicas
9Observación dos satélites
9Mapas de riscos (zonas inundables,
cotas en anteriores enchentes, etc.)
9Predición volcánica
9Perdición de movementos de ladeiras
9Cultivos seguindo curvas de nivel
PREVENCIÓN
Estruturais
9Construción de diques
9Consturción de encoros
(laminación de cauces)
9Creación de novos cauces
9Reforestación
9Cultivos en terrazas

Non estruturais

9Ordenación do territorio
9Protección civil
INUNDACIÓNS: MEDIDAS ESTRUCTURAIS
CREACION DE NOVOS CAUCES: O CASO DO TURIA
INUNDACIÓNS: MEDIDAS NON ESTRUCTURAIS
RISCOS LITORAIS
Destrucións
asociadas ao
impacto das
ondas

Impactos asociados á variación da

liña de costa con modificación dos
procesos erosión/sedimentación
por alteracións da corrente de
deriva
 Prevención de riscos litorais
ESTRUTURAIS: NON ESTRUTURAIS: Lei de costas:
Construción de 9Zona de servidume de protección (100 m)con zona de
diques ou espigóns servidume de paso e outra de acceso libre ao mar
9Zona de influencia (500 m) con limitación ás construcións
 10.- Riscos climáticos
GOTA FRÍA TORNADO MONZÓNS FURACÁNS

O remate do verán Quecemento da Durante o verán as No final do verán

masas de aire cálido superficie terrestre baixas xeradas tropical xéranse
mediterráneo topa n con ascenso de sobre o continente xigantescas baixas
con embolsamentos masas de aire que producen ventos do sobre os océanos
de aire frío topan correntes de océano moi húmidos que percorren os
dirección contraria continentes
A SITUACIÓN DE GOTA FRÍA (D.A.N.A.)
TORNADOS
FURACÁNS E TIFÓNS
MONZÓNS