Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

ARHITEKTURA I MO DIKTATURA (1930-1945)

Utemeljenje diktatorskih reima u brojnim zemljama izmeu dva rata jedan je od posebnih fenomena
20.stoljea. U svom preziru za ljudska bia, i spremnou da unite veliki broj njih, ovi reimi su se
razlikovali samo po jednoj stvari, jesi li bili ljevice ili desnice politikog spektra. Zato je ova politika
polarizacija mogla preuzeti vlast u samo nekoliko godina u mnogim zemljama, mnogo je razloga. Iako je
istina da potpunu odgovornost ne moemo staviti jedino pred vrata napete ekonomske situacije, prisutne u
godinama izmeu ratova i poslije krize 1929.godine, koju su pratili nezaposlenost i nedostatak stambenih
objekata, ipak to su bila plodna tla na kojima je ekstremizam mogao procvjetati. Korijeni su ve bili tu, u
nacionalizmu 19.stoljea. Veina zemalja bile su monarhije prije Prvog Svjetskog rata, tako da je tamo
postojao nedostatak demokratske tradicije to je odgovaralo uspostavljanju diktatorskog sistema. U svijetu
u kojem su moralna naela bila uzdrmana, mnogi pojedinci su doivjeli politiku slobodu kao preveliki
teret. Zbog svog nepromiljenog vjerovanja u vlast, valu radikalizacije i desnice i ljevice, nije se protivilo
ni jako dovoljno rano. Prijetei napredak prema diktaturi je poeo. Snovi o novom ovjeanstvu koji su
pretili Oktobarsku revoluciju 1917.godine u Rusiji su isparili. Na njihovo mjesto doao je komunistiki
reim terora pod vodstvom Josefa Staljina, koji je sistematski likvidirao sve protivnike i opstao do svoje
smrti 1953. Prvi faistiki reim u Evropi doao je na vlast 1922.godine sa Mussolinijem u Italiji. U
paniji, poslije ekstremno krvavog graanskog rata, general Franco je konano oteo vlast republikancima.
U ratu ga je podupirala njemaka legija Kondor, koja je bila odgovorna za unitenje Guernice.

Pablo Picasso (1937), ulje na platnu, 349 cm 776 cm, Museo Reina Sofia, Madrid, Spain

Poznatu sliku Guernica, naslikao je Pablo Picasso 1937.godine kao odgovor na patnju civilnog
stanovnitva ovog unitenog sela. U Njemakoj diktatorski reim nacionalnih socijalista bio je utemeljen
1933.godine pod vodstvom Adolfa Hitlera. Progon idova, politikih disidenata i intelektualaca, te ostalih
manjina poeo je odmah. Mnogi od vodeih arhitekata Weimar ere prognani su. 1930-te u Njemakoj
ostavili su dug trag tiranije i uskraivanja ljudskih prava, koji su poeli sa poveanjem moi nacista i to
se nastavljalo kroz paljenje knjiga, no kad su pretueni idovi i njihovi izlozi razbijeni, vodili su poetku
Drugog Svjetskog rata. Na kraju ove duge dekade (1945) bilo je milioni mrtvih i val unitenja je proao
preko Sredinje i Istone Evrope.

79

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

Memorijalna arhitektura
1920. i 1930. nisu bile samo vrijeme novog traenja modernog drutva, one su takoe inile epohu u
kojem se stanovnitvo jo uvijek oporavljalo od oka stradanja u Prvom Svjetskom ratu.
Svi ljudi sa obje strane, koji su izgubili rodbinu ili prijatelje u sukobu morali su ivjeti sa svojom tugom U
nacionalnom smislu, sve zaraene strane osjeale su potrebu za pamenjem i komemoracijom. Jo jednom
pojavila se era herojskih spomenika, kao nacionalnih svetita, koji su odigrali vanu ulogu u arhitekturi
19. vijeka. To je bila bizarna kombinacija: spomen na rtve prvog modernog rata, izraena kroz sredstva
graenja 19.stoljea, u arhitektonskoj formi sadanjosti.
Kao rezultat toga nastalo je bezbroj ratnih obiljeja, u gotovo svakom selu Zapadne Evrope poslije 1918.
Posebna vanost se pridavala spomenicima palih boraca izgraena na ratitima. Jedan od najveih i
najimpresivnijih ovakvih spomenika je onaj koji je sagradio Edwin Lutyens na Thipvalu, blizu Amniensa
u Francuskoj, koji je posveen oko 73 357 britanskih vojnika koji su poginuli u bici na Sommi i ija tijela
nikad nisu bila identifikovana. Lutyensov spomenik se sastoji od slavoluka koji se die u pragovima poput
piramide, kojim dominira kontrast boja, izmeu svijetlih dijelova u pjeaniku i crvenih od cigle. Kroz
povezivanje historijskog znaaja motiva u arhitekturi- slavoluk (pobjeda) i piramide (smrt), Lutyens je
stvorio sintezu koja je puna zanimljivih napetosti i univerzalno razumljiva. Preizraajni formalni stil
spomenika ne ostavlja sumnju u njegovo znaenje: pobjeda opravdava mrtve.

Edwin Lutyens. Memorial. Thiepval (u blizini Amiensa). 1928-32 i Max Edrei & F. Hardy. groblje Douaumont
1923. i 1932. (u blizini Verdena)

Lutyensov formalni jezik spomenika, daje zanimljivu uporedbu sa mrtvanicom sagraenoj izmeu 1923.
i 1932. na Douaumont blizu Verduna, jednog od mjesta na kojem su se desio najvei broj bitaka, koji su
napravili arhitekti lkon Azema, Max Edrei i F. Hardy. Spomenik sadri kosti 10 000 francuskih vojnika
poginulih na Verdunu. Zgrada je duga, oblih uglova, ali u sredini ima strukturu slinu crkvenom tornju,
koji kao svjetionik u noi osvjetljava bojno polje. U Njemakoj nacionalni spomenici nisu bili na
zapadnom frontu (gdje je njemaka imala velike gubitke), ve na istonom- gdje je rat protiv Rusije
dobiven. Tannenberg nacionalni spomenik, koji su dizajnirali Walter and Johannes Kruger, bio je
posveen 1927. Ortogonalna zgrada nalik na utvrdu, kojom su dominirali osam tornjeva neprijateljskog
izgleda, u plavo-crvenoj cigli, povezanih ugodnim i modernim ustakljenim pristupom. Tannenberg je bio
mjesto koje je sluilo mnogim namjenama, ali sveprisutni kult smrti bio je u sreditu. Ispod visokog i
monumentalnog krsta od bronze bili su grobovi 20 nepoznatih vojnika ubijenih u bici na Tannenbergu u
avgustu 1914.godine ma koliko ova tri spomenika ratnim stradnjima bila razliita jedan od drugog u
formalnom smislu., bili su jako povezani svojom svrhom. Svi su bili mjesta od nacionalnog znaaja,

80

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

posveeni ratu i mrtvima, ali iznad svega slavili su smrt u bici i tako do stvaranja nacionalnih i dravnih
mitova.
Arhitektura njemakih nacionalnih spomenika u istonoj Pruskoj neodoljivo je podsjeala na
srednjovjekovne utvrde. Njegovi tornjevi i staze za etanje stvarale su od mjesta brojne manje pojedinane
spomenike. Osim funkcije spomenika za pale, Tannenberg utjelovljuje novi koncept spomenika. U
tornjevima su bili hosteli za mlade za djevojke i mladie, a pozadi je bilo sportsko dvorite. Po Hitlerovoj
naredbi, 1935. zgrada je promijenjena u grobnicu za predsjednika Hindenburga. Visoki krst iz centraje bio
premjeten da bi se unutranje dvorite asfaltiralo i bilo pretvoreno u zemljite za parade i masovna
okupljanja. Hosteli za mlade i sportsko podruje je bilo uklonjeno. Dadatna kvaliteta spomenika je
potvrena kompleksom u okruenju. Poslije 1945. memorijal je bio rastavljen u fazama.
U Munchenu, poznatom kao Glavni grad (nacistikog) pokreta,podignut je cijeli kompleks sa
graevinama za nacistiku stranku poredanim uokolo Konigsplatz-a. Spomenik je podignut onima koji su
umrli u Hitlerovom puu. Centralni objekti na trgu bili su dva temla Ehrentempel (Hram asti)
podignuti 1935.godine.

Walter and Johannes Kruger, Tannenberg national monument 1926, i Paul Ludwig Troost. Ehrentempel
(Hramu asti) na Konigsplatzu, Munchen, 1935.

U susret tradiciji
Na poetku 1930- ih moderna arhitektura je bila radikalno podijeljena. Dok su u gradovima uvoeni
mnogi vani projekti- eme javnog stanovanja, privatnih kua, kola, gradskih vijenica i fabrika,
pokrivajui tako itav spektar Neues Bauena od ekspresionizma do nove stvarnosti, oduvijek je postojala
grupa klijenata i arhitekata koji- kao i kod ratnih spomenika- drali odluno tradicionalnih oblika. Dok je
u Sjedinjenim Dravama na poetku 1930. modernizam poeo da ima jak uticaj na gradnju nebodera, u
Evropi je bio napadnut od strane politike. U sovjetskom Savezu pod Staljinom konstruktivisti su izgubili
uticaj. U Njemakoj gdje je na kraju 1920. godina projekti kao to su nekretnine Stuttgarter Weissenhof
ve bile predviene da zabljesnu, to su i uinile, sve vie kritiara je prekidalo salve pohvala. Neues
bauen kanjena kao boljevika arhitektura uvezena iz SSSR-a bez razmatranja injenice da je samo
nekoliko arhitekata modernizma zaista podupiralo komunistiku ideologiju. Uz takve politike polemike,
koje su pripadale socijalistikoj polarizaciji tog vremena, tu su bile i strune kritike. Ravni krovovi Neues
bauena bili su uporeeni sa- da lako padaju i da nisu vodootporni- tradicionalnim kosim ili sedlastim
krovovima; kreenje koje preferiraju moderni arhitekti se ljutilo i njihovi elini prozori su zahrali, gdje
oni originalni, drveni nisu.
Greaka moderne arhitekture, zaista je bilo, ali ono to je stvarno unitilo bila je svjetska ekonomska kriza.
Jo jedan fenomen je uoblien, pod uticajem kako politikih elemenata tako i ekonomskih ogranienja,
brojni njemaki arhitekti i drugdje okrenuli su se, oko 1930-ih, jaem, vie monumentalnom jeziku oblika,

81

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

sa drugaijim rasporedom soba i novih dimenzija. Umjesto prijateljske bijele, bukane unutranjosti ili
nepokrivenog cementa, odjednomfasade su bile pokrivene pjeanikom, obino granitom i vapnencom. To
je mogla biti i zgrada moderne strukture i ipod uobliena, ali kamena fasada povezuje zgradu sa
tradicionalnim vrijednostima, i time sa stabilnosti i sigurnosti.
Poetak gigantizma
Jedan od projekata koji stoji na granici izmeu modernizma i povratka konzervativnim ambicijama u
Njemakoj, bio je konkurs za proirenje Reichsbank u Berlinu, 1932., koji je objavljen u noi kada su
nacisti dobili mo. Nisu se prijavili samo tradicionalni arhitekti, bilo je tu i bitnih predstavnika
modernizma kao to su Ludwig Mies van der Rohe, Heinrich Tessenow i Hans Poelzig. Ali i u njohovim
prijavam moe se pratiti sklonost ka monumentalizmu. Zgrada koja je napokon podignuta, dizajnirana po
Hitlerovoj elji, od kunog arhitekte banke Heinrich Wolffa, moemo smatrati prvom nacistikom
zgradom. U stvari to je samo umjereno monumentalna zgrada, karakteristina i s vana i unutra po
smjelosti koncepcije i funkcionalne kvalitete. Dekor je bio relativno oskudan, tako da nije bilo
prekomjerene ornamentacije nacistikim amblemima.
Jako razliit od ovoga bio je sluaj sa novim Reichskanzlei (kancelarijom).

Albert Speer, Nova zgrada kancelara Berlin, 1936-39

(gore lijevo) pogled sa Vossstrasse, (gore desno) Mermerna galerija, (dole lijevo) glavni ulaz, (dole desno) ured kancelara
Sa duinom 422 m Nova Kancelarija je inagurisana u januaru 1939.godine dajui osjeaj arhitektonske magastrukture koju je
Albert Speer planirao za gradnju u Berlinu pod Hitlerovom vlau. Svim elemntima se nastojao pojaati utisak veliine.
Samo na vrtnoj strani, koja nije bila otvorena za javnost, i iznad i u unutranjosti Nova Kancelarija je pokazivala uznemiravajue
lice nacistike slubene arhitekture. Sa ekstravagantnim mramornim mozaicima i tapiserijama ogromne dvorane su
dokumentovale Hitlerov put ka jo veom moi. Kancelarija, ve oteena ratom, sruena je 1949.godine.

82

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

Prestina nova zgrada okrenuta prema Wilhelmstrasse u sredini stare berlinske etvrti. Grandiozna
dvorana duga preko 50 m, vodila je do glavnog ulaza, kojeg je krasio trijem sa 4 ogromna toskanska stuba.
Ali nisu bili samo impresivni veliina zgrade i stubova, posjetilac je takoe trebao biti impresioniran sa
dvije bronane skulpture: Arna Brekera, sa strane na ulazu. Figure dva naga mukarca koja su u jednoj
ruci drali baklju, a u drugoj ma, simbolizirajui stranku i vojsku.
Skulpture, povezane sa arhitekturom zgrade, predstavljale su vlastitu sliku nacionalsocijalizma: nacistike
stranke i njene razne podorganizacije i vojska, bili su najvaniji stubovi nacistikog reima u Njemakoj,
sve do ukljuujui i trenutak Hitlerove objave Drugog Svjetskog rata. Slike i mozaici, vrijedni oprema u u
drvetu i kamenu, sve zastraujue veliine- sve skombinovano da bi predstavile posjetitelju nedvosmislenu
sliku bezgranine ambicije za moi nacionalsocijalista i njhovog voe Adolfa Hitlera.
Ali nova Kancelarija, zgrada koja je bila namijenjena da skui Hitleru u milenijskom Reichu , nije bila
dugog vijeka; ono to je ostalo od nje nakon bombardovanjau drugom Svjetskom ratu, silom su sklonili
ruski pobjednici. Skupocjeni mramor Kancelarije, gdje je Hitler poinio samoubistvo u podrumu 1945.
koristili su pobjednici za svoje spomenike.
Monumentalne zgrade Alberta Speera i reakcionarne politike nacionalsocijalista, kako bilo, predstavljale
su samo jednu stranu slike. S druge strane, tu je bilo temeljnih modernih aspekata carstva arhitekture, npr.
u Luftwaffe zgradama. Njih je dizajnirao uglavnom Ernst Sagebiel, koji je prije bio zaposlen u uredu
Ericha Mendelshona. Sagbielova centralna zgrada na berlinskom aerodromu Templehof, koja ujedinjuje
modernu konstrukciju sa osjeajem raskoi, ostaje jedna od najveih evropskih zgrada. Isti princip se
moe vidjeti na zgradama njemakog KdF-a ('Kraft durch Freude"- snaga kroz radost) auto
Volkswagen. Poslije 1945. doivio je veliki uspjeh sa VW Bubom. Junoj fasadi zgrada fabrike, koja je
malo manje duga od 1,3 km, i podsjetnik je na gradski zid, dat je ne samo moderan, ve zapanjujue
moderan izgled postignut karakteristinim tornjevima sa stepenitem, koji su stajali izvan linije zgrade.

Ernst Sagebiel, Luftwaffe zgrade i zgrada Templehof aerodroma, Berlin

Za razliku od toga, nalazi se stambena arhitektura grada KdF-a (Stadt des KdF-Wagens), koji se danas
zove Wolfsburg. Zgrade tu, koje je planirao Speerov tienik Peter Koller, bili su u stilu zatite naslijea,
koji je bio veoma rairen na prelasku stoljea, sa kosim krovovima, drvenim verandama i kliznim
prozorima. Wolsburg je dobra ilustracija razliitih nacionalsocijalistikih ciljeva. Takoe, ilustrira
neprekinut uspjeh u arhitekata nacionalsocijalistikog sistema u Zapadnoj Njemakoj poslije 1945.godine:
Peter Koller je ponovo bio zaduen za planiranje gradova.

83

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

Najmraniju, genocidnu stranu, njemake nacistike izgradnje predstavlja serija koncentracionih logora
koji su imali za cilj istrebljenje neprijatelja sistema, posebno idova. Desetine miliona ljudi je mueno pa
ubijeno u ovim logorima razliitim metodama. a posebno u gasnim komorama.
Auschwitz (tri velika logora plus 45 satelitskih logora), u okupiranoj Poljskoj predstavlja najvei sistem i
najoitiji primjer ovih zloina u kojem su znaajni ulogu imali i njemaki arhitekti - nacisti.
Godine 1947, Poljska je osnovala muzej na mjestu Auschwitz I i II, koji godinje posjeuje preko700, 000
posjetitelja.

Auschwitz I, plan logora 1940., i glavni ulaz u logor Auschwitz-Birkenau

Kult i zavoenje
Nigdje mehanizmi reima nisu jasniji do u spomenicima i mjestima posveenim nacistikom kultu. Kakav
efekat impresivna arhitektonska pozadina jednog polureligioznog kulta moe imati u zavoenju masa,
jasno je evidentno na ovim mjestima. Postavka Alberta Speera za Nuremberg reli ili ureenje Paula
Ludwiga Troosta za Konigsplaz u Minhenu bila su takva mjesta, u njihova osnovna svrha je bila da
omogue prikladno mjesto za masovna okupljanja.

Albert Speer. Glovni podij lokocije skupa Nacistike stranke u Nurnberg-u, 1935.-1936.
(desno) Paul Ludwig Troost Haus der Deutschen Kunst (Kua njemake umjetnosti), Munchen, 1937.

84

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

Poploavanje kamenom, bone zgrade u granitu, osni smjer instalacija pod Fuhrerom: ovo je bilo stalno
ponavljanje postavljanja nacistikih rituala, koji su provoeni vojnikom preciznou. Ovo je bilo
upotpunjeno impresivnim tetralnim efektima: kao to je Speerova katedrala svjetlosti ije graanje je
izazvano da bi sprijeio da se protuavionski reflektori ne mogu pojaviti iznad naselja. Kuliminacija
nacionalsocijalistike arhitekture bez sumnje bi bila transformacija Berlina u novi glavni grad pod
imenom Germania. Ali gigantski planovi koje su Hitler i Speer napravili i koji su bili spremni za
realizaciju, bili su zateeni padom Njemake i nisu odmakli dalje od prve faze.

Albert Speer, Katedrala svijetlosti

Albert Speer, Transformacija Berlina u novi glavni grad pod imenom Germania (lijevo-glavna maketa);
(desno) Dvorana naroda za 180.000 posjetitelja visine kupole 210 metara gledano kroz masivni trijumfalni luk visine
120 metara

Speer je planirao monumentalnu, nalik na spomenik aksisu sjever- jug, duinom linija koje je on
dizajnirao za nacistike rituale, ija bi ishodina toka bila velika sala. Njegova tehnoloki inovativna
kupola, mnogo vea od one Svetog Petra u Rimu, trebala je imati klasian izgled. Strop je trebao biti 250
m u dijametru, i bilo bi mjesta za 100 000 ljudi unutar ogromne dvorane. Osim velike dvorane starog
njemakog Reichstaga, koji je bio uniten u poaru 1933.godine liio bi na malu relikviju prologa
vremena. Dio plana za Germaniu ukljuivalo je konfiskaciju jevrejske imovine u Berlinu, koji su bili
deportovani u koncentracione logore smrti. Ali samo mali dio historijske grae od onoga to Speer
detaljno planirao sa svojim osobljem je uniten. Za ostalo se pobrinuo rat koji je gotovo potpuno unitio
Berlin.

85

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

Parika meunarodna izloba 1937.godine bila je zadnji put izmeu dva svijetska rata da su se politiki
sistemi i njihove arhitekture sastale. Zgrade planirane za izlobu bile su u osnovi bazirane na
modernistikoj tradiciji 1920-ih kao to je bio panski paviljon, Josepa Serta, sa svojom jasnom mrenom
konstrukcijom.meutim, klasicizam pojednostavljenih meunarodnih karakteristika 1930-ih je bio vodei
stil. Sa svojim monumentalnim jezikom oblika i kolosalnim stubovima, Palais de Chaillot i Palais de
Tokyo, koja se nalazila u blizini, sagraene 1937.godine na desnoj obali rijeke Sene, napravili su
znaajnu pozadinu za izlobu.

Ali arhitektura njemakog i sovjetskog paviljona pokazivala su sudar dvaju svjetskih monih sistema. U
vjeto smiljenom mise-en- scene, dvije zgrade su bile smjetene jedna preko puta druge kao dramatina
oznaka parike izlobe.
Meunarodna izloba u Parizu 1937.godine
Njemai paviljon
(lijevo) nasuprot
paviljona Sovjetskog saveza

Albert Speer, Njemai paviljon (dole lijevo)

Paviljon je oblikavao most iznad podzemne
eljeznice te je predstavljao razraenu elinu
konstrukciju pajaanu plooma od neobraenog
kamena. Posjetitelje je na ulazu doekivala
grupa skulptura koju je napravio Josef Thorok.
Kroz toranj, kaji je imao crkveni korakter,
ulazilo se u sredinju izlobenu prostoriju bez
prozora, 20m iroku, 15m visoku i 140 m dugu.
Pretjeranim dimenzijamo dodato je 12 viseih
kandelabra od kojih je svaki bio visok 7m.
Boris lofan, Sovietski paviljon (dole)
Dvije monumentalne bronane skulpture Vere
Moukhine (industrijalac i radnica na
zajednikoj farmi), ini se da skoro besteinski
lebde
prema
blistavoj
socijalistikoj
budunosti. Srp i eki pobjedniki se uzdiu
iznad njih, mona dinamika grupa je
podignuta da slui Staljinovom reimu.

86

Amir Pai: Historija arhitekture

Arhitektura poslije 1850.godine (5)

Sovjetski paviljon bio je gotovo aerodinaminog izgleda, rad arhitekte Boris Iofan-a. Ali skulptura Vere
Moukhine koja je okrunila bila je dramatini vrhunac. Teei naprijed izazivakim korakom dvije
simboline figure - industrijski radnik i ena sa farme- zamahuju obiljejima sovjetske svijesti- srpom i
ekiem. Ove figure- u stilu postera, sa uoptenom ideolokom porukom, bili su u potpunosti u liniji sa
pedagokim konceptima dominantnog stila u umjetnosti: socijalistikog realizma. Ovo je u potpunosti
potisnulo intelektualne zahtjeve u umjetnosti ruski konstruktivizam, iako ovaj zadnji, mora se priznati,
dozvolio da se njihov rad zloupotrijebi u propagndne svrhe odmah poslije Oktobarske revolucije.
Stojei nasuprot Iofanove relativno dinamike konstrukcije, bio je nesumnjivo statian toranj, koji je
dizajnirao Albert Speer, koji je arhitektonski kritiar Paul Westheim ironino opisao kao kartonsku kutiju
na stubovima.
Kao i u sovjetskom paviljonu, uljepavanje skulpturama odigralo je vanu ideoloku ulogu, u ovom
sluaju sa nacionalnim simbolom, orlom Treeg Reicha koji je drao svastiku u kandama. Iako slubeni
paviljon za pariku izlobu ne bi trebao dovesti do generalizacije gradnje pod Treim Rajhom, unato
strogim granicama unutar kojih se moralo raditi, mora se shvati izuzetno veliki uticaj Speera i njegovih
zgrada, koje se mogu smatrati sinonimom nacionalsocijalistike arhitekture. Ali treba imati na umu da je
postojala je hijerarhija graevinskih zadataka izmeu 1933-1945.godine od lukuznih zgrada do fabrika, ili
koncentracionih logora.
Situacija u Italiji bila je neto drugaija. Avantgardna moderna umjetnost mogla se tamo razviti i ranije,
uprkos faistikom reimu. Ali i ovdje bila je gurnuta u stranu 1930.godine sa optim proirenjem
Klasicizma.
Dobar promjer klasicizma, baziranog na rimskim modelima, su zgrade Rimskog Univerziteta, koje je
1932.godine poeo graditi Marcello Piacentini, koji je bio na Mussolinijevoj strani kao graevinski
savjetnik od 1922.godine. Piacentinijeve rektoralne zgrade mogu se uzeti kao italijanski pristup
arhitektonske vizije koju su razvili Mussolinijevi saveznici sjeverno od Alpa. Njegove mramorom
pokrivene zgrade, iz 1935.godine upeatiljive su po monumentalnim stubovima trijema, koji se nalaze
cijelom duinom zgrade.
Uzmemo li je kao cjelinu, zgrada prikazuje odlike tog tipa klasicizma, svedenog na osnovne steremetrike
oblike koje je Heinrich Tessenow upotrijebio za Festspielhaus u Hellerau na prelasku stoljea, u blizini
Drezdena, i koji je uskoro upotrijebljen u Francuskoj u Pallais de Chaillot.

Jacques Carlu, Louis Boileau, and Leon Azema, Palais de Chaillot exhibition, Pavilion za Meunarodnu izlobu,
Paris. 1937
Dva 195 m duga, lagano zakrivljena krila, Palais de Chaillot, sada smjeta nekoliko muzeja, kulminira u dvije
simetrine zgrade sa tornjevima na vrhu, izmeu kojih je kao i ispred kojih je poploani trg. Napravljen 1936.godine
kao glavni zadatak za izlobu, Palaa sa svojim poloajem na maloj uzvisini, prua pogled na Champs de Mars. Sa
svojim monumentalnim redovima stubova, i izdanom dekoracijom mozaika, kompleks je primjer meunarodnog
Neoklasicizma, 1930-ih koji je bio pod uticajem Art Decoa.

87