BOJAN KRAUT STROJARSKI PRIRUCNIK DEVETO HRVATSKO ILI SRPSKO IZDANIE POTPUNO PRERADENO I DOPUNIENO A TEHNICKA KNIIGA, ZAGREBDosadans icdanja stovenska iedanja hats i saps dana se 1956 964 1968 1967 tos 1993 1970 Isat 1976 (980) 1981 (A) 1982 (1984) 1987 1986 (1987)" sy 1988 1987 Tada AS format, (Sa dag naj law A Format) IZ PREDGOVORA PRVOM IZDANIU Siroashi se strainiok — bio inser, tehnifar ii maistor — uw some ‘aa dnern sustece 8 mnogobrojnim, ponaece brani podacina © nas smo dosad upotrebijeval strane privatthe, no miova Je aporaba oer rikenaztog visoke lene 1 redovolinag snania rani jcika, Poshno aha ‘womenati ath prvatici ne prataia matere na takor natin Kakar bi bio porreban 20 mabe praksn 1 — io Je najznacayje — ui nema. domach Standards 4 dagih domacih props, ‘Da bik harem dfomice popunio tu praznin, edaio sam se sass ov Printni treba da je wijokpristapatan sage | svakome, pa je stopa ode ‘ram dep format. To fe dabako ogronitio opses. Zbog tage sam sept ior ‘radi odio 2 ono 0 dheimo weba srajarskimintejerima, thar 1 majstorima, pat stadenima srjasta 1 dacima sednithazhih wit Inter grada 20 tako rarlite stapfereznana nde bo lak. Zea sam fo ‘ike pili moke sia haven) een. Zate ce jednome bhi neteg previ 1 drwzome premule, fname é neko paplavie it pretetho, a drapyme pre: Indnstane dezra je ovge prrwnika Brokant materi, jdnako potreban 20 se stup- nieve noobrache. ta Shel praksn. Ortalo Jo gradvo saieto na namin ‘Poscna sam pattie posto rao nauk ‘omer novos ne tom ‘ol, oje tadew x srjarne, ednadsbe su wl ke. Time fe x neki porutima emeguien i poeta ‘ ukoreneihsastva mera — tenor | topliskog (Kalk), au svi Dodrudima si tehuckih prana potreha nope, apsolutnr tustna po Gio. 1. Tethote, hoje su kotlle uptrebu Gurgeva suttnd mjea x topline) te ‘ici, nastojao sam pedro sastavom adgovarauchtoptnshihtablce, U ovom {5 priaénik prvi put w sraéno} lieraur wpe abjvlene vitemanje potpane Lrorshe toplinske table. hoje sadrte sve orion preratunane | jednce Giorijevaststava mjera. Tone fe iu tpinho thn! bina liking rated je 5 eleganonjin, vel Jednadtbama, Liban, u toon 1984 Ye, aPREDGOVOR DEVETOM HRVATSKOM ILI SRPSKOM IZDANJU Prvo-slovensko (1954), izatin drag -vatskoilsrpsko (1956) —adaaje ‘vogaprtunik bi je rasprano w roku of po godin dana, to je pokazalo Kia je bi potrajn za djelime te ste nate store trate, Ocjene ‘els, objatjeneu strata asepsima i saopcene esobno, akoder se pov ‘ie cd st ob tadanj posta ste ci. “Tom priikom ponovno moeamo zabvalti ram koletvima ~ Toh zavoda oLitosuoja u Lyubljns + Tadestrje lokemotivs,stojva 4 motors "Duro DakovésuSlavonsKom Brodu, ko su kao maki omogu pv 1 drugo idan prruenika Tskastvom tet «prvim izdanina jedi su nova sano dopunjavana indanjaDjelo je + dosadatnih devet sovenskih te devet hreatskosrpakih iadana doego ukipow naklady od 290000 primjraka. Net je natn diem Sgosaie rien pita sve we doi w upteebs ne samo a anim ‘njestima, ee 1 ks0 pomagalo pri uty, ‘Kako se vee razabire 7 peedgovoraprvom i2dana, prvi je od 01 pote treboo da po dje gla sabe: da pomazestrojskim strunjacina pt studi i praks — dc, tude ‘ima, tehnidarim i indenerima ~ mnogim broksmim podacmn ic sre potebaim pi sakonevaom rad ~ da jedinteno prkaze sve zakonitosti 2a sve grane srojarstva vltnskim Jednadzbama, yu pritodnim meduscbnin odnosma vena (80 je io {Sjeme prog izdaya parucika peerani + veom sion zavat. Ste fe bilo potebuo piel na upotebu Koherent edi, ‘Uvea stim prank je vee poo ied, € 1984, wpounao tae st ‘suvremerim mjeraim jedtnicam (ta jo8 Ciorgive sustayajedica) te ‘bjaio Iu Um jedincama preracunane brokane podatke. Tim jedan (sala edunarodaog sustavayedines St) powetio eprruenk possbou pst 0 ovom iadana, hoje je potpuno unkindcno * jogcsaveminy2akonom © meri jediicama# mers ‘Osim toes pies Jeu skladusaajaoniim tanjem standaedizaie (JUS, 180, DIN) Gopunjen je presiten sowie pops, ‘Unovom gradi vl posebaospomenut: poten dopanjeno posh je © matematic; potpuno nanovo aapisana poglaja 0 osnovnm pomovins ‘podrutja regulcie i elekttomske obrade podntaka; nadopunjempodicl a scam waa, eed pou rebioans horn pow Ne atite Ww Da se novim graivom priuéak ne bi povetao preko prirucnog opsess ‘stom idan su wosale abc © poten + Kenjcnima Broevn (sto vile nije otrebno zbog iroke upoteberugnihracuraa) kao | posebai dodatak ‘informatie i radars er jew pirate ukludena novo poglsie stb podria), ‘avotita zahvalnost dugujem nakladh «Springer Verage Berlin Heidel berg New York, tune. pro dr E. Schmidt, Ho su-dopusi upoteby podataka za tabicevadene pare i dela Properties of Water snd Steam in SI- ‘Vaiss (1969) “Zabvaljyjem Jugosloveskom zavodk a standardizacu Beograd esta ‘ow sDeuticher Normenausschull u Beri za prstanak pomoe pt upoteb bron podataka i standard 72a poms pri sistavnju rukopisa dan sam zaalt w prvom red ‘dr Jdetu Puharu za mmoge Kons piedloge, apo pi lganom topes hom prienos te tehnolokim postpcima 1dr Pasi Mizon-Oblak za nepo ‘redno sudjelovane prt dopusjavamu.poplavss 0 matematici ur. prot Mirosinva Peeorita 2a konbretne pediogespodrugs Muromchaike iv ‘og zaka: me Dragu KelSins za pomos pe poste pop 0 elekrotel- ‘iG, d Zoranu Kandy Za sudjlovane pi oblikovanj poglla o rela 4 Jotety Duhovnku za predogeo cleXtronskoy crag podataks kao sia ‘ragima koji su mi pommogh konstim sajetima # upororenins "Topko zatwaljem takoder Anji Bares, 24 sudelovage pi dugotrajnom ssstavjanu ukopis | pazlivom popraijany ots Joa Puhar za tzorms feradene slike amino takvog prikara griva da je ~ sbog boleg preleds i vece upotreblvest~ nt jedno i die susjedne strane sabrano sve so je medar sano wjesno povezano,zahtjvala je mnogo dodstnog raga veé pe samom sblkoranjrukopsa, a potom josstalnutesnasuradm autora agar “iskarssLjuuske pravcee | jen! sade stepivo au spunjoval moze sine eje autora. Hela soma! U Ljubi, Kolovoen 1987 Bojan Kraut NAPOMENA PREVODIOCA Po ej makladika iv ovom je idan upotebjens strutn terminslogis. vtjedena my Fakultet a suojastvo | brodogradn Sveutita Zagreb, ‘0 je sabrana u Tehnickom een Viatka Dapes (2d, 1970). og veoma prosirenoggradiva ia mje potredia pomoew trminologi ‘To i'm pra prot d iB. Ostoie, mr, Lovorka Tomas 1 dip ng. ‘A’ Sok ta emu im se tone zabvauyem Jain je dojrivanjepreurc iadava6 Ricks, Kolovoen 1987 Mirsia Petorik vsapeeay PRVI DIO Sm teeeieai, AR ere isis SSGEM eincoaua SE ini ARERR Feo pierces Sere. ene rani, cae Saree eit mri ss aaanice AROLUTNAISREDAJA VRUEDNOST aes EBveciemime acini ene aie Ee arcana sauna ui od eR cca oe ee ra ae Se ce ge ee eee INTEGRAL epee Sears Ona oan DIFFRENCUAENE JEDNADZBE “Pep neemtc te Eepricnenreic eee poem rian ee! EE Sana ceo ii meena sea seman ms MEDUNARODNISUSTAVIEDINCAST ante foes ree Ser En Seca a ne ia cere Repke ee ie ce Sa care Be ae TERE dn mam Srota cere ee “Hideich ~ Oks i ES ee Ear csatiae sins Mee ‘in Sete nen se Rvgoreta lsh “eta ing,Wows jee {HEME . Bistoca tp — Geometric peek i Snjije= Sik Toa fone Sofemopeeeija pang iogaa ta TirapgomeHanina IMDROSTATIRA HIDRODINAMIRA akon sith signa Operatenwutieiy nm MIDRAULICKI STROBE SISALIKE FUMPE) Debanas vm” Bouin avon Sage StpacssujeeTabopumpe "Venu \VODNETUREINE Yodo saga Kein pa Stop eho thins ‘TORUINA ‘Tempera raeaon (isc) ORNOWNIZAKOM TERMODINAMIKE Bra renee IDEALNIPLINOV! hear Eo neninectiereen Ee Zante ona) et ack tAMSOME TT See eal nan SEN, Se ie Pao srgugpersnovs ina Touaerune’ teat canna ON iain pia Swe iar cea Conn " mea rumesron ne Toplinaka svopta aa es ‘TOPLINSKI UREDAIHI STROSEVI Sito PARSIKOMOM ‘puts gs) pao ol Koos Nips pre RADNA SPOSOBNOST PARE ‘sein pure inp pd cea Page STROSEM Stipe fra sje Pase roe KONDENZACUA PARNA POSTROJENIA ondenlst pra poste Regent geile Toone MOTORS UNUTRASWIIMEIZGARANIEM ‘fat Sake noe agi ‘Eooomnost morons ouatoen garter OMPRESOR reves pha este et Sapa Comet: Tatatonpe PURSKE TURBINE “TOPLINSKE FUE ‘anetponue opine ganpe abide sate KLUIMATIZACUAISUSENTEELEKTHOTEHNIKA ISTOSMUERNA STRUZA, ‘Ons kon Kachin, MAGRETSKO LELERTRICNO POLIE spe = Gusto magnetog pie tte Hskntso pole Kiger, WiBac se gnisiom pain wens sinhg eon SeSestan ter tresses, ‘Trantomucyatmenoe sve ELEKTRINOGRUANE ELERTRICNA RASUIETA ELERTROMOTOR Sir elektro abr devomaane ELERTRICNI VODOVINISKOO NAPONA “Transto” Orman eno MIERENIE ELERTRICNIN VELICINA AKUSTIKALOPTIKA ‘* ma LUPRAVLIANJE-REGULACUA~ AUTOMATIZACUA REGULAGUSKI CLANOU? {ONICKA GBRADAPODATAKA Princip amlogne whane Pn gee chee Koseeneiptain pssst ss RUGI DIO. |SPETVANIE MATERUALA xo isnwaseerara Mee i pee fot a Triana ion pent aca afaRNGr aa SS Nae tera ts SSneicherhettie sibs SEEN Muara Nines test eee a olehatogiantaadts tees = emusic eee See iri masa ieee dinars See tena REN tiie Tuer - Gin i ia KONSTRUKCHS CELICE Poses ‘Soren tonsa Sepectta Et eat CT pgs tence iy vos Sree "ean Sora Ne esta; aim pera ~Cele ogo pms abs caiaeetie Caicos ‘nina ten ia ore xIexes ty et Ue aaa noeeena oie Sa pins ak chert Te eacrai a ie peti Mit steric: Sein er eee (CINK ICINCANE SLITINE me oe ie oR ce RR ee cea ee, Secrest A Fania aR egos Sea A ‘opLictKoviNsKiH poLUPROIZVODA Oey ahaha Cys ren Fail civ konach ae POLUPRONOBT i wiptsnr” Rsk SEs epg Een ath 2a tne Ene Ene tettpergen (Center Cann tad Cet ac ALUMIMSKIPOLUPROIZWO01 ‘aon bk ocUPROlZVODI OD BAKRA I BAKRENISLITINA akrene pe en, aad Goewi tane alse Stn POLuPROIZVODI OD MEDI INKATOLOVA NeKoviNeK MaTERUALL BRORCANGHI NEROUINSKLMATERUALL ‘ilo~ewn= Kemi mate avo Past coenmee port an ou ea soa, commenti “Meck ku sora 1S Pre ar eee Ss eae ieee SE anna Bom crete veaarat, Sete, saat nn Ce eatman ian pene SSN ier, search wo Segoe: Locapis are eee ecole er sl Cee aati Beele pti ee ee casas Seto oon AE cat nc cea cea Sees See cane acai imc xiene UiinianjVuenicSivjanje™ 0a cme eon ery Sores ane Pr an Se Nah te Se seer bole oe ee hares ERR ee ea HRBaariia Seas Gretasors™ Rint ben oda xv upuTe 24 upotreba pratt 1. Pianje radomaka # kasom razlombovom rtom bog skutenog prosiora i radi pojednostavajena tskarskow slog, ra lomci a pisani Kesom raslomhovom ert. Prt tome se sinatra da 2 ane rzlomkove cme protete do prvog rmaka pls, minus ih puta é ab bled ~ abled) = (abyicd) = "% abled anfeyd= Pa tmfera=22% — athlesdmertod G+ oye += 228 pesdaas? 2. Omativane vktora Vektori sw u ovom prituéniu omni 1 testy — debijimtiskom sito (a) 1 alikama — gzzakom povth simbola (2) Jeri tekstu oznativanje povrh simbolapovetalograficke tek, dk bi sl- ama bilotetho mvedivo rariovane med obinog dbl uskanog sinboa. 3. Omnativane tfve mere Da u preratunavanju prema jednadabama ne bi dotlo do zamjene ir smedu mere a Kol () le mere (rad, simbolt su cana 2a hut (geometry « 2 Tote mera (anak ken) 3 ‘Osi toga Je u sie jednadtbama, aie se poiavje Tuina mjera, dodano {oS upozorene: (ra 4 Ratununjesvliinnkin jedoadiarna U ovom su prirutr w nagela upotrijebljene samo veins jednadthe (vii str 33). Prratunanjus veliiskin jednadbama morjy bit Kobe veltina lzaiene u kohere tale jedincama, Sve SI jedinice su medusobne koberentne Soga je ri atunanju's vel skim jednad2bama rezulat uvck pravian ako se sve mje ujedncama SI Za preglede, Jednostavne veiinske jednadibe mogu se upolaebt 4 deuge Koterentne jedi, ako s0prikladje Pr kompliciraninveliinskin ednadzbameibjegavaju se moguse powre- ‘Se iskljuvor upotcbom edi SL. Koliinskewijednost vena, zadanih ‘bilo Koj drugim njerama, vale stops ponaorie retort ujedince SI Pri proracunavanj velitin brani jedaad2bama (dhs. 83) mora ti zadan a sak vein | podst 0 nen} mienPRVI DIO Primperi* 2) Brain t= MATEMATIKA ze s= 3k 24000 Sonn 05390 = *hnoe Mateati ako ke 2oms emo 4 sen sree, Kent ae pte) 24m (= 20m) nie dak V-—Keadat toren ton jmako . aces = pee ni tonien toe Ra = Fl ee toe lop aa bab Siar 2008 = ho, ong ee Sa cee So 20 = 20-104 it Seren, pan Ih prod! opt age slg = a5 0 Wnt (0375 MP) Puen its = ete ; ; Steel py = BSN. a sno! (= 375 Mr) 3 tell jeio tah anges anarret see i jednako gt kotaogens ¢) Braina istiecanja v9 ~ V2ieh + Apia) = beskonaéno faktonijela ae = sat mie Sn nt (2) poms hh = Si0em_ | =5tm eee s hp nase ror aM PF naan jie e | 2 Teco ph saan een a Se ed otra tim lines ty VRIRAI SAF 2S VOTO — 245 mi \ eeee ae & Toplinski tok @ = (7) —T,)4 5 | puts - mnotenje JO taken Za A = 100W)me = 100 war siciesie ae home ete enone ¢ Eimecsa nome 0k 7 cettmbaton eva ) Ld | () kms | set Cee ey {Spt sade ee im () viitasta 1 gee Sues 6 anon to) Pr= ees wide 2 me sr1taie (28 8 iat Eprints drain | Stelle 34 ook pecet 7 : 15,0. 10 mts. % promt ere: isan om Spt na mijn (eee isa ai : pes ro mon) Ze omiln tion po 10-10-10 ge aes au Eanes + ete em pet ek ans B= Pipes Merona wee lhe kn eh cen, te ets Sanne sme x Soja psn 1Posebmi mater snakovi 6 jeclement shupa (aA ae clement skupa 4) nije clement skupa (EA: D nije element skupa A) C sadrdanuskupa [ACB skup 4 sadrtan jeu hupe B) 1 unja supra (UB: une skupova 41 B sade sve element, Koj suuskupovina Ail 8) 0) reek skupora (ANB prsjk skupova 4 B srt sve one ele nent, oj su wjedno w skupovima A) 1 abla (Hamitonov operator 4. Laplaceoy operator Serviranja) : 1 prion brojes Zoe bojev } A eal brojesi(aconaina i itaionaa bose) (2 racional oj radon) = (mins ne Zin +0) Iraconani su svi realm brojeei koi ns racionaln, (ogee prikazats kao reperodisk beskonati decimals raion). pe, Ve. © Compleat Caat hs i imagarnjedinia a realna ‘oo ima Vatae veda Latofov bro x = 3.141892 (6835... (= 2277, = 3581 ae = 6280188 an = 0.436620 Se = 9.24778 dx =09sevx0 ae = 12566371 ae = 4.273240 P= 18779. Un x = 190050 P= 1057197... te y 01321 PA = UNAS. Ve UR_= 0368190 0523599 an Vine = 0394902 In = 1.144730, gs = 0497149 uterov bj: = 2.718282 (Onova prion ogatam) ea raeense.. Vex 1a9sei2...et_= ssn Ve = iou721 |e = 0367879. Vile = 0608531 ge = 0434295 RACUNANJE S POTENCUAMA I KORIENIMA Potencje Keorjen ae (npn) %~ a~ osnova. baz * radians n= eksponent r~ Korjenshieksponent aso “Tak eksponent (a > 0) (tay = 40 hi eksponent (a > 0) (e0y"t = ea! L "te orn 2 Va = (Va)” re Vat = Tab Neodredeni zat: 1°, 0, =, 00, 20,0. =LOGARITMI Logarimirane fe radunska opera, pri Rojo teatimo eksponent b iz poanate potency ci bare @ ’ Bro je logartam bro ¢ a baz & b= bone (eis 0c porta brie. Za tla koja azu a> 0,2 1 wre loge = 1 loge = 0 imper S S cact lip tons acu tpi tog (0) = age + oe loge om = oa loggu’ = vlopyi ton, Va = toga Primer tog 22M tog 20'Vb) ~ lated = “toph = lop ~ Boge — opd = hog? + Slope + Protanane Iogaritms Yon = Moz (je modal retorbe) U upomeb su dekadski (Briggov) logan sbazom a = 10 pode: logartms barom a =e (e= 2.918282.) Dekada (Belgas) logare imajy base « = 10 Oznatujemo in Tone = ie " io=1 gt Svaki se dekadst logaitam saxo of 2) Rar akteristi ie (eielog broja ulogartm),.potenciebroje 10 kj odgovara mjesno|vredeosti pve brojkeu daniom bros 4: by mantise (decimate wlgartmy), koj2areoshjed broaka u danom ‘brow pratima w tablcama na st 6 7 Primer : vee oa teuia | 2% a aretotie | rs come Sree 6) | Shs Pod logit Omnene ton = nw - bean (Odo dekadshin prods logantama Tew = 0.4843 Inu In = 2.3026 Jy ‘eracunavane prod logaritama iz dekadskih In 6,82 = 2.3026 Ip 6,2 = 23026 0.8075 = 1.8693 coda logartmibroevaod 1000999 sabran su tablicma ns. B19. Za sve se druge brojeve atunayaju pomees Into ~ 2.3026: In10° ope In 642 = 6.4086 Ge 6,42 = in (662/100) = ln 642 ~ Un 10° = 6.4696 ~ 2- 2.3026 = 1.8598Ho [ Te 7a ya19 Tar 7459 Te fo 2s Zee 2 2 ee ae 9.) 779 776 723 773 7760 mm lee ee me ae ae 218 Ba 8 a2 ae ah lg ae RB B Rt Rt go oS oe BRE o/s 2b Be nH E ER, RY Rt Re ie Re E = te ® x mm # = ee 3 si ie Be Be $ B Be * ne fe am ag H is mS : 2 te i ae £ 2 3S Be : iS Be : ig Bie 5 3 aS ER : es oe at ae 2 ES iS Bi é = ae e B i EG Bi : 2 cet ay Mt z mi ai ms Bt 2 & ie Set Soe 3 2 oS 3 3 a stDigits tia isdieniiy nes: Gali? oa1ig 63154 ASI 4190 ents watt Kaw BRDEL SRIIT 3bis 03583 6351 eine Stan as RIT 399 B3H7a A391 3809 63825 Giste Maser Mase 696 S363 lego 4 sens 3642 Saeps o:38 8353 G80 esTe) atee [S3aor 818 sms 63ND Cad Bane 6.902 C9T9 Esse RIBS! 3349 «39M 64003 6019 ganre 6.082 6069 60KS 62102 4aN18 lGatas sa1st eitiay gigs Sazop eazie w's2 oan elzes Salat lngi97 esa gay obtsts Sains we e.tso4 Guo eaias ftaal ledisr 348 sista kos Qash0 w'sie essa Rises ase) ess) [Saeis eta e-tote Steet Raer? bae93 sttos GaraD era) ase lear70 6.478 w.4500 Gusls 4.831 w.tha6 Gab? 64H? 44892 HK IGao22 ods eons Gases a abus aiden 83013 asoan msoes sass ie3078 eine esos 65117 gs)32 asia? gslea aI?) Bst0) esaun lSs221 82 e335) Ss2us faze) e294 estoy ein Wsttn ws3sd [S3ier OSim 83ive eS4i0 Rsazs #9 64s) 6S MSaRD SOT Ios811 63825 65530 65550 4568 o s942 6559 65510 65624 43630 305) See) soar Sise08 Senne o'i25 asia) 8 3708 sie e542 Gis Geuus Gua? eure est fe3)a0 94s A59sH 6S97L Ranks 3992 OLS ele ots? e080 66098 Gato? 4130 Helse Ha? Cote BITE KTR? 6201 w42is 60227 66244 4428s o4767 462K BDH KsET 4320, Sesss ease 689 94873 Gases baad gaat? Qeaas ante Soist Gate Gear? 0 Sasds Rasle Rasz9 Glsus eesst Nase? easH0 5308 aa mael9 Sientt Reset Wags? wenTO se? Rass Aare ova) fay%s garae gash GerTt werel Re Gone Geel) eakse 2s 69096 50 ‘rms Shes os8 eo Sine tage Sbaas ese 550m 5308 s3pm2 sare Sie Sos) sanrs Sanne Ses S37 aera Las Sinee S80 SBN S972 5215 ss255 5004 ssn say SSsor Sinus Sseas Ssras Sa0 S3im4 Sa0st Sos Sn $8131 SSS Stee S540 Sass $400 099 S08) Sue Sane Same 57098 STU $7108 57197 $770 Soe $780k Tako Staay Sune ftom Sota Srtue S287 Svat S001 $32) S08) Skomr SIN) Sao Shaio Stan Sart Skane Bose SORES SeoEE ruses BEEEE EE! Sass anon we 9859 Ga47l Goe GRd 6808 Bist Sn Some S500 eos Shes Son i) Sate Sr eh eon erst oo eset S30 S350 S226 She ohn nl ieee SHG ana eras eval? oman Bs nase octane 6299 67511 67503 «7534 Sane iss Bese Set G3 76d Gleae Oeas Shee ten Br ans ah6 SIM etter entee Gres oat sors0 id fore oan) (Shea Grace Caer Sot | Sie it eile Beton soe) Eis Chek costo Set ita e iis er Se. eae ass 6.088 64079 68000 6101 8112 S23 i ete Sr est Oates Sato ato wlan ees! ALS wane | e531 eres Suljehiag canis atte edie Cate? Cazes fate QOSI0 Oa030 sat tne clas SSS Ses RE AIK Gaoy adios Rene sales gees exes 3 ne oe Stakes) Shaw hts uni emsor masts easl® esas eases Rasse =| ‘ oz 35. GASOS ASTS GASES G56 6807 GAGIT 8528 BREDA Sa 9859 Pa 0 aan beri Se /etoe etka shoon wiron ekriy Geet eeeas Gaoas Gs erat 3 S330 chen S 4 Shae Genas AGES Sans ces 3 Sa S38) S380 03s Caer ig eke aise ease? Sans? eeT 2 G20nh Sus OSES G25) Cane CNe Cimy os leay7? Sioa? cor ior aU19 E5027 Goa? Gos? aukT G9NEE‘TRIGONOMETRUSKE FUNKCUE U pravokurno su roku: Katete —stranice a uz pravi ku, a ‘Nipotenuza™ stranica ¢ masuprot pravom ot "Tegonometriske funksije Kut some e si stranicapravokutnog wokura sinus sina=lc tangens tan @ = lb Kosines cor a= bie otangens cote = ba Veijednosti trigonometnishih funkeija katows of 0 do 90° sabrane st vs tabicama: 2a sin eo na tr 121 13.78 tan | cot aa str 14 in 1S Veiednosirigonometriskihfunkia tec potebaihkutova eC a ma_| 0 | me | ne | no | nz | ‘x | dan | On ops mw] fof-}e « [ave uliea| fodiens o ive) 1 vr fee] o | se] o selves li livsl oc leet o lee “Trigonometiskefunkeje u rani podrasima kutova = za [otal rea] Mesa] rsa = na | ta [otal nea |aury 2a] ee sin sana | sana] Suna | oma | zene cope teaa| =sina | cosa | ssina | +c0sa ots sonal sana! seta | tuna | sccta ‘Osmond duos tegonometeii Gnkcle Somat sina = Vitae fana=sinacosa —cosa= VI sin’ cota =corasing 1+ tna Vee tan cota = 1 6 cota = tint ‘Trigonometiskefmkcije dvaje tora sin (a f) = sn ceo f & 00s asin B 0s (a B) = cos cos BF sin sin a ae cout (at py = SSSR BEL. cope eota Za.a= Bute: sin 2a = 2 sin cos cos 2a = costa — saa tan 2a = 2 up a(t ~ tana) cota (eote~ Ie a [Nadale vie sin 3a=3sina~4siae cos3. a= deme 30s 2siw'a= 1 —conda deota= 1+ 2a sins ine Dain #58 og 28 sina ~ sin = 2608 222 sig #58 con cn B= Deon £2 oy SHB. tana tan p= SAL coe a cB cota t corp = Be} 2 sin asin g = ~c0s (a + B) + cos (a) 2sin a cos B= sin (a + 6) + sina 8) 20s acon = con (a+ B) + cos (a‘Telgonometriake fnkele: sinus od 45° do 90°, kosinus od 0° do 45" ro eae ae esha aH Uoias gm TINE are Be Se tion O52) ages ageret aoe 7318 ‘anes tase lar a | otis O38h ote Odiee Oyun Grane fiasste ere Bee Se | Sunn O17490) aoe soe FseK0 Oa8Nnt fare Suis Sg | 954th H5Se8t Laer e839 est e604 ‘aen6 fro4s3 see So [enn sent 38077 aout yen ons inate eater |B Se) OTe Taney algnons Wa Ohad Oath Se | tvannt tao rose Saostd teas gong S| Odom Camas Ganstt Saasse anno aos Se | tom: Oko Gane histo Cartan trots | osisis amon Gare Omasr7 Gamer GAzsos ote) SE |(iasmne Uiaboos ote Saisie OAavon Oaaaed Capt 57 | assey incoss Sasies Oinases olnses)Onaans es S| oeas chose desta Uiasite seer ast? cause sr | ossrit aston 6013 Daeslo| Games) seo. sea | dsso0s acres Goan enite Oaraat nates set Oeraee leoot ara) bhwoan tisisk asa SF [Games Oeass Oakes anon Osto02 $F |idapior asa Wieoea) 40782 oss SE [theouny Or Osos one oan G6 [Snes onss Osis O91336 aay Se Stas Suan staid si0s ane SFO st0s0 aszies Disei9 a92e0 aeons Ge lasagne Dosiae 93ase acer (ated Ge [tana oss Wiovreo aSaKe9 Gaaae2 Oat0s) O438ia Gassrs 6 e )09948 cons Howser ossss7 aie? Ditea) aed Gasia0 E1582 ssete Gpesze (asso Gaer7s bikeass Weed) ae [nadine castes Disess aeser aza0g theresa Garrie 991 Oanaoe Sr Fe |g sens Disine iauisy OsR73s goes Oao242 DaDees CasTaN Oe DSoiae aea8 Wonca sian ns2s2 Gsusoy Osu7se UstOos —UsL2st $35 98505 Hom eae? sisbe 51783 fsaoe2 Cs238) visas Oaeas Ie boraie Gsm? Suse Mshee Osis aS30s Osun & Fe Oiteod Be |0Siiar WSinoe USiesr O3siog ssute Ulsser see seus Be /0S5010, OS6ie0 UseH01 OSéest sse80 OSI S&F hionioy oats aan taweas lente As |osnise sree Ostman osier sass Se |tjaenl asst Oousto Kea) Conars Be oS Osos sana OSous Wisse43 St |aeres lsasis Gonnse gs oonous FF jopon2 Mant Oauess oso erst? Sf |Siauiay sant Govioe oaoes noniat we |isisee eras Oagize Os2351 ngs © igs? Gopsm saat Be inn082 Detise nase Oseae tose we te O38sit Hosta DSsse7 Host dger79 Opasor Oma eaoes esas ot Daeees 099492 ngmnne H9sTIe | Ussene Oesazs Ocoee nnd ses? = oe 099798 digonis Sout Ope F /osens neniae Garae tse oetoer ee Rooeos Sates Saas oes GE |obeto0 WSsit2 Oiskers ees seme Ulsbase ee N9998h Means 9897 MoH 6 |cssise DSsurs_Oone; 30091 nash Uosos oe, ‘gooot_nigeess 199904 _ooe99 soon ss cacee seer cceare Serra ara * ww Users ea se— — = ae ws wee (ae ee = oe ee ae = ioe ee ee 3 : ts UES ieee ee = ee ORE ee |e es 4 iit | ups = E ee = = ae = 7 Be Le £ Ge a = ime ERIE = : = iE a A Sate ie g ips Se Ee eee £ IER Re Bs So Gee = clear Ses ee tees feet daar same iE tas Sane Ra at et eet a ep Se Ae GA Se Se) fe BB ee SIS He AOS BS Be ie Sts GRRE GS Stee SS; Stat daa | Se oes Se Sas Sh OS RS ois, eh ds ine a eee ee ee ee ae IE ie ae Pie See AS Ge ie Sat ae |g ie ie IUiSS GRE GSS Ge Ue ie is ig ES = er Be ie Gent Sine GEE RS a £ Ge EGR Bis a Gat SE ae eg : ine ae ioe We HS ieee ER A a iae| ie ee ee a RE BBS] E SURES TEE UE Se ee A aOR RE GR A] & oe ees ye Pa[atunavanje scanea i kotor okt 8) Pravokunt roku (y = 91°) hs a4 p=" ale = sina = conf = hb cosmo +) fs ~ We» cosa snp = We Sinusov poutak asin a= Bin f= cin : ah tn = np Kosinsor pouak a= +E Dhecona bam cota = tap Baa +e~2eccop Visi nd hipotenuzom h = able Ptagorn putea? + BE = ead a Bebe y Poaaio “ratio Proje poutsk a = boos y+ con ab coVeee are bx acy scone tina at ew bom as aco p ees Baw @ __—Visna (aad steaicom 6) = asin B= bso ne poVene hewn a sin a> ale Peano Taino f= ae Rare ears ke cman (Oo wyRbe he aaVeoP he NEE @re- ene (+B cya sin f= ve p= or ~a yew (e+ ae ‘ba atn a= aco aby c= akin a tan a = asin (6 ~ aos y) ——_ tan B= Bsin la ~ Bos 7) ae a bana = beste bon aha . “a an csine i cana 2 reno tee a: = Bsa become oe 2 resin glen 2s: a> Bain 2) Sedna: roku sin = (ba) sn @ 2-0) ; pet a= = (p= 0" aay sn pain 9) sin yin (B+) he ENF = ote 1 pay 6LIKOVIETHELA Povrina i opt tikovs A= powtsina, opie Sranice abe itor aby Zoro} kotor gs Bey = IM Viinane haan thie, ordinate vifaka Afra, y4) Blt, Ju) Cle Ye). Dijagonala D Visa h Keadat (= y= = 90" ae a One p-ov? Prvokutnik «+ b= ha 90° a a+b DaVeee Romb a=) + hat or ahaa te heasing Paraelogiam a4 b= a # 9 A= ok = ab sin =e he bsina asbecedue 3. Viekut (pogo) Bro} strana n Portia odtedujemo rstvjanjem vekuta na wokute. Opsegje br) sik im 4. Pravld vide an straica Srey kat 2g = 27/n 2p = 360m Powrtina “A = lati) cot @ Opser o romjer opsane krutnice Promjer spate krateice d (ea) iow | eT a 3) ms or | masse! osTia weadrat a}aaas |e 4 peterokut | 5] ns 36° | tr2nsue | 50] 701se | 137600 Seserokut | 6 | us ar | 250814? | 60 | 20 mle osmerokot | 8 lant 22.1 aznaeel sal 201320 | 2uarsze 5. Krug Polumjer, _promer atin krtnice) Kui segak¥odjetak Polumjerr. sedis kut @ @(rad) LakT ep Teta = Drain : Visina odsjeeka =(0 = cxf ae 7 Boek ata Povrtina odgecka A, Powina sjecka A Kui vjenae ‘untar polumer Rr ‘untarn promer D. (Pyne (Oda w Usk viens sine 6 = R= 7 ‘rednj polumjer@ = (+ 92 Zend Poluos a,b TS Aaa Seed) -Vab | 19ovine |volumen! Hela V ~ volumen, obujam, Ay ~ povSina osnovke (baze), A, ~ povrtion ‘ats, A= opie (up powkina). hl ~ visa 1 Prisma aie %—Pravokut paralelepiped sa straicama a,b, € Va abe vA = lab ae + Bo) Dijagonala Kooks ridom a A= 60 Dijggonala “Ga VE 2 valk VaAh Lspravay sas plumjerom » Varah Agron A= arte e) Suplvalakspoluajerima ir VaR Plaka, Supt vaik stankom stienkom Debalina stjenke d= A Sredaipolimjer p= REE V=2endh A, = 20d 2. Pie - vetan Kearanapiramida sa steanicom osnovke = 4 visnom | Veena Kut a izmedsosnovke i pobotke tana= 2hie Pnkzacenakvadratm praia sa stranicama os novia vsinom hy ‘Visinapiramide h~ halle ~ 6) Vedat ab + DVS 4 Kile Statice osnovke@, Grohen ¢ VeQes obo Ap es NE OBIE + DEF =e ae ap + ab 5. Sitae Pah Re rnte +n) Prkracen store Ro = pomjer onnovks hts Visina tote = ARR — 7) Kut stotea——tan(ay2) = (R ~ rh Vm (ROR 4 Pah 6. Kugla Polumjer R, —promjer D vw ap! = 4808 e)= Lap =052360° 3 A= 4nk! = nD? Kuli jek iojetak Visina odjetha (Kalo) polumjer kughne paraele a= Viger = volumen odjtka . Vp = IPR = m3) volume isjtka q = 2 anh = 298 wh povetna plata oxeeka Ay = 2nRhKOMBINATORIKA Bro permucia(poredaka) 2a nazi elemenata Play =n = 123.000 Bro} perma za elemenata, medu Kojima je m jean Poy = Bro} hombinacia melemansts rt razreds eon-(1) = ati sponssiasion yay = ("87 ered ~ bee ponsviania Bro} sartacyam elemenatar4og razed = Sezponatiann vin) = ("Jer = sponaanem vin) = 0° NIZOVI1 REDOVI Red ata tat. tat Actes nis 4040s at 3d. sl), (ae aybiln 1) = Ronst Suma n anova aitmeticko nia = Ea) +09) = Pay + (n= thd corer errr Ten neh er ery teens Dane h Baa e de 2 Geomerijsi az 09. faq ag > ada Yada = hom ‘Suman elanova geometrshog ea wot a nema honaéne sume = 26 =e aro bn(h ea) = an via ea — menafesye $e) a(t] sing = aN! = 2984 2151 = 27 cots = Liat + tal — 6+ sreret teal bro} 2DETERMINANTE. Determinana 1. eda lan Determinants 2, red wae |ta en] eee [once (320 ~ a a) ayes ae = ayy en) (e099 ~ on aay) Vriednostdeterminanter-1ogtedaiaratunamo tako, da skalrno pomno- ‘imo Koo redak ih tupac a subdeterminantama fog retka stupa, npr 223). (pps)—33- \riednos determinant se ne mien, ako zaokrenemo determinants oko lane hjsgonale (ea 180): ant dv eka il va stpeajednaka il proporcionan, ‘ednose determinant ednaka je nl fav a MATRICE ‘Ako jen = 1, nacvaro matrcu = (spain) vektorom Manica A dimenaie mm ia rerodaka tn stupace et Dije su mathe jednake, ako imaju jednake dimencie | odgovaraiuce ‘lementejedntke, Matric ima Kojugod dimen, asst nj element 0 Zbvajat motemo mattce samo jednakib mens: Aloud B= [balm A+B 04 + Pal Mace A = eal» mnotino sa saloon & (elim oem) tak, svat clement bh fomtines£ kA = lk oaln » naotek mats A Uh» B= al pH mate C1 A8= Kala ee ca aa hie tao ae +t na Te clemcnata mace A [aq » meno bij eda pica vot deeeninante ih dove matt A= [ou obo tango rednm rpemo rte supe ape wee ty ako m= me muni Je Kadam Sak eh} ati pid tenn eterna ean sant, Maton 4 J ryan ak je Stem ima tao Kenda mr je since ako je A” = A, ese, aaj A” oe Maca A = fal roe rng, ak je Baja teint nog reda mate Arita 0 we werd Seteminat ps eat Rang matrices ne mie, ako. cto zamjento dv sup (2v eth) ment eto te eta) porno ben 4 #0) = frp tat) fomrotinn prov je eg Pibno X som (pe rte = Wbakew ako as[APSOLUTNA I SREDNIA VRUEDNOST Aprotena vejednost Definicja apsotune vijednost tat realnog bro & pas tomeco. Apsolna vnjednost kompleksaog boj a defnirana je jednadtbom bina Ver=oVEe amathi aaah 2a proivoline hompleksne brojeve ai Brij Toph = tas fel ~ IBS va + AS ion + WB Popresne wijednost Za resin rojeva a2, Bit ~ arimetih prosiek Anh tate ted ~ geomet prosick @ GNane aya > 0 ‘harmonic prosck HE BINOMI (us ofa tabs (ee by es 3a + San opeat (tates (rj ates ‘ ras roy (a cot gertats kon Be OF soe ' @ eR = (asi) @- i) paaa rere) PEDO (aE Oa Fab so 26 ALGEBARSKE JEDNADZBE tog stain mau opsegu Kompleksih brojeva n Konijena. Korjne hve jednadthe ode: emo pcm nas, pane nic metas mene me ‘ednadiba prvog stupa (lincarajednadta) atb=0 aso Jed tarsa=0 40 lima jedo ten edaadibadrogog tmp (vacratn jecinadzba) aehreced 040 imadragetnie = (-b 2 Vitae We Diskriminanajednadibe yyy gy, Za > 0 ima jednadtha da razicta reaina kosjena, ‘4 = O ima jednadba dvajedaks rena korjena, 12.4 < 0 4 konen jednadbe Konjugirano Kompicksoi bro ‘Ako su yas korn’ jednadibe x? + pe + q = 0, ened gaan in p= nls) #2) edmaion veg smn (ie, ees.) tevamo jednrtnne Siem dij linearmil jednadeb die nepocnanice (x,y) axtbyen aetby=e Metode retvana: 1) Metoda supstiucje Tz iuge jedadtbe y = (cr ~ a:x).b;wertavamo w pr jednadtb, by Metods homparacje le objajednact dobivamo nepoenani y= (c;~ ayy = (6; ~ ab. «) Metodasaprotsh Roefcjenata Jeanne mactimo takvim brojevima, da dbijemo pi eanovima sistom nepoznanicom suprotne hoefchente, a potom ih zroimo. bee + Dibay = Byey dsb = tybay = “bye Rcenje gas pe che air = ah ait matin iratumavamo nepoanasice ,Sistem near jedandibi Sistem jednadti s neposnanicama 8.5... ane + ayety = by aon + # aaeta be Sistem je howogen, ako je y ‘ng O-sistem mje homogen NNehomogen sistem jednoiko je ety, ako je determinants sistema at = ty og = 0. Ako je ma jecan Ajetenje tema pan ta A get, aye Ae, nowt oot naa, ae ws: bya... By by men. can abs a o Ae An bas ta a ol ‘Za aehomogen stem via arthyee, aethyne 2a hoje wie A boe0, as retenje bgt he ahaa abs = ashy TRANSCENDENTNE JEDNADZBE sponendjinejednadibe Jednostana se cksponencaln jednadtb, prearrr ees sjetava logaitiranjem (paravni it dekadnim logaritmia), Recfene eli = in bling Logarta jedaudibe Jednestavma logartamsh jednadtba loinh — a>datl ima een . ‘Trigonometise Jednadibe Zaljesavanje jedastovihtigonomsetniskih edad, apr, sin(mt += a me O, potrebne su tblice vijednost tigonometsiskih funkoja ih odgovarjuce ‘aunalo, Za jena sn (mu +8) = a eatin ie tain Kat te dobivame rete Peete aie! [Namerién rJeavanjeJodandibt ‘Voopéem sucea motemo Ronee trnscedennin edad ordi meto- dasa mumerihe maleate Reaine Konjene jedaadzbe f(x) ~ 0 pokutavamo iraéunati momerickim ‘metodima ako. funky ™ f(2) koja mora bis neprekida, pride talbicom i grafic, Korene dobivamo pu vijednont y= 0. NEJEDNADZBE ‘Linearnaasjednatdba + jedaom nepoananicom “ha ys abe Jina dea eens A reba are ce waco Keadsatnynejednad?u 5 jednom nepoananicom aE 4 be ve z0 motemo se gram fake nar tbe ve tako, da iz lke wanovimo interval, ge je y 2 0,ANALITICKA GEOMETRUA (Ope oii jednadobe Avs BysCn0 [Eup obik jednadtbe = oaecak nas y yo mesh Segmentn obi Mayet Sedna pravea kroz zadau toskuP; (91) x priklon ku a (prikhoski Aoetcjent oye mt =a) edad pravea bor dil adane 1o8ke Py (2,9) Ps (5.99) =m) =n) O19 Parabote kro wth Pe (to. ¥0) oh Y= veto) (peavey “y= yo(aney® —Avadratna parabola) y= plate)” (hubna parabola) Hiperbole koa tobks Pe (8) ye = yo = koast Korstrukia krvule V4 an = (1+ tan of Now. za tan a = 025 fe ie neat tan 0278 01307 0336 0367 ea ‘Opa edna ~ za sree uto8ki 20,90) 1 Gi t0- war Sreditjajednadaba~ za rete w shitty Gr=Oy= 0) ‘Tiemenska jednadtba ~ 5 ordinantom os kao genom (= "Jn = 9) lipsa 4, B~ poluos (u smevovima xy) ‘rej jedmadha wat + yi! ‘Temenska jednadtba y= (Pia) Ga xy onsale lps: 1) Ako dating, Su dajinw @ + b otha P djl na Irakove ab, pomicemo tako, da njene keine tobke Mit po medgesobao okomiim pravem, opie teh elie, »b)Preseitakruninspotumjerima 21 ix zjed- tkog sredta Os prozoliim pravoem pode ‘uj rocky Pelpe. Parabota Tjemenshajednadtha ~ soxdinunom os kao tan entom ins Koordinatama dante F (2.0) y= pe p= paramecar Za parabola + os w smjeey ordinate y su jednadah ootdinate xy zamjenjene “eanadta parabola tjeme skoowinatama 1,90) 0 90? = 2pte = 20) (Opt obi jedadsbe (2a 0 w sera ovate y) Konsrutti parabote Simetala udaljenoat St epresieca proto pr vac p ror tarts F's vodiicom v 4 parle * os patabole kroz pesjecBte odeduju tock P paraboleHiperbola (A ~ simpsote) ‘Stetina jednadtha Ha 78? = 1 ‘Temenska jednadtbe y= (ie) x («= 20) ‘aja s koordinatim osima hut 45" pees ibid nastae pe koteanj ke nce po praveu r=W@— sn) ye r(l ~ cos 2) ea oan eas) Epcioda nasa pn kotraniy vtnce po vanjsoy Sram drupe Krab = Hmsiny snmp) y= rom co8 y ~ cos my) me (Reeansl n= Rr youn Hipocikioida nasaje poi kottaniv evince po tutranj} tran droge rwance = romsin y ~ sin mp) Y= hon co + cor mY) m= (R-nr=n— n= Rr yan Eten neta rod es une = Ridin c= F005) Vo Sita r= Ricos a aN : ee Evolenma funkia iw a= tan a= @ we reese 7 zr TS] wr0e15 | waveser | wN6<7F | o.p067as | o.poraRs ] 0.07256 | 0.007499 | 9007736 G42 | aoe 756 1) Sibonias | 009300 Sornase | Strouse 14| Conoven | orion | ori se? | ore70s | o-oizeay | O28 18] Soiarts | Goro | oprsaie | siois72s | dotatas | 0.14328 20] soiss0s | ois39s | o.osase | ooteos2 | o.oies02 | oxios20 Zt] ootras | ooir77r | oomary | oo1sses | 9019320 | oo19sys 24) Wobboss | siozoazs | o.oatans | Obziste | Qozzors | sioza see 3] Wossom | oioansrs | ooaeris Dovssta | oipas79 4] oloaoase | Szeast | Oszrsot Doasa39 | disposes 2:1 no2se7s | oaaoets | o.ost2a» | o9s1917 | oos2s0 | v.oxs200 3e] nono | oarsess | o.03s3s2 | o.3e069 | 0.936704 | 9087337 35] doaeesr | Sonvour | Goyeeis | coweor | doses | Dow201 Se) nioanaiy | Ooesees | Geeats | Gausssr | vageago | nogr2re 45] ologstoa | owoane | S.sdore | Gososor | olastsse | nose ias Sol olosszst | nose7an | o.nssar7 | aasq720 | oasr7se | o,osa7es FUNKCUE koje sratojvnjednost x24 x bpidecten toto odeden ean bro} _y Nate so, dae itera a,b} dana funk ft se pte y= se «= argument i neodvanavanjabla Jes) tonkaiska vnjednost {o, 8] ~ defines porte fukaje {Gra foe f(s 2) J sup si toga (x, (2) ravi x Elementarne fuse Polinom it ela rctonalna funk mtg stupa je $0) 02" + a TA aye ay ae EO Ravlomljena raconsia facia je kvoient dau poinoma tye batt eet bb $0) TO aes Fa + ip