A jan m t kqijt vrtet me plot pasion t thell?

- Slavoj iek
Tani kur t gjith jemi n gjendje shoku pas vrasjeve n zyrat e Charlie Hebdo-s,
sht momenti i duhur pr t mbledhur guximin pr t menduar. Ne, sigurisht,
duhet pa ekuivok t dnojm vrasjet si sulm ndaj vet substancs s lirive tona,
dhe t'i dnojm pa spekulime e arsyetime t fshehura (n stilin e "Charlie Hebdo,
megjithat, i kishte provokuar dhe i kishte poshtruar shum myslimant "). Por
patosi i till i solidaritetit universal nuk sht i mjaftueshm - duhet t mendojm
m tej.
T menduarit e till nuk ka asgj t bj me relativizimin e pandershm t krimit
(Mantra se "kush jemi ne n Perndim, autor t masakrave t tmerrshme n botn
e tret, q t dnojm akte t tilla"). Kjo ka edhe m pak t bj me frikn
patologjike t shum t t majtve liberal perndimor q t akuzohen pr
islamofobi. Pr kta majtist t rrem do kritik e Islamit shpallet si shprehje e
islamofobis perndimore; Salman Rushdie ishte akuzuar pr provokim t
panevojshm t myslimanve dhe n kt mnyr (pjesrisht, t paktn), se ishte
prgjegjs pr fetvan q e dnonte at me vdekje etj. Rezultati i qndrimit t till
sht ajo far mund t pritet n raste t tilla: sa m shum q majtistt liberal
perndimore krkojn t zbulojn fajsin e tyre, aq m shum ata akuzohen nga
fundamentalistt mysliman si hipokrit q prpiqen t fshehin urrejtjen e tyre ndaj
Islamit. Kjo situat riprodhon n mnyr t prkryer paradoksin e superegos: sa m
shum q i bindeni asaj far Tjetri krkon nga ju, aq m fajtor jeni. Ose, sa m
shum q toleroni Islamin, aq m i fort do t jet presioni i tij mbi ju. . .
Kjo sht arsyeja pse jan t pamjaftueshme edhe thirrjet pr moderim, t
ngjashme me ato t Simon Jenkins-it (n The Guardian m 7 janar) se detyra jon
sht "t mos reagojm jasht mase, t mos i publikojm pasojat. Duhet t trajtom
do ngjarje si nj aksident t tmerrshm jetshkurtr "- mirpo sulmi mbi Charlie
Hebdo nuk ishte thjesht "aksident jetshkurtr", ai kishte ndjekur nj agjend
precize fetare dhe politike dhe ishte n mnyr t qart pjes e nj plani shum m
t madh. Sigurisht q ne nuk duhet reaguar jasht do mase, nse kjo do t thot
q t mos biem pre e islamofobis s verbr - por duhet analizuar kt plan me
shum vmendje.
far sht shum m e nevojshme se demonizimi i terroristve si fanatik heroik
vetvrass sht nj diskreditim i ktij miti demonik. Shum koh m par Friedrich
Nietzsche e kishte kuptuar se si qytetrimi perndimor po shkonte n drejtim t
Njeriut t Fundit, nj krijese apatike pa pasion ose angazhim t madh. I paaft pr
t ndrruar, i lodhur nga jeta, ai nuk ndrmerr rreziqe, duke krkuar vetm rehati
dhe siguri, si shprehje e tolerancs ndaj njri-tjetrit: "Pak helm her pas her i bn
ndrrat e kndshme. Dhe shum helm n fund e bn vdekjen t kndshme. Ata kan
knaqsit e tyre t vogla gjat dits, dhe knaqsit e tyre t vogla gjat nats,
por ata kan kujdes pr shndetin. "E kemi zbuluar lumturin," - thon Njerzit e
Fundit, dhe i kapsitin syt. "

Mund t duket se ndarja ndrmjet Bots s Par tolerante-hedoniste dhe reaksionit

fundamentalist zhvillohet gjithnj e m shum prgjat vijave t opozits ndrmjet
nj jete t gjat dhe t knaqshme plot me begati materiale dhe kulturore, dhe
prkushtimit t jets ndaj nj Kauze transhendente. A s'sht ky antagonizm ai
ndrmjet asaj q Nietzsche kishte quajtur nihilizm "pasiv" dhe "aktiv". Ne n
Perndim jemi Njerzit e Fundit niean, t zhytur n knaqsi t prditshme idiotike,
ndrsa radikalt mysliman jan t gatshm t rrezikojn do gj, t angazhuar n
luft deri n vetshkatrrimin e tyre. "Ardhja e Dyt" e William Butler Yeats-it duket
se n mnyr t prkryer e kap situatn ton aktuale: "M t mirve u mungon do
bindje, ndrsa m t kqijt jan plot intensitet pasionant." Ky sht nj prshkrim i
shklqyer i ndarjes s sotme ndrmjet liberalve anemik dhe fundamentalistve
pasionant. "M t mirt" nuk jan m n gjendje q t angazhohen me tr qenien
e tyre, ndrsa "m t kqijt" angazhohen n fanatizma raciste, fetare, seksiste.
Megjithat, a sht ky prshkrim i sakt i fundamentalistve terrorist? far atyre
natyrisht u mungon sht nj tipar q sht e leht pr ta dalluar te t gjith
fundamentalistt autentik, nga budistt e Tibetit, amisht n SHBA: mungesa e
hidhrimit dhe smirs, indiferenca e thell ndaj mnyrs s jetess s
jobesimtarve. Nse t ashtuquajturit fundamentalistt e sotm vrtet besojn se
kan gjetur rrugn e tyre te e Vrteta, pse duhet t ndihen t krcnuar nga
jobesimtart, pse duhet t ken zili ndaj tyre? Kur nj budist takon nj hedonist
perndimor ai nuk e shikon me sy akuzues. Ai vetm vren se krkimi i hedonistit
pr lumturi sht i kot. Pr dallim nga fundamentalistt e vrtet,
pseudofundamentalistt terrorist jan thellsisht t shqetsuar, kureshtar, t
mahnitur me jetn mkatare t jobesimtarve. Duket sikur duke luftuar mkatarin
ata jan duke luftuar vet tundimin e tyre.
Diagnoza e Yeats-it nuk arrin t prshkruaj ktu krejt situatn aktuale: intensiteti
pasionant i terroristve dshmon pr nj munges t bindjes s vrtet. Sa i brisht
duhet t jet besimi i nj myslimani n qoft se ai ndihet i krcnuar nga nj
karikatur budallaqe n nj gazet satirike javore? Terrori fundamentalist islamik
nuk sht i bazuar n bindjen e terroristve pr superioritetin e tyre dhe n
dshirn e tyre pr t ruajtur identitetin e tyre kulturor-fetar nga sulmi i qytetrimit
botror konsumerist. Problemi me fundamentalistt nuk sht se ne i konsiderojm
ata inferior ndaj nesh, por, pr m tepr, se ata vet fshehurazi e konsiderojn
veten inferior. Kjo sht arsyeja pse deklaratat tona nnmuese dhe politikisht
korrekte se ne nuk ndiejm asnj eprsi ndaj tyre vetm i bn ata m t zemruar
dhe ushqen paknaqsin e tyre. Problemi nuk sht dallimi kulturor (prpjekjet e
tyre pr t ruajtur identitetin e tyre), por fakti i kundrt q fundamentalistt jan
tashm si ne, se, fshehurazi, ata tashm kan prvetsuar standardet tona dhe e
masin veten e tyre me to. N mnyr paradoksale, far fundamentalistve vrtet u
mungon sht pikrisht nj doz e asaj bindjeje t vrtet 'raciste t superioritetit
t tyre.

Ngjarjet e fundit t fundamentalizmit mysliman konfirmojn tezn e vjetr t Walter

Beniamin-it se "do ngritje e fashizmit dshmon pr nj revolucion t dshtuar":
Rritja e fashizmit sht dshtim i s majts, por n t njjtn koh sht prov se
ka pasur nj potencial revolucionar dhe paknaqsi t ciln e Majta nuk ka mundur
ta mobilizonte. Dhe a nuk vlen e njjta gj sot pr t ashtuquajturin "islamofashizm"? A nuk ka lidhje t drejtprdrejt rritja e islamizmit radikal me zhdukjen e
s majts laike n vendet myslimane? Kur n pranver t 2009-s talebant morn
luginn Suat n Pakistan, New York Times raportonte se ata kishin organizuar "nj
revolt q shfrytzon ndarjet e thella ndrmjet nj grupi t vogl pronarsh t pasur
dhe qiramarrsve t tyre pa tok". Nse, megjithat, "duke prfituar" nga gjendja e
vshtir e fermerve talebant jan "duke ngritur alarmin pr rreziqet ndaj
Pakistanit, i cili mbetet kryesisht feudal", ka i pengon liberal-demokratt n
Pakistan, si dhe n SHBA q n mnyr t ngjashme "t prfitojn" nga kjo gjendje e
vshtir dhe t prpiqen t'u dalin n ndihm fermerve pa tok? Implikimi trishtues
nga ky fakt sht se forcat feudale n Pakistan jan "aleat i natyrshm" i
demokracis liberale ...
Pra far t thuhet pr vlerat themelore t liberalizmit: liria, barazia etj? Paradoksi
sht se vet liberalizmi nuk sht i fuqishm sa duhet pr t'i shptuar ato nga
fundamentalistt. Fundamentalizmi sht reaksion- nj aksion i rrem, i hutuar,
natyrisht - kundr nj t mete te vrtet t liberalizmit, dhe kjo sht arsyeja pse ai
n mnyr t prsritur prodhohet nga liberalizmi. Nse liberalizmi lihet t veproj
vetm si zakonisht ai ngadal do t shkatrroj veten - e vetmja gj q mund t
shptoj vlerat e tij themelore sht nj e Majt e prtritur. Pr ta shptuar kt
trashgimi t rndsishme, liberalizmi ka nevoj pr ndihmn vllazrore t s
majts radikale. KJO sht e vetmja mnyr pr t mposhtur fundamentalizmin, pr
ti drrmuar themelet e saj.
Pr t menduar n prgjigje t vrasjeve t Parisit do t thot t heqim dor nga
vetknaqsia arrogante e liberalit tolerant-hedonist dhe t pranojm se konflikti
ndrmjet tolerancs-hedonizmit liberal dhe fundamentalizmit sht n fund t
fundit nj konflikt i rrem - nj cikl vicioz i dy poleve q prodhojn dhe
presupozojn njri-tjetrin. far Max Horkheimer kishte thn pr fashizmin dhe
kapitalizmin qysh n vitet e 30-ta t shekullit XX - ata q nuk duan t flasin n
mnyr kritike pr kapitalizmin duhet t mbyllin gojn edhe pr fashizmin - duhet t
aplikohet edhe pr fundamentalizmin e sotshm: ata q nuk duan t flasin n
mnyr kritike pr demokracin liberale duhet gjithashtu t mbyllin gojn pr
fundamentalizmin fetar.