You are on page 1of 154

ryadevas Carymelpakapradpa - SARIT transcript

Compilation and editing by

Christian K. Wedemeyer, University of Chicago


Editing and conversion to Text Encoding Initiative (TEI) markup by

Richard Mahoney, Indica et Buddhica

SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts


London

ryadevas Lamp that Integrates the Practices


(Carymelpakapradpa) : The Gradual Path of Vajrayna
Buddhism According to the Esoteric Community Noble Tradition Part Three : Critically Edited Sanskrit Text of ryadevas
Carymelpakapradpa by Christian K. Wedemeyer - SARIT:
Search and Retrieval of Indic Texts transcript
ryadeva
2009

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

1
1

1.1

Abbreviations and Sigla

Primary Textual Sources

SKT Edited Sanskrit text of the Carymelpakapradpa of ryadeva, based on sources as follows:
A Microlm copy of Sanskrit manuscript held by the Asiatic Society of Bengal: manuscript no. 4837;
catalogued as Vajraynasdhangn ; palm leaf, 36 leaves, Old Newari/Proto-Bengali script,
28.5 3 5 cm. (The rst half of MS B.)
B Microlm copy of Sanskrit manuscript held by the National Archives, Kathmandu, Nepal: manuscript
no. 3-363/vi, bauddhatantra 8; catalogued as Saaya-pariccheda; palm leaf, 36 leaves, Old
Newari/Proto-Bengali script, 28.5 3 5 cm; NGMPP reel no. A48/6, lmed on 19 October 1970.
(The second half of MS A, minus the last folio.)
C Microlm copy of photograph of Sanskrit manuscript made by Rhul Sktyyan in Tibet (Ngor
Monastery); paper, 69 leaves (nal 27 containing CMP), Old Bengali script, 12.33 3 2.17 in., 9
lines per side, Bandurski no. Xc 14/30.
Pn editio princeps of Janardan Pandey (See Pandey 2000).
TIB Edited text of Spyod pa bsdus pai sgron mathe Tibetan translation of the
Carymelpakapradpa by raddhkaravarman and Rin-chen bZang-po.
Co Co-ne edition; microform copy by IASWR held in library of American Institute of Buddhist Studies/
Columbia Center for Buddhist Studies, Columbia University, New York.
D sDe-dge edition; facsimile reprint of xylographic edition in pohi format, published as part of the
dGongs-rdzogs of H.E. the Karmapa XVI (Delhi: Delhi Karmapae Choedhey, 1984) held in
Columbia University Libraries.
N sNar-thang edition; xylographic copy held by the Danish Royal Library (Det Kongelige Bibliotek),
Copenhagen, Denmark.
P Peking edition; facsimile edition of the copy of Otani University (as Chibetto DaijkyTibetan
Tripitaka, ed. D. T. Suzuki) held at the Danish Royal Library.
TIB[Chag ]Readings from Chag Lo-ts-bas translation of CMP found in RSG.

1.2

Other Textual Citations

AK Amtakaik-ippa of Ravirjna (See Lal 1994 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
AKU Abhibodhikramopadea attributed to ryadeva (Th. 1806)
AKUN Amtakaikodyota-nibandha of Vibhticandra (See Lal 1994 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
M Kambalas lokaml (See Lindtner 2003 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
ASPP Aashasrik-prajpramit Stra (See Vaidya 1960 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
AVS Advayavajra-sagraha (See Shastri 1927 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
BHSD Buddhist Hybrid Sanskrit Dictionary (See Edgerton 1957 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

1 ABBREVIATIONS AND SIGLA

CGKV Carygtikoavtti of Munidatta (See Kvrne 1977 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Chandra Das A Tibetan-English Dictionary, ed. Sarat Chandra Das (see Das 1899 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
CMP Carymelpakapradpa of ryadeva (edited text as found herein)
CS-Tucci Catustava of Ngrjuna (See Tucci 1932 :: (1932), pp. 309-325, Zeitschriftendatenbank)
CS-Patel Catustava of Ngrjuna (See Patel 1932 :: VIII (1932), pp. 316-331, Zeitschriftendatenbank)
CVP Cittaviuddhiprakaraa attributed to ryadeva (See Shstr 1898 :: Japanese Academic Union
Catalog Record ; and Patel 1949 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
DK sDe-dge bKa-gyur
DN Dgha-nikya (See Davids and Carpenter 1903 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
GS Guhyasiddhi of Padmavajra (See Rinpoche and Dwivedi 1987 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
GST Guhyasamja Tantra (See Matsunaga 1978 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
GSUT Guhyasamja Uttaratantra (See Bhattacharyya 1931 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
HJ Hobson-Jobson (See Yule and Burnell 1886 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
Jschke A Tibetan-English Dictionary of H.A. Jschke (See Jschke 1881 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
KP Kyapa-parivarta (See von Stal-Holstein 1977 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
KRP Kinnara-rja-paripcch (See Harrison 1992 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
LAS Lakvatrastra (See Nanjio 1923 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
MNS Majur-nma-sagti (See Davidson 1981 :: vol. XX (1981), pp. 1-69, Zeitschriftendatenbank)
MV Mahyna-viik of Ngrjuna (See Tucci 1982 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
M-W A Sanskrit-English Dictionary, ed. M. Monier-Williams (See Monier-Williams 1899 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
NTED The New Tibetan-English Dictionary of Modern Tibetan (See Goldstein 2001 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
PED Pali-English Dictionary (See Davids and Stede [192125] 1999 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)
PK Pacakrama of Ngrjuna (See Mimaki and Tomabechi 1994 :: Japanese Academic Union Catalog
Record)
PK-Poussin Pacakrama of Ngrjuna (See La Valle Poussin 1894 :: Japanese Academic Union
Catalog Record)

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

1.3

Typographical Conventions and Miscellaneous Abbreviations

PK Pacakramaippa of Parahitarakita (See La Valle Poussin 1894 :: Japanese Academic Union


Catalog Record)
PKYM Pacakramaippa Yogmanohar of Munirbhadra (See Jiang and Tomabechi 1996 ::
Japanese Academic Union Catalog Record)
PSED A Practical Sanskrit-English Dictionary by V.S Apte (See Apte 1890 :: Japanese Academic
Union Catalog Record)
PU Pradpoddyotana-nma-k-akoi-vykhy of Candrakrti (See Chakravarti 1984 :: Japanese
Academic Union Catalog Record)
RD Rahasyadpik commentary of Vanaratna on Vasantatilak Tantra (See Rinpoche and Dwivedi 1990
:: Japanese Academic Union Catalog Record)
RGC Rim-lnga grel-chen (or sLob dpon klu sgrub mdzad pai rim lngai grel chen rdo rje chang chen
poi dgongs pa zhes bya ba) of Jo-nang Trantha (See Trantha 1976 :: Japanese Academic
Union Catalog Record)
RSG Rim lnga gsal sgron (or Rgyud kyi rgyal po dpal gsang ba dus pai man ngag rim pa lnga rab tu
gsal bai sgron me) of rJe Rinpoche bLo-bzang Grags-pa (See Tsong-kha-pa, The Collected
Works, 1975, vol. 11 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
SBS Sarvabuddhasamyoga Tantra
S[K P ]Svdhihna-[krama-]prabheda of ryadeva (See Pey 1990 :: vol. X (1990), pp. 3-24,
Japanese Academic Union Catalog Record)
SRS Samdhirjastra (See Vaidya 1961 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
SS Subhitasagraha (See Bendall 1905 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
STTS Sarvatathgata-tattva-sagraha (See Horiuchi 1968 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
SU Sekoddeak of Nadapda (See Carelli 1941 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
SUT Savarodaya Tantra (See Tsuda 1974 :: Japanese Academic Union Catalog Record)
YST Yoginsacra Tantra (See Pandey 1998 :: Japanese Academic Union Catalog Record)

1.3

Typographical Conventions and Miscellaneous Abbreviations

[ ]Material added by translator

Material found only in the Sanskrit

() Material found only in the Tibetan translation


strikeout characters that are cancelled in the original manuscript
*saskta Sanskrit terms reconstructed from Tibetan testimony
*bod skad Tibetan terms reconstructed from Sanskrit testimony
Syllable cancelled in original manuscript (most common in C)
Syllable unclear in original manuscript
Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

CHAPTER I :: PRABODHANA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

[A:27a ]Page break in MS A


[B:69b ]Page break in MS B
[C:55a ]Page break in MS C
MS(S) Manuscript(s)
Skt. Sanskrit (language)
Tib. Tibetan (language)

Homage

CMP00.001/ [A:1b][C:42a]|| nama r.vajrasattvya ||


CMP00.002/ namata khasama.nisvabhva.uddha namateam anakaram avcyam |
CMP00.003/ namatttngata.sarvagata2 namata samastea.sarva.nyam ||

Chapter I :: prabodhana.melvana.saaya.pariccheda

CMP01.001/ atra vajrayne dvividha.mantra.mukha.carycryair mantra.paryaair adhytma.paryaai


ca4 ruti.pragatai sarva.sattvnugrahrthibhi stroktrtha.vacana.vispa.karartham5
aneka.gra.lalita.pada.vkya.loka.gthrybandhdi.nigha.abda.racan.prabandhai6
sadbhva.tantrd uddhtya bla.prabodhanrtha sdhangni pradpakni7 kriyante |
CMP01.002/ yuktam8 etad st9 kta.tret.dvpara.yugeu10 loknm
yur.rogya.sampad.dna.la.carydi.gua.sampannn strraya.parmart11
tattva.jnbhinivin lalita.paddi.nigha.abda.dvrea12 tattva pratipdita tat te13
cdhigacchanti |
CMP01.003/ idn tu kali.yuge lok yur.rogya.sampad.vihn
aha.kapaa.duama[A:2a]da.mtsaryeryay14 praj.hn mithy.daya
kukarmbhi-[C:42b]ratayo yval lalita.paddi.nigha.abdrtha.nicayev15 aaktatvt tattva
nnveayanti | tato16 bhya.stra.parmara.vikept tattvam anadhigamya kla ktv
ubhubha.karma.parya bhavanti | tasmn moka.kmn aprayojana17
1

[CMP tr. 135


namatttngata.sarvagata] C (and TIB); A namatngatasarvaga sugata; Pn regularizes to namatngatasarvaga
sugata.
3
[CMP tr. 137149
4
adhytma.paryanai ca] C (and TIB); A adhytmaparyaai.
5
stroktrtha.vacana.vispakaranrtha] A; C stakoktrtha.vacana.vispakaranrtha;
TIB suggests *stra.tantra.kalpoktrtha.vacana.vispakaranrtha.
6
aneka.gra.lalita.pada.vkya.loka.gthrybandhdi.nigha.abda.racan.prabandhai]
C;
A
.gthrybaddhdi.nigha.sabda.racan.prabaddhai; Pn aneka.gra.lalita.pada.vkya.loka.gthrybandhdi.nigha.abda.racan.prabaddhai.
7
pradpakni] C (and TIB); not found in A or Pn.
8
yuktam] AC; TIB suggests *ayuktam (mi rigs).
9
C inserts yata; TIB inserts *tat kasya heto (de cii phyir zhe na).
10
kta.tret.dvpara.yugeu] C (also Pn); A kta.te.a.dvpara.yugeu.
11
.parmart] A; C parmarant; Pn regularizes to .parmart.
12
lalita.paddi.nigha.abda.dvrea] C (and TIB); A lalitapadniguhaabdadvrea; Pn analyzes as lalitapadni guhaabdadvrea.
13
tat te] A (or, perhaps, tan [for ta] te; or tantre?); C te.
14
.duamada.mtsaryeryay] emendation (also Pn);
A .duamadamtsaryeryaay |;
C .duamada.mna.mtsaryeryay.
15
lalita.paddi.nigha.abdrtha.nicayev] A; C lalita.padnigha.abdrtha.nicayeu |.
16
tato] C; A ato.
17
aprayojana] C; A na prayojana.
2

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

5
lalita.pada.grdi.vg.dvrrayaa18 abdasya kolopamatvt || yathkta
bhagavatrtha.pratiaraena bhavitavya abdas tu yath tathti ||
CMP01.004/ imam19 artha.vaa jtvha20 r.ngrjuna.pdmnyd utpatti.kramnuprvea
nipanna.krama.samdhi prpya sasktsaskta.iy sdhraam21 uttna.abda.dvrea22
mantra.tattva mudr.tattva tma.tattva2324 devat.tattva25 paca.krama.vispa.karartha
stra.melpaka26 vakymi ||
CMP01.005/ tattva.hn na siddhyanti kalpa.koi.atair apty ukta bhagavat strakdi27 sarvatra
dean.phe | yathkta bhagavat [A:2b]catur.dev.paripcch.mahyoga.tantre |
CMP01.006/ catur.ati.shasre28 dharma.skandhe mah.mune |29
CMP01.007/ tattva vai ye na jnanti te ca sarve ca niphal30 iti ||
CMP01.008/ vajra.iya uvca || tattva.jnena vin buddhatva na syd ity31 ukta bhagavat atas32
tattvasya lakaa33 nma pravacana.dvrea34 rotum icchmi | yasmn mahynika.trkikdayo35
neyrtham ritya nn.prakrea tattva kalpayanti | te sagrahrtha bhatu36 bhagavn37 kim etat
tattva nma ||
CMP01.009/ vajra.gurur ha || yad bhta tat tattvam ||
CMP01.010/ ha || kim etad bhagavan38 bhta nma ||
CMP01.011/ ha ||39 yad avisavdaka tad bhtam ||
CMP01.012/ ha || kim etad avisavdaka nma ||
CMP01.013/ ha || yo bhta.naytmaka40 samdhis tad avisavdakam ||
CMP01.014/ ha || ka ea bhta.naytmaka samdhir nma ||
CMP01.015/ ha || yat satya.dvaydvaidhkra.lakaa sa41 bhta.naytmaka samdhi42 ||
CMP01.016/ ha || kim etad bhagavan satya.dvaya nma ||
CMP01.017/ ha || prathama savti.satya dvitya pa[A:3a]ramrtha.satya ca ||
CMP01.018/ ha || katha bhagavan43 satya.dvayasya lakaam ||
18

lalita.pada.grdi.vg.dvrrayaa] A; C lalita.pada.grdi.vkya.dvrrayaa.
imam] C; A im; Pn i[da]m.
20
jtvha] C jtvha A jtv aha.
21
sdhraam] C; A sdhraa.
22
sdhraam uttna.abda.dvrea] AC; Pn sdhraottna.abda.dvrea.
23
mudr.tattva tma.tattva] A; C tma.tattva mudr.tattva.
24
Pn inserts dharma.tattva (after TIB chos kyi do kho na nyid); AC ; RGC .
25
devat.tattva] AC; Pn devat.tattva ca.
26
stra.melpaka] A; C reads staka.melpaka (cf. TIB); Pn emends to stra.tantra.kalpa.melpaka as per TIB.
27
strakdi] A; C stakdi; Pn straka di.
28
catur.ati.shasre] A and PKYM; C catur.ati.sahasre.
29
mah.mune] C and PKYM (also Pn); A mah.mune.
30
tattva vai ye na jnanti te ca sarve ca niphal] A; C tattva vai ye na jnanti sarve te ca niphal |, is one syllable short.
The reading of A is conrmed by PKYM (p. 57). Pn tattva vai ye na jnanti sarve te niphalya vai.
31
syd ity] C (also Pn); A sydidity.
32
bhagavat atas] lack of sandhi native to both MSS.
33
lakaa] A; C svalakaa.
34
nma pravacana.dvrea] A; C nma ca pravacanadvrea ca.
35
mahynika.trkikdayo] rectication; A mahayniktrkkikdayo; C mahyniks trkikdayo; Pn mahyniktarkikdayo.
36
bhatu] A; C bhyat. Though bhyat is the more grammatically correct form, bhatu is well-attested in Buddhist
Sanskrit. Neither form occurs elsewhere in the parts of the work which are ryadevas own writing, though it does occur frequently
in cited quotations, wherein bhatu is the form consistently used.
37
bhagavn] A; C bhagavan.
38
bhagavan] SU (also Pn); C bhagavana (no virma); A bhagavn.
39
nma | ha ||] C; A nmha ||.
40
bhta.naytmaka] rectication (SU); C bhta.naytmaka |; A bhtannaytmaka (i.e., presumably: bhta naytmaka).
41
sa] C and SU; A sad; Pn tad.
42
samdhi] A and SU; C samdhir nma.
43
katha bhagavan] A; C (and TIB) bhagavan katha.
19

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

CHAPTER I :: PRABODHANA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP01.019/ vajragurur ha || nirdia bhagavat vajroa.tantre ||


CMP01.020/ vajrapir ha || katha bhagavan sarva.dharmm laya44
paramrtha.satyam ||
CMP01.021/ bhagavn ha || sarva.dharm45 guhyakdhipate skandha.dhtv.yatantmak46
jagat.sthvara.jagams te hi paramrtha.satyray47 asthna.yogena | paramrtha.satyam
an[C:43a]tmakam anabhibhta sarva.nya na vddhir na parihi suviuddha48
khasama nirmala.svabhvam anakaram avcyam kya.vk.citta.rahita | na tad asti na ca
nsti | na carati na49 na carati | na dre nsanne na nya nnya na madhyama50 ca |
tad ida paramrtha.satyam51 | atas tasya
parama.gmbhrya-duravaghasynutpdnirodhasya52 savti.satya.pratyayam53 |
savti.satya54 tvat svapnendrajla.darpaa.pratibimbavan55 my.samdhi |
sva.lakaa56 catur.brahma.vihra.hetu |57 tbhy yuganaddha.vhi.krama58 | so ya
bhta.naytmaka59 samdhi | [A:3b]sarvopalambhopaama60 | samastam etat tattvam iti
||61
CMP01.022/ vajraiya uvca || asmad.vidh62 pthagjan andi.bhya.vicitra.bhvbhiniveena
nstyastitvaikatvnekatvobhaynubhayatva63 navsti na64 nsti
nitynitya.svabhva.vsan.hetu.vikalpbhinivee65 bhinivi66 nipanna.krama.samdhau ikam67
yathnukramea68 ikante | utho gurpadea.mtrea69 jhaiti pratibhsate70 tem |
CMP01.023/ vajragurur ha || krama.vtty ikante na yugapad iti bhagavatava nirdia
lakvatra.stre ||
44

laya] C and A (also Pn); A lam in the main text, but .ya. is written in the upper margin in another hand.
sarvadharm] A; C sarvadharma.
46
skandha.dhtv.yatantmak] rectication; C skandhadhtvyatantmaka; A (also Pn) skandhyatantmak; I suspect A has
been corrected, as the long.a after skandh. seems to have been shortened, but I cannot detect a further addition of the missing
syllables (.dhtv.) in the manuscript copy available to me.
47
paramrtha.satyray] A; C paramrtha.satyam rityray |.
48
suviuddha] C; A suviuddha ||.
49
na] AC; Pn na ca.
50
na madhyama] A; C na madhya nmadhya; Pn na madhyama.
51
C inserts iti; A and TIB .
52
Pn inserts hetupratyayotpanna, based on TIB. A inserts aa (|) here.
53
savti.satya.pratyaya] A savtti.satya.pratyaya; C savti.satya.sampratyaya.
54
savti.satya] C (also Pn); A savtti.satya.
55
svapnendrajla.darpaa.pratibimbavan] A; C svapnendrajla.darpadi.pratibimbadaranavan.
56
sva.lakaa] AC; Pn sva.lakaa.
57
vihra.hetu |] C (also Pn); A vihra.hetus.
58
yuganaddhavhikrama] A; C yuganaddhavhkrama.
59
bhta.naytmaka] C bhta.naytmakas; A bhta.naytmaka |.
60
sarvopalambhopaama] C (and TIB); A sarvopalambhopagama, to be emended to sarvopalambhopaama or, sarvopalambhoparama; Pn sattvopalambhopagama.
61
samastam etat tattvam iti] A; C samasta tad etad tattvam iti.
62
asmadvidh] C; A (also Pn) asmadvidhne.
63
nstystitvaikatvnekatvobhaynubhayatva] C; A nstitvaikancnekatvobhaynubhayan; Pn nstitvyaika cnekatvaobhaynubhaya.
64
na] A; C n.
65
.hetu.vikalpbhinivee] AC; Pn .hetu vikalpbhinivee.
66
bhinivi] A; C abhinivi.
67
ikam] A; C ikam.
68
yathnukramea] C; A (also Pn) yathkramea.
69
gurpadea.mtrea] A; C guror upadea.mtrea.
70
pratibhsate] A; C pratibhate.
45

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

7
CMP01.024/ atha khalu mahmatir bodhisattvo mahsattva71 punar api
sva.citta.dya.dhr.viuddhy.rtha72 bhagavantam adhyeate sma || katha bhagavan
sva.citta.dya.dhr73 viuddhyati yugapat kramao74 v |
CMP01.025/ bhagavn ha || krama.vtty mahmate sva.citta.dya.dhr75 viuddhyati | na
yugapat | tadyath mahmate mra.phalni kramaa pacyante | na yugapat | evam eva
mahmate tathgata sarva.sattvn kramaa sva.citta.dya.dhr76 viodhayati | na
yugapat |77
CMP01.026/ tadyath mahmate kumbha.kra kramao bhni kurute | na yugapat |
evam eva mahmate tathga[A:4a]ta sarva.sattvn kramaa sva.citta.dya.dhr78
viodhayati | na yugapat |
CMP01.027/ tadyath mahmate pthivy sarva.ta.gulmauadhi.vanaspataya
krama.vtty virohanti | na yugapat | evam eva mahmate tathgata sarva.sattvn
kramaa sva.citta.dya.dhr79 viodhayati | na yugapat |
CMP01.028/ tadyath mahmate hsya.lsya.gta.citra.v.lekhya.yog80 kramaa
pravartante | na yugapat | evam eva ma[C:43b]hmate tathgata sarva.sattvn kramaa
sva.citta.dya.dhr81 viodhayati | na yugapat |
CMP01.029/ imam evnukrama ragama.stre82 vispaena83 darayann ha ||
CMP01.030/ atha khalu dhamatir bodhisattvo mahsattvo84 bhagavantam etad avocat |
katha ikamo bhagavan85 bodhisattvo mahsattva86 ikate | iha ragame samdhau
sarva.ikmananatay87 |
CMP01.031/ evam ukte bhagavn dhamati bodhisattvam88 etad avocat | syd89 yath pi
nma dhamate | ivastr-cryntevas90 prva gokilige91 vidhyati | yad
gokilige92 [A:4b] ikito bhavati93 tad phalake vidhyati | yad phalake ikito bhavati tad
71

bodhisattvo mahsattva] C (and TIB, also Pn); A bodhisattva.


svacitta.dya.dhr.viuddhy.rtha] A, LAS (and TIB); C svacitta.dya.citta.dhr.viuddhy.rtha.
73
svacitta.dya.dhr] A, LAS (and TIB); C svacitta.dya.citta.dhr.
74
kramao] AC; Pn kramavtty.
75
svacittadyadhr] A, LAS (and TIB); C svacittadya.citta.dhr.
76
svacittadyadhr] A, LAS (and TIB); C svacittadya.citta.dhrm.
77
tadyath mahmate mra.phalni kramaa pacyante na yugapat | evam eva mahmate tathgata sarva.sattvn kramaa
sva.citta.dya.dhr viodhayati na yugapat] C; A lacks this passage in the main textit was written in along the lower margin, but
has been highly obscured by damage. The legible portion begins: mraphalni kramasa pacyante na yugapat | evam mahmate....
Pn (after LAS) tadyath mahmate mra.phalni kramaa pacyante na yugapat | evam eva mahmate svacittadyadhr sattvn
kramao viuddhyati na yugapat.
78
kramaa sva.citta.dya.dhr] A; C kramaa sva.citta.dya.citta.dhr; Pn sva.citta.dya.dhr kramaa.
79
sva.citta.dya.dhr] A and LAS (and TIB); C sva.citta.dya.citta.dhr.
80
hsya.lsya.gta.citra.v.lekhya.yog] AC; Pn .vditra. for .citra., but cites citra as the reading of the Tibetan.
81
sva.citta.dya.dhr] A and LAS (and TIB); C sva.citta.dya.citta.dhrm.
82
ragama.stre] C; A ragama.strair.
83
vispaena] AC; Pn vinyastena.
84
mahsattvo] C (and TIB, also Pn); A .
85
bhagavan] C; A bhagavat; Pn bhagavad.
86
bodhisattvo mahsattva] C bodhisattvo mahsattva; A (also Pn) bodhisattva.
87
sarva.ikmananatay] C sarvaik amananatay; A sarvaikmananyatray; Edgerton (BHSD, p. 417) notes that Foucaux
translates manan as pride based on his work with the Sanskrit and Tibetan versions of the Lalitavistara. This ts the context
here, where amananat is equivalent to rlom sems ma mchis pa. Pn emends this to .ikmanyatay.
88
bodhisattvam] AC; Pn bodhisattva mahsattvam.
89
syd] A; C syn; Pn syat.
90
ivastrcryntevas] C; A iastrntevas; Pn (presumably emending after TIB) ivastrntevs ivastraikaka ca.
91
gokilige] C gokilige; A gokila.
92
gokilige] C gokilige; A gokile.
93
yad gokilige ikito bhavati] A; C yad gokilige vidhyati tath gokilige ikito bhavati |.
72

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

CHAPTER I :: PRABODHANA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

lake vidhyati | yad lake ikito bhavati tad dae vidhyati | yad dae ikito bhavati
tad ata.ble vidhyati | yad ata.ble ikito bhavati tad daa.ble vidhyati | yad daa.ble
ikito bhavati tad ble vidhyati | yad ble ikito bhavati tad abda.vedhe vidhyati | yad
abda.vedhe ikito bhavati tad aka.vedhe94 vidhyati | yad aka.vedhe95 ikito
bhavati tad niryto bhavati ivastra.ikym | sa kkamo rtrym
andhakra.tamisry96 yasya yasyava abda oti manuyasya97 v amanuyasya98 v
tasya tasyavntike anbhogenka iva aro gacchati99 |
CMP01.032/ abda.vedhe sthito na kvacic chikate | tat kasya heto | prva suikitatvt |
tasya te100 prvvedh101 mukh.bhavanti102 | evame[A:5a]va dhamate | iha ragame
samdhau pratihitasya bodhisattvasya103 na bhya kvacid104 dharme ikitavya bhavati |
tat kasya heto | prva suikitatvd eva samdhe105 sarva.bodhisattva.gua.dharm
mukhbhavanti106 |
CMP01.033/ anena nyyena vajraynam ritya ragama.samdhau107 ikitu.kmennena kramea
ikitavyam || tatrya krama | prathama tvad buddha.ynaye ikate | yad buddha.ynaye108
ikito bhavati tad nava.yna eka.smti.samdhau ikate | yad nava.yne ikitas109 tad kalpita.yoge
ikate | yaddikarmika.samdhau pratihito bhavati tad ata.kula.prabhe[C:44a]de vatarati | yad
ata.kula.kramea kya.viveka110 prajnti111 tad kya.vajra.samdhau pratihito112 bhavati |
CMP01.034/ kya.viveke sthitv likli.dvrea113 vg.viveke vatarati | yad vajra.jpa.kramea114
prymam adhigato bhavati tad v[A:5b]g.vajra-samdhau pratihito bhavati | vg.viveke sthitv
prakty.bhsa.kramea citta.viveke vatarati | yad prakty.bhsa vyu.vhana.prabheda115
yath.bhta ikate tad citta.vajra.samdhi.sampanno116 bhavati | cittasya yath.bhta.parijne sthitv
dvdaa.my.dntena savti.satye vatarati | yad myopama.samdhi.sampanno117 bhavati tad
94
aka.] C ka.; A akaa. (n.b. lack of vowel sandhi native to both MSS). It is not clear which reading is preferable.
Regarding this term, Edgerton (BHSD, p. 3) notes that all the mss. in the Divy akua., or aka.; ed. always akua., and he
prefers the reading akaa., asserting that the former readings are hyper.Skt. for Pali akkhaa... which really derives from Skt.
khaa, target. The Tibetan translation, mi chor ba, is presumably based on the reading aka., as found in MS C. I have chosen
to follow the reading aka., as this reading is also found in MS A subsequently.
95
aka.] C; A akaa.. Again, lack of vowel sandhi is common to both MSS.
96
rtrym andhakra.tamisry] A; C rtrv andhakratamisry.
97
manuyasya] C; A manuasya.
98
amanuyasya] A amanuasya; C amanuya v. Again, MSS lack preceding vowel sandhi.
99
anbhogenka iva aro gacchati] A; C akavedharogacchati.
100
te] C; A tena.
101
prvvedh] C; A vedhay.
102
prvvedh mukh.bhavanti] AC; Pn prvvedhybhimukhbhavanti.
103
bodhisattvasya] A (and TIB); C bodhisattvasya mahsattvasya.
104
bhya kvacid] C (also Pn); A bhya kvacid.
105
samdhe] emendation; AC samdhi.
106
sarva.bodhisattva.gua.dharm mukhbhavanti] C; A sarvabodhisattvaguadharmo symukhbhavati; Pn sarvabodhisattvaguadharmo sybhimukhbhavati.
107
ragama.samdhau] C; A ragama.samdhi.
108
buddhaynaye] C (and TIB); A buddhayne.
109
ikitas] C ikita; A (also Pn) sasthitas.
110
kyaviveka] C; A kyakyaviveka.
111
prajnti] A; C jnti.
112
pratihito] C (also Pn); A prahito.
113
sthitv likli.dvrea] C; A sthitv likli.dvrea; Pn sthitvliklidvrea.
114
vajra.jpa.kramea] A; C vajrapjpa.kramea.
115
prakty.bhsa vyu.vhana.prabheda] A; C prakty.bhsa.vyu.vhana.prabheda.
116
citta.vajra.samdhau sampanno] A; C citta.vajra.samdhi.sampanno.
117
myopama.samdhi.sampanno] A; C myopama.samdhi.sampanno.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

9
sarva.buddhbhieka pratilabhate | myopama.samdhau sthitvdaa.mahnyatnukramea118
paramrtha.satye vatarati | yad piagrahnubheda.samdhin119 bhta.koi praviati tad
sarva.klea.viuddho bhavati | yad jna.kramea vyutthya prakti.prabhsvara
satya.dvaydvaidh.kretmnam abhisambudhyati tad nipanna.krama.samdhau ikito bhavati |
CMP01.035/ nipanna.krama.samdhi.sampanno mahyog bhyo na kvacid dharme ikate120 prva
suikitatvt | yath ivastrcrya abda.vedhe sthito121 na kvacic122 chikate | ka[A:6a]smt | prva
suikitatvt | tasya prvvedha.smarthyd123 mukh.bhavati124 | evam eva nipanna.krama.samdhau
pratihito aiko bhavati | prva suikitatvt | asya laukika.lokottara.siddhayo
nbhogenavmukh.bhavanti125 |
CMP01.036/ eva nipanna.krama.samdhau ikama126 krama.vtty ikate | na yugapat | tasmt
kya.vivekena vin vg.viveko jtu na akyate | vg.viveka.rahitena citta.vivekdhigama kartu na
pryate | prakty.bhsdhigamena vin savti.satya127 skt.kartu na pryate |
savti.satydhigamena128 vin paramrtha.satya skt.kartu na akyate129 |
paramrtha.satydhigamena vin yuganaddha.vhi.krama130 skt.kartu na pryate |
CMP01.037/ imam artha.vaa jtv bhagavn ha131 | krama.vtty ikate132 | na yugapad iti |
krama.vtty nipanna.krame ikite133 sati yugapat134 sva.citta.dya.dhr135 [C:44b]viudhyatti
bhagavatava nirdia lakvatra.stre ||
CMP01.038/ tadyath mahmate darpa[A:6b]ntargat sarva.rpvabhs sandyante
nirvikalp136 yugapat | evam eva mahmate sva.citta.dya.dhr137 yugapat tathgata
sarva.sattvn viodhayati nirvikalp nirbhsa.gocarm138 |
CMP01.039/ tadyath mahmate somditya.maala yugapat sarva.rpvabhsn139
kiraai prakayatti140 ||
CMP01.040/ ata ha141 ||
118

sthitvdaa.mahnyatnukramea] rectication; A sthitvdaa.mahnyatnukramea; C sthitv adaamahnyatkramea; Pn sthitv adaa.mahnyatnukramea.


119
pia.] A; the reading in C is not certain: it seems to read pi., but the vowel marker looks as though it had been incompletely
erased.
120
ikate] A ikite (corrected in MS to ikate); C ikito bhavati |.
121
sthito] C (also Pn); A visthito (corrected to sthito in MS).
122
kvacic] C (also Pn) kvacit; A kacic.
123
prvvedha.smarthyd] C; A prvvedha.suikhyd.
124
mukhbhavati] A; C mukhbhavanti; for this entire clause (tasya...mukhbhavati), Pn reads: tasya prvbhyst suik
skdmukhbhavati.
125
nbhogenavmukh.bhavanti] C anbhogenavmukh.bhavanti; A nbhogam ivmukh.bhavanti.
126
ikama] A; C ikam.
127
savti.satya] C (also Pn); A savtti.satya.
128
savti.satydhigamena] C (also Pn); A savtti.satydhigamena.
129
akyate] A; C pryate.
130
yuganaddha.vhi.krama] rectication (also Pn); A yuganaddha.vhi.kramas; C yuganaddha.vh.krama.
131
imam artha.vaa jtv bhagavn ha] C; A imam artha.vaa jtv; Pn bhagavn api imam artha.vaa jtv.
132
ikate] A; C ikante.
133
ikite] C; A ikate.
134
yugapat] A; C yugapata.
135
.dyadhr] A; C .dya.citta.dhr.
136
nirvikalp] C; A nirvikalpa; Pn nirvikalp.
137
sva.citta.dya.dhr] A; C sva.citta.dya.citta.dhr.
138
nirvikalp nirbhsa.gocarm] rectication (LAS [also Pn]); C nirvikalpa nirbhsa.gocar; A nirvikalp nirbhsa.gocart.
139
sarva.rpvabhsn] C; A sarva.rpvabhs.
140
Pn adds (after TIB): evam eva mahmate tathgata svacitta.dya.dauhulya.vsan.vigatn sattvn yugapad acintya.jna.jina.gocara.viaya sandarayati.
141
ata ha] A; C atha.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

10

CHAPTER II :: KYA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP01.041/ dikarmika.sattvn142 paramrthvatrae |


CMP01.042/ upya caa143 sambuddhai sopnam iva nirmita iti ||
CMP01.043/ paca.kramnuprvea vin nipanna.krama.samdhir adhigantu na pryate144 ||
CMP01.044/ || prabodhana.melvana.saaya.pariccheda145 prathama ||

Chapter II :: kya.viveka.melvana.saaya.pariccheda

146

CMP02.001/ || vajraiya uvca || katha bhagavan prathama sva.kya.viveke147 ikitavyam ||


CMP02.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva kya.viveka vistarea te pratibodhaymi148 |
tatra149 catvro dhtava arram abhinirvartayanti150 | nipannasya arrasya rayas tvat sthpyante |
msape.snyu.
irdhaman.ma[A:7a]stalugsthi.majja.antrntragua.vkka.hdaya.jahara.
phuphphusa.yakn.mtra.vi.maya.pakvaya.vas.lasik.pya.
rudhira.pitta.lema.sihaka.kea.maru.nakha.roma.carma.kara.
caraa.nayangdi.samavyo151 ri152 |
CMP02.003/ punas tatra paca skandh catvro dhtava a yatanni paca viay paca jnni rir
ity ucyate | tadyath dhnya.yava.tila.godhma.mudga.raya153 ity ucyante | evam eva
arrasyga.pratyagntargata.samavyo rir ity ucyate | dhtu.samavye praj.di.mano
vidy.vsan.t.klea.prabandha154 sacaya ity ucyate | vijnasya tu sacayo rir v npalabhyate |
anlayatvt | yathkta155 bhadrapli.paripcchym |
CMP02.004/ asmin arre vijna156 na kvacit pratihita bhavati | na ca vijnd te
arram upalabhyate | tena hi bhadraple nda.satya157 ida vijna payati | na cda
kara.talmalaka.vad daranam upagacchatti158 |
142

.sattvn] C; A .sandhna; AVS .sattvasya; AM .lokasya.


upya caa] AC; Pn upya cava; AVS upyas tvaya; AM upyas tu ea.
144
pryate] A; C pryata iti.
145
prabodhana.melvana.saaya.pariccheda] A prabodhana.melvaa.saaya.pariccheda; C reading unclear: prabodhanya.? prabodhanma.?
146
[CMP tr. 151174
147
svakyaviveke] emendation; C kyaviveke; A sva.kya.viveka; TIB suggests *sva. (rang gi).
148
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
149
tatra] C (and TIB); A tat.
150
abhinirvartayanti] C (also Pn); A abhinivarttayati.
151
.kara.caraa.nayangdi.samavyo] C .dhamanmastakammastalugsthi.majj.
antrntragua.vkk.hdaya.jahara.phuphphusa.kkt.mva.vi.msaya.pakvaya.va.
lsik.pya.rudhira.pitta.lema.siha.kea.maru.nakha.roma.carma.kara.caraa.
nayangdi.samavyo; A .mastaluga.asthi.majja.antra.antragua.vkka.hdaya.jahara.
phuphphusa.yakn.mtra.vi.maya.pakaya.vas.lasik.pya.rudhira.pitta.lema.
sihaka.kea.maru.nakha.roma.carmma.ira.caraa.nayangdi.samavyo;
Pn msape.snyu.irdhaman.mastaluga.asthi.majja.antra.antragua.bukka.hdaya.
jahara.phuphphusa.yakn.mtra.vi.maya.pakvaya.vasti.vas.lasik.pya.rudhira.
pitta.lema.sighaka.kea.maru.nakha.roma.carma.ira.caraa.nayanvayavdi.
samavyo.
152
ri] A; C rir ucyante.
153
dhnya.yava.tila.godhma.mudga.raya] A (and TIB); C dhnya.tila.yava.godhma.mudga.raya.
154
praj.di.] rectication; A praj.di | mano.vidy.vsan | t.kleava.prabandha; C praj.dir..
155
C inserts bhagavat.
156
arre vijna] AC; Pn arra.vijna.
157
nda.satya] A; C (also Pn) nda.satyam.
158
upagacchatti] A; C upagacchati.
143

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

11
CMP02.005/ punar e159 [A:7b]skandha.dhtv.yatannm160 andi.prkthakra.vyavasthitnm
adhun sarva.tathgata.paramu.parighaita.svabhvo nirdiyate ||
CMP02.006/ paca skandh sam[C:45a]sena paca buddh prakrtit |
CMP02.007/ vajryatanny161 eva bodhisattvgra.maalam162 ||
CMP02.008/ pthiv locan khyt abdhtur mmak smt |
CMP02.009/ teja ca163 par khyt164 vyus tr165 prakrtit166 ||
CMP02.010/ rpa.abddibhir mantr devat bhvayet sadty167
CMP02.011/ ukta bhagavat r.guhyasamja.mahyoga.tantre ||
CMP02.012/ ete skandha.dhtvdaya168 punar ekaikaa paca.packrair bhidyamn atadh
bhavanti |
CMP02.013/ kul ata.vidh169 prokt sakepea tu pacadh170 |
CMP02.014/ punas tri.vidhat ynti kya.vk.citta.yogata171 iti |
CMP02.015/ r.guhyendu.tilake172 vacant || prathama tvac chata.kula.prabheda173 darayma ||
CMP02.016/ tatra rpa.skandha.samho174 vairocana | sa ca puna175 packrair176 bhidyamna
paca.tathgatair adhihita | tatra drgha.hrasvdi.bhydhytmikobhaya.sasthna.rpa
vairocanasydhihnam || tma.manyandnm u[A:8a]bhaya.prakra.rpa177 ratnasambhavasya |
bhybhyantare nldi.paca.vara.rpam amitbhasya | bhybhyantare candra.srylokkra.rpam
amoghasiddhe | kevala sva.savedya.mtra vijapti.rpam178 akobhyasydhihnam179 ity | ukta
pacadh rpa.skandha |
CMP02.017/ ratnasambhava.samdhim adhiktyha || vedan.skandha.samho ratnasambhava180 | s
puna paca.tathgatair adhihit181 | tatra sannipta.pittodbhav vedan182 akobhyasya183 |
lema.vta.j vedan ratnasambhavasya | sukha.vedan184 amitbhasya | dukha.vedan185
amoghasiddhe186 | sama.vedan vairocanasydhihnam ity ukta pacadh vedan.skandha |
159

e] C; A eo.
skandha.dhtv.yatannm] C (also Pn); A skandha.dhtv.yatanm, with .n. written in just above.
161
vajryatanny] AC; Pn vajra.yatanny.
162
bodhisattvgra.maalam] C; A bodhisattvgra.maale; Pn bodhisattvgrya.maalam.
163
teja ca] C; A teja.
164
khyt] A; C khyt.
165
vyus tr] C; A tr vyu.
166
prakrtit] A; C prakrttit. Pn emends these pda-s entirely, viz. parkhy bhavet tejas tr prakrtit.
167
bhvayet sadty] A bhvayet | sadty; C bhvayet sada ity.
168
skandhadhtvdaya] A skandhadhtvdaya; C skandhdaya.
169
atavidh] C (also Pn); A atavidh.
170
pacadh] A; C pacadh.
171
kya.vk.citta.yogata] C; A kya.kk.citta.bhedata; Pn kya.vk.citta.bhedata.
172
r.guhyendu.tilake] A; C guhyakendu.tilake.
173
tvac chata.kula.prabheda] C tvat atakulaprabheda; A tvac chatakulabheda.
174
rpa.skandha.samho] C (also Pn); A rpa.skandha.samho.
175
sa ca puna] C (and TIB); A sa ca.
176
packrair] A; C pacaprakrair.
177
tma.manyandnm ubhaya.prakra.rpa] AC; Pn tma.parobhaya.prakra.rpa.
178
sva.savedya.mtra vijapti.rpam] AC; Pn (presumably after TIB) sva.savedya.mtram avijapti.rpam.
179
akobhyasydhihnam] A; C akobhydhihnam.
180
ratnasambhava] A; C ratnasambhavsya.
181
s puna pacatathgatair adhihit] A; C so pi puna pacatathgatair adhihita |
182
sannipta.pittodbhav vedan] C; A sannipta.pittodbhava.vedan.
183
akobhyasya] C (also Pn); A kobhyasya.
184
sukha.vedan] A; C sukh.vedan.
185
dukha.vedan] A; C dukh.vedan.
186
amoghasiddhe] C (also Pn); A amoghasiddhi.
160

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

12

CHAPTER II :: KYA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP02.018/ amitbha.samdhim adhiktyha187 || saj.skandha.samho mitbha || ihtpannn188


sthvara.jagama.padrthn sasktatve py189 apada.dvipaddi.bhedena bhinnatvt pthak.saj
sti190 bhvn t vijnenpaghya pariccheda kriyate | tan nimitta191 saj.skandha iti pthag
vyavasthpyate | s puna saj paca.tathgatair adhihit || tatra [A:8b]dvipada.saj akobhyasya |
catupada.saj ratnasambhavasya | apada.saj amitbhasya | bahupada.saj amoghasiddhe |
acala.sthvara.saj192 vairo[C:45b]canasydhihnam iti || ukta pacadh saj.skandha |
CMP02.019/ amoghasiddhi.samdhim adhiktyha || saskra.skandha.samho moghasiddhi | sa puna
paca.tathgatair adhihita || tatra kya.saskro vairocanasya | vk.saskro mitbhasya |
citta.saskro kobhyasya | bhr.bhuva.sva.saskro193 ratnasambhavasya | moka.saskro
moghasiddher adhihanam iti | ukta pacadh saskra.skandha ||
CMP02.020/ akobhya.samdhim194 adhiktyha || yad artha.grahaam artha paricchinatti195 |
arthvabodhas tad vijnam | 196 vijnrhena ckrea bhyrtha prajapyate197 | bhyenrthena198
vijna prajapyata199 iti | evam anyonypekay jna.jeyayo200 siddhi | tat punar vijna
pacadh bhidyamna paca.tathgatair adhihitam iti |201 tatra vijna.skandha.samho kobhya |
caku[A:9a]r.vijna vairocanasya | rotra.vijna ratnasambhavasya | ghra.vijnam amitbhasya |
jihv.vijnam amoghasiddhe | kya.vijnam akobhyasydhihnam iti || ukta pacadh
vijna.skandha ||
CMP02.021/ paca skandh samsena paca buddh prakrtit
CMP02.022/ ity asya strasyrtha202 ||
CMP02.023/ catur.dhtum adhiktyha || tatra pthiv.dhtu katama || yad guru.tva kakkhaa.tva203
sa ca dhraa.karm |204 tatrbdhtu205 katama | yad dravatva206 snehat207 sagraha.karm | tatra
katamas tejo.dhtu | yad ua.tva paripcana.tva208209 oaa.karm | tatra katamo vyu.dhtu | yad
kucana.prasraam210 ucchvsa pravsa211 laghu.samudraa.tva212 tad vyu.dhtu |
CMP02.024/ eva mahyna.kramea catur dhtn sva.svalakaa213 vyavasthpya | idn
prkthakrpanayanrtha vajrayna.kramea paca.buddha.maya kriyate ||
187

amitbha.samdhim adhiktyha] C (also Pn); A amitbha.samdhiktyha, with .madhi. written in lower margin.
ihotpannn] A; C ihopapannn.
189
sasktatve py] A sasktatve pi; C sasktve pi.
190
pthak.saj sti] A; C pthak.pthak.saja sti.
191
nimitta] A; C nimitta.
192
acala.sthvara.saj] C (and TIB); A acalasaj; Pn acalasaj.
193
.sva.] C .sva.; A ; Pn [sva].
194
akobhya.samdhim] A; C akobhyasya samdhim.
195
paricchinatti] rectication (also Pn); A paricchinanti; C paricchitti.
196
C inserts tad; A .
197
prajapyate] AC; Pn prajpyate.
198
bhyenrthena] A; C bahyo rtha; Pn bhyrthena.
199
prajapyata] C; A prajapyata; Pn prajpyata.
200
jna.jeyayo] B; C vijna.vijeyayos; Pn (after TIB) jnajeyorubhaya..
201
C inserts: kya.saskro veditavya tathgata.maya.paramu.parighaitatvena uddhatvt kye skandhdnm.
202
strasyrtha] A; C strasyyam artha.
203
kakkhaatva] C (also Pn); A kakhkhaatva.
204
A inserts tatra katamo vyudhtu; C .
205
tatrbdhtu] C; A tatrpdhtu.
206
dravatva] BC; Pn prabandha.
207
C inserts sa ca; A .
208
paripcanatva] A; C pcanatva.
209
C inserts sa ca; A .
210
kucana.prasraam] A; C akucanatva prasraa
211
ucchvsa pravsa] C; A ucchvsa.pravsa..
212
C inserts vyha karm; TIB (las ni yang zhing g.yo bao) would suggest something like *laghu.samudraa.karm.
213
sva.sva.lakaa] A (and TIB); C sva.lakaa
188

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

13
CMP02.025/ tatra pthiv.dhtu.samho locan | sa puna packrair bhidyamna214 paca.tathgatair
adhihita | yad uta kesthi.vi.plha.hdaya vairocanasya | roma.nakha.p[A:9b]ya.hdaya215
ratnasambhavasya | danta.tvag.msa.hdayam216 amitbhasya | snyu.msa.prva[C:46a].hdayam217
amoghasiddhe | malntra.pitta.hdayam218 akobhyasydhihnam219 | yathkta vajramlym220 |
CMP02.026/ paca.hdayam ritya paca.tantu.vinirgatam221 |
CMP02.027/ paca.vyu.samyukta222 paca.kmopabhoga.kd iti ||
CMP02.028/ eva puna pthiv.dhtur bhye pi packrea223 bhidyate | 224 catur.dvp sumeru ca |
tatra sumerur mahvairocanasydhihnam225 | prvavideho kobhyasydhihnam226 | jambdvpo
ratnasambhavasydhihnam227 | aparagodnyo mitbhasydhihnam228 | uttarakurur
amoghasiddher229 adhihnam iti230 || ukta pacadh pthiv.dhtu |
CMP02.029/ mmak.samdhim adhiktyha || tatrbdhtu.samho231 mmak | sa puna paca.tathgatair
adhihita | lemki.jala232 vairocanasydhihnam | mtram akobhyasydhihnam | svedo
ratnasambhavasydhihnam | raktam amitbhasydhihnam233 | ll moghasiddher adhihnam iti ||
CMP02.030/ bhyam api packrea234 dyate || tatra samudrodakam akobhyasya | nady.udaka
ratnasambhavasya | udbhidodakam235 amitbhasya | tagodaka[A:10a]m amoghasiddhe | nirjharodaka
vairocanasydhihnam iti236 | ukta pacadh abdhtu237 ||
CMP02.031/ paravsin.samdhim adhiktyha || tejo.dhtu.samha238 paravsin | sa puna
paca.tathgatair adhihita || roa vairocanasydhihnam | hdayoam akobhyasya |
nbhy.ua ratnasambhavasya239 | sarvgoam amitbhasya | udaroam amoghasiddher adhihnam
iti ||
214

bhidyamna] C; A vibhajamn; Pn vibhajyamna.


roma.nakha.pya.hdaya] C; A romanakhau pya hdaya.
216
.tvag.] AC; Pn .tva..
217
.msa.] C; A .mnsa. Pn .mrma(msa)..
218
malntra.] C; A malntra..
219
akobhyasydhihna] C; A akobhyasya; TIB (mi skyod pa) suggests solely akobhya[sya].
220
vajramly] C; A vajramale.
221
.tantu.] AC; Pn .tanu..
222
paca.vyu.samyukta] emendation (TIB and context; also Pn); AC svapna.vyu.samyukta.
223
packrea] C; A packre in main text, with .a written in lower margin.
224
C inserts tatra; A .
225
mahvairocanasydhihna] C (and TIB); A mahvairocanasya.
226
kobhyasydhihna] C (and TIB); A kobhyasya.
227
ratnasambhavasydhihna] C (and TIB); A ratnasambhavasya.
228
mitbhasydhihna] C (and TIB); A mitbhasya.
229
amoghasiddher] C (also Pn); A amoghasiddhir.
230
iti] A; C .
231
tatrbdhtu.samho] C (also Pn); A tatrpdhtu.samho.
232
lemki.jala] AC; Pn lemdi.jala.
233
raktam amitbhasydhihnam] C (also Pn); A [caret] in main text and has raktam amitbhasyhna written in lower
center margin.
234
packrea] C (also Pn); A packre in main text, with a written in margin immediately below.
235
udbhidodakam] C (and TIB); A svabhrodakam.
236
iti] A; C .
237
abdhtu] C (also Pn); A apdhtu.
238
tejo.dhtu.samha] C (also Pn); A tejo.dhtu.samha.
239
ratnasambhavasya] A; C ratnambhavasya.
215

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14

CHAPTER II :: KYA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP02.032/ bhyam api240 packrea dyate |241 tatrhavanygnir242 akobhyasya |


podbhavgnir243 vairocanasya | srya.kntodbhavgn244 ratnasambhavasya | khodbhavgnir245
amitbhasya | dvgnir amoghasiddher adhihnam iti || ukta pacadh tejo.dhtu ||
CMP02.033/ tr.samdhim246 adhiktyha || tatra vyu.dhtu.samhas tr | sa puna paca.tathgatair
adhihita || tatra pro247 nma vyur hdaya.stho248 kobhyasya | apno guda.stho249
ratnasambhavasya | udna kaha.stho250 mitbhasya | samno nbhi.stho moghasiddhe | vyna
sarva.sandhiu vai[C:46b]rocanasydhihnam iti ||
CMP02.034/ atham ekai[A:10b]kasya vypram ha ||
CMP02.035/ prakramat prymc cndriya.dvrais251 tantubhi |
CMP02.036/ prakramate sad.kla pra ity abhidhyate ||
CMP02.037/ vta.mtra.pur ukrdn tathava ca |
CMP02.038/ apanayand apno ya yogibhir lakyate sad ||
CMP02.039/ aita khdita lehya peya coya ca sarvata |
CMP02.040/ samnayati yo nitya samna iti ccyate ||
CMP02.041/ rdhva.gamt252 saharad bhakya.bhojydi.bhakat |
CMP02.042/ udna.karma.vijo ya jnena saha yogata |
CMP02.043/ vypana dhraa cava gamangamandikam | tath253
CMP02.044/ sarva.sandhiu vyptatvd vyna ity abhidhyate ||
CMP02.045/ bhyam api pacadh darayati || prva.vto kobhyasya | dakia.vto ratnasambhavasya |
pacima.vto mitbhasya | uttara.vto moghasiddhe | rdhva.vto vairocanasydhihnam iti | ukta
pacadh vyu.dhtu ||
CMP02.046/ e catur.mah.bhtn yatrakas tatra catvra | tasmn nsty em254
anyonya.nirapek255 svbhvik svata siddhi | ka ctndriyatvd256 asasktatvc ca na
mahbhtam || kintu || avakadnt ka sarva.bhvnm257 [A:11a]anvaraa.ktya karotti yvat
|CMP02.047/ pthiv locan khyt abdhtur258 mmak smt |
CMP02.048/ teja ca259 par khyt vyus260 tr prakrtitty
240

bhyam api] A; C bhye []pi.


A inserts || athaimekaikasya ||.
242
tatrhavanygnir] C; A tatrhavanygnir.
243
podbhavgnir] A; C podbhavo gnir.
244
sryakntodbhavgn] rectication; A sryakntodbhavgni; C sryakntodbhavo gni.
245
khodbhavgnir] A; C khodbhavo gnir.
246
tr.samdhim] C (also Pn); A tr.sadhim in main text, with m written in upper margin.
247
pro] A (and TIB); C prymo.
248
vyur hdayastho] A (and TIB); C vyu | hdastho.
249
gudastho] A (and TIB); C gudasasthno.
250
kahastho] C (also Pn); A kahostho.
251
cndriyadvrais] rectication (meter); A ca indriyadvrais; C ca indriyadvrai ca.
252
rdhvagamt] A; C rdhvagamant.
253
gamangamandikan | tath] This is unmetrical, but both MSS share this reading and the Tibetan translation (gro dang de
bzhin ldog pa dang) suggests this reading also.
254
nsty em] C; A nstyaim.
255
A inserts ||.
256
C inserts tad.
257
ka sarvabhvnm] C (and TIB); A sarvabhvnm ka | (note correct placement of page break!); Pn sarvabhvntam
ka |.
258
abdhtur] C (also Pn); A abdhtu.
259
teja ca] C; A teja.
260
vyus] C (also Pn); A vyu.
241

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

15
CMP02.049/ asya strasyrtha ||
CMP02.050/ || idn kitigarbhdi.mahbodhisattvn samdhim adhiktyha ||
CMP02.051/ tatra cakur.yatana.samha kitigarbha | sa puna packrair vibhajyamna261
paca.tathgatair262 adhihita | tatra cakur.golakbhyantare drk.phala.prama cakur.indriya tad
akobhyasya | trak.svabhvo ratnasambhavasya | tiryag.rpam amitbhasya | di.sacalanam
amoghasiddhe | rpa.traya.grahaa263 vairocanasydhihnam iti || ukta264 pacadh
cakur.yatanam |
CMP02.052/ eva rotryatana.samho vajrapi |265 iha karbhyantare
bhry.granthy.kti.paramu.sacaya.rpa266 rotrendriya tad akobhyasya | kara.svabhvo
vairocanasya267 | kara.cchidram amitbhasya | kara.mlam amoghasiddhe | abda.traya.grahaa
ratnasambhavasydhihnam iti || ukta pacadh rotryatanam ||[A:11b]
CMP02.053/ ghryatana.samha268 kagarbha269 | [C:47a]ghrbhyantare270
jana.alkkra.paramu.sacaya.rpa271 ghrendriya tad akobhyasya | ghra.svabhvo
vairocanasya | madhyntara272 ratnasambhavasya273 | nspuo274 moghasiddhe |
gandha.traya.grahaam amitbhasydhihnam iti | ukta pacadh ghryatanam ||
CMP02.054/ jihvyatana.samho lokevara || tatra paramu.sacaya.rpam ardha.candrkti275
jihvendriya tad akobhyasya | jihv.svabhvo vairocanasya |276 jihv.mla ratnasambhavasya | jihvgram
amitbhasya | rasa.traya.grahaam amoghasiddher adhihnam iti || ukta pacadh jihvyatanam ||
CMP02.055/ kyyatana.samha sarvanvaraavikambh277 | tatra
samasta.kya.paramu.sacaya.rpa kyendriya278 tad vairocanasya | asthi.svabhvo
ratnasambhavasya | msa.svabhvo mitbhasya | carma.svabhvo moghasiddhe | spara.traya.grahaam
akobhyasydhihnam iti || ukta pacadh kyyatanam ||
CMP02.056/ samantabhadra.samdhim279 adhiktyha || iha arrbhyantare
[A:12a]bhsa.traya.vijna tan mana.indriyam280 | sarvendriydhipatitvt281 pratytma.vedyam282 |
261

vibhajyamna] A; C vibhidyamna.
pacatathgatair] C (also Pn); A pactathgatair.
263
rpatrayagrahaa] A; C rpatrayasya grahaa.
264
ukta] A; C ukta.
265
vajrapi] C (also Pn); A vajrapi.
266
bhrygranthykti.] emendation; A clearly bhryagranthykti., though Pn trya.; C is less clear due to the darkness of the
photograph, but I believe it supports this reading as does the sense of the passage (cf. English translation). A good case can be
made, however, for an emendation on the basis of TIB, i.e. bhrja.granthy.kti.. See English translation, Chapter II, note 43.
267
vairocanasya] C; A rocananasya in main text, with vai written in lower margin.
268
ghryatana.samha] A ghryatana.samho; C ghryatana.samha.
269
kagarbha] A; C kagarbhasya.
270
ghrbhyantare] AC; Pn ghrntare.
271
jana.alkkra.paramu.sacaya.rpa]
A
janalkkra.paramu.sacayarpa;
C
jana.alkkra
paramu.sacaya.rpa.
272
madhyntara] A (and TIB); C ghrbhyantara.
273
madhyntara ratnasambhavasya] C (also Pn); A madhyntarantnasambhavasya.
274
nspuo] A; C nspuam.
275
ardha.candrkti] A; C ardhendricandrkti (read: ardhenducandrkti?).
276
jihv.svabhvo vairocanasya |] C (also Pn); A [caret] in the main text, with jihv.svabhvo vairocanasya | written in the lower
margin.
277
sarvanvaraavikambh] rectication (also Pn); AC sarvanivaraavikambh.
278
samasta.kya.paramu.sacaya.rpa kyendriya] C; A samasta.kya.paramu.sacaya.rpa.kyendriya
279
samantabhadrasamdhim] A; C (and TIB) majursamdhim.
280
mana.indriya] C (also Pn); A manendriya
281
sarvendriydhipatitvt] A; C sarvendriydhipatyt.
282
pratytma.vedyam] AC; Pn svasavedyam.
262

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

16

CHAPTER II :: KYA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

bhya.viaybhvd283 dharma.dhtu284 viay.ktya my.jlbhisambodhi.krametmna285


nipdyea.buddha.gunvito286 buddha.ketrd287 buddha.ketra sakrmatti | ukta
samantabhadra.samdhi288 |
CMP02.057/ vajryatanny eva bodhisattvgra.maalam289
CMP02.058/ ity asya strasyrtha ||
CMP02.059/ 290 viaya.devatn samdhim adhiktyha || daa vyn prha ||
vajra.mukh.mahyoga.tantre | yad uta
prpnodna.samna.vynodvha.vivha.savha.nirvha.pravha291 cti || tatra
prdi.paca.vyava skandham292 ritya skandha.vypra kurvanti | udvhdi.paca.vyava indriyam
ritya indriya.vypra kurvanti |
CMP02.060/ tatrdvho nma vyu293 cakur.yatanam ritya pacadh rpa.kriy nipdayati | sa
punar lokka.manaskra.cakur.indriya.smagr294 prati295 rpa.viayo dyate | tad vairocanasya |
ll.vilsa.gra.rpam akobhyasya | anurgaa.rpa296 ratnasambhavasya |
ma[A:12b]no[C:47b]jmanojopek.saj.rpam297 amitbhasya | sarva.kriynuhna.rpam
amoghasiddher adhihnam iti || ukta298 pacadh rpa.viaya ||
CMP02.061/ vivha rotryatanam ritya pacadh abda.kriy karoti | tatra karbhyantare
abda299 ira.kea.abda300 ca vairocanasya | gta-tantr.abdo ratnasambhavasya | tlv.oha.vk.abdo
mitbhasya | vanaspati.nady.accha.tla.murajdi.vdya.abdo301 moghasiddhe |
h.kra.nta.raudra.abdo kobhyasydhihnam iti || ukta pacadh abda.viaya ||
CMP02.062/ savho ghram ritya pacadh gandha.kriy karoti | tatrea.gandho vairocanasya |
sarvga.gandho ratnasambhavasya | gandha.traya.grahaam302 amitbhasya | rasa.gandho moghasiddhe
| viama.gandho303 kobhyasydhihnam iti || ukta pacadh gandha.viaya ||
CMP02.063/ pravho nma vyur304 jihvm ritya pacadh rasa.viay playati305 | tatra madhura.raso
vairocanasya | kaya.raso ratnasambhavasya | kra.raso mitbhasya | kau.raso306 [A:13a]kobhyasya |
tiktmla.lavaa.a.rasa.bhedo307 moghasiddher adhihnam iti || ukta pacadh rasa.viaya ||
283

bhya.viaybhvd] AC; Pn bhya.viaybhvo.


dharma.dhtu] emendation (as Pn); C dharma.dhtu.; A unclear.
285
.tmna] A; C .tmtmna.
286
nipdyea.buddha.gunvito] A nipdyea.gunvito; C (and TIB) nipdya aea.buddha.gunvito.
287
buddha.ketrd] C (and TIB); A .
288
ukta samantabhadra.samdhi] A ukta samantabhadra.samdhi; C (and TIB) ukto majur.samdhi.
289
bodhisattvgra.maalam] C; A bodhisattvgra.maala; Pn bodhisattvnuttara.maalam.
290
C inserts idn (TIB ).
291
prpnodna.samna.vynodvha.vivha.savha.nirvha.pravha] A; C prpnodna.samna.vyna.udna.udvha.vivha.samvha.pravha.nirvha
292
skandham] AC; Pn paca.skandham.
293
vyu] C (also Pn); A vyu.
294
lokka.manaskra.cakur.indriya.smagr] A; C lokka.manaskra.cakur.indriya.namaskra.cakur.indriya.smagr.
295
prati] A; C prattya.
296
anurgaa.rpa] A; C anurgea rpa.
297
manojmanojopek.saj.rpam] A manojmanojopeka.saj.rpam; C manojmanojopek.rpam.
298
ukta] A; C ukt.
299
abda] A; C abda.
300
ira.kea.abda] A; C irakeaabda.
301
.accha.] AC; Pn .uccha..
302
gandha.traya.grahaam] C (and TIB); A gandha.traya.
303
viama.gandho] C (and TIB); A viaya.gandho.
304
nma vyur] C (and TIB); A .
305
rasa.viay playati] rectication (also Pn); A rasa.viay playanti; C rasa.kriy karoti.
306
kau.raso] C, TIB; MS A kauraso in the main text, with .ka. inserted in the margin, an acceptable, but unnecessary, correction;
Pn kaukaraso.
307
tiktmlalavaa.arasabhedo] A tiktm(b/v)la.; C tiktmlakau rasabhedau; TIB suggests *tiktmldi.a.rasa.bhedo (ro tsha
ba dang skyur ba la sogs pai ro drug gi bye brag).
284

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

17
CMP02.064/ nirvho nma vyu kyyatanam ritya malla.yuddhdi.balotsha.shasa.sacaya308
pacadh spara.kriym309 anuplayati | tatraksana.stha.sparo310 vairocanasya | ligana.sparo
ratnasambhavasya | cumbana.sparo mitbhasya | caa.sparo moghasiddhe |
bhaga.liga.yoga.spard311 rga.virga.madhyarga.svabhvopalabdhir akobhyasydhihnam iti || ukta
pacadh spara.viaya ||
CMP02.065/ rpa.abddibhir mantr devat bhvayet sadty
CMP02.066/ asya strasyrtha ||
CMP02.067/ || paca.jnam adhiktyha || dare pratibimba.daranam iva yugapat
sakala.padrtha.parijnam dara.jna tad vairocanasya |
apada.dvipada.catupada.bahupaddi.bahnm312 api sattvn citta.mtratty313 ekkrvagama
samat.jna tad ratnasambhavasya | skandha.dhtv[A:13b]di.bhydhytmika.padrthn314 pthak
pthag vibhajya pravivecya sarva315 buddha.mayam iti jtv sarva.dharmn bahava iti padma.dalavat
pratyavekya nirakena316 viharaa317 pra[C:48a]tyaveka.jna tad amitbhasya |
svaparrtha.kriy.kya.vk.citta.vypra.nipdana.svabhva ktynuhna.jna318 tad
amoghasiddhe319 | kya.vk.cittvaraa.saodhana320 karma.janma.vinirmukta321
ubhubhdi.vikalpa.vsan.saodhana suviuddha.dharmadhtu.jna tad akobhyasydhihnam
iti ||
CMP02.068/ ata ha322 ||
CMP02.069/ skandha ca dhtu ca tathndriya323 ca pacava pacava kta.prabhed |
CMP02.070/ tathgatdhihita ekaikaa324 sasra.karmi kuto bhavanti ||
CMP02.071/ tath sabhy325 viay ca paca ekaikaa paca.tathgatai ca |
CMP02.072/ svaka.svak326 nityam adhihits te jna.traya paca.samrita cti ||
CMP02.073/ kul ata.vidh prokt
CMP02.074/ ity asya strasyrtha ||
CMP02.075/ || vajraiya uvca || ata.kulnukrame[A:14a]a sarva.tathgata.paramu.parighaita.mrtir
ity apagata.saaya327 | katha puna sakepea pacadh bhavanti328 ||
308

malla.yuddhdi.balotsha.shasasacaya] C; A malla.yuddhdi.balotsha.shasasya ca.


spara.kriym] A spara.kriyam.
310
tatraksana.stha.sparo] C; A tatra eksana.stha.sparo; Pn tatra eksana.stha sparo.
311
bhaga.liga.yoga.spard] rectication; A bhage liganasa()yogaspard; C bhagaligayogasparo; TIB (bhaga dang ligai
sbyor bai reg bya) follows the reading found in C; Pn bhage liga.sayoga.spard.
312
.bahnm] C (also Pn); A .bahnam.
313
citta.mtratty] A; C citta.mtrat..
314
skandha.dhtv.di.bhydhytmika.padrthn] C (also Pn); A skandha.dhtv.di.bhvdhytmika.padrthn.
315
sarva] rectication (TIB; also Pn); A sarva; C is unclear, but seems to also sarva.
316
nirakena] A; C nirviakena.
317
C (and TIB) insert tat.
318
ktynuhna.jna] A (and TIB); C ktynuhna.
319
amoghasiddhe] C (also Pn); A moghasiddhe.
320
kya.vk.cittvaraa.saodhana] C (and TIB; also Pn); A kya.vk.cittvatraa saodhana.
321
karma.janma.vinirmukta] rectication; MS A clearly .jarmma.; the reading in C is less clear, either .jarmma. or .janma.; Pn
(presumably after TIB) karma.klea.vinirmukta.
322
ata ha] C; A atrha; TIB suggests *ata (de bas na).
323
tathendriya] C; A tathaivendriya; CGKV tath indriyni.
324
ekaikaa] rectication (meter; also Pn); AC eka.ekaa.
325
sabhy] A; C sabhya.
326
svakasvak] A; C svakasvaka.
327
apagata.saaya] AC; Pn apagata saaya.
328
bhavanti] A (and TIB); C bhavantti.
309

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

18

CHAPTER II :: KYA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP02.076/ || vajragurur ha || catvro dhtava arra.piam abhinirvartayanti329 | dhtu.samavyd


bhautik bhavanti330 | tasmd ye rpa.skandhdi.bhautiks tathgata.kulns te331 pthiv.dhtau
sagraham upaynti | eva ratna.kuln332 ab.dhtau333 | padma.kulns334 tejo-dhtau | karma.kuln
vyu.dhtau | vajra.kuln vijna.dhtau saght bhavanti || anena nyyena sva.kya.maale
bhta.bhautika.bhedena atadh raya puna paca.guhya.mahtattvtmak335 bhavanti ||
CMP02.077/ ata ha336 || r.guhyasamje ||
CMP02.078/ kha.dhtu.madhya.gata cinten337 maala sarva.vajra.jam |
CMP02.079/ sahra ca prakurvta yadcchec338 chnta.vajra.dhg iti ||
CMP02.080/ amum evrtha dyotayann ha sarva.rahasya.tantre339 ||
CMP02.081/ pactmaka pacabhir eva bhtair340 da nar niyata arram |
CMP02.082/ tad.bhva.bhvair niyata sva.citta prabhvayanta prabhavanti buddh iti ||
CMP02.083/ kha.sama.tantre341 py ha ||[A:14b]
CMP02.084/ paca.buddhtmaku342 sarva.jago ya payatu citraku343 naku divyam |
CMP02.085/ yatra hi eku344 mah.suha nm ntyati eku aneka.rasenti345 ||
CMP02.086/ sakepea tu pacadh
CMP02.087/ ity346 asya strasyrtha ||
CMP02.088/ || vajraiya uvca || packrs tu puna katha tri.vidhat347 ynti ||
CMP02.089/ vajragurur ha || ratnasambhava kya.vajrea sahdvayo bhavati | amoghasiddhir
vg.vajrea sahdvayo bhavati | akobhya aha.tathgatena348 sahdvayo bhavati | eva ata.kulam
rabhya yvat paca.kultma[C:48b]k buddha.bodhisattv349 sva.kya.vk.citte350 sagraha
gacchanti351 | yathkta bhagavat r.guhyasamja.mahyoga.tantre ||
329

abhinirvartayanti] C abhinirvarttayanti; A abhinivarttayanti.


bhautik bhavanti] A bhautik bhavanti, with written in immediately above and between the two words; C bhautiks
sambhavanti; Pn bhautik bhavanti.
331
tathgata.kulns te] rectication (also Pn); A tathgatakulns te; C tathgatakuln.
332
ratna.kuln] C; A ratna.sambhava.kulns te; Pn ratnasambhava.kulns te.
333
abdhtau] C (also Pn) bdhtau; A pdhtau.
334
padma.kulns] C (also Pn); A padmakulns.
335
paca.guhya.mahtattvtmak] A (and TIB); C not entirely clear, perhaps paca.guhya.mahbhttmak.
336
ata ha] A; C atrha.
337
cinten] A; C cintayen.
338
yadcchec] rectication (GST [and TIB; also Pn]); AC both yadicchec.
339
sarva.rahasya.tantre] C (and TIB; also Pn); A sarvaharahasyatantre.
340
bhtair] A; C bhtai.
341
kha.sama.tantre] rectication (also Pn); AC both khasamtantre.
342
paca.buddhtmaku] C (also Pn); A paca.buddhtmaka.
343
payatu citraku] C and RD; A paya sucitraku; Pn payasu citraku.
344
eku] A; C eka.
345
eku aneka.raseneti] A and RD; C ekumanekaraseneti.
346
pacadhty] C; A pacadh ity.
347
puna katha tri.vidhat] A; C puna katha punas trividhat.
348
aha.tathgatena] A; C aha tathgatena.
349
buddha.bodhisattv] A; C buddhbodhisattv.
350
sva.kya.vk.citte] A; C possibly svakyavkcitta..
351
gacchanti] C (also Pn); A gaccheanti.
330

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

19
CMP02.090/ atha te sarva.tathgats tri.vajrasattvkareu352 sva.kya.vk.citta
praveaymsur iti |
CMP02.091/ kya.vk.citta.nidhyapte353 svabhvo npalabhyate |
CMP02.092/ mantra.mrti.prayogea na bodhir na ca bhvan ||
CMP02.093/ vicryda samsena kya.vk.citta.lakaam |
CMP02.094/ bhvayed bodhi.sayoga354 samdhi mantra.kalpitam iti ||
CMP02.095/ r.sarva.buddha.samyo[A:15a]ga.kin.jla.savara.mahyoga.tantre355 pmam
artha dyotayann ha ||
CMP02.096/ na yoga pratibimbeu niiktdiu jyate |
CMP02.097/ bodhi.citta.mah.yogd yoginas356 tena devat ||357
CMP02.098/ tm vai sarva.buddhatva sarva.sauritvam eva ca |
CMP02.099/ svdhidaivata.yogena358 tasmd tmava sdhayed iti ||
CMP02.100/ punas tri.vidhat ynti kya.vk.citta.yogata359
CMP02.101/ ity asya strasyrtha ||
CMP02.102/ || vajraiya uvca || sarva.kultmak360 buddha.bodhisattv361 sva.kya.vk.citte362
saght ity apagata.saaya363 | kula.traya364 puna katha tri.vajrbhedytmaka kya.vajro
bhavati brhi bhagavan brhi365 vajraguru366 st367 ||
CMP02.103/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva smjikn hitrthya kya.vivekasya paryanta
paripcchasi | tasmc chv368 aha te kya.vk.cittasynyonya.hetuka.tva pratipdya
kya.vajra.samdhau pratihpaymi369 ||
CMP02.104/ mantra.nidhyapti.kyena vc manasi codita |
CMP02.105/ sdhayet pravar siddhi mana.santoaa.priym370 ity
CMP02.106/ ukta bhagavat r.guhya[A:15b]samje |
352

tri.vajrasattvkareu] A; C and PU trivajrasattvkare.


.nidhyapte] C and GST; A .nidhyaptai.
354
bodhi.sayoga] AC (and PU); TIB suggests *vidhi.sayoga (sbyor bai cho ga), which is the reading found in Pn and
both Bhattacharyya and Matsunagas GST editions.
355
r.sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantre] C; A r.sarva.buddha.samgama.yoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantre.
356
bodhicitta.mahyogd yoginas] A bodhicitta.mahyoginas in the main text, but the missing syllables .gdyo. are written in
the margin above; C bodhisattva.mahodyogt yogina; Pn bodhicitta.mahyoga.yoginas.
357
devat] rectication (also Pn); AC both devat.
358
svdhidaivata.yogena] C; A svdhidevadyogena; Pn svdhidaivadya(ta)yogena.
359
kya.vk.citta.yogata] A; C (also Pn) kyavkcittayogata |.
360
sarva.kultmak] AC; Pn sarva.kultmak.
361
buddha.bodhisattv] A (and TIB); C sarva.buddha.bodhisattv.
362
sva.kya.vk.citte] C (and TIB); A sva.kya.vk.cittena.
363
apagata.saaya] AC; Pn apagata saaya.
364
C inserts tu.
365
brhi bhagavan brhi] C brhi bhagavan; A vyhi bhagavan vyhi.
366
vajraguru] A; C vajraguro.
367
st] A; C st.
368
tasmc chv] AC; Pn tasmt v.
369
pratihpaymi] A; C pratihpayami.
370
mana.santoaa.priym] A; C manas.santoaa.kri.
353

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

20

5 CHAPTER III :: VG.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP02.107/ asyyam abhiprya | tatra kya.vajradhare sati tlvoha.pue371 jihv.smagr prpya


vg.vajrasya pravttir372 bhavati | tatra citta.vajra prerako bhavati | eva tri.vajra.samavyn
mano.hldana.kar siddhi sampdayed ity artha |
CMP02.108/ eva kya.vk.citta.vinbhva.lakaa373 nirpya | idn tri.vajrbhedya.lakaa
vyavasthpyate |
CMP02.109/ utpdayantu bhavanta374 citta kykrea kya cittkrea citta
vk.pravyhrety
CMP02.110/ ukta r.guhyasamje | prakti.uddho ham375 ity tman376 drhyam377 utpdya
tri.vajrbhedytmna mah.vajradharam adhimu[C:49a]ced ity adhihna.yoga ity ucyate378 ||
CMP02.111/ || kya.viveka.melvana.saaya.paricchedo379 dvitya ||

Chapter III :: vg.viveka.melvana.saaya.pariccheda

380

CMP03.001/ || vajraiya uvca || kya.viveka.iky apagata.saaya381 | katha382 bhagavan


vg.viveke383 ikitavya katha pratipattavyam | brhi bhagavn384 vajra.guru st385 ||
CMP03.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva |
skandha[A:16a].dhtv.yatandy.anantarokta.kya.vivekas386 tatra devat.vinysa ca sarve
sdhraam sthla.yoga.tvt | vgvivekas tu yogi.jnam387 atiskma388 mahyniknm aviaya |389
vajrayniknm apy utpattikrama.crim agocara skma.yoga.tvt | tasmd yatnata v aha te
vistarea vykhy.tantrnusrea390 vgvajra.samdhi pratibodhaymi391 |
CMP03.003/ tatra kul ata.vidh prokt ity.di.prvokta.stra kya.vk.citta.vivekasypi sdhraam
| tatra vgviveko nma mantra.tattvam | tac ca vyu.tattvnuprvea392 vin na jyate393 | vyu.tattva
nma394 pryma | ato vyu.tattvasyddea.pada r.guhya.samjd avatryate |
CMP03.004/ paca.vara mah.ratna sarapa.sthla.mtrakam395 |
CMP03.005/ nsikgre prayatnena396 bhvayed yogata sadti397 ||
371

tlvoha.pue] AC; Pn tlvauha.pue.


pravttir] C (also Pn); A pravrttir.
373
kya.vk.citta.vinbhva.lakaa] rectication; AC (also Pn) kya.vk.cittvinbhva.lakaa.
374
bhavanta] C (also Pn); A bhagavanta.
375
prakti.uddho ham] C; A prakti.suddho ham; Pn prakti.siddho ham.
376
tman] A; C tmano.
377
drhyam] C (also Pn); A drhym.
378
ity ucyate] A; C ucyate iti.
379
.melvana.] rectication; AC .melvaa..
380
[CMP tr.175 205
381
.iky apagata.saaya] C; A .ikaypagata.saaya; Pn .ikaypagata saaya.
382
C inserts punar; A (and TIB) .
383
vgviveke] C; A vgviveka.
384
bhagavn] A bhagav; C (also Pn) bhagavan.
385
vajraguru st] A; C vajraguro stur.
386
.anantarokta.] A; C .antarokta..
387
yogi.jnam] AC; Pn yo hi jnam.
388
atiskma] A (and TIB); C iti kma.
389
aviaya |] A; C aviayo.
390
vykhy.tantrnusrea] C (also Pn); A vykhyt | ntrnusre, with a written in upper margin.
391
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi. TIB so sor (usually prati.).
392
vyutattvnuprvea] A (and TIB); C vyutvnuprvea.
393
jyate] A; C prajyate.
394
vyu.tattva nma] C (also Pn); A vyu.tattvnnma.
395
sarapasthlamtraka] C arapasthlamtraka; A sarapa sthlamtraka.
396
prayatnena] C (also Pn); A preyatnena, corrected to prayatnena.
397
yogata sadeti] A (and TIB); C yogavit sadeti.
372

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

21
CMP03.006/ ida vajra.pada neya.ntrtha.bhedena dvi.vidha.devat.yogasypi398 yujyate |
tatrtpattikrama.bhvako nsgre sarapa.phala.prama sva.devat.cihna
sva.citta.dh.karartha[A:16b] bhvayed iti399 skma.yoga.vyapadea |
CMP03.007/ anenava nipanna.krama.samdhi.samgatn skma.yogam ha | liklibhi400
str.pun.napusaka.rpea try.akara401 nipdya | akara.trayam api pravea.sthiti.vyutthne402 niyojya
catur.maala.kramea prymtmaka403 vajra.jpa kuryd iti ||
CMP03.008/ imam artha dyotayann ha ||
CMP03.009/ paca.jna.maya vsa paca.bhta.svabhvakam |
CMP03.010/ nicrya padma.nsgre pia.rpea kalpayet |
CMP03.011/ paca.vara mah.ratna prymam iti smtam
CMP03.012/ ity ukta samjottare404 ||
CMP03.013/ em uddea.padn nirdeam405 ha | sandhy.vykaraa.samja.vykhy.tantre406 ||
CMP03.014/ atha bhagavn mah.vajr vajra.jprtha.bhiam |
CMP03.015/ pratyuvca tata[C:49b] samyak praamyaka jagad.gurum407 ||
CMP03.016/ laukikgamam evda bodhicitta prakitam408 |
CMP03.017/ lokottara katha nma pratipatsyanty gmik ||
CMP03.018/ sarva.di.prahya tvay dharmo hi deita |
CMP03.019/ tat katha bodhicitta tu s409 di su.d[A:17a]h.kt ||
CMP03.020/ uktam artha na budhyanti sandhyya.vkya.mohit |
CMP03.021/ yath.ruta te410 ghanti vadanti nnyathti ca411 ||
CMP03.022/ atha bhagavn vivo vajrapi vadet tata |
CMP03.023/ sdhu sdhu ca412 guhyea vykt gmiks413 tvay ||
CMP03.024/ bodhicitta bhaved vyur ambare ca vyavasthita414 |
CMP03.025/ pra.bhta ca sattvn pactm daa.sajaka ||
CMP03.026/ prattya.dvdagkhya svabhvt415 tritaya bhavet |
398

dvividha.devatyogasypi] C (and TIB); A dvividhan devatyogasypi (Pn dvividha devatyogasypi).


iti] C (and TIB); A itri.
400
liklibhi] A; C likalibhi.
401
tryakara] C (also Pn); A tryakara.
402
pravea.sthiti.vyutthne] C (and TIB); A praveya.sthiti.vyutthne, though the .ya. seems to have been corrected to .a.; Pn
follows uncorrected reading of A.
403
prymtmaka] C; A prytmaka; Pn pry[m]tmaka.
404
samjottare] A (and TIB); C rsamjottare.
405
nirdeam] A nirddeam; C pratinirdeam.
406
sandhy.vykaraa.samja.vykhy.tantre] rectication;
C sandh.vykaraa.samja.vykhy.tantre;
A sandhy.vykaraa.mah.vykhy.tantre.
407
jagadguru] AC; Pn jagadguru.
408
prakita] A; C prekita.
409
bodhicitta tu s] A bodhicitta tu ; C bodhicittt tasya.
410
te] A; C hi te.
411
vadanti nnyathti ca] AC; Pn tathaiva hi pacanti ca.
412
ca] C (also Pn); A .
413
vykt gmiks] C; A vyktgmik; Pn vyktgmik.
414
vyavasthita] C (also Pn); A vyavasthit.
415
svabhvt] C (also Pn); A svabhv.
399

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

22

5 CHAPTER III :: VG.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP03.027/ sarvendriya.pradhnda vyv.khya416 bodhicittakam ||


CMP03.028/ avyakta skmam ity eva417 vyaktam ity ucyate sad |
CMP03.029/ tad.rayt tu418 karmi kuryd viaydika jana ||
CMP03.030/ ntika pauika cava vaybhicruka419 tath |
CMP03.031/ bodhicittt tu tat sarva tri.tattva.nilayraye420 ||
CMP03.032/ yvanto loka.saket421 kalpit vividhs tath |
CMP03.033/ bhavanti bodhicittt tu422 vikalp423 vyuta sad ||
CMP03.034/ sukha.dukhdiko dharmo bjd eva vidhyate |
CMP03.035/ bodhicitta.svabhvo sau skandhdy.advaya.khopama424 ||
CMP03.036/ prajopyaika.yogena bodhicitta jagad bhavet |
CMP03.037/ svaya samuccaret svm425 dhyndhyayana.varjita ||[A:17b]
CMP03.038/ div.rtri.vibhgena candra.srya.prayogata |
CMP03.039/ nivso hi426 jagad.vyp bodhicittaika.mruta ||
CMP03.040/ ubhubha.phala427 tyaktv bhavaty eva nabhopama iti ||428
CMP03.041/ vajraiya uvca || vyu429 pactm daa.sajaka ity uktam | anukampm updya brhi
bhagavann ekaikasya vyo sajntaram ||
CMP03.042/ vajragurur ha || anantarokta.vykhy.tantreava430 nirdia tad darayma ||
CMP03.043/ atha bhagavn sarva.tathgatn sarva.bodhisattv ca tathava ca praviya
toanrthya tathgatdhipater daa.vyn ha ||431 CMP03.044/ prpna.samnkhyn432
udna.vyna.sajakn |
CMP03.045/ nga.krma.kkar433 ca devadatta.dhanajayn ||
CMP03.046/ ktvatn434 tmano bimba str.tva435 nirmyate punar iti ||
416

vyvkhya] C (and TIB; also Pn); A bhyakhya.


eva] A; C eka.
418
tadrayt tu] A; C tadrayc ca.
419
vaybhicruka] AC; Pn vaybhicraka.
420
tri.tattva.nilayraye] C; A tritattva.nilayray; Pn emends to tritattva.nilayrayt.
421
yvanto loka.saket] AC; Pn yvac cloka.saket.
422
bodhicittt tu] A; C bodhicittd.
423
vikalp] A; C vikalpo.
424
.khopama] C (and TIB); A .kopama.
425
svm] A; C svdyom.
426
nivso hi] C (also Pn); A nisvo; TIB *nisvabhvo.
427
ubhubha.phala] C (also Pn); A ubhubha phala.
428
nabhopama iti ||] A (and TIB); C nabhopama |.
429
vyu] A; C vyu.
430
anantarokta.vykhytantreaiva] C; A anantarokta vykhytantreaiva.
431
atha bhagavn sarva.tathgatn sarva.bodhisattv ca tathaiva ca praviya toarthya tathgatdhipate daa.vyn ha
||] emendation; A atha tathgat sarva.bodhisattv caiva ca praviya toaarthya tathgatdhipayate ||; C atha bhagavn
sarva.tathgatn sarva.bodhisattv ca tathaiva ca praviya toanrthya daa.vyn ha |; Pn atha tathgat sarva.bodhisattv
caiva ca praviya toanrthya tathgatdhipate |. The Tibetan translation treats this as a verse: de nas de bzhin gshegs pa kun
dang | de bzhin byang chub sems dpa rnams | de bzhin gshegs pa bdag po de | mnyes byai phyir ni zhugs par gyur ||.
432
prpna.] A; C propna..
433
.kkar] C (also Pn); A .kkal.
434
ktvaitn] C; A ktvaitad.
435
strtva] C; A tritattva; Pn strtattva.
417

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

23
CMP03.047/ ete daa vyava r.sarva.buddha.samyoga.kin.j[C:50a]la.savara.naye436 yena
yena rutenkts437 ts tn apy438 ha ||
CMP03.048/ kokhya439 koava440 koa441 kobha ca karaka442 |
CMP03.049/ kolkhya443 kolava444 kola kolbha ca kalis445 tath ||
CMP03.050/ etni daa nmni vajra.mukh.mahyoga.tantre pi[A:18a] yathrutrthena daa.vyn
prha || prpnodna.samna.vynodvha.vivha.savha.pravha.nirvh cti ||
CMP03.051/ vajraiya uvca || prdi.daa.vyavo smin kye kutra prativasanti446 | ki kurvanti ca
brhi bhagavan vajraguru st447 ||
CMP03.052/ vajragurur ha || paca vyava kya.vibhge sthitv kya.vypra kurvanti | paca vyava
cakur.dy.yatane sthitv indriya.vypra kurvanti |
CMP03.053/ tatra pro hdi.stho448 kobhyas tathgata | apno guda.stho ratnasambhavas tathgata |
udna449 kaha.stho mitbhas tathgata | samno nbhi.stho moghasiddhis tathgata | vyna
sarva.sandhi.stho450 vairocanas tathgata iti || udvho rpam | vivha451 abda | savho452 gandha |
pravho rasa | nirvha453 spara cti |
CMP03.054/ ete daa vyava punar ucchvsa.pravs454 bhavanti | te ca punar
vyavydi.catur.maaltmak bhavanti || te ca puna catur.devy.tmak bhavanti | te ca puna
paca.bhttmak bha[A:18b]vanti | te ca punar dardi.paca.jntmak bhavanti | te ca puna
sitdi.paca.ramy.tmak455 bhavanti | te ca puna paca.tathgattmak bhavanti | te ca punas
try.akardhro456 bhtv pravea.sthiti.vyutthna.kramea vajra.jpa krayanti | te ca punar vyavo
krasydhro457 bhtv aea.vk.pravyhra458 krayanti | te ca punar anhata vypya459
nisvabhv bhavanti ||
CMP03.055/ vajraiya uvca || katha bhagavann ete460 daa vyava ekneka.svabhvena div.rtrau
sva.kye spharaa.saharaa kurvanti | brhi bhagavn461 vajraguru st462 ||
436

r.sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savara.naye] C; A r.sarva.buddha.samgama.yoga.kin.jla.savara.naye.
rutenokts] A rutena ukts; C rutenokt.
438
ts tn apy] rectication (also Pn); A tnastn apy; C tn tn apy.
439
kokhya] C; TIB koakhya; A koka.
440
koava] C (also Pn) (and TIB); A koaca.
441
koa] AC; Pn ko.
442
karaka] AC; TIB koraga; Pn koraka.
443
kolkhya] C; TIB kolakhya; A kolka.
444
kolava] C and A; TIB kolav.
445
kalis] A; C kalas; TIB kola.
446
prativasanti] A; C prativeanti.
447
vajraguru st] A; C vajraguru sta.
448
hdistho] C; A hdastho; Pn hdayastho.
449
udna] C (also Pn); A udna.
450
sarva.sandhi.stho] A (and TIB); C sarvgasandhistho.
451
vivha] A (and TIB); C vivha ca.
452
savho] A (and TIB); C eva savho.
453
nirvha] C (also Pn); A nirvha.
454
ucchvsa.pravs] C (also Pn); A uvsa.pravs.
455
.pacaramytmak] C (and TIB; also Pn); A .pacarasmtmak
456
try.akardhro] AC; Pn try.akardhr.
457
krasydhro] AC; Pn krasydhr.
458
aea.vk.pravyhra] A eavkpravyhra; C aeavkyapravyhraa. The Tibetan translation seems to follow the
latter.
459
anhata vypya] A; C hta prpya.
460
ete] A; C eta.
461
bhagavn] rectication; AC bhagavan.
462
vajraguru st] A; C vajraguror sta.
437

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

24

5 CHAPTER III :: VG.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP03.056/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva r.tattva.sagrahdau mla.tantre


ctta[C:50b]ra.tantre ca vyu.tattva na vispaenktam | sandhyya.bhita.tvt463 | vykhy.tantre tu
yath.rutena bhita tad avatryate ||
CMP03.057/ nsik.cchidra.sambhta paca.buddha.kula.sthita464 |
CMP03.058/ paca.vyrdhva.sacro dehe carati465 nityaa ||
CMP03.059/ savti.ghra.sacro466 dvrt tasya vinista467 |
CMP03.060/ vma.dakia.dvandv ca stabdha468 cate catur.vidh ||
CMP03.061/ 469 dakit pra[A:19a]saro dhtur hutabhug.maala470 ca vai471 |
CMP03.062/ rakta.varam ida vyakta472 padma.nthasya sacaret ||
CMP03.063/ vmc ca prasaro dhtur vyu.maala.nista |
CMP03.064/ harita.yma.saka473 karma.nthasya sacaret ||
CMP03.065/ dvandvasya prasaro dhtu kanaka.vara.sannibha474 |
CMP03.066/ mhendra.maala cava ratna.nthasya sacaret ||
CMP03.067/ stabdho na prasaro475 dhtu kad vrua.maalam476 |
CMP03.068/ uddha.sphaika.saka vajra.nthasya sacaret ||
CMP03.069/ sarva.dhtn477 samuddhtya hy dhrdheya.dhrita478 |
CMP03.070/ vairocana.mahkyo marante vinicaret479 ||
CMP03.071/ catur.maalam etadd hi japen nitya samhita |
CMP03.072/ aho.rtra sad jpyo480 mantri japa.sakhyay481 ||
463

sandhyya.bhitatvt] A; C sandhybhitatvt.
paca.buddha.kula.sthita] A (and TIB); C pacabuddhakule sthita.
465
carati] A; C sacarati.
466
.sacro] C; A sacrd.
467
vinista] rectication; A vinita; C vinirita; Pn vinist.
468
.dvandv ca stabdha] emendation (also Pn); A .dvandv ca tacca; C .dvandvs tu stabdha.
469
From this point until the line vajranthasya sacaret corresponds to the DK redaction of the Vajraml in the Twelfth
Chapter, Explanation of Wind Reality, from 222b7 to 223a2.
464

This is also the section (plus one following verse, sarvadhtn samuddhtya, etc.) which corresponds to the verses cited in the
same context in the Pacakrama. The Sanskrit for these verses runs: rdhvaghrd vinikrnto vma.dakina.dvandvata |
stabdha ceti caturdh syd vel tv dhytmik smt || kaha.hn.nbhi.guhybje gatygati vinirdiet | vihared ardhaymika
paripy yathkramam || dakin nirgato ramir hutabhu.maala ca tat | raktavaram ida vyakta padmantho tra devat
|| vmd vinirgato ramir vyu.maala.sajita | harita.yma.saka karmantho tra devat || dvbhy vinirgato rami
ptavaro mahdyuti | mhendra.maala caitad ratnantho tra devat || stabdho manda.pracras tu sita.kundendu.sannibha
| maala vrua caitad vajrantho tra devat || sarva.dehnugo vyu sarvacea.pravartaka | Vairocana.svabhvo sau
mta.kyd vinicaret ||. See PK I.1723.
470
hutabhug.maala] A, C and SUT; Pn hutabhu.maala.
471
ca vai] AC; SUT sthitta and gives also variant readings sthita, ca vai, caiva, caiva, cava, and caret.
472
vyakta] C and SUT; A vaktra.
473
harita.yma.saka] SUT (MS A); C harita.yma.saksa.; A harita syma.saka.
474
kanaka.vara.sannibha] C and SUT; A kanakavarasya sannibha; Pn follows uncorrected reading of A.
475
na prasaro] A; C and SUT manda.prasaro.
476
.maala] C and SUT; A .maala.
477
sarva.dhtn] A, C and SUT; Pn sarva.dhtu.
478
hy dhrdheya.dhrita] A; C v hy dhrdheya.dhribhi; SUT dhrdheya.dhribhi.
479
marante vinicaret] emendation; AC both marante.na.vinicaret; SUT vairocanasya mahvyur mtakyd vinicaret.
480
jpyo] C; A jpo.
481
japa.sakhyay] C; A japa.sakay(eti); Pn japasaka(khya)y.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

25
CMP03.073/ ity ukta bhagavat vajraml.mahyoga.tantre482 | asyyam artha483 || vajra.padmayor484
nsikbhy rami vinicaret | rdhva.gata savti.nsgrd vma.dakia.dvandva.stabdha.kramea
nicarati |
CMP03.074/ tatrya krama | vma.ghrd vinirgato vyur amoghasiddhis tathgata | vyu.svabhvo
vyavya.maala harita.y[A:19b]ma.rami.svarpam iti || dakia.ghrt sacarito vyur amitbhas
tathgata | teja.svabhvo gni.maala rakta.rami.svabhvam485 | ghra.dvandvd486 vinirgato vy
ratnasambhavo mhendra.maala pta.rami.svabhvam487 || stabdho manda.pracro vyur
akobhya488 | svacchbdhatu.svabhvo489 vrua.maala veta.rami.svabhvam | catvri
dhtu.maalni vyno vypto vyur na nicarati490 rami r.vairocanas tathgata kha.sama.svabhva |
CMP03.075/ kintv ekaiko ramir vinicaret | paca.paca.ramir vinirgacchati491 | ekena dhtu.maalena
catvro dhtavo vypt492 iti || ekaikasminn api maale493 try.akara.mantr[C:51a]dhipati
pravedi.kramea svayam eva satata japed iti || sakepato vyu.tattvam ukta494 ||
CMP03.076/ vajraiya uvca || guru.pda.prasdd495 vyu.tattvam gamdhigambhy496 suikito
ham | adhun mantra.tattvasya lakaa jtum icchmi | anukampm updya nirdiatu497 bhagavn
vajraguru498 st ||
CMP03.077/ vajragurur ha ||[A:20a] sdhu sdhu mahsattva mantra.tattva nma tattva.sagrahdau
mla.tantre cttara.tantre ca kevala mantra.mtram udrita mantroddhro na pradarita |499
vykhy.tantre tu mantroddhro mantra.saketo mantrrtho mantra.tattva ca500 bhagavat sadbhvena
vivtam || ato vykhy.tantram anadhigat501 bhya.mantra.parya502 na prajnanti | tasmd yatnata
u vykhy.tantrnusrea mantra.tattva te pratibodhaymi503 |
CMP03.078/ tatra sarpdi.mantr likli.samudbhav504 | te tattvam anhatodbhava try.akaram |
yasmt sarvamantr505 str.pun.napusaka.svabhv506 yathlabdhopadeena507 try.akare pravianti |
tena508 try.akara sarva.mantrdhipati | te ca punar ekaikao509 nhatena saha tribhis tribhir akarair
nipann |
482

vajraml.mahyoga.tantre] C (and TIB); A vajraml.yoga.tantre.


asyyam artha] AC; Pn asyyamamartha.
484
vajra.padmayor] A; C padma.vajrayor.
485
gni.maala rakta.rami.svabhvam] AC; Pn gni.maala.rakta.rami.svabhva.
486
ghra.dvandvd] C; A dvandvd ghrd.
487
ptaramisvabhva] A; C pta ramisvabhva.
488
akobhya] AC; Pn akobhyas tathgata; TIB suggests *akobhyasvabhva (mi bskyod pai ngo bo nyid).
489
svacchbdhtu.svabhvo] C; A svabhva |; Pn ; TIB suggests svaccha.. Original reading was likely svacch.svabhvo, with
.abdhtu. subsequently added as an editorial gloss.
490
vyur na nicarati rami] A; C vyur na nirgato vypta.rami. TIB seems to follow C.
491
vinirgacchati] C; A nicati; Pn nicarati.
492
vypt] A; C vypta.
493
ekaikasminn api maale] A (and TIB); C ekaika.rami.maale.
494
vyu.tattvam ukta] C vyutattvam uktam iti; A vyu.tattva ukta.
495
guru.pda.prasdd] A; C vajra.guru.pda.prasdd.
496
vyu.tattvam gamdhigambhy] C vyu.tattva gamdhigambhy; A vyu.tattvgamamadhigambhy.
497
nirdiatu] C (also Pn); A nirdiayatu.
498
vajraguru] A; C vajraguru.
499
pradarita] A; C darito.
500
ca] C (also Pn); A .
501
vykhy.tantram anadhigat] A; C vykhytantrnadhigat.
502
bhya.mantra.parya] A; C bhyamantraparya |.
503
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
504
sarpdi.mantr likli.samudbhav] C; A sarpydimantr aliklisamudbhavs. As sarpa. is well-attested in, e.g., PU, I follow
C here. Pn tatra(tre)mercdimantr liklisamudbhavs.
505
sarva.mantr] A; C sarve mantr.
506
.svabhv] A; C .svabhv.
507
yathlabdhopadeena] A; C yathopalabdhopadeena.
508
tena] C (and TIB; also Pn); A te, with na written in upper margin.
509
ekaikao] C; A ekaiko.
483

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

26

5 CHAPTER III :: VG.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP03.079/ adhun kara.trayasya vypro510 nirdiyate511 | tatra tvat trisayogd devat.mrti512


nipdayati | sa eva pravea.sthiti.vyutthna.kramea deham aharnia dhrayati513 | sa evliklibhi saha
dvayendriya.sampatti[A:20b].kle dhomukho bhtv guhya.nsik.cchidrc chukra.rpea vinirgatya514
sattva.dhtn utpdayati515 | sa eva prymena saha punar rdhva gatv indriya.dvra516 prabodhya
savti.ghra-dvrd517 vma.dakidi.kramea nirgatynbhogena vajra.jpa ktv
prva.karmvaraa viodhayati518 | sa evhortra.kramea japa.sakhym upalakya519
vrudi.maalodaye520 sitdi.varam ritya ntikdi.sarva.karmi karoti | sa evkara.rpea
parikalpito521 nbhipandita.jihvgrtydi.vgjpa.lakaena522 jpa523 ktv bhya.vardi.kriym
ritya ntikdi.sarva.karmi karoti524 | [C:51b]sa eva
try.akara.odhana.bodhana.jvalana.kramehra525 viodhya nirmaya karoti526 | eva
kaevarvasthy527 sarva ktv paryante nhate praviya punar api prkta.deham ritya tathava
sarva karoti528 ||
CMP03.080/ idn try.akarotpattim ha || bhagavn529 sandhy.vykaraa.mahyoga.tantre ||
CMP03.081/ ekdir nava.madhye tu daabhir yo na badhyate |
CMP03.082/ tam abaddha vi[A:21a]jnyt530 sa vetti parama padam ||
CMP03.083/ svara.vyajana.var531 ca nava.sakhynuvartina532 |
CMP03.084/ abaddhnyonya.sayogd533 yo vetti sa jagad.guru ||
CMP03.085/ yo buddhv534 vchayet siddhi vimukti.phala.sampadam |
CMP03.086/ sa tad eva sampnoti arpd535 rpa.varjitam ||
CMP03.087/ bhtntena samyukta kaldi.oae sthitam536 |
CMP03.088/ paca.pacaka.sayukta catus.traya.niyojitam ||
510

kara.trayasya vypro] A kara.trayasya vypr; C akara.vypro; Pn kara.trayasya vyprn(r).


nirdiyate] AC; Pn nirdiyante.
512
devat.mrti] rectication (also Pn); AC devatmrti.
513
dhrayati] emendation (also Pn); C dhrayanti; A dhrayanti. C adds here: etad vdyety artha | anutpda |.
514
vinirgatya] A; C nirgatya.
515
utpdayati] C (also Pn); A utpdayanti.
516
gatv indriya.dvra] AC; Pn gandhendriya.dvra.
517
savti.ghra.dvrd] A (and TIB); C savti.dvra.ghra.dvrt.
518
viodhayati] C (also Pn); A viodhayanti.
519
upalakya] AC; Pn upalabhya.
520
vrudi.maalodaye] C; A vruydi.maalodaye, though it may have been corrected.
521
parikalpito] AC parikalpite; Pn parikalpite.
522
nbhipandita.jihvgretydi.vgjpa.lakaena] rectication (STTS); A nbhispanditajihvgreavgjpa.lakaena, but I
cannot recognize the inserted syllables; C nbhispandita.jihvgreetydi.vgjpa.lakae; Pn nbhispandita.jihvgrea ktyetydi.vgjpalakaena.
523
jpa] C; A japa.
524
karoti] C (also Pn); A kurvanti.
525
tryakara.odhana.bodhana.jvalana.kramehra] A; C .jvlana.; Pn .krame hra.
526
karoti] C (also Pn); A karotti.
527
kaevarvasthy] A; C kalevarvasthy; Pn kte varvasthy.
528
karoti] C (also Pn); A karotti.
529
bhagavn] A; C (and TIB) .
530
vijnyt] C (also Pn); A vijjnyt.
531
svara.vyajana.var] AC; Pn svara.vyajana.var.
532
nava.sakhynuvartina] C (also Pn); A nava.sakhynuvarttina.
533
abaddhnyonya.sayogd] C abaddh anyonyasayogd; A abaddhnyonya.sayog; PK abaddhnyonya.sayogd. PK
and PKYM support this emendation.
534
buddhv] C (and TIB); A buddh; Pn buddh(ddhv).
535
arpd] C (and TIB); A arp; Pn arpo.
536
kaldioae sthitam] A; C kaldioaai sthitam
511

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

27
CMP03.089/ snusvra sadrgha ca gua.sayoga.lopavat |
CMP03.090/ hrasva samasta.vkya syn na cneka na cakakam ||
CMP03.091/ yakrrthena yat kicit kartavya siddhim icchat |
CMP03.092/ rephdi.tritayenava jagat.krya pravartate ||
CMP03.093/ ye var phata prokt abhimukh ca537 ye puna |
CMP03.094/ str.pun.napusaks538 te ca dhtv.di.parikalpit ||
CMP03.095/ adha.rdhva.samyukt539 jtv buddhy niyojit540 |
CMP03.096/ abhir ukta catus.tryaikn541 nisvabhvaikabhva.jm542 ||
CMP03.097/ tn ydy.arthe543 samyojya544 try.adhva.jna545 tu jyate |
CMP03.098/ svapnendraj[A:21b]la.vad vidvn546 kuryj jagat tri.dhtuke ||
CMP03.099/ pravyhram547 ida mantra nisvabhva.svabhva.jam |
CMP03.100/ tata pariata rpa yad devatopalambhakam548 ||
CMP03.101/ sketika tri.tattva.stha prakti.jpa.lakaam549 |
CMP03.102/ ankhyeyam550 anuccrya bodhicittam ida param ||
CMP03.103/ tad eva tritayaika syd anirgamam angamam |
CMP03.104/ anirodha pranta ca551 vatoccheda.varjitam ||
CMP03.105/ try.adhva.vid.kta.sakalpam552 kbheda.lakaam |
CMP03.106/ pramrthikam evda pratytmavedya.lakaam ||
CMP03.107/ sarvsv api553 kriysv eva554 niadydiu yogavit |
CMP03.108/ ankhyeyam555 anuccrya try.adhvtta japet sad ||
CMP03.109/ pardi.japa prokta556 pacaviac.chata.dvayam557 |
537

ca] A (and PK); C cpi.


str.pun.napusaks] C; A strpunnapusakas.
539
adha.rdhva.samyukt] AC; PK adha.rdhva.samyukta.
540
niyojit] AC; PK niyojayet.
541
catustryaikn] C catustryekn; A catutraikn; Pn catustrai(stryai)kn.
542
nisvabhvaikabhvajm] A nisvabhvaikabhvaj; C nisvabhvaikasvabhvajm.
543
tn ydyarthe] C; A trnydyarthe; Pn tr(try)dydyarthe.
544
samyojya] C (also Pn); A samyoja.
545
try.adhva.jna] rectication (also Pn); AC try.adhva.jnas.
546
vidvn] C; A vidvra; Pn bidhv.
547
pravyhram] C; A pratyhram. PK has both of these readings in its MS tradition; Mimaki and Tomabechi favor pravyhra;
PK pratyhra; PKYM pravyhra. I here read pravyhram, as this term is found elsewhere in CMP.
548
devatopalambhakam] rectication (PK and PKYM); A reads devatopalambh(a/i)kam (vowel has been correctedseemingly from a to i, but uncertain); C devatopalabdhikam; PK .upalambhaka (variants: .upalambhika/.upalabhika); PN daivatopalambhaka.
549
prakti.jpa.lakaam] A; C praktijpasya lakaam.
550
ankhyeyam] A; C andheyam.
551
anirodha pranta ca] rectication; A anirodhaprasnta ca; C anirodhapranta ca; Pn anirodha pranta ca.
552
try.adhva.vid.kta.sakalpam] AC; Pn try.adhva.vidkta.sakalpam.
553
sarvsv api] A; C sarvsvpi.
554
kriysv eva] C; A kriy caiva; Pn kriycai(sve)va.
555
ankhyeyam] A; C andheyam.
556
prokta] rectication (PK); A prokt; C prokta.
557
pacaviacchatadvayam] A; C pacaviatiatadvaya.
538

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

28

5 CHAPTER III :: VG.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP03.110/ caturbhir guita samyak catur.yoga558 ata nava ||


CMP03.111/ nava.ata tu yad da559 caturviati.parikramai560 |
CMP03.112/ pratyutpdd bhavet tac ca561 dvy.ayu[C:52a]ta ata.oaam ||
CMP03.113/ tad ittha guhya.sandhyy skma.yoga prakitam |
CMP03.114/ dhyndhyayana.vta tu tathpi japa ucyate ||

CMP03.115/ ity adhytma.mantra.tattvam562 ucyate563 ||[A:22a]


CMP03.116/ vajraiya uvca || dhytmika.vg.akara.pravtti.krae564 pagata.saaya565 | api ca
hrasva samasta.vkya566 syd ity ukta bhagavat tat katha hrasvo kra567 samasta.vk.pravtte
kraa568 bhavati ||
CMP03.117/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva | iha prvacanik569 vykaraa purasktya570
kevala.abdrtha.mtram anusmaranti571 | na tu572 punar akaram abhilpa ca kutra kasmt katha
pravartata iti | yathbhtkara.tattva na prajnanti buddha.gocaratvt | u deannusrea te
pratibodhaymi573 |
CMP03.118/ abdas tvad li.kli.maya | lty akrdi.oaa.svar | klti kakrdi.vars
trayastriat574 || 575 oaa.svara.sayuktam ekonapacal.lipika576 sarvam
asta.vyasta.samasta.svara.vyajana.bindu.visarga.sahit577 .dhtu.vibhakti.samsa.padavigraha578 .strliga579 .tianta.kt.taddhita
bhya.paryanta581 vykaraam iti nma saketakena paribhaena582 jyate ||[A:22b] atas tasya
pada.vkya.cchando.vtta.loka.gth.daakdibhi583
caturatishasra.dharma.skandha584 .strnta.tantra.kalpa.tripiaka.kvya.nakdayo
558

caturyoga] A; C caturyoga.
yad da] PK (also Pn); A ya da; C yad uddia.
560
caturviati.parikramai] AC; PK caturviat.parikramai.
561
tac ca] A; C (and PK) tatra; Pn tat tu.
562
adhytma.mantra.tattvam] C; Pn (who worked exclusively from A) adhytma.maitra.tattvam; on my reading A has dhytma.mentra.tattvam.
563
ucyate] C; A ity ucyate.
564
dhytmika.vg.akara.pravtti.krae] rectication (also Pn); A adhytmika.vgakara.pravtti.krae; C dhytma.vg.akara.pravtti.karae.
565
pagata.saaya] AC; Pn pagata saaya.
566
samasta.vkya] AC; Pn samasta vkya.
567
hrasvo kra] rectication; A hrasva akra; C hrasva akra.
568
samasta.vk.pravtte kraa] A; C samasta.vkya.pravtti.kraa.
569
prvacanik] C; A pravacanik.
570
purasktya] C (and TIB); A puraskta; Pn puraskta(tya).
571
anusmaranti] AC; TIB rjes su brang (*anusranti).
572
na tu] A; C na.
573
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
574
trayastriat] A; C trayastriak.
575
A inserts katha; C (and TIB) .
576
ekonapacallipika] A ekonnapacallipika; C ekonapacatalipika.
577
.sahit.] A; C sahit.
578
.vigraha.] rectication (also Pn); AC vigrahas..
579
.strliga.] A; C strligas; Pn striliga; TIB suggests *triliga (rtags gsum).
580
.pratyaydibhir] A; C .pratyaydi..
581
bhyaparyanta] A; C bhyaparyanta.
582
paribhaena] AC; Pn paribha[m]ena.
583
pada.vkya.cchando.vtta.loka.gth.daakdibhi] C; A pada.vkya.cchanda.vtti.loka.gth.daakdibhi; Pn
pada.vkya.cchando.vtti.loka.gth.daakdibhi.
584
caturati.shasra.dharma.skandha.]
rectication;
A
caturati.sahasra.dharma.skandha;
C
caturati.shasra.dharma.skandha.
559

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

29
laukika.lokottara.stri585 sambhavanti586 | stram ritya sarva.siddhaya sampadyante || yathkta
bhagavat lakvatra.stre ||
CMP03.119/ tadyath mahmate kacid eva purua pradpa ghya dhanam anveayati|587
evam eva mahmate vg.vikalpa.ruta.pradpena bodhisattv mahsattv
vg.vikalpa.rahit588 sva.pratytma.gatim589 anupraviantti |
CMP03.120/ kintu te pada.vkydi.gata.vara.vie vijna.bhto yam akra | yasmd
akra.svara.viyukt na590 santi kakrdayo var |591 halantatvn592 na bhavanti vcy | yathkta
bhagavat nma.sagtikym |
CMP03.121/ akra sarva.vargryo mahrtha paramkara |
CMP03.122/ mahpro hy anutpdo vg.u[C:52b]dhra.varjita |
CMP03.123/ sarvbhilpa.hetv.agrya sarva.vk.suprabhsvara iti[A:23a] ||
CMP03.124/ tenkta bhagavat sakala.dhyna.mukha.bja.padam | akro mukha sarva.dharmm
dy.anutpannatvd iti | sahajkara tu punar ucyate | vajra.maallakra.tantre593 py akra
dyotayann ha ||
CMP03.125/ jvalanta dpa.sada hdi madhyam anhatam |
CMP03.126/ akara parama skmam akra594 parama prabhum595 iti ||
CMP03.127/ eva sarva.tathgat akrnvayam akra.hetu.bhtam akra.nirjtam596
uccarita.pradhvansi.svabhva vg.vikalpa.lakaa yath-bhta597 jtv abdpaabda.nirapeka598
sattvaynuaya.bhedena599 vineya.janebhyo dharma deayantti |
CMP03.128/ ata evkta600 bhagavat601 lakvatra.stre ||
CMP03.129/ artha.pratiaraena mahmate bodhisattvena mahsattvena bhavitavya | na
vyajana.pratiaraena | vyajannusr mahmate kula.putro v kula.duhit v svam
tmna ca nayati | paramrtha ca602 para nvabodhayati |
CMP03.130/ tadyath mahmate aguly kacit603 kasyacit kicid darayet604 | sa cpy
aguly.agram605 eva pratisared vkitum | evam eva mahmate b[A:23b]la.jty iva606
585

lokottara.stri] A; C lokottari stri.


sambhavanti] C; A sambhvyante.
587
ghya dhanam anveayati |] A; C ghya dhanam anveayati | asmin pradee | (there follow eight deleted syllables); LAS ghtv
dhanam avalokayed ida me dhanam eva.vidham asmin pradea iti.
588
vgvikalpa.rahit] AC; LAS vgvikalpa.rahit.
589
sva.pratytma.gatim] AC; LAS sva.pratytmrya.gatim; Pn sva.pratyaytmrtha.gati; SS pratytma.gatim.
590
akra.svara.viyukt na] A akra.svara.viyuktni; C (and TIB) akra.svar.sayukt na.
591
var |] C (and TIB); A var.
592
halantatvn] AC; Pn phala tattvn.
593
vajra.maallakra.tantre] C; A vajra.malakra.tantre.
594
akra] AC (and TIB); AK mahrtha.
595
prabhum] A; C vibhum [either reading is suitable].
596
akra.nirjtam] A; C akra.nirytam [either reading is suitable].
597
C inserts tva here; TIB seems to have a similar reading (nyid).
598
abdpaabda.nirapeka] A; C abdpaabda.nirapek [either reading is suitable].
599
sattvaynuaya.bhedena] C; A sarvaynubhedena; TIB sems can gyi bsam pai dbye bas (*sattvaya.bhedena).
600
ata evokta] A; C ata eva cokta.
601
bhagavat] A; C bhagavt.
602
ca] C; A . LAS paramrthan parca.
603
aguly kacit] rectication (LAS; also Pn); A agulyt kacit; C only aguly.
604
darayet] AC; LAS darayet.
605
sa cpy agulyagram] A; C and LAS sa cgulyagram; Pn sa cpy agulygram.
606
iva] A and LAS; C iha.
586

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

30

5 CHAPTER III :: VG.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

bla.pthagjana.varg607 yathrutguly.agrbhinivebhinivi608 eva609 kla610


kariyanti | na yathrutguly.agrrtha611 hitv paramrtham anveayanti612 |
CMP03.131/ tasmd artha.kmena613 te sevany614 | ato vipart ye615
yathrutrthbhinivis te varjany arthnveiti616 ||
CMP03.132/ vk.pravttir api catur.vidhty617 ukta bhagavat atrava stre
CMP03.133/ catur.vidha mahmate vg.vikalpa.lakaa bhavati618 || yad uta lakaa.vk
svapna.vk dauhulybhinivea.vk619 | andi.kla.vikalpa.vk | tatra mahmate lakaa.vk
sva.vikalpa.rpa.nimittbhinivet pravartate | svapna.vk punar mahmate
prvnubhta.viaynusmarat pratinibaddha.viaybhvc620 ca pravartate |
dauhulya.vikalpbhinivea.vk621 punar mahmate sattva.prva.kta.karmnusmarat622
pravartate | andi.kla.vikalpa.vk punar mahmate
andi.kla.prapacbhinivea.dauhulya.sva.b[A:24a]ja.vsanta623 pravartate | etadd
hi624 mahmate catur.vidha625 vg.vikalpa.lakaam iti |
CMP03.134/ anena nyyena abdo krodbhavatvd akara | kara vino karam avina |
khasama.svabhva626 yac chabda.dvrea prati[C:53a]pdyate | nipanna.krama tad apy aktakam
andi.nidhana.svabhvam iti | yathktam eka.naya.nirdea.stre627 |
CMP03.135/ dharm ime abda.rutena vykt628 dharm ca abda ca hi ntra labhyate |
CMP03.136/ nayaikat629 cpy avatrya dharmatm anuttar knti.var spiyata
iti630 ||
CMP03.137/ yathkta vairocanbhisambodhi.cary.tantre |
CMP03.138/ api tu guhyakdhipate mantr lakaa sarva.buddhair na kta na
krita nnumoditam631 |
607

bla.pthagjana.varg] A; C blagjana.varg.
yathrutguly.agrbhinivebhinivi] C and LAS; A yathrutguly.agrbhinivebhinivinm.
609
eva] A and LAS; C eva.
610
kla] AC; Pn kra.
611
yathrutgulyagrrtha] rectication (LAS); C yathgurutgulyagrrtha (or, perhaps, .gra tha); A yathrut agulygrrtha; Pn yathrut agulyagrrtha.
612
anveayanti] A; C anveayiyanti; LAS gamiyanti.
613
artha.kmena] A and LAS; C artha.kmena na.
614
sevany] A and LAS; C sevany.
615
vipart ye] C and LAS; A vipartd; Pn vipart.
616
arthnveieti] C (also Pn); A arthnveaeti; LAS tattvnvein.
617
caturvidhety] C (also Pn); A caturvidham ity.
618
bhavati] C and LAS (also Pn); A bhavanti.
619
dauhulybhinivea.vk] AC; LAS and Pn dauhulya.vikalpbhinivea.vk.
620
pratinibaddha.viaybhvc] AC; LAS prativibuddha.viaybhvc
621
dauhulya.vikalpbhinivea.vk] A and LAS (and TIB); C dauhulybhinivea.vk.
622
sattva.prva.kta.karmnusmarat] C (also Pn); A sattva.prva.karmnusmarat; LAS atru.prva.kta.karmnusmarat
(or aktana., sukt[a]., aktata.).
623
andi.kla.prapacbhinivea.dauhulya.svabja.vsanta]
C
and
LAS
(also
Pn);
A
andi.kla.prapacbhinivea.dauhulya.svabja.vsant.
624
etaddhi] A and LAS; C etan.
625
catur.vidha] C; A catur.vidha..
626
khasama.svabhva] A; C khasama.svabhva.
627
eka.naya.nirdea.stre] A, SS, (and TIB); C eka.nirdea.krama.stre.
628
vykt] A and SS; C vykt |.
629
nayaikat] A; SS (also Pn) na caikat; C is ambiguous (either nayai. or nacai.).
630
spiyata iti] A; C spiyatheti; SS piyatheti.
631
nnumoditam] A; C npy anumoditam.
608

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

31
CMP03.139/ tat kasya heto | e dharm dharmat yad uta utpdd v tathgatnm
anutpdd v tathgatn632 sthitava dharm dharmat yad uta mantr
mantra.dharmat |
CMP03.140/ tatra633 guhyakdhipate sti kmadhtv.varasya madayantik nma vidy |
tay sarvn kmvacarn634 deva.putr[A:24b]n madena mrcchayati |
vividha.vicitra.ramay ca praden darayati | vividha.vicitra.paribhog
cbhinirmya635 paranirmita.vaavartibhyo636 devebhya637 prayacchaty tman ca
paribhukte ||
CMP03.141/ tadyathsti mahevarasya deva.putrasya mano.jav nma vidy | tay638
trishasra.mahshasre639 loka.dhtau sarva.krya karoti | sarvopabhoga.paribhog640
cbhinirmya uddhvsa.kyikebhyo devebhya641 prayacchaty tman ca paribhukte ||
CMP03.142/ tadyath mhendra.jliko mantrair vividha.vicitrrthn642 manuydikn643
darayati | tadyathpi nma644 mantrair my darayati | tadyathpi nma645 mantrair
viam apanayati646 jvardika ca | 647 tadyathpi nma648 mantra.kalpik devat649 mantrai
reya650 sattvebhya prayacchati |651 tadyathpi nma652 mantrair agner uat nayati653
tat ca sambhavati654 |
CMP03.143/ ebhir nidarana.padair mantra.prabhvo bhiraddhtavya iti | sa ca
mantra.prabhvo hi na mantrato nikrmati | na sattveu655 praviati | na prayoktta
upalabhyate656 || atha ca kulaputra mantrdhihna.dharmat sa[A:25a]mbhava
ntikrmati | kla.trayttatvt | sarvathcintya.prattya.samutpdbhinivartitatvc ca |
CMP03.144/ tasmt tarhi kula.putrcintya.dharmat.svabhva.gatigatena satata.samita657
mantranayo658 nugantavya iti ||659
632

tathgatn] C (also Pn); in main text of Awritten in along lower margin.


tatra] A (and TIB); C atra; Pn tad.
634
sarvn kmvacarn] C; A sarvakmvacarn.
635
cbhinirmya] C (also Pn); A cbhinirmaya.
636
paranirmita.vaavartibhyo] C (also Pn); A parinirmita.vaavartibhyo.
637
devebhya] A; C devaputrebhya.
638
C inserts hi.
639
trishasra.mahshasre] A; C trishasra.mahssre.
640
sarvopabhoga.paribhog] A; C sarvopabhog.
641
devebhya] A; C devaputrebhya.
642
vividha.vicitrrthn] A; C vividha.vicitrn.
643
manuydikn] C (also Pn); A manuyadikn.
644
tadyathpi nma] C; A ; TIB lha ma yin rnams; Pn (after TIB) tadyath asurn.
645
tadyathpi nma] C; A .
646
apanayati] A; C apagacchati.
647
C inserts: tadyathpi nma mantrakalpik devat mantrair mras sattvebhya prayacchati |.
648
tadyathpi nma] A; C .
649
mantra.kalpik devat] A; C mantra.kalpit devat.
650
reya] C reyas (Pn reya); A raya.
651
C inserts: iti dvitya pha |.
652
tadyathpi nma] C; A .
653
uat nayati] C (also Pn); A uatnnayati (for uat nayati).
654
sambhavati] A; C bhavati.
655
sattveu] A; C sattve.
656
na prayoktta upalabhyate] A na pryoktta uplabhyate; C na prayoktta upaulabhyate; Pn reads na pr kta upalabhyate,
and emends (after TIB) to na dravyd utpadyate na kartur dyate.
657
satata.samita] C; A satatasamita.
658
acintya.prattya.samutpdbhinivartitatvc ca | tasmt tarhi kula.putrcintya.dharmat.svabhva.gatigatena satata.samita
mantranayo] Pn (after TIB) acintya.prattya.samutpdd siddhyati | kulaputra! ata sarve dharm acintya.svabhvenety adhigamya
sad tat satata.mantranayo.
659
acintyaprattyasamutpdbhinivartitatvc ca tasmt tarhi kulaputrcintyadharmat.svabhvagati gatena satatasamita
633

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

32

5 CHAPTER III :: VG.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP03.145/ evam dhytmika.bhya.mai.mantrauadhnm660 a[C:53b]cintya.prabhvam661


gamdhigambhy pratipdya | idn nipannnipanna.sattva.dhtn662 yathbhta.vg.viuddhi
darayann ha || kinnara.rja.paripcch.stre ||
CMP03.146/ 663 kuta puna kinnardhipate sarva.sattvn ruta.gho nicaranti ||
CMP03.147/ ha || kt kula.putra sarva.sattvn ruta.gho nicaranti ||
CMP03.148/ ha ||664 na puna kinnardhipate adhytmika.koht665 sarva.sattvn
ruta.gho nicaranti ||
CMP03.149/ ha || tat ki manyase kula.putra kybhyantara.koht sarva.sattvn
ruta.gho nicaranti | hosvic666 cittt ||
CMP03.150/ ha || kinnardhipate na kyn na cittt | tat kasmdd heto | kyo hi jao
niceas667 ta.kuya.kha.pratibhsopama668 | [A:25b]citta cpy anidarana
myopamam apratigham669 avijaptikam ||
CMP03.151/ ha || kya.citta.vinirmuktni670 puna kula.putra kuto nyato rutni671
nicaranti ||
CMP03.152/ ha || kd amanaskrt672 sambhavati673 kinnardhipate sarva.sattvn
ruta.vijapti674 ||
CMP03.153/ ha || tat ki manyase kula.putra yady ka na bhavet kuto rutni
nicareyu675 ||
CMP03.154/ ha || nka.vinirmukta676 kinnardhipate kacid ruta.nicra ||677
CMP03.155/ (ha ||)678 tad anena te kula.putra paryyeava veditavyam | ye kecid
ruta.vypr nicaranti | sarve te679 kn nicarantti | ka.svabhvni hi rutni
samanantara.nirytni680 ca niruddhyante681 | niruddhni cka.svabhvatym682 eva
santihante |
mantranayo nugantavya iti |] C; A has a damaged line here and reads: acintyaprattyasamutpdbhini...svabhvagati gatena
satatasamita mantranayo nugantavya iti |.
660
dhytmika.bhya.mai.mantrauadhnm] C (also Pn); A adhytmika.bhya.mai.mantrauadhnm.
661
acintya.prabhvam] A acintya.prabhvm (Pn acintya.prabhvam); C is unclear but seems to read .prabhvam.
662
nipannnipanna.sattvadhtn] A (and TIB); C nipannnipanna.sarvadhtn.
663
C inserts (not found in A or TIB): anyatama kulaputra kinnardhipati paripcchati |.
664
ha |] C (and TIB); not found in A.
665
adhytmika.koht] A; C (also Pn) dhytmaka.koht.
666
hosvic] C and SS; A hosvi; Pn hosvit.
667
niceas] C (and TIB); A nicea; Pn niceatas.
668
ta.kuya.kha.pratibhsopama] AC; Pn ta.kuya.loha.marcik.kha.pratibhsopama.
669
apratigham] AC; SS apratima.
670
kyacittavinirmuktni] C (and TIB); A kya.vk.cittavinirmuktni; SS kya citta muktv tu.
671
rutni] AC; SS rutagho.
672
kd amanaskrt] A kamanaskrt (inserted syllable illegible); C amanaskrad kat; Pn ka te manaskrt.
673
sambhavati] A; C sambhavanti.
674
ruta.vijapti] AC; Pn tatra.
675
rutni nicareyu] A; C rutnicareyu.
676
.vinirmukta] A; C .nirmukta.
677
ruta.nicra |] C (also Pn); A rutanicratadanena..
678
ha] emendation (TIB; also Pn); not found in A, C, or SS, though it is also added in latter by editor.
679
sarve te] A; C te sarve.
680
samanantara.nirytni] A; C and SS (and TIB) samanantara.vijtni.
681
niruddhyante] C (also Pn); A niruddhante.
682
cka.svabhvatym] AC; perhaps better cka.svabhvatm?

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

33
CMP03.156/ ka.svabhv sarva.dharms te udht anudht v | tm
evka.koi.samat na vijahati683 | ruta.mtr hi684 kula.putra sarva.dharm
avijapti.vijapanys685 te tu saketena 686 vyavahriyante | sa ca vyavahro vyavahra687
|688 yo hi ruta.saketena689 vyavah[A:26a]ra690 sa na ca kvacid dharme bhiniviata iti ||691
CMP03.157/ eva692 vg.vajra.samdhi.stho mahyog nipannnipanna.sattva.dhtn
doa.gua.varantmaka.vkya rutv nnulyate | na sahriyate693 | nttrasyati | na santrasati694 | na
vicikitsati | tathava laukika.lokottara.stra.daaka.troakdi.abda.racan[C:54a]viea695 rutv na
rajyati na duyati na muhyati sarva.abdn696 gatigatatvt | yathkta bhagavat
sarva.dharmpravtti.nirdea.stre697 |
CMP03.158/ abda.ruta.pravea.pratiho698 deva.putra bodhisattvo mahsattva || saced699
gag.nad.vluk.samn700 kalpn701 kruyet702 paribhyet703 vitathair704 asadbhtai
padair705 na tasya tatra706 pratigha.cittam707 utpadyate708 || saced
gag.nad.vluk.samn709 kalpn710 satkriyed guru.kriyed mnyet711 pjyet712
sarva.sukhopadhnai cvara.pia.pta.ayansana.glna.pratyaya.bhaiajya.parikrair na
tasya tatrnunaya.cittam713 utpadyate714 |
683

vijahati] emendation; AC both (singular) vijahti.


hi] C (also Pn); A di.
685
avijapti.vijapanys] AC; Pn avijapti.vijapanya.
686
From vyava. to .vyavahra is obliterated in MS A due to damage.
687
te tu saketena vyavahriyante | sa ca vyavahro vyavahra] SS MS (though editor emends vyavahro vyavahra to
saketa.vyavahra); Pn abdena abdasaketena kathyante sa ca saketavyavahro.
688
vyavahra |] C; A vyavahro.
689
ruta.saketena] C; A and SS ruta.saketa..
690
vyavahra] SS; C vyavahra ca. From vyavah. (the end of p. 25b) to sahriyate (26a2), the text of A is mostly
obliterated. For nipannnipanna.sattva.dhtn doa.gua.varantmaka.vkya rutv nnulyate | na sahriyate, Pn reads:
nipannnipanna.sattvai saha stutibhir nsakto bhavati samyaktay tuo.
691
TIB here inserts a largish passage which I deem to be a Tibetan interpolation (see notes to translation and Pn, pp. 3536).
692
eva] A; C eva ca.
693
sahriyate] A sahriyati; C saklisyate [read: sakliyate].
694
santrasati] A; C sjjati [or sarjjati?].
695
laukika.lokottara.stra.daaka.troakdi.abda.racanviea] A; C laukika.lokottara.stra.daaka.ch[]rakdi.abda.racanviea
[sic for .craka.]; Pn .trakdi..
696
A inserts ca.
697
sarva.dharmpravtti.nirdea.stre] A and SS; C sarva.dharmprvtti.nirdea.stre.
698
abdaruta.pravea.pratiho] A; C abdaruta.pravee praviho; SS abdarutapravio; TIB sgra grag pa la jug pas zhugs pa
(*abda.ruta.praveena pravio?).
699
saced] AC; not found in SS.
700
gag.nad.vluk.samn] A; SS (also Pn) gagnad.blukasamn; C gag.nad.vlukopamn.
701
kalpn] AC; Pn akalpn.
702
kruyet] A (sic for kruyet); C kryet; SS ruyet (though, as Bendall notes that the Ms. reading looks more like dyet
[p. 27], perhaps the reading of C is to be preferred in this instancethe vowel length in A is unclear). Cf. also Sanskrit.Wrterbuch
der buddhistischen Texte aus den Turfan.Funden, 3. Lieferung, pp. 225226, where the forms .kroa, .kroaka, and .kro are
attested for the root .kru (in fact, it attests kroa in connection with [pa]ribha). Pn kyet.
703
paribhyet] AC; Pn paribhet.
704
vitathair] AC; SS vitathaiva (though Bendall gives the MS reading as .aiva.r).
705
asadbhtai padair] A; C and SS asadbhta.padai.
706
tasya tatra] AC; SS tatra; Pn tasya tat.
707
pratigha.cittam] A and SS; C pratighta.cittam.
708
utpadyate] C and SS; A utpadyet; Pn utpdyeta.
709
gagnadvluksamn] A; C gagnadvlukopamn.
710
kalpn] AC; Pn akalpn.
711
mnyet] AC; Pn mnyeta.
712
pjyet] AC; Pn pjyeta.
713
tatrnunayacittam] C (and TIB); A tatrnutapacittam; Pn tatrnutpacittam.
714
utpadyate] C and SS; A utpadyet; Pn utpadyeta.
684

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

34

6 CHAPTER IV :: CITTA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP03.159/ eva vg.vajra.samdhi.stho715 amvro716 [A:26b]mantr


sarva.lbhlbha.yao.yao.nind.praas.sukha.dukhair717 na bdhyate na sahriyate | ata sarv
ca loka.dharmn abhibhytpatti.kramam718 atikramya citta.vivekam anveayitu.kma719 kalya.mitra
paryupste720 ||
CMP03.160/ || vgviveka.melvana.saaya.paricchedas721 ttya ||

Chapter IV :: citta.viveka.melvana.saaya.pariccheda

722

CMP04.001/ || vajraiya uvca || guru.pda.prasdd vyu.tattvnuprvea723 mantra.tattve vg.viveke


cpagata.saaya724 | idn citta.viveke725 ikitu.kma katha ikate gambhrdhimuktikn
hitrthya726 nirdiatu bhagavn vajraguru st ||
CMP04.002/ vajragurur ha ||727 sdhu sdhu mahsattva sarva.tathgata.sampradya.bahirmukhnm
aviayam atigambhra parama.duravagha buddha.gocara paripcchasi | yasmc cittasya svabhvam
amlam apratihitam anlayam aligam avaram asasthnam728 atndriya trkikm aviayam ity
ukta bhagavat sarvatra dean.phe | ato vajra.ynam ritya729 buddhatva.kmena kalya.mitram
rdhya svacitta.svabh[A:27a]vo nveitavya |730
CMP04.003/ yathkta bhagavat r.tattva.sagraha.tantre || pratipadyasva kula.putra
sva.citta.pratyavekaa.samdhnenti731 || r.vairocanbhisambodhi.tantre py ha || sva.cittasya
yathbhta.parijna732 bodhir iti || piaka.traya.naye733 py ha ||
CMP04.004/ dragamam ekacaram734 aarra guhayam |
CMP04.005/ ye citta sanniveayanti mucyante mra.bandhand iti ||
CMP04.006/ ata kran myopama.samdhi skt.kartu.kmena sarva.vi[C:54b]kepvaraam
apahya sarva.tathgata.sampradya.prptn vajra.gurn rdhya ||
r.jna.vajra.samuccaydi.vykhy.tantrnusrea vijna.traya prakty.bhsam adhigantavyam iti |
yathkta bhagavat735 lakvatra.stre ||
715

vg.vajra.samdhi.stho] AC; Pn vg.vajra.samdhi.sthito.


amvro] A; C ambhmvro; Pn am(amai)varyo.
717
sarva.lbhlbha.yao.yao.nind.praas.sukha.dukhair] C sarva.lbhlbh.yao.yao.nind.praas.sukha.dukhair;
A sarva.lbhlbha.yao.yao.nind.praas.sukha.dukha.
718
utpatti.kramam] AC; Pn utpatte kramam.
719
anveayitukma] A; C anveayatukma.
720
paryupste] C (also Pn); A paryupsta iti.
721
vgviveka.melvana.saaya.paricchedas] rectication; C (also Pn) vgviveka.melvaa.saaya.paricchedas; A vgviveka.sasaya.melvaa.paricchedas.
722
[CMP tr. 207229
723
vyu.tattvnuprvea] AC; TIB rlung gi de kho na nyid kyi rim pas (*vyutattvnukramea?).
724
cpagata.saaya] AC; Pn cpagata saaya.
725
cittaviveke] C; A cittaviveka.
726
hitrthya] C (and TIB); A hitya.
727
vajragurur ha |] C (and TIB; also Pn); A .
728
asasthnam] A; C asthnam.
729
vajraynam ritya] A; C vajraynritya.
730
nveitavya |] C; A is unclear: Pn nveavya |.
731
sva.citta.pratyavekaa.samdhnenti] emendation (STTS, also Pn); AC sva.citta.pratyavekaa samdhnenti.
732
yathbhta.parijna] AC; Pn yathbhta parijna.
733
piaka.traya.naye] C (also Pn); A piaka.tranaye.
734
dragamam ekacaram] A; C dragamamecakacaram.
735
bhagavat] C; A .
716

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

35
CMP04.007/ punar apara mahmate bodhisattvena736
sva.citta.dya.grhya.grhaka.vikalpa.gocara737 parijtu.kmena738
sagaik.sasarga.middha.nivaraa.vigatena bhavitavyam | (iti)
CMP04.008/ tatra vijna.traya.hetu.bht sakala.padrth739 | yad uta svargpavarga740
sthvara.jagama grhya.grhaka dvdaga.prattya.samu[A:27b]tpda.cakra
ubhubha.vikalpam lokndhakra str.pun.napusakdy.kram741 utpatti.sthiti.pralaya
sakepatas742 trai.dhtukam743 indriya.pravicaya.gocara744745 vijna.traya syt || yathkta
bhagavat bhadrapli.paripcch.stre ||
CMP04.009/ bhagavn ha || yad bhadraple yantra karmdhikyt746 pravartate747 | tac
ca748 karmnurpi vijnbhinirvttam749 | evam eva arra.yantra vijndhikyt750
pravartate | vicitrcarya.pravtta751 cya vijna.dhtu | kraka cya vijna.dhtu |
arrotpdana.kart.tvt752 | akaya cya vijna.dhtur dharmadhtu.nievaatvt753 |
buddhi.sampanno ya754 vijna.dhtu prva.arrraynusmaraatvt755 |
ditya.kiraa.sada cya vijna.dhtur draavya |
CMP04.010/ tadyath ditya.kirao756 durgandhev amedhya.kuapeu sugandheu757
pakajdiu nipatati758 | na ca te sugandha.saleam upayti | na ca
daurgandhya.virahd ditya759 sakrmati | evam evya vijna.dhtu
gthvaskara.bhakev api kara.yony.dipapatti parighti |[A:28a] na ca
vijna.dhtus tair doair lipyata760 iti ||761
CMP04.011/ atha mahauadhir bhagavata pdayor nipatya bhagavantam etad avocat |
ki.rpa bhagavan vijna arrt pracyuta bhavati ||
736

bodhisattvena] A and LAS; C bodhisattvena mahsattvena.


svacitta.dya.grhya.grhaka.vikalpa.gocara] TIB and LAS; A svacittasya grhya.grhaka.vikalpa.gocaram; C
svacitta.dya.grhya.grhaka.vikalpa.buddha.gocara.
738
parijtu.kmena] C, TIB and LAS; A vijtukmena.
739
sakala.padrth] C (also Pn); A sakalapadrtho.
740
svargpavarga] AC; Pn svargpavarga.; TIB suggests *svargpya (mtho ris dang | ngan gro).
741
str.pun.napusakdy.kram] A; C (and TIB) strpunnapusakdy.tmakam.
742
utpatti.sthiti.pralaya sakepatas] C utpatti.sthiti.pralaya.sakepatas; A is unclear, reading perhaps utpatti.sthiti.pralaya
sakipatas; Pn utpatti.sthiti.pralaya.sakept.
743
trai.dhtukam] AC; Pn tri.dhtukam.
744
indriya.pravicaya.gocara] A (.caya. is written in the upper margin); C indriya.pracaya.gocara; Pn indriya.pravicaya.gocara..
745
C inserts vetti.
746
yantra karmdhikyt] C; A yantrakarmdhikyt.
747
pravartate] C (also Pn); A pravartate.
748
tac ca] C; A tatra; Pn tat.
749
karmnurpi vijnbhinirvttam] rectication (also Pn);
A karmnurpi vijnbhinivttam;
C karmnurpa.vijnbhinirvttam.
750
vijndhikyt] A; C vijnadhipatyt [sic for vijndhipatyt, which corresponds to TIB].
751
vicitrcarya.pravtta] A; C vicitrraya.pravtta.
752
.karttvt] A; C .kartkatvt.
753
dharmadhtu.nievaatvt] A; C dharmadhtu.nievat.
754
buddhi.sampanno ya] AC; Pn buddhi.sampannoya.
755
prva.arrraynusmaraatvt] A; C prvaarrraynusmarat.
756
ditya.kirao] AC; Pn ditya.kira.
757
Pn adds ca.
758
nipatati] AC; Pn nipatanti.
759
daurgandhya.virahd ditya] C (and TIB); A daurgandha.
760
lipyata] A; C na lipyata.
761
C adds parama.gambhti.
737

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

36

6 CHAPTER IV :: CITTA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP04.012/ bhagavn ha || sdhu sdhu mahauadhe762 evam etat763 | yathdn


coditas764 te ha pratipdaymi765 | parama.gambhro ya766 pranas
tathgata.viaya.nirdeo ya767 na catad vijna tathgatd te768 nirde kacid
upalabhyate ||
CMP04.013/ atha bhadraplir bhagavantam etad avocat |
gambhra.prana.paripcch.kualo769 bhagavan mahauadh rja.kumra770
skma.nipu[C:55a]a.buddhi771 ca ||
CMP04.014/ bhagavn ha || tath hy ea bhadraple mahauadh rjakumro bhagavati
vipayini772 varopita.kuala.mla | aya773 bhadraple774 mahauadh rjakumra
paca.jti-atni775 paratrthiko bhavat | sa cyam eva776 vipavn777 kim aya
vijna.dhtu ko yam vijnasya dhtu |778 katham aya vijna.dhtur iti | na cnena
bhadraple vijnasya gatir gatir vsdit | aham asya saaya vinodaymi ||
CMP04.015/ api[A:28b] ca vijnam iti ko rtha | bja779 arrkuram abhinirvartayati780
| vijna vedany781 smti pratilabhate | tasmd bja vijnam782 ity783 ucyate ||
CMP04.016/ tadyath784 badara.kharjrmrtaka.dima.vilva.kapitthdn phalnm
aneka.ras nipadyante785 | kauka786 .tikta.madhurmla787 .lavaa.kaydn ekaikabhavo
rasa.vrya.vipko bhavati | kasyacit kauko raso788 bhavati | kasyacin madhura |789 te
phalnm antarhitn790 yasmin yasmin791 bjni tasmis tasminn eva792 gu
sakrmanti793 | evam evya vijna.dhtur yasmin yasmi ca sakrmati tasmis
tasminn eva vedan.sakrntir bhavati | puyam apuya ca smti ca sakrmati | api
762

mahauadhe] emedation (also Pn); AC mahauadhi.


evam etat] A; C evam eva tat.
764
coditas] rectication (also Pn); C coditan (i.e. codita); A covitas.
765
pratipdaymi] A; C pratibodhaymi.
766
paramagambhro ya] A; C pararo ya.
767
ya] A yan; C (and TIB) ya prana |.
768
tathgatd te] C (also Pn); A tathgatddhte.
769
C adds []ya.
770
mahauadh rja.kumra] AC; Pn mahauadhi.rja.kumra.
771
skma.nipua.buddhi] A; C skma.nipua.niita.buddhi.
772
vipayini] A vipaye; C vipacini.
773
varopita.kualamla | aya] A; C varopita.kualamlo ya.
774
A adds ya.
775
pacajti.atni] C (also Pn); A pacajti.atni.
776
eva] A; C eva.
777
vipavn] A; C pavn.
778
vijnasya dhtu |] AC; Pn vijnadhtu |.
779
bja] A; C bja tac ca.
780
abhinirvartayati] rectication (also Pn); AC abhinivartayati.
781
vedany] A; C vedany.
782
vijnam] C; A vijna.vijnam.
783
ity] A and TIB; C .
784
tadyath] A; C tathadyath.
785
nipadyante] A; C nipdyante.
786
kauka.] A; C ka.
787
.madhurmla.] C (also Pn); A madhur[b/v]la.
788
kauko raso] A; C kaka.raso.
789
madhura |] A; C madhura.rasas.
790
antarhitn] C; A antarahitn.
791
yasmin yasmin] C; A yasmin.
792
tasmis tasminn eva] C; A tasya tasyaiva.
793
bjni tasmis tasminn eva gu sakrmanti] emendation; A bjni tasya tasyaiva gu sakrmanti; C bja sakrmati
| tasmin tasmin rasasakrntir bhavati.
763

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

37
cya vijna.dhtu arra parityajya prajnti | idam me arra parityaktam iti | tasmd
aya vijna.dhtur ity ucyate | kuala karma prajnti | akuala karma prajnti | imni
ca me794 karmi samanubaddhny795 aha te samanubaddha ity eva prajnti | ato
vijnam796 ity u[A:29a]cyate | punar apy asya arrasya797 sarva.kriy798 vijpayaty ato
vijnam799 ity ucyate |
CMP04.017/ asmi charre vijna na kvacit pratihita bhavati | na ca vijnd te
arram upalabhyate |
CMP04.018/ tena hi bhadraple nu nda.satya800 ida vijna payatti ||
CMP04.019/ eva vijnam avaram aligam asasthnam antmaka801 sva.savitti.mtraka
mahyna.stre scitam |
CMP04.020/ tathpi mah.vajra.yne802 r.samjdau mahyoga.tantre nvatrya803
gag.nad.vlukopamai kalpair api sva.cittasya yathbhta-parijna kartu na akyate |804 tasmc
chr.j[C:55b]na.vajra.samuccaya.mahyoga.tantrnusrea guru.pda.prasdd vijna.trayasya
yathbhta.parijna kartavyam | tat.tantrt kicid vajra.padam avatryate ||
CMP04.021/ atha mahbodhisattv805 praamya bhagavata806 pdayor nipatya punar api
papracchu |807 aho st duravabodha vijna.traya nma parama.duravagha808
bhatu bhagavn bhatu sugato vijna.trayasya bhedam809 ||[A:29b]
CMP04.022/ bhagavn ha || yat prabhsvarodbhava vijna tad eva citta mana iti |
tan.ml sarva.dharm810 saklea.vyavadntmak | tata kalpandvaya bhavaty tm
para cti |
CMP04.023/ tad vijna vyu.vhanam | vyos tejas tejasa811 salilam | salild urv
tebhya paca skandh a yatanni paca viay sarva ete812 vyu.vijna.sammir |
tato vijna.traya prakty.bhsa.pracra parisphuam813 anubhavati814 | bhsa.heto
praktaya sambhavantti |
CMP04.024/ em uddea.padn vistarea nirdea.melpakam ha ||
794

imni ca me] C; A imni.


samanubaddhny] sic for samanubandhny.
796
vijnam] A (and TIB); C vijnasya dhtur.
797
C inserts spara.samvitti.mtraka.
798
sarvakriy] A; C sarv kriy.
799
vijnam] A; C vijnadhtur.
800
nda.satya] rectication; AC nda.satyam.
801
asasthnam antmaka] C; A asasthntmaka (TIB reects A: dbyibs med pai bdag nyid can).
802
mahvajrayne] A; C vajrayne.
803
mahyoga.tantre nvatrya] C mahyoga.tantrevatrya; A mahyoga.tantre avatrya.
804
TIB here inserts kun rdzob kyi bden pa mthong bar mi gyur ro zhes so. This passage is not found in either Skt. MS. Pn
reconstructs as ata savti.satya drau na pryate.
805
mahbodhisattv] AC; TIB suggests: bodhisattv mahsattv; Pn mah[.sattv] bodhisattv.
806
bhagavata] emendation (TIB and Pn); A bhagavanta; C bhagavanta.
807
papracchu |] A; C papracch |.
808
parama.duravagha] AC; Pn parama.duravagha
809
vijna.trayasya bhedam] AC; Pn vijna[trayabheda]m.
810
sarvadharm] A; C sarvadharm iti.
811
tejasa] C (also Pn); A tejas tejt.
812
sarva ete] A; C sarvete.
813
parisphuam] A; C parispham.
814
anubhavati] A; C anubhavanty.
795

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

38

6 CHAPTER IV :: CITTA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP04.025/ tatra815 prathamatara vijna.trayasya paryyas816 tvan nirdiyate | prajopya ity ukta
bhagavat vyakta.sajakam817 ida hi sandhy.vacanena napusaka.pada.saketam avyaktam
upalabdha.jna ca | tata citta mano tha vijnam iti | paratantra parikalpita818 parinipannam iti |
rgo dveo moha iti tri.svabhvam819 ity.di.paryya mahynikdnm api sdhraam | vajrayne tu
paryyam ha |[A:30a] loka lokbhsa lokopalabdham820 iti | 821 nyam atinya mahnyam822 iti
| citta caitasikam823 avidyti | rgo virgo madhyarga824 iti |
CMP04.026/ eva cittasya paryya nirdiya825 | idn sva.lakaa pratytma.vedya.svabhva826
vg.dvrrayea nirdiyate | citta vara.sasthndi.rahitam827 ka.lakaam ity ukta bhagavat828
| bhagavatava punar vyktam bhsa.lakaennubhava.lakaena ca pratipattavyam iti | atas tad.upadeo
vatryate | yad utdau tvad bhsa829 pact prakti |
CMP04.027/ tatrloka lokbhsa830 lokopalabdham831 ity bhsa.trayam | loka.lakaa tvan
nirkra.svarpa kya.v nsti | yath[C:56a] arat.kle gagane832 nirmala.candra.ramy.avabhso
vypta |833 svaccha.svabhvkra sakala.padrthnm lambanatayloka | ida pramrthika
bodhicitta praj.svabhva prathama nyam | a vg.dvrraya.bja dh.karaa.heto |
alpdhimuktik sattvs tathga[A:30b]ta.sandhyya.vacana nvagacchanti | te candra.maala.rpam
ritylambante | padma v str.rpa v vma.saj rtri.saj mdu.bhva cittasya savti.rpa
vyaktam iti834 ||
CMP04.028/ katarad idam lokbhsasya835 lakaam | tac ca grhya.grhaka.rahita
nirkra.svarpa836 kya.v nsti | yath arat.kle srya.ramy.avabhso vypto tisvaccho
tinirmala.svabhva | sakala.padrthnm lambana samanta.bhadra bodhicitta837 dvitya kramo838
tinya.lakaam839 | a vg.dvrraya.bja840 dh.karaa.heto | alpdhimuktik sattvs
tathgata.sandhyya.vacana nvagacchanti | te srya.maala.rpam841 rityvalambante842 | vajra
815

tatra] C (and TIB); A .


paryyas] AC; Pn paryya.
817
vyakta.sajakam] C; A vyakta.sajam.
818
paratantra parikalpita] A; C paratantrakalpita.
819
trisvabhvam] A (and TIB); C svabhvam.
820
lokopalabdham] emendation; C lokopalabdhim; A lolokopalabdhim; Pn lokopalabdhir.
821
C inserts: trinyam iti; A (and TIB) .
822
nyam atinya mahnyam] A (and TIB); C nya mahnya sarvanyam.
823
caitasikam] A; C caitasikm.
824
madhyarga] C; A madhyamarga.
825
nirdiya] A; C nirdiyate.
826
pratytmavedya.svabhva] C (also Pn); A pratytmavedya.svabhva
827
vara.sasthndi.rahitam] C (also Pn); A vara.sasthndi.harahitam.
828
bhagavat] A (and TIB); C .
829
tvad bhsa] AC; Pn v(y)vadbhsa.
830
lokbhsa] A; C bhsa.
831
lokopalabdham] A; C lokopalabdhim; Pn lokopalabdhir.
832
gagane] C (and TIB); A . TIB construes the following nirmala. with gagane, i.e. *gagane nirmale.
833
vypta] A; C vyptaka.
834
iti] AC; Pn .
835
katarad idam lokbhsasya] C; A kataropamlokbhsasya; Pn kataropamlokbhsa..
836
C inserts v.
837
C inserts tu.
838
dvitya kramo] A; C dvitya.kramo.
839
tinya.lakaam] A; C tinya.lakaa.
840
vgdvrraya.bja] C; A vgdvrraya bja.
841
srya.maala.rpam] C (also Pn); A sryamaalamrpam.
842
rityvalambante] A; C ritylambante.
816

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

39
paca.scika843 v ratna v purua.rpa v 844 dakia.saj kharkti845 caitasikasya846
savti.rpam847 iti ||
CMP04.029/ lokopalabdha katamat | tathavka.lakaa848 nirkra.svarpa kya.v nsti |
yath sandhyndhakra.svabhvo vypta849 skma nirlambaka850 tattva851 prymo na
sakr[A:31a]mati | nicetanam852 asphlaka853 na vg.bjraya.dvra854 parinipannbhidhnakam |
idam lokopalabdhakam855 avidy.lakaam mahnyam856 | tri.vidha vijnam ity ucyate ||
CMP04.030/ eva sarva.buddhopadea nya.traya.lakaa pratipdya | idnm ekaika.jnodaye
prakti.spharaa vyavasthpyate |
CMP04.031/ tatra praj.jnasya857 praktis tvat | virga | madhyama.virga | ativirga |858 yan
manogatgatam | oka | madhyama.oka859 | atioka | saumyam | vikalpam860 | bhtam |
madhyama.bhtam861 | atibhtam | t | madhyama.t862 | atit | updnam | niubham863 | kut |
t | vedan | samavedan | ativedan | vett864 | vid.dhrapadam | pratyavekaam |865 lajj | kruyam
|[C:56b] sneha866 | madhyama.sneha867 | atisneha868 | cakitam869 | sacaya | mtsaryam iti
trayastri[A:31b]at ka ||
CMP04.032/ upya.jnasya prakti | yad uta rga870 | raktam | tuam | madhyama.tuam871 | atituam
| haraam | prmodyam | vismaya | hasitam | hlda872 | liganam | cumbanam | caam |873 dhairyam
| vryam | mna |874 karaam | haraam | balam | utsha875 | shasam | madhyama.shasam |
843

vajra pacascika] C; A vajra.pacascika.


C inserts: purua.saj v div.saj.
845
kharkti] C; A kharktai; Pn kharkte.
846
caitasikasya] A; C caitikasya.
847
savtirpam] C; A savttirpam.
848
tathaivka.lakaa] rectication; C tathaikka.lakaa; A tathaivka.lakaa..
849
vypta] C; A vypta. For sandhyndhakra.svabhvo vypta, Pn sandhyntakla.svabhvvypta.
850
skma nirlambaka] A; C (and TIB) skm.nirtmaka.
851
tattva] A; C stava.
852
nicetanam] A; C niceatay |.
853
asphlaka] A; C sphlaka.samdhir.
854
vg.bjraya.dvra] A; C vg.bjraya.dvra.
855
lokopalabdhakam] A; C lokopalabdham.
856
avidy.lakaam mahnyam] AC; Pn avidykaya.mahnyam.
857
praj.jnasya] A; C prakti.praj.jnasya.
858
virga | madhyamavirga | ativirga |] emendation; A virga | madhyamarga | ativirga |; C virgo madhyavirgo
tivirga |.
859
madhyamaoka] A; C madhyaoka.
860
vikalpa] A; C vikalpa.
861
madhyamabhta] A; C madhyabhta.
862
madhyamat] A; C madhyat.
863
niubha] A; C niubha.
864
vett] emendation (PK); AC vit; Pn vida.
865
vett | vid.dhrapadam | pratyavekaa |] emendation; A vitvit | dhrapadam | pratyavekaa |; C vidaviddhra |
pada pratyavekaa |. Pn vida, vit, dhrapadam, pratyavekaam.
866
sneha] C (also Pn); A sneha.
867
madhyamasneha] C (also Pn); A madhayamasneha.
868
atisneha] C (also Pn); A atisneha.
869
cakitam] AC; PK saaya; Pn scaryam.
870
rga] emendation; A rga; C rgo madhyargo tirga.
871
madhyamatua] A; C madhyatua.
872
hlda] A; C hlda.
873
liganam | cumbanam | caa |] C (also Pn); A liganacaa | with cumbana written in along the upper margin.
874
vryam | mna |] C; A vryammna |
875
utsha] C (and PK); A utsha.
844

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

40

6 CHAPTER IV :: CITTA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

uttama.shasam876 | raudram | vilsa877 | vairam | ubham | vk.sphuam | satyam | asatyam | nicaya878 |


nirupdnam | dttvam | codanam | sauryam879 | alajj | dhrtatvam | duam | haham | kauilyam iti |
catvriat kan ||
CMP04.033/ lokopalabdha.jnasya880 prakti | yad uta madhyama.rga | vismti | bhrnti881 |
tm | kheda | lasyam | dhandhatvam asya sapta ka882 ||
CMP04.034/ et883 praktayo884 ti.vidha.ka | skc ca bhidyamn885 ay.uttara.ata
niam.aniam886 a[A:32a]ajdnm api pracaranti str.puruayor abheda.bhinna887 syt ||
CMP04.035/ vajraiya uvca || ati.vidha citta niam.ania pracarati888 svapare889
pratytma.vedya ntra sandeha | tathpy gama.pratyaya nirdiatu890 bhagavn vajraguru st ||
CMP04.036/ vajragurur ha || mantra.abdasya nirukti.prakanenava scita bhagavat samjottare ||
CMP04.037/ prattyotpadyate yad yad indriyair891 viayair mana |
CMP04.038/ tan manas tv ati.khyta tra.kras tranrthata892 iti ||893
CMP04.039/ et894 ati.vidha.praktayo895 navati.kle bhavanti | punar dvai.di.praktayo896
bhavanti ||
CMP04.040/ || vajraiya uvca || praj.jna candrloka.nibha nya.mtram897 | upya.jnam api
sryloka.nibham898 atinya.mtram | tathavlokopalabdha.jnam sandhyndhakra.sannibha899
mahnya.lakaam | tad etad vijna.trayam ka.lakaa nirkra.svarpa vypta900
gamangamana.rahitam ity uktam901 | katham aharnia svakye902 spharaa.saha[A:32b]raa karoti
| ko sau jgarti | k nicint903 | rga.virga.madhyargdi.ay.uttara.ata.praktaya kasya sakd
anubhyante | kraam atra nirdiatu904 bhagavn vajraguru st ||
876

uttamashasa] A; C atishasa.
vilsa] C (and PK); A vilsa.
878
nicaya] C (and PK); A nisraya; Pn nicaya.
879
sauryam] AC; Pn auryam.
880
lokopalabdha.jnasya] A lokopalajnasya; C lokopalabdhasya.
881
bhrnti] C (also Pn); A bhrnt.
882
sapta.ka] A; C sapta.ka praktaya; TIB reads something similar: rang bzhin gyi mtshan nyid (*prakti.lakaa?).
883
et] C (also Pn); A et.
884
praktayo] C (also Pn); A praktiayo.
885
skc ca bhidyamn] A (and TIB: phye bar gyur); C skd vidyamn.
886
niam.aniam] AC; Pn aharniam.
887
str.puruayor abheda.bhinna] C; A strpuruayonibhedabhinna.
888
pracarati] rectication (also Pn); AC pracaranti.
889
svapare] A; C svaparea.
890
nirdiatu] C (also Pn); A nirdiantu.
891
yad yad indriyair] A; C yad yad yadndriyair.
892
ati.khyta trakras tranrthata] A ati.khytas trakras tranrthata; C ati.khyta ekras tranrtha.
893
This verse seems to be a creative variant on that found in GSUT (Bhattacharyya, p. 156, l. 1415; Bagchi, p. 126, l. 1415;
and Matsunaga, p. 118, v. 70), of which Matsunagas edition gives by far the best text (emended, as it is): prattyotpadyate yad
yad indriyair viayair mana | tan mano man iti khyta trakra tranrthata ||.
894
et] C (also Pn); A et.
895
ati.vidha.praktayo] A; C ati.vidhaya praktayo; Pn ati.bimba.prajtayo.
896
dvai.di.praktayo] A; C dvai.praktayo; TIB may preserve a better reading, to wit *dvai.dy.dayo (lta ba drug
cu rtsa gnyis la sogs pa).
897
nya.mtram] A; C nyat.mtram.
898
sryloka.nibham] A; C sryloka.sannibham
899
sandhyndhakra.sannibha] C, A andhakra.sannibha.
900
vypta] A; C vypaka.
901
uktam] A; C uktam bhagavat.
902
svakye] A; C svakyo.
903
k nicint] A; C ko nicint.
904
nirdiatu] C (also Pn); A nirdiantu.
877

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

41
CMP04.041/ vajragurur ha || tathya905 vijna.trayam amlam apratihitam anlayam aligam
avaram asasthnam atndriyam | kintu sbhsa tena vyu.dhtu.sahita906 jgarti | yasmd
v[C:57a]yu.dhtur arp calana.spandandi.kriy.darand anumna.gamya | tathava vijnbhso py
arp rga.virga.madhyargdi.praktibhir anumeyatvd anumnena gamyata907 iti | yathkta
vijna.sakrnti.stre ||
CMP04.042/ tadyath bhadraple vyu.dhtur arp anidarana908 updnd rp sandyate
| tatra nidarana909 vka.spandana.samudraa.ravarabha.sataata.janita.nirghoa |910
toa.spara.janita.ved | na csya kara.caraa.nayana.911 vaktropalabdhir bhavati | na ca
vardhikyenpalakyate912 | ymo v913 gauro vti | evam eva bhadraple aya
vijna.dhtur na[A:33a] rpepalakyate914 | na rpvabhsam gacchati | kraa.vieais
tv aya vijna.dhtur avagantavya iti ||
CMP04.043/ anena nyyena skma.dhtu.vijnbhsayor915 arpatvd ghta ghte nyastam iva
sammirbhyea.laukika.lokottara.ktya 916 sampdayati | yathktam anuttara.sandhau |
CMP04.044/ savitti.mtraka jnam kavad alakaam |
CMP04.045/ kintu tasya prabhedo sti sandhy.rtri.divtman ||
CMP04.046/ loklokbhsau917 ca tathlokopalabdhakam |
CMP04.047/ citta tri.vidham ity uktam dhras tasya kathyate ||
CMP04.048/ vyun skma.rpea jna sammirat gatam918 |
CMP04.049/ nistyndriya.mrgebhyo919 viayn avalambate ||
CMP04.050/ bhsena yad yukto vyur vhanat920 gata |
CMP04.051/ tad tat.prakt921 sarv asta.vyast922 pravartayet923 ||
CMP04.052/ yatra yatra sthito vyus t t praktim udvahed iti ||
CMP04.053/ imam 924 artha dyota[A:33b]yann ha || jhaiti.jna.sambhta khadyotakkra
daadig.vypina prajvalantam925 iti sandhy.vacanam || katha jhaiti.jna.sambhtam iti926 |
kaa.lava.muhrta.nimia.mtrbhsodayam927 ity artha | khadyotakkram iti | kha dyotayatti
905

tathya] C; A tatthya; Pn tatra.


sbhsa tena vyu.dhtu.sahita] AC; Pn sbhsa.vyu.dhtu.sahita.
907
anumnena gamyata] A; C anumna.gamya.
908
anidarana] A; C anirdarana |; Pn anidaran[opadnd].
909
nidarana] C; A darana.
910
.nirghoa |] A; C .nirghoa..
911
kara.caraa.nayana.] A; C kara.caraa.nayano.
912
vardhikyenopalakyate] emendation; A vardhikyenopalakate; C vardhikyenopalabhyate.
913
v] A; C .
914
na rpeopalakyate] emendation; A na rpeopalakate; C nirpeopalabhyate.
915
skma.dhtu.vijnbhsayor] C (and TIB); A skma.dhtur vijnbhsayor.
916
C inserts vijnadhtus.
917
loklokbhsau] C; A loklokabhsau.
918
gata] C and PK (also Pn); A gata.
919
nistyendriya.mrgebhyo] A and PK; C nirityendriya.mrgebhyo.
920
vyur vhanat] C and PK (also Pn); A vyuvhanat.
921
tat.prakt] A and PK; C tat.prattya; Pn tatprakti.
922
asta.vyast] A and PK; C (also Pn) (and some PK MSS) asta.vyast.
923
pravartayet] C and PK; A pravartate.
924
imam] A; C idam.
925
prajvalantam] C (and TIB); A jvalantam.
926
jhaiti.jna.sambhtam iti] C; A jna.sambhta.
927
.muhrta.] A; C .muhrt..
906

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

42

6 CHAPTER IV :: CITTA.VIVEKA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

khadyotaka928 | tad.kram929 artha daadig.vypina prajvalantam930 loka.traybhsam | na ca931


khadyoto jyotirigia932 ||
CMP04.054/ ata skma.dhtu.pravet kaa.lava.muhrta.nimia.mtrbhso933 bhavati934 | tata
kaa.lava.muhrta.nimia.mtra.praktir935 anubhyate | k nicint936 | avidy | ata eva nikhil
sambhavanti | tato vyu.dhtu.heto praktaya parasparnyonynugat937
asta.vyasta.samasta.viaya.vibhgd aharnia938 sva.pare[C:57b]m anubhyante | eva
prakty.bhsa.vyu.vhana.prabheddhigato939 mahyog attnga[A:34a]ta.pratyutpannni
sarva.sattva.citta.carita.saspanditni940 prajnti |
CMP04.055/ yathkta bhagavat kinnara.rja.paripcch.stre ||
CMP04.056/ asaga.jna.samanvgato hi samyaksambuddha | tat kasya heto | kulaputra
sarva.sattvnm att citta.dhr | k niruddh941 vigat vipariat942 | sarvs ts
tathgata prajnti943 | yair hetubhis t944 citta.dhr samutpann ye hetn945
vigamt946 k skr sodde sanidaran947 | kual v akual v948 vykt
avykt v949 |
CMP04.057/ ye py950 etarhi pratyutpanne dhvani sarva.sattvn citta.dhr pravartante |
t api sarvs tathgata951 prajnti | yasya cittasynantara yac cittam utpadyate | kuala
v akuala v vykta v avykta v952 skra soddea sanidaranam953 |
CMP04.058/ y ca sarva.sattvnm954 angat citta.dhr[A:34b]955 caitasik956 dharms
928

khadyotaka] C; A khadyotaka.
tadkram] A tadkratham; C tadkkram.
930
prajvalantam] A; C jvalantam.
931
ca] A; C .
932
jyotirigia] A; C jyotirigaa.
933
.muhrta.] A; C .muhrt.. Pn (after TIB) .muhrta.nimia.tla.mtrbhso.
934
.mtrbhso bhavati] A; C .mtrvabhsa calati. TIB concurs with C.
935
.muhrta.nimia.mtra.] A; C .muhrt.nimea.mtr.. Again, Pn (after TIB) adds .tla. after .nimia..
936
nicint] A; C nicint.
937
parasparnyonynugat] A; C paramparnyonynugat.
938
aharnia] A; C aharnia.
939
.prabheddhigato] C; A .bheddhigato.
940
.saspanditni] A; C .vispanditni. For entire compound, MS A reads: sarva.sattvaddhigato mahyog attngata.pratyutpannni sarva.sattva.citta.carita.saspanditni.
941
niruddh] C; A niruddha.
942
vipariat] A; C viparaat.
943
sarvs ts tathgata prajnti] rectication (also Pn); A sarvsattvs ts tathgata prajnti; C sarve tathgat prajnanti.
944
t] A; C .
945
hetn] rectication (also Pn); A hetun; C dhtn.
946
vigamt] A; C vigatt.
947
sanidaran] C sannidaran; A sanirdea; Pn sanirdde.
948
kual v akual v] A; C kualkual v.
949
vykt avykt v] A; C vyktvykt v.
950
ye py] C yepy; A apy.
951
sarvs tathgata] rectication (also Pn); A sarvs tathgat; C sarv tathgata.
952
vykta v avykta v] C vyktam v avyktam v; A vykt avykt v. Pn vykt(ta) avykt(ta) v.
953
skra soddea sanidarana] A; C skram v soddeam v sanidaranam v.
954
sarvasattvnm] A; C sattvnm.
955
Pn inserts sanirdar sahetuks tathgata prajnti | ye ca.
956
caitasik] A; C caitisik.
929

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

43
tn api sarvs957 tathgata prajnti958 | yasya cittasynantara yac cittam utpadyate |
kuala v akuala v vykta v avykta v skra soddea sanidaranam959 |
CMP04.059/ evam asaga.jna.samanvgato hi kulaputra960 tathgato rhan
samyaksambuddha iti ||
CMP04.060/ anena nyyena citta.vajra.samdhi.stho jn
praidhyaka.praidheya.praidhndi.bhya.vicitra.bhvbhiniveam apanya
svdhi-hna.krambhimukho bhavati | pratipadyasva kulaputra
svacitta.pratyavekaa.samdhnenti962 mla.tantre vacant |
CMP04.061/ eva vykhy.tantram ritya prakty.bhsnusrea sva.cittasya yathbhta.parijnam963
anadhigamya964 karma.vdina sattv andisasre965 sva.vikalpodbhta.klea.karma.prabandht
koakra.kavat | svayam eva mahanta966 dukha.skandham abhisasktya
janma.paramparaypacita.ubhubha.karmaa phala.vipkam anu[A:35a]bhya967 puna
paramrtha.maala.kramea968 kalevara969 parityajya vyu.dhtu.saghto970
vedan.samprayuktas971 taynubaddho dharmadhtu.nipattita972 smty parighta
kualkualrambaa.samprayukta pacaa.varopama iu973 sakalko gandhhro
vajrdibhi[C:58a]r apy anivrya974 sarva.lakaopeta karmarddhi.vegavn975 sapthd gatyantarle
sthitv sva.vikalpodbhta.ubhubha.karma976 sacodita san977 hetu.pratyaya prpya paca.gatiu
gha.yantra.nyyena978 puna puna pratisandhi ghti ssrika.dukha979 cnubhavatti ||
CMP04.062/ || cittaviveka.melvana.saaya.pariccheda980 caturtha ||
961

Chapter V :: karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda

981
957

sarvs] AC; Pn sattvs.


cittadhr caitasik dharms tn api sarvs tathgata prajnti] A; C cittadhr caitisik dharm | tn api sarvn tathgata
prajnti. This phrase runs over a page break in MS A, of which the former page seems to be broken at the bottom, losing roughly
one quarter to one third of a line.
959
skra soddea sanidaranam] A; C skram v soddeam v sanidaranam v.
960
kulaputra] C; A kulaputras.
961
C adds praidhi. to the beginning of this compound.
962
svacitta.pratyavekaa.samdhnenti] emendation (STTS); A (also Pn) svacitta.pratyavekaa samdhneneti; C svacitta
pratyavekaa.samdhneneti.
963
yathbhta.parijnam] A; C (corrected): yathbhtbhsatraya.parijnam; C (uncorrected): yathbhtbhsnusrea
svacittasya yathbhtbhsatraya.parijnam.
964
anadhigamya] emendation (TIB); AC adhigamya.
965
andisasre] A; C andisasreu vikalpa..
966
mahanta] rectication (also Pn); AC mahnta.
967
anubhya] C (also Pn); A anubhya.
968
paramrtha.maala.kramea] C (also Pn); A paramrtha.mala.kramea.
969
kalevara] AC kaevara.
970
vyudhtu.saghto] A (and TIB); C vyu.saghto.
971
vedan.samprayuktas] A; C vedan.sayukta |.
972
dharmadhtu.nipattita] A (sic for nipatita); C (and TIB) dharmadhtu.nisyandita.
973
pacaa.varopama iu] C (also Pn); A pacaa.varopama.siu.
974
anivrya] C (and TIB); A abhedya.
975
karmarddhi.vegavn] A; C karmaddhivegavn |.
976
sva.vikalpodbhta.ubhubha.karma] C (also Pn); A sva.vikalpodbhta.ubhubha karma.
977
sacodita san] C sacodita | san; A sacodite sati.
978
ghayantra.nyyena] A; C ghayantra.nyye.
979
ssrika.dukha] A; C ssrika dukha.
980
cittaviveka.melvana.saaya.pariccheda] rectication; A cittaviveka.saaya.melvaa.pariccheda; C cittaviveka.asayo
melvaa.pariccheda.
981
[CMP tr. 231241
958

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

44 7 CHAPTER V :: KARMNTA.VIBHGA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA
CMP05.001/ || vajraiya uvca || anyad api bhagavan vijna.vaicitrya paripcchmi | saced bhagavan
vijna.traya.prakty.bhso rp vyu.dhtur arp karma crpi982 tathavam
anyonya.manyanbhvc983 chnyam i[A:35b]ty ukta bhagavat dean.phe | tat katha
ubhubha.karma984 andye985 bhava.cakre tan mano.maya.deha986 badhyate987 | tathpy bhi
ay.uttara.ata.praktibhi kualam akualam upacita tad ihava kaa kad988 utpadya pradhvas
bhavati | tat katha puna989 paraloke cpalabhyate | athav tat kualam akualam anyasmd gacchati |
utho svacitta.vsand udbhavatty | etan me kauktya viodhayatu bhagavn vajraguru st ||
CMP05.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva karma.viuddhi.parijna990 nmtigambhra
buddha.viayam | natat kulaputrdikarmi-k991 karma.vdin992 ca993 bhmi | tasmd yatnata
u | yukty.gambhy karma.viuddhi te pratibodhaymi994 |
CMP05.003/ tatra prathama tvac chubhubha.karma sva.lakaa995 vyavasthpyate | tatra daa
kual karma.paths tad.viparyayd996 akuala.karma.path997 | ete karma.path
kya.[A:36a]vk.citta.samudbhav ity ukta bhagavat vajroa.tantre tad avatryate ||
CMP05.004/ bhagavn ha || u guhyakdhipate tri.vidha kya.ducaritam | catur.vidha
vg.ducaritam | tri citta.ducaritni | tato naraka.patana998 bhavati ||
CMP05.005/ vajrapir ha || bhatu bhagavn bhatu sugata999 | kati.vidha
kya.prabheda.ducaritam | vk.prabheda.ducaritam1000 | citta.prabheda.ducaritam iti ||
CMP05.006/ bhagavn ha || tad eva guru.smnya1001 guhyakdhipate ducaritam |1002
mt.pit.gurujana.prabhtn1003 tana ghtana1004 guru.ducaritam |
prtipta.prabhtayo kuala.karma.path smnya.ducaritam ||
CMP05.007/ vg.ducarita yad u[C:58b]ta saddharma.pratikepd eva pruya.vacana
tad eva ducarita vkyam | mt.pit.gurujana.prabhtn1005 pruya.vacana
guru.ducarita vkyam | kecit1006 pudgaln raddh.pratipatti.kualn1007
982

crpi] rectication; AC crp.


anyonya.manyanbhvc] the nal consonant here is hard to determine; its lower.half is missing in A; in C, it is not clear what
it could be, as it does not resemble any other character in the text. Pn anyonyam aparijnena.
984
ubhubha.karma] C; A ubhubha.karmam.
985
andye bhava.cakre] A; C andi.bhava.cakre.
986
mano.maya.deha] C; A monomayadeha; Pn manomayaarram.
987
badhyate] AC; Pn abaddha syt.
988
kaa kad] A; C kaa.kad.
989
puna] A; C puna puna.
990
.viuddhi.] AC; Pn .viuddha..
991
kulaputrdikarmik] C (also Pn); A kualaputrdikarmikn.
992
karma.vdin] C (and TIB); A .
993
ca] A c.
994
pratibodhaymi] A; C prabodhaymi.
995
sva.lakaa] C (also Pn); A slakaa.
996
tad.viparyayd] A; C etadviparyyt.
997
akuala.karma.path] A; C kualakarmapath.
998
naraka.patana] C; A naraka.pta.
999
sugata] C (also Pn); A sugata.
1000
vkprabheda.ducaritam |] C (and TIB); Pn vgprabheda.ducaritam; A .
1001
tad eva guru.smnya] A; C deva.guru.smnya.
1002
C inserts an explanation of the deva.ducarita implied by its reading: tatra stpa.rpdi.saddharm bhedana
deva.ducarita |. A (and TIB) .
1003
mt.pit.gurujana.prabhtn] A; C mt.pit.gurujana.prabhtn.
1004
tana ghtana] A; C tana.ghtana.
1005
mt.pit.gurujana.prabhtn] C; A mt.pit.guru.prabhtn.
1006
kecit] AC; Pn kvacit.
1007
raddh.pratipatti.kualn] A; C raddh.pratipatti.kualram tu (or raddh.pratipatti.kual tu).
983

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

45
kath.prasagena nsti paraloka ity udra.vacanl lokottara.mvda1008
kuala.karma.vighna1009 kurvanti | sambhinna.pralpa1010 paroka.vacanat1011
akuala.karma.vkya tath1012 [A:36b]smnya.vg.ducaritam |
CMP05.008/ citta.ducarita1013 yad uta prathama styna1014 tad eva praktibhi1015
citta.prakti.ducaritam | caitasika.prakti.ducaritam1016 | avidy.prakti.ducaritam ||
CMP05.009/ vajrapir ha || bhasva bhagavan1017 bhasva sugata
citta.caitasikvidy.ducaritni1018 ||
CMP05.010/ bhagavn ha || u guhyakdhipate | vightena citta1019 viraktena citta
daa.kuala.karma.pathe virakta1020 tad eva ducarita cittam1021 |
mada.darphakra.krodha.sattva.nana1022 rga.citta1023
parastr.paradravypaharaam1024 | gurujana.kuila.citta citta.ducaritam1025 caitasikam |
daa.kuala.karma.patha.apramit.vikipta.vismtir dvandva.pkita.vadano1026
manasndhakratay vidy.smnya.ducaritam iti ||
CMP05.011/ evam ajn1027 kya.vk.citta.sucarita v1028 ducarita v
svakya.prakty.bhsa.vyu.vhana.svabhvam ajtv sva kya sva vk sva cittam1029 ity
ahakra.mamakrea ubhubha.karma ktv sugati.durgati.par[A:37a]yao bhavati |
prakty.bhsa.kramea citta.vivekdhigato jn kya.vk.citta.sucarita v1030 ducarita v na manyate
na1031 vikalpayate | yasmt1032 ubhubha.praktaya nya.traya.samudbhav vyu.vhana.vat kae
kae ctpadya viayn anubhya puna puna prabhsvara pravianti || yathktam anuttara.sandhau ||
CMP05.012/ payodhar yath nake1033 nn.sasthna.varak |
CMP05.013/ udbht gaganbhogl laya gacchanti tatra vai ||
1008

lokottara.mvda] A; C lokottara.mvv adyntena citta.


kuala.karma.vighna] A; C kuala.karma.samvighna.
1010
sambhinna.pralpa] A; C sambhinna.praroka.pralpa.
1011
paroka.vacanat] C; A damaged; Pn .
1012
akuala.karma.vkya tath] emendation; C akuala.karma.vkyathat; A is unclear; Pn reconstructs pruyam
akuala.karma.kath.
1013
citta.ducarita] A (and TIB); C citta.prakti.ducarita.
1014
prathama styna] C; A prathama tyna; Pn prathamastyna.
1015
praktibhi] C; A prakti.
1016
caitasika.prakti.ducaritam] C; A damaged; Pn reconstructs cittodbhta.prakti.ducaritam.
1017
bhagavan] C (also Pn); A bhgava.
1018
.caitasika.] C (also Pn); A .caittasika..
1019
vightena citta] A (and TIB); not found in C.
1020
virakta] A (and TIB); C virakta citta.
1021
ducarita cittam] C; A ducaritacittam.
1022
mada.darphakra.krodha.sattva.nana] (TIB; also Pn); A mada.darphakra.krodha.sattva.nana.; C cittena
mada.mna.darphakra.krodha.sattva.nana.
1023
rga.citta] AC; Pn rgacitta.; TIB dod chags kyi sems kyis (*rga.cittena).
1024
parastr.] C (and TIB); A , with caret in placehowever, the upper margin (where likely written) is destroyed; Pn
paradrsakti..
1025
gurujana.kuila.citta citta.ducaritam] C (and TIB); A gurujana.kuil.citta citta.ducarita; Pn gurujana prati
kuila.citta citta.ducaritam.
1026
dvandva.pkita.vadano] rectication; A dvandvapkita.vadano; C dvandhapkita.vadano; Pn emends to dvandvkita.vadano.
1027
ajn] AC; Pn ajn.
1028
v] A; C vg..
1029
sva kya sva vk sva cittam] A; C svaya.kya | svaya.vk | svam cittam.
1030
v] C; A vk..
1031
na] A; not found in C.
1032
yasmt] C; A tasmt; TIB gang gi phyir zhe na (*kasmt).
1033
naike] C and PK (also Pn); A naik.
1009

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

46 7 CHAPTER V :: KARMNTA.VIBHGA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA
CMP05.014/ eva praktaya sarv bhsa.traya.hetuk |
CMP05.015/ nirviya viayn ktsnn1034 pravianti prabhsvaram1035 ||
CMP05.016/ e1036 svabhvvijnd1037 ajna.paalvt1038 |
CMP05.017/ ktv ubhubha karma1039 bhramanti gati.pacake ||
CMP05.018/ [C:59a]nantarydika1040 ktv narakeu vipacyate1041 |
CMP05.019/ ubha dndika ktv svargdiu mahyate1042 ||
CMP05.020/ ananta.janma.shasra1043 [A:37b]prpya cava puna puna |
CMP05.021/ prva.karma.vipko yam iti ocati mohata1044 ||
CMP05.022/ prakty.bhsa.yogena yena kliyanti jantava1045 |
CMP05.023/ jtv tam eva mucyante1046 jnino bhava.pajard iti ||
CMP05.024/ imam1047 artha dyotayann ha || bhagavn1048 kinnara.rja.paripcch.stre ||
CMP05.025/ citta.caritam asasktam arp1049 yath.vidham1050 | vyur aakta |
sarva.loke citta.prakti jtv tu t1051 viuddhatvn1052 na bhavati1053 klea.tamasa1054
sambhavo hti ||
CMP05.026/ anena nyyenpi citta.vivekdhigato mahyog1055 ubhubha.karma.phalam1056
anapekya1057 mokbhimukho bhavati | yathkta bhagavat vajracchedikym ||
CMP05.027/ dharm eva prahtavy | prg evdharm1058 iti |
CMP05.028/ r.guhyasamja.mahyoga.tantre py ha ||
CMP05.029/ daa.kualn karma.pathn kurvanti jna.varjit iti ||[B:38a]1059
1034

ktsnn] emendation (PK; also Pn); A ktsn; C sarvn.


prabhsvaram] A; C prabhsvarn.
1036
e] C and PK; A eva (TIB seems to concur, reading: de drai).
1037
svabhvvijnd] A, PK, (and TIB); C svabhva.prajnd.
1038
.paalvt |] C and PK (also Pn); text illegible in A.
1039
ktv ubhubha karma] C and PK (also Pn); text illegible in A.
1040
nantarydika] C (also Pn); A anantarydika.
1041
narakeu vipacyate] A and PK; C narakepadyate.
1042
svargdiu mahyate] C and PK (also Pn); text illegible in A.
1043
ananta.janma.shasra] C and PK (also Pn); text illegible in A.
1044
mohata] A and PK; C mohita.
1045
.yogena yena kliyanti jantava] C and PK; text of A is illegible; Pn .vidhin kleavanta ca ye jan.
1046
jtv tam eva mucyante] C and PK; text illegible in A until it .cyanti; Pn etaj jtv vimucyanti.
1047
imam] A; C idam.
1048
bhagavn] A; C bhagavn ha |.
1049
citta.caritam asasktam arp] C cittacaritasaskto arp, A is illegible; Pn yath cittacary asaskt arpias.
1050
yathvidha] C; text illegible in A; Pn tathava.
1051
jtv tu t] C; A jtvn; Pn jtv.
1052
viuddhatvn] A; C viuddhn.
1053
bhavati] C (also Pn); A bhavanti.
1054
klea.tamasa] C klea.tamasas; A klea.tamasya; Pn kleatamas.
1055
mahyog] A (and TIB); C yog.
1056
ubhubha.karmaphalam] A; C ubhubha karmaphalam.
1057
anapekya] C; A anapeka.
1058
evdharm] C (also Pn); A evdharmo.
1059
This marks the end of MS A and the beginning of MS B.
1035

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

47
CMP05.030/ eva sattv1060 kalyamitra.viraht svacittasya yathbhta.parijnam
anadhigamyhakra.mamakrea rikta tuccha nya ubhubhdika1061 kalpayitv1062
ndisasre dukham anubhavanti1063 || yathkta bhagavatryashasriky1064
prajpramity kalya.mitra.parivarte |
CMP05.031/ subhtir ha || yadi bhagavan sarva.dharm vivikt sarva.dharm ny
katha bhagavan sarva.sattvn1065 saklea1066 prajyate1067 | katha bhagavan1068
sarva.sattvn vyavadna prajyate1069 | na ca bhagavan1070 vivikta sakliyate | na ca
bhagavan vivikta vyavadyate1071 | na ca bhagavan nya sakliyate | na ca bhagavan
nya vyavadyate1072 | na ca bhagavan vivikta v nya v1073 anuttar
samyaksambodhim abhisambudhyate | anyatrpi bhagavan nyaty saddharmo1074
npalabhyate | [B:38b]yo nuttar samyaksambodhim abhisambuddhyate v |
abhisambhotsyate v | abhisambuddho v |1075 katha v vaya bhagavann asya
bhitasyrtham jnmo deayatu bhagavn1076 deayatu sugata1077 ||
CMP05.032/ evam ukte bhagavn yumanta subhti etad avocat | tat ki manyase
subhte drgha.rtra sattv1078 ahakra.mamakre caranti ||
CMP05.033/ subhtir ha || evam etad bhagavann evam etat sugata | drgha.rtra sattv
ahakra[C:59b].mamakre caranti ||
CMP05.034/ bhagavn ha || tat ki manyase subhte | api tv1079 ahakra.mamakrau
nyau ||
CMP05.035/ subhtir ha || nyau bhagavan nyau sugata ||
CMP05.036/ bhagavn ha || tat ki manyase subhte | ahakrea mamakrea1080 ca
sattv sasre sasaranti ||
CMP05.037/ subhtir ha || evam etad bhagavann evam etat sugata | ahakrea
mamakrea ca1081 sattv sasre sasaranti1082 ||
1060

sattv] C and PKYM; B satv; Pn matv.


ubhubhdika] AC; Pn ubhubhdhika.
1062
kalpayitv] AC; Pn kalpe pi v.
1063
This sentence is cited in PKYM, pp. 59: eva satv kalyamitraviraht svacittasya yathbhtaparijnam anadhigamyhakramamakra.rikta tuccha nya ubhdika kalpayitv andisasre dukham anubhavanti.
1064
ryashasrikym] B ryhashasrikym; C ryashasriy.
1065
sarva.sattvn] B; C and ASPP (and TIB) sattvn.
1066
saklea] C; B saklea.
1067
prajyate] BC; Pn prajyate.
1068
bhagavan] rectication (also Pn); BC bhagavn.
1069
prajyate] BC; Pn prajyate.
1070
B adds sarva.sattvn.
1071
vyavadyate] B; C vyavadpayati; ASPP vyavadyati.
1072
vyavadyate] B; C vyavadpayati; ASPP vyavadyati.
1073
na ca bhagavan vivikta v nya v] C (also Pn); B na ca snya v vivikta v nya v.
1074
saddharmo] BC; Pn and ASPP sarvadharmo.
1075
abhisambuddhyate v | abhisambhotsyate v | abhisambuddho v |] C; B abhisambuddhyate | cbhisambhotsate vbhisambuddhyate v; Pn and ASPP abhisambuddho v, abhisambhotsyate v, abhisambuddhyate v |.
1076
bhagavn] BC; Pn and ASPP bhagavan.
1077
sugata] C; B and ASPP sugata.
1078
drgha.rtra sattv] B and ASPP; C sattv drgha.rtra.
1079
tv] BC; Pn and ASPP nu.
1080
ahakrea mamakrea] B and ASPP; C ahakra.mamakrea.
1081
ahakrea mamakrea ca] B and ASPP; C ahakra.mamakrea ca.
1082
sasaranti] C and ASPP (also Pn); B sasarati.
1061

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

48 7 CHAPTER V :: KARMNTA.VIBHGA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA
CMP05.038/ bhagavn ha || eva khalu subhte sattvn saklea prajyate1083 | eva
vyavadna prajyata iti1084 |
CMP05.039/ tath sa[B:39a]rva.karmvaraa.viuddhi.stre1085 py uktam ||
CMP05.040/ tat ki manyase bhiko | api cnutpda utpadyate v nirudhyate v sakliyate
v vyavadyate v ||
CMP05.041/ ha || no hda bhagavan ||
CMP05.042/ bhagavn ha || tat ki manyase bhiko | api cnutpann dharm naraka v
gacchanti tiryag.yoni v yama.loka v gacchanti ||
CMP05.043/ ha || utpda eva tvad bhagavan nsti | kuta punar durgati.gamanam ||
CMP05.044/ ha || eva prabhsvar bhiko sarva.dharm bla.pthagjan abhta
kalpayitv vitatha kalpayitv rikta tuccha nya kalpayitv1086 tiryagyoni v1087
yama.loka v gacchanti | tat ki bhikavo1088 na may dharmo deita1089 citta.saklet
sattv sakliyante citta.viuddhy viuddhyanta iti ||
CMP05.045/ tathgata.guhya.koa.stre1090 py uktam |
CMP05.046/ di.uddhn1091 sarva.dharmn iti1092 raddhtavyn1093 adhimucyate1094 | na
tasya1095 sattvasypya.gamana1096 vadmi | tat kasya heto1097 | [B:39b]nsti
klen1098 r.bhva | viln1099 hi sarva.kle1100 hetu.pratyaya.smagr.sayogd1101
utpadyante1102 | utpanna.mtr ca nirudhyante | ya cittotpda.bhaga sa eva1103
klen1104 bhaga iti ||
CMP05.047/ bharaka.pdo1105 pmam artha dyotayann ha ||
1083

prajyate] BC and ASPP; Pn prajyate.


prajyata iti] C (and ASPP); B prajyate iti; Pn prajyate iti.
1085
sarva.karmvaraa.viuddhi.stre] B; C sarva.dharmvaraa.viuddhi.stre.
1086
Pn inserts naraka v, which ts the discursive pattern. However, it is not found in either B, C, or TIB. This may be an early,
common error, or it may be native to the authors text (perhaps an authorial error). Presuming it to be the latter, rather than the
former, I have not emended here, though a good case can be made for doing so.
1087
tiryagyoni v] C; B tiryagyoni.
1088
tat ki bhikavo] B; C tat ki manyase bhiko.
1089
dharmo deita] B dharmo deita |, with medial.e on dharmo erroneously cancelled; C dharmo deita; Pn dharmo deitas.
1090
tathgata.guhya.koa.stre] C (SS tathgata.guhya.koa.stre [more regular]); B (and TIB) tathgata.koa.stre.
1091
di.uddhn] BC; SS di.viuddhn.
1092
iti] BC; SS ; Pn , inserting instead araddhay after TIB.
1093
BC; SS abhiraddhadhti.
1094
Pn inserts iti; SS adhimucate for adhimucyate.
1095
na tasya] BC: SS nha tasya.
1096
sattvasypya.gamana] B; C sattvasypgamanam.
1097
tat kasya heto] BC; SS .
1098
klen] B; C saklen.
1099
viln] BC; SS utpannabhagnaviln.
1100
sarva.kle] BC; SS kle.
1101
hetu.pratyaya.smagr.sayogd] BC; SS te tatpratyaya.smagr.yogata (sic for hetu.pratyaya.smagr.yogata).
1102
utpadyante] C (also Pn); B upapadyante.
1103
ya cittotpda.bhaga sa eva] emendation (SS ya cittotpdabhaga sa eva bhagavan); C ya cotpda.bhaga sa eva; B
yasyotpda.bhagd eva.
1104
klen] BC: SS sarva.klen.
1105
bharakapdo] C; B bharakapdair. Pn, on this account, emends the subsequent text to dyotayadbhir uktam; this is clearly
not called for as both MSS share the reading dyotayann ha.
1084

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

49
CMP05.048/ yadi nyam ida sarvam anutpanna.svabhvakam1106 |
CMP05.049/ katha karmtra sasre sukha.dukha pravartate1107 ||
CMP05.050/ ahakra.mamakrais tath rgdibhir malai |
CMP05.051/ kalpita.paratantrea1108 dukht kliyanti bli ||
CMP05.052/ citta.mtram ida sarva mykra.samutthitam1109 |
CMP05.053/ tata1110 ubhubha karma tato janma1111 ubhubham iti ||
CMP05.054/ tad anena nyyena yukty.gambhy sarva.tathgat mahkptmak sarva.sattvn
dukhrava.patitn aaran aparyan dv savti.satynusrea1112
klea.svabhva.[(C:60a)]1113 parijnena klea.viuddhi1114 prabodhya savti.satyam api
paramrtha.satyena viodhya bhta.naytmaka[B:40a].samdhau pratihpayantti ||
CMP05.055/ || karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda1115 pacama ||

Chapter VI :: savti.satya.melvana.saaya.pariccheda

1116

CMP06.001/ || vajraiya uvca || yumat.pda.prasdd anantarokta.pravacannusrea kya.vk.cittasya


sva.lakaa pravicryame1117 yad avadhrita1118 samdhy.anantara tad bharaka.pdo1119
nivedyttarottara.samdhi.viea paripcchmi |
CMP06.002/ utpatti.kramd rabhya kya.vivekasya paryanta
tri.vajra.vinbhva.lakadhimukti.mtram | ata1120 kya.viveka.devat.rpa1121 na vidyate |
paramu.samha.mtratvt kyasya | vg.vivekasypi paryanta pravedi.kramea
vajra.jpa.mtra.parijna1122 tatrpi devatkro na vidyate | pratirutkopama.svabhvatvc chabdasya |
citta.vivekasypi paryanta prakty.bhsa.parijna.mtram | tatrpi
sarvkra.varopetdi.lakanvita.devat.svarpa npalabhyate | bhsa.mtratvc1123 cittasya |
CMP06.003/ anena nyyena savti.satyam ritena1124 vin pratih na labhate |1125
ta[B:40b]smj1126 jna.mtrea devat.nipatti guru.prasdd adhigantum icchmi ||
1106

anutpanna.svabhvakam] C (also Pn); B anutpanna.svavabhavakam.


sukha.dukha pravartate] B; C sukha.dukhdi vartate.
1108
kalpita.paratantrea] B; C kalpit paratantrea; Pn kalpita paratantrea.
1109
mykra.samutthitam] BC; MV mykravad utthitam, though Lindtner (1982) rightly suggested emending to
mykra.samutthitam, based on TIB.
1110
tata] rectication (also MV and Pn); BC tata.
1111
janma] C and MV (also Pn); B janma.
1112
savti.satynusrea] C (and TIB); B savtynusrea in the main text, but the syllables .tisa. are written along the lower
margin with a note that they are to be inserted two lines up; Pn samvtyanusrea.
1113
From here on, the lm of MS C contains only alternate sides of each folio. The reverse of these folios were either not lmed,
or the lm was lost.
1114
klea.viuddhi] rectication (also Pn); B klea | viuddhi.
1115
karmnta.vibhga.melvana.saaya.pariccheda] rectication; B karmnta.vibhga.melvana.saay paricchedo; Pn karmnta.vibhga.melvaa.saaya.pariccheda pacama.
1116
[CMP tr. 243252
1117
pravicryame] B; Pn pravicryama.
1118
avadhrita] B; Pn avadhrita.
1119
.pdo] B; Pn .pdau.
1120
.mtram | ata] emendation; B .mrmatrata |; Pn .mtram ata.
1121
kya.viveka.] B; Pn kya.viveko.
1122
vajra.jpa.mtra.parijna] C (also Pn); B vajra.jpa.mtra | parijna (with the aa cancelled).
1123
bhsa.mtratvc] C (also Pn); B bhsa.mtratvc.
1124
ritena] rectication (also Pn); B rityena.
1125
pratih na labhate |] rectication (also Pn); B pratihna labhate |.
1126
tasmj] rectication; B tatasmt; Pn tasmd.
1107

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

50

CHAPTER VI :: SAVTI.SATYA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP06.004/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva | acintya te devat.tattva sarva.buddhopadea


guru.parva.kramgatam daa.bhmvarm apy agocara te pratipdaymi | sva.cittasya
yathbhta.parijna nma skandha.dhtv.yatandnm abhve jna.traya.prakty.bhsa.mtrea1127
sarva.lakaopeta.devat.rpa.grahaam |1128 tac ca svapna.mydi.dvdaa.dntair upalakitam aya
buddhn manomaya.kya |
CMP06.005/ vajraiya uvca || kydhrea vin cittasya pravttir1129 nsti cittena vin kyo
npalabhyata1130 ity ukta dean.phe1131 | katha puna kevalena citta.mtrea
hasta.pddi.sarva.lakaopeta.devat.vigraho1132 nipdyata iti || upalambha.daya1133 gamdhigamena
vin na pratipadyante | tasmt te nirupalambha.devat.tattva sukarea skt.karaopya
nirdiatu1134 bhagavn vajraguru st ||
CMP06.006/ [B:41a]vajragu[C:60b]rur ha || sdhu sdhu mahsattva | ye strntdi.naye1135 pravtt1136
utpattikrama.bhvak cpi myopam1137 svapnopam1138 pratibimbopam1139 itydy.upam
vadanty adhimucyanti1140 | na te aupamya1141 svdhihnopadea.jna.mtrea
manomaya.devat.nipatti prajnanti | tasmd aha yoga.tantrnusrea vajrasattva.nipatter1142
hetu.pratyaya te1143 pratibodhaymi |
CMP06.007/ tathya citta1144 vara.sasthna.rahitam bhsa.mtra1145 khasama.svabhva
paramrtha.satyam iva dusparam1146 | kintu sbhsam loka.trayam | vyu ca dhtu.bhta1147
sdhrao laghus tena vyun vijna sambadhyate | tata prajopyam loka.dvaya1148
paca.rami.sahita vicitra sarva.guopeta1149 myopama.devat.rpam1150 utpadyate | ko sau1151
vhano vyu.dhtur iti | ya citta.vajro vam1152 ivruhya yatrcchati1153 tatra sakrmatti ||
CMP06.008/ vijna.sakrnti.stre pi vispaayann ha1154 ||
CMP06.009/ bhagavn ha || asyava may mahauadhe1155 gth.dvayasyrthe
1127

.prakty.bhsa.] B; TIB suggests *.paribhsa. (yongs su snang ba).


sarvalakaopeta.devatrpa.grahaam] rectication (also Pn); B sarvalakaopeta.devatrpa grahaam.
1129
pravttir] B; TIB suggests *praktir (rang bzhin).
1130
npalabhyata] B npalabhyate.
1131
dean.phe] emendation (also Pn); B uddean.phe.
1132
.devat.vigraho] rectication (also Pn); B .devat.vigraha.
1133
upalambha.daya] B; Pn upalambha.d ya.
1134
nirdiatu] B nirdisatu; Pn nidarayatu.
1135
strntdi.naye] C and B (B .di na pra. in the main text [no caret], with ye written in the upper margin between na and pra);
Pn strntdiu.
1136
pravtt] B; C pravtt |.
1137
myopam] B; C myopams sarvadharm |.
1138
svapnopam] B; C svapnopam sarvadharm.
1139
pratibimbopam] B; C pratibimbopam sarvadharm.
1140
adhimucyanti] BC; Pn adhimucyante.
1141
na te aupamya] BC (proper sandhi: na ta aupamya); Pn na tejaupamyam.
1142
vajrasattva.nipatter] C; B vajrasattva.nipatti..
1143
te] B; C .
1144
citta] BC; Pn citta..
1145
bhsamtra] B; C bhsa.traya.mtra.
1146
dusparam] C (also Pn); B duparam.
1147
vyu ca dhtubhta] B; C vyu.dhtubhtas.
1148
prajopyam loka.dvaya] B; C prajopyalokadvaya.
1149
sarva.guopeta] C (and TIB); B sarvaja.guopeta.
1150
myopama.devat.rpam] B; C myopama devat.rpam.
1151
sau] BC; TIB suggests emending to smai.
1152
cittavajro vam] C; B cittavajro am. in the main text (no caret), but has va written below in the margin; Pn cittavajras tam.
1153
yatrecchati] C (and TIB); B yatregacchati; Pn yatra gacchati.
1154
ha] B; C .
1155
mahauadhe] C (also Pn); B mahauadher.
1128

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

51
giri.ikha[B:41b]ra.tad tm mukto nekni ca dukara.atashasry anubhtni1156 |
pccha tva mahauadhe1157 yad yad evkkasy aha te vykariymi |
CMP06.010/ evam ukte mahauadhir1158 bodhisattvo bhagavantam etad1159 avocat |
ki.rpi1160 bhagavann ida vijnam ||
CMP06.011/ bhagavn ha || yad.rp1161 mahauadhe1162 mykrasygni | yad.rpi
purua.cchy1163 jala.talntargat1164 vyaktvyakta.rpi | yat punar mahauadhe1165
kathayasi katham anutpannasya prathama.cyutasyktir draavyti | tadyath jala.talntargat
cchy1166 purua.rpea ca sandyate |1167 na ca tasyntargatvabhs draavy |1168
CMP06.012/ tasya khalu punar mahauadhe1169 sama.ira.kara.caraa.samanvgatasya1170
puruasya jala.talntargatasya nava bhavaty ua v ta1171 v kya.klamatho vti |
na1172 tac charra msa.pey.upameya bhavati1173 | na ca s1174 chy dhtubhir
vykul1175 bhavati1176 | na ca tasmt purua.pratibimbj jala.talntargatc chabdo nicarati |
dukha.abda1177 sukha.a[B:42a]bdo v | evam ida vijna
prathama.cyuta.arra.bimba1178 parityajya1179 sva.bimb[C:61a]ktivad bhavatti1180 |
CMP06.013/ etad bla.pthagjannm antarbhavbhidhnaka1181 sasra.hetuka1182 bhavati | tad eva
guru.parva.kramea sarva.buddhopadea.prptn svdhihna.krambhidhnakam ida citra.pao
darpaa.madhya upalakita1183 | tathava vajra.kya.svabhvntm1184 nirmita | sarvkra.varopeto
1156

dukara.atashasry anubhtni] rectication (also Pn);


C dukara.atasahasry anubhtni;
B
dukara.atasahasrnubhtni.
1157
mahauadhe] BC; Pn mahoadhe.
1158
mahauadhir] C; B mahauadhr; Pn mahoadhir.
1159
etad] C (also Pn); B evatad.
1160
ki.rpi] rectication; BC ki.rp.
1161
yadrp] C (also Pn); B yadrpi.
1162
mahauadhe] C; B mahauadhi; Pn mahoadhe.
1163
purua.cchy] B; C puruasya cchy |.
1164
jalatalntargat] B; C jala.candra.talntargat.
1165
mahauadhe] BC; Pn mahoadhe.
1166
cchy] Pn cchy..
1167
purua.rpea ca sandyate] emendation (also Pn); B purua.rpea ca sandyante; C puruea ca dyate.
1168
draavy |] C (also Pn); B draavy |.
1169
mahauadhe] BC; Pn mahoadhe.
1170
sama.ira.kara.caraa.samanvgatasya] BC; Pn mama.ira.kara.caraa.samanvgatasya.
1171
ta] B; C tala.
1172
na] C; B na ca tasya.
1173
charra msa.pey.upameya bhavati] emendation; C charra.msa.pey.upameya bhavati; B charrn msa.pey
upasambhavati.
1174
na ca s] C; B na ca.
1175
vykul] C; B vykul.
1176
bhavati] C (also Pn); B bhavanti.
1177
dukha.abda] B; C dukha.abdo v.
1178
prathama.cyuta.arra.bimba] B; C prathama cyuta arra.bimba
1179
parityajya] C (also Pn); B paritajya.
1180
bhavatti] emendation; B bhavati.
1181
antarbhavbhidhnaka] B; Pn antarbhvbhidhnaka.
1182
sasra.hetuka] rectication (also Pn); B sasra.hetaka.
1183
citra.pao
darpaa.madhya
upalakitam]
rectication;
B
citrapae
darpaa.madhyopalakitam;
Pn
citra.paa.darpaa.madhyopalakitam. Cf. AK (p. 25): yath citra.pao darpaa.madhya upalakita. Thanks to Harunaga
Isaacson for this reference.
1184
vajrakya.svabhvntm] B; Pn vajra.sattva.kya.svabhvtm, presumably following TIB. The .sattva. is, notably, not found
in the Peking version of the textsuggesting it may have been a Tibetan interpolation. The variation between tman and antman
is more interesting.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

52

CHAPTER VI :: SAVTI.SATYA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

secana.vigraho dvtrian.mahpurua.lakady.alaktagtra1185 | sakepata


sarva.buddha.gulakta iti yvat | yathkta bhagavat vairocanbhisambodhi.tantre |
CMP06.014/ indryudha.nibha kya labhate tattva.bhvand iti |
CMP06.015/ asyyam artha | indrti akra | yath indra.dhanu paca.rami.varopalakita
gagana.tale parisphua1186 tathava kya upalakitavya ity artha |1187 [B:42b]labhate tattva.bhvand iti |
labhate guru.pdopadet1188 tattva.bhvant paramrtha.satylambanrtham ity artha ||
CMP06.016/ vajraiya uvca || bhagavan ya kacit me saayo sti | kim.artha cirea svapiti
kim.artha kaevara.mtra1189 parityajya svapne sakala.tridalayam anya.dentara v gatv
paca.kma.gun anubhya punar asmin kye sakrmati | kim.artha ubhubha.svapna.daranc ca
tat.phala.vipka prpnoti | tadyath svapnajgrad.avasthy ki nnkram1190 asti utho nti ||
CMP06.017/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva
andi.prkthakra.arra.svabhva.graha.ghtn1191 cikitsrtha1192 puna puna
svdhihna.kramopadea.vispartha svapnasya lakaa paripcchasi | tasmd ekgra.cittena u
svapna.dvre[B:43a]a pratibimbopama.devat.rpa sarve pratytmavedya.tantra
strnusrea1193 te pratibodhaymi |
CMP06.018/ skandhe ca1194 dhtvyatanendriydau jna.dvaye tatra susaskto1195 smin |
CMP06.019/ nye mahattve sati ya prasupta svapna prapayet khalu vta.vegt ||
CMP06.020/ svapne1196 prabuddhe ca na cnyabheda sakalpayet svapna.phalbhil |
CMP06.021/ rtrindiv svapnam upaiti jantur1197 mahghanatve sucirea siddhi1198 ||
CMP06.022/ phale na pakve1199 kta.karmaa ca vyu puna krmati janmanha1200 |
CMP06.023/ pakva phala syd gata eva vyu paratra ghra maraa hi loke ||
CMP06.024/ yath ji[C:61b]nendro daadig.vyavasthito majjsthi.msa na ca tasya
kye1201 |
CMP06.025/ praveayet sattva.hitya dhtu1202 nirma.kyena1203 karoti ktyam ||
1185

.alaktagtra] emendation; B (also Pn) .alaktagtra.


parisphua] B; Pn parisphuati.
1187
This citation and interpretation of this verse from the VAT is echoed (not to say plagiarized) in the Pacakramaippa of
Munirbhadra (cf. Jiang and Tomabechi, pp. 6162), which reads: asyyam artha | indra iti akra | yudham iti dhanu sakett
| akradhanur ity artha | indradhanu[] kin tat pacarami.varopalakita yath indradhanu | gaganatale varabhedena
parisphuan tathaiva sambhogakya upalakita ity artha |.
1188
guru.pdopadet] B; Pn guru.pdopadeant.
1189
kaevara.mtra] rectication; B kaevaremtram; Pn kalevaramtra (an equally good variant).
1190
nnkram] rectication (also Pn); B nnkaram.
1191
andi.prkthakra.arra.svabhva.graha.ghtn] emendation; B andi.prkthakra.arra.svabhva.graha.grahtn;
Pn andi.prkthakra arra.svabhva.graha.grahtn.
1192
cikitsrtha] B; Pn emends to vicikitspanayanrtha.
1193
pratytmavedya.tantra strnusrea] emendation; B pratytmavedyantatra strnusrea; Pn pratytmavedya tantra
strnusrea. TIB suggests *pratytmavedya tantra.strnusrea (thams cad kyi so so rang rig par gyur pa rgyud dang mdo
sde rnams kyi rjes su brangs nas).
1194
skandhe ca] B; PU tathaiva.
1195
susaskto] emendation (TIB); B reading is unclear, seems to be suto; Pn sama sthite; TIB rab dus; PU susahato.
1196
svapne] B; PU supte.
1197
jantur] emendation; B jantu; Pn jantu.
1198
siddhi] B; Pn emends to supta. CGKV ( p. 129) cites this verse in a dierent form: supta.prabuddhe tu na ca arthabheda
sakalpayet svapna.phala.abhil | rtrin.diva svapnam upaiti jantu mahprayatnena cirena siddhi ||.
1199
pakve] emendation (metra causa; also Pn); B pakvena.
1200
janmanha] emendation (TIB; also Pn); B janmahna.
1201
kye] C; B kaye.
1202
dhtu] C; B dhtu..
1203
nirma.kyena] C; B nirma.kayena (or, possibly, nirma.kalpana); Pn nirma.kalpena.
1186

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

53
CMP06.026/ eva kramj jgrati1204 supta.citta phala ca vcchet savikalpa.jlam1205 |
CMP06.027/ svapnopams te khalu sarva.dharm mm cpy1206 ubhayor1207 abhva
iti1208 ||
CMP06.028/ imam evrtha dyotayann1209 ha || sarva.karmvaraa.viuddhi.stre |[B:43b]
CMP06.029/ tat ki manyase bhiko tac citta svapna svapnntara.gata sakalpayed1210
rgam adhypanna1211 sajnsi1212 ||
CMP06.030/ ha || sajnmi1213 |
CMP06.031/ bhagavn ha || tat ki manyase1214 bhiko cittena rgam adhypanna1215
sajnsi1216 ||
CMP06.032/ ha || eva bhagavan |
CMP06.033/ ha || tat ki1217 bhiko viea ki nnkaraa payasi |
svapna.cittasynya.cittasya v1218 ||
CMP06.034/ ha || nha bhagavan kicit1219 nnkaraa svapna.cittasynya.cittasya1220
v samanupaymi |
CMP06.035/ ha || tat ki manyase bhiko may1221 svapnopamo dharmo deita |
CMP06.036/ ha ||1222 eva bhagavann iti |
CMP06.037/ imam evrtha dyotayann ha bhagavn r.guhyasamja.mahyoga.tantre1223 |
CMP06.038/ tadyathpi nma bhagavanta1224 sarva.tathgat bodhicitta
sarva.tathgata.jnotpdana.vajrapada.karam1225 | tac ca bodhicitta na kya.sthita1226 na
vk.sthita na citta.sthitam | ya ca dharmas traidhtuke na sthitas tasytpdo nsti | ida
sarva.tathgata.jnotpdana.vajra.padam |
CMP06.039/ na ca bhagavanta sarva.tathgat svapnasyava bhavaty aha traidhtuke
svapna.[B:44a]pada darayeyam | na ca puruasyava bhavaty aham svapna payeyam
1204

jgrati] B (pl. for sing. metri causa); C jgartti.


savikalpa.jlam] B or, possibly, savikalpa.jla; C savikalpa.jla.
1206
mm cpy] B (and PU); C m m vpi.
1207
ubhayor] B; C bhayor; PU tayor.
1208
abhva iti] B; C abhva.
1209
imam evrtha dyotayann] C; B iyam evrthodyotayann; Pn imam evrtham udotayann.
1210
sakalpayed] B; C sakalpayan.
1211
rgam adhypanna] BC; Pn rgam adhyyanta.
1212
sajnsi] B; C sajnasi; Pn na sajnsi.
1213
sajnmi] B; C sajnmi bhagavan.
1214
manyase] C; not found in B.
1215
adhypanna] C; B either sic or adhypantum; Pn adhyyanta.
1216
sajnsi] B; C jnsi.
1217
B adds tvam asti; Pn adds manyase; neither found in C; TIB khyod kyis (*tvay?).
1218
v] C; B ca.
1219
kicit] emendation; C na kicit; B ki citta.
1220
svapna.cittasynya.cittasya] B svapna.cittasya anya.cittasya; C svapna.cittasya cnya.cittasya.
1221
may] B; C na may.
1222
ha |] C (also Pn); not found in B.
1223
rguhyasamja.mahyogatantre] rectication (also Pn); B rhyasamja.mahtayogatantre, with gu written in lower margin;
C rguhyasamjata.mahyogantre.
1224
bhagavanta] C (also Pn); B bhagavanta.
1225
.jnotpdana.vajrapada.karam] C and GST (also Pn); B .jnotpdana.karam; PU (and some Tibetan translations of GST)
.jnotpdana.vajrapadkram.
1226
kya.sthita] C (also Pn); B kye sthita.
1205

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

54 9 CHAPTER VII :: PARAMRTHA.SATYA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA


iti | s ca traidhtuka.kriy svapnopam1227 svapna.sad svapna.sambht || evam eva
bhagavanta sarva.tathgat yvanto daadig.lokadhtuu1228 sarva.buddha.bodhi-sattv1229
yvanta sarva.sattv sarve te svapna.nairtmya.padennugantavy1230 iti ||
CMP06.040/ jna.vajra.samuccaya.mahyoga.tantre pmam eva myopama.samdhi dyotayann ha ||
CMP06.041/ citta.caitasika.mahyogo1231 mahsukha.samdhi | sa mydi.dntair1232
upalakita | ata sarva.tathgat gag.nad.vlukopam1233 buddha.ketr myopam
udaka.candropam1234 | pratibhsopam marci.svapna.pratirutka gandharva.nagaram
indra.jla akryudha vidyud.budbuda.darpaa.pratibimba1235 cti ||
dvdaa.my.dntair1236 mahsukha.samdhir upalakito1237 bhavati |1238
CMP06.042/ eva ca1239 daadig.vyava[(C:62a)]sthit1240 sarva.tathgat sasra yvad
myopama.samdhin viharanti pacabhi kma.guai [B:44b]kranti ramanti paricrayanti | svecchay
sarva.gunvit buddha.ketrd buddha.ketra sakrmanti || eva traiklika.ssrika.dukham1241
anusmtya vimukti.kmena yatnena vajra.gurum rdhya svdhihna.kramopadea prpya
tad.viuddhy.upyo nveitavya iti ||
CMP06.043/ || savtisatya.melvana.saaya.pariccheda aha ||

Chapter VII :: paramrtha.satya.melvana.saaya.pariccheda

1242

CMP07.001/ vajraiya uvca || savti.satye1243 pagata.saaya | idnm bhsa.viuddhi.pada


paramrtha.satya.vibhga guru.pda.prasdena jtum icchmi ||
CMP07.002/ vajragurur ha || savti.satyam iti svdhihna.kramea nipanna vajrasattva.rpa
dvdaa.my.dntena pratipdayitu akyate | paramrtha.satya punar amrtika niraupamya
sarvrambhapagata pratytma.vedyam | tena guru.vaktrea vin na jyate | yathkta dean.phe ||
CMP07.003/ yath dpo ghanta.stho1244 bhye navvabhsate |
CMP07.004/ bhinne tu tad.ghae pacd dpa.jvlbhibhsate ||
CMP07.005/ sva.kya1245 eva hi [B:45a]ghao dpa eva hi tattvakam |
1227

svapnopam] B; C svapnopam.
daadig.lokadhtuu] B, C and PU; GST daadig.sarva.lokadhtuu.
1229
sarva.buddha.bodhisattv] BC; GST buddh ca bodhisattv ca.
1230
svapna.nairtmya.padennugantavy] C (also Pn); B svapna.nairtma.padennugantavy.
1231
citta.caitasika.mahyogo] B (and TIB); C and PKYM citta.caitasika.samyogo.
1232
mydi.dntair] B and PKYM; C (and TIB) my.dntair.
1233
gagnadvlukopam] B, PKYM (and TIB); C (equivalent expression) gagy sikatopam.
1234
myopam udaka.candropam] B and PKYM; C myopamodaka.candropam.
1235
pratibhsopam
marci.svapna.pratirutka
gandharva.nagaram
indrajla
akryudha
vidyud.budbuda.darpaa.pratibimba] B; C pratibhsa.marci.svapna.pratirutka.
gandharvanagarendrajla.akryudha.vidyut.budbuda.darpaa.pratibimba; PKYM pratibhsopam | marci.svapna.pratirutka.gandharvanagara indrajla.akradhanur.vidyut.
budbuda.darpaa.pratibimba; Pn inects as .pratibimba.
1236
dvdaa.my.dntair] B and PKYM; C dvdaa.mydi.dntair.
1237
upalakito] C and PKYM; B upalakita.
1238
This passage, from jnavajrasamuccayamahyogatantre to the end of the citation, is cited in PKYM, p. 62.
1239
ca] B; not found in C.
1240
C stops again after daadigvyava..
1241
.ssrika.dukham] rectication (also Pn); B .sasrika.dukham.
1242
[CMP tr. 253262
1243
savti.satye] B; Pn savti.satyo.
1244
ghanta.stho] B; Pn ghantastho.
1245
sva.kya] rectication (also Pn); B sva.kaya.
1228

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

55
CMP07.006/ guru.vaktrea sambhinne buddha.jna sphua bhavet ||
CMP07.007/ gagana gaganodbhtam kka sa payati |
CMP07.008/ tathava hi guror vaktrt prayogo ya pradarita iti ||
CMP07.009/ anena nyyena abdkrodbhavatvd andi.nidhanbhsa.svabhvo1246
grhya.grhaka.rahita savti.satya.lakao yac.chabda.dvrea1247 pratipdyate | paramrtha.satya tad
apy aktaka khasama nirmala.svabhvam iti || imam evrtha dyotayann ha eka.naya.nirdea.stre ||
CMP07.010/ dharm ime abda.rutena vykt dharma ca abda ca hi ntra labhyate |
CMP07.011/ nayaikat cpy avatrya dharmatm1248 anuttar knti.var spiyata iti ||
CMP07.012/ eva krya.kradvaidhkrdhigata iyo guru.tuj prpya
yath.tantrokta.vidhnena yath.vibhavato gaa.maala ktvrdha.rtre mudr suikit
susn[B:45b]t sugandhg sarvlakra.bhit gurave pratipdya guhyottara.pjbhi sampjya
guror agrato dakia jnu.maala pthivy pratihpya kta.kara.puo bhtv
sa[C:62b]srodvigna.mnasena1249 skt tathgatam1250 ivcryam adhimucya1251 anena
stotropahrebhisambodhim adhyeate |
CMP07.013/ namas te varada.vajrgra1252 bhta.koi1253 namo stu te |
CMP07.014/ namas te nyat.garbha buddha.bodhi1254 namo stu te ||
CMP07.015/ dadasva me mahcrya abhisambodhi.daranam |
CMP07.016/ sarva.buddha.mahjna sarva.nyam anuttaram ||
CMP07.017/ dadasva me mahsattva svnubhavaika.lakaam1255 |
CMP07.018/ karma.janma.vinirmuktam1256 ihava bodhim pnuym1257 ||
CMP07.019/ tvat.pda.pakaja1258 muktv nsty anyac charaa prabho |
CMP07.020/ tasmt prasda buddhgra1259 jagad.vra mahmune ||[B:46a]
CMP07.021/ eva rutv1260 tu ta1261 divyam adhyeaa.vidhi1262 param |
CMP07.022/ iye kruyam utpdya guru rmn guodadhi ||
CMP07.023/ prasanna.vadano bhtv snukampa praharita |
CMP07.024/ rvayet samaya divya yoga.tantrodbhava param ||
1246
andi.nidhanbhsa.svabhvo] rectication (also Pn); B andi.nidhana bhsa.svabhvo. TIB suggests *abhva.svabhva
(dngos po med pai ngo bo nyid).
1247
savtisatya.lakao yac.chabda.dvrea] B; Pn savtisatya.lakaopacchanda.dvrea.
1248
dharmatm] rectication (SS, also Pn); B dharmat.
1249
sasrodvigna.mnasena] C; B sasrodvigna.mnasesana; Pn sasrodvigna.mnase(so) manas.
1250
tathgatam] B; C tathgatn.
1251
adhimucya] B; C adhimucym.
1252
.vajrgra] BC (and MNS); Pn .vajrgrya.
1253
bhta.koi] BC (and MNS); Pn bhta.koe.
1254
buddha.bodhi] BC (and MNS); Pn buddha.bodhe.
1255
svnubhavaika.lakaam] C; B svnubhvaika.lakaam.
1256
karma.janma.vinirmuktam] C (also Pn); B karma.janma.vinimuktam.
1257
pnuym] C; B avpnuym.
1258
tvatpda.pakaja] C; B tat.pda.pakaja; Pn ta(tva)tpdapakaja.
1259
buddhgra] BC (and GS); Pn buddhgrya.
1260
rutv] BC; Pn tutv.
1261
tu ta] B; C tu tad; GS adbhta.
1262
adhyeaa.vidhi] C (also Pn); B adhyeae vidhi.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

56 9 CHAPTER VII :: PARAMRTHA.SATYA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA


CMP07.025/ tata samhitcryo bodhi.citta nipdayet1263 |
CMP07.026/ kalae tha v1264 akhe v1265 bodhicitta nidhya ca1266 ||
CMP07.027/ tatas ta1267 iyam hya sarva.buddhair adhihitam |
CMP07.028/ arpayet samaya tasya nija.mudr.samanvitam1268 ||
CMP07.029/ abhieko hi dtavyo dvityenva vajri |
CMP07.030/ mgalyodghua.abdena1269 vditra.vividha.svanai1270 ||
CMP07.031/ traidhtukbhiekea1271 iya1272 ktanatjali |
CMP07.032/ anuj ca1273 tatas tasya dadyt tantra.pracoditm1274 ||
CMP07.033/ ml.salila.sambuddha.vajra.gha tha darpaam |
CMP07.034/ nmcryam anuj cty abhieka.kramo hy ayam1275 ||
CMP07.035/ tata samarpayet tasya hy abhisa[B:46b]bodhi.lakaam1276 |
CMP07.036/ sampradya.padvpta1277 guru.parva.kramgatam iti ||
CMP07.037/ tatra dvi.vidho bhisambodhi.kramo yad uta bhya dhytmika1278 ca | bhyas1279 tvan
nirdiyate | pratya.sandhyym avidy.tmasbhsa1280 yvad virocano1281 na spo1282 smin
prabhsvara1283 nirmalkra svaccha kya.vk.citta.rahita sarva.nya.lakaam | virocanodaye1284
lokbhsam | astamana.sandhyym1285 avidy | nikarodaye lokam1286 |
CMP07.038/ eva nya.catuayasya1287 bhya.nidarana pratipdya idnm adhytmbhisambodhi
pratytma.vedya.lakaa darayaty anena kramea | tatrya krama || prathama marcikkra
paca.rami.puja payet | dvit[B:47a]yam loka candra.rami.nibham | ttyam lokbhsa
srya.rami.nibham | caturtha tmaskram1288 lokopalabdha-kam | tata[(C:63a)]s tamopagate kat
1263

nipdayet] B; C niptayet.
tha v] C; B v tha.
1265
v] B; not found in C.
1266
nidhya ca] B niyaca, with dh written in lower margin; C nidhyayet.
1267
ta] B; C and GS tu.
1268
nija.mudr.samanvitam] BC; Pn (after TIB) jina.mudr.samanvitam; GS nija.mudr.samanvita.
1269
mgalyodghua.] emendation (also Pn); B magalyodghua.; C magalyoddhua..
1270
vditra.vividha.svanai] B; C vditra.vividhai svanai; GS vditrair vividhair svarai.
1271
traidhtukbhiekea] B and GS; C traidhtukbhikeea.
1272
iya] B; C iya.; GS iya.
1273
anuj ca] C; B anujta ca; Pn anujta.
1274
tantra.pracodit] C; B tantra.pracodita; Pn tatrapracodita.
1275
anuj cty abhieka.kramo hy ayam] C anuj cty abhieka.kramo hy ayam; B anujta abhieka.kramo hy ayam.
1276
hy abhisambodhi.lakaam] C; B bhybhisambodhi.lakaam.
1277
sampradya.padvpta] B sampradya.yadvpta; C sampradya yadprpta; Pn sampradye yadvpta. TIB
suggests *.pada., reading: man ngag gi ni gzhi thob pa.
1278
bhya dhytmika] emendation (also Pn); BC (double sandhi) bhydhytmika.
1279
bhyas] emendation (also Pn); BC bhya.
1280
avidytma.sbhsa] C; B adhihtmrasyabhsa, with .mavidy. written in above (initial m is corrected nal
anusvra in preceding word): perhaps corrected to avidy.tmrasybhsa, or even avidytm[r]asbhsa; Pn avidytmrasy(tmaras)bhsa.
1281
virocano] C; B vairocano.
1282
na spo] B; C spa |; Pn sp(spa)o.
1283
prabhsvara] C; B prabhsvara..
1284
virocanodaye] C; B vairocanodaye.
1285
astamana.sandhyym] B; C astagamana.sandhyym.
1286
lokam] C (also Pn); B aloka.
1287
nya.catuayasya] C (also Pn); B nya.catuhayasya.
1288
tmaskram] C and PKYM; B tmraskram; Pn tmaraskram.
1264

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

57
prabhsvaram atisvaccha satatloka.svabhva paramrtha.satya sva.lakaa jna.caku payet
|1289 eva sarva.nya skt.ktv dvi.vidha dhynam lambayed anena kramea |
CMP07.039/ tatrya krama | toye nirmalake nadsarasi v bindu ca yo lnakas1290 tadvat1291 tat
kramao nubheda.gadita yog smaren nityaa | dare hy anilakaya krama.gatas tadvan na1292
samprekyate pia.grha iti kramo vidhimatm eva1293 samutprekyate ||1294
CMP07.040/ idn vkybhinivin1295 bhrnty.apanayanrtha paramrtha.satya nma.paryya
kacid avatryate | prathama tvat prabhsvara sarva.nya buddha.jna | vajra.jnam |
anuttara.jnam | nirmala nisvabhvam | nirbhsam | nirtmakam | nirvam | nisattvam | nirjvam |
nipudgalam | nirlepam | nirmalam1296 | anutpa[B:47b]nnam | anirodham | anakaram | avcyam |
anupalambham | anuttaram | anabhilpyam | acintyam | anantam | asakhyam | atndriyam | anlayam |
alakaam | anabhisasktam | animittam | acalam | anlambanam | avijeyam | apratarkyam | akayam
|1297 avcyam1298 | anvaraam | eka.nayam | ivam | ntam | kha.samam | svabhva.uddham | andim |
amadhyam | anavasnam | na gata ngatam | na dram | nsannam | naka nnekam1299 |
dusparam1300 | durvibhvyam | dhyna.bhtam | dharma.kya | bhta.koi | asaga.koi |
dharma.dhtu | amrti | arajam | ananta.siddhi1301 | guhya.siddhi | pramit.viuddhi |
di.viuddhi | hetu.viuddhi | phala.viuddhi | traidhtuka.viuddhi | puya.viuddhi |
ppa.viuddhi | klea.viuddhi | karma.viuddhi | janma.viuddhir1302 iti ||
CMP07.041/ praj.pramit sarva.buddha.mt 1303 sarvkra.jat mrgkra.jat | tathat | avitathat |
samat | akaya.puya.jna.sambhra.sambhty1304 | jna.vhin | sarva.bodhisattva.janan |
sarva.rvaka.dh[B:48a]tr sarva.pratyekabuddha.janayitr | sarvaloka.dhtr | divya.caku.viodhana.kar |
divya.rotra.pradna.kar1305 | para.citta.jna.prva.nivsnusmaraa.kar | anantarddhi.kar |
sarva.klea.kayakar cti ||
CMP07.042/ tathava r.guhyasamja.mahyoga.[C:63b]tantre abhva
1289
This process, from prathama to this point, is cited in PKYM, p. 69. The only variants are lokopalabdha for
lokopalabdhaka, kae for kat, and paramrtha.satya.lakaa for paramrtha.satya svalakaa. Cf. SU, p. 66.
1290
lnakas] PKYM (Pn lnaka); B lnaka..
1291
tadvat] B and PKYM; Pn uddha.
1292
na] emendation (also Pn); B ta.
1293
eva] emendation (TIB; also Pn); B eva.
1294
This verse is cited in PKYM (p. 72), which reads: toye nirmalake nadsarasi v bindu ca yo lnakas tadvat tat kramao
nubheda.gadita yog smaren nityaa | dare hy anilakaya krama.gatas tadvan samutprekya piagrhakramo vidhimatm
eva samutprekyate.
1295
vkybhinivin] rectication (also Pn); B vkybhinivihn.
1296
nirmalam] B; Pn (presumably following TIB).
1297
TIB adds phel ba med pa (*apravddha?); Pn adds avddhika.
1298
Note that this term has occurred already in this list.
1299
nnekam] rectication (also Pn); B nnaikam.
1300
duspara] rectication (also Pn); B duspara.
1301
Note that TIB this as two items: mtha med pa dang | grub med pa dang |; Pn emends accordingly to anata siddhi.
1302
janma.] rectication (also Pn); B jarma..
1303
TIB inserts: thams cad mkhyen pa dang (*sarvajat) and Pn emends accordingly.
1304
akaya.puya.jna.sambhra.sambhty] emendation; B akaya.puya.sambhra sambhty (Pn .saskty); TIB bsod nams
dang ye shes kyi tshogs mi zad pa nyid, suggests a reading of akaya.puya.jna.sambhrat.
1305
divya.rotra.pradna.kar] rectication; B divyarotra.pradna.kar.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

58 9 CHAPTER VII :: PARAMRTHA.SATYA.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA


ity.di.a.bodhicitta.gthbhir1306 abhisambodhi.lakaam1307 uktam |1308 anyatrpi1309 yogatantre
py ha ||
CMP07.043/ sarvga.bhvantta1310 kalpankalpa.varjitam |
CMP07.044/ mtr.bindu.samttam etan maalam uttamam iti1311 ||
CMP07.045/ viatya1312 sarva.bhvn1313 rprpeu nirmalam1314 |
CMP07.046/ bodhita codita1315 citta maala maalktim1316 ||
CMP07.047/ astti nstti ubhe py ant uddh auddhti ime pi ant |
CMP07.048/ tasmd ubhe1317 ntavivarjayitv madhye pi sthna na karoti1318 paita iti ||
CMP07.049/ knanta.nityrtha1319 sarva.bhta.mahlayam1320 |
CMP07.050/ vibhti1321 r vibho rj sarv.paripraka iti ||
CMP07.051/ kim anena bahutara.sandhy.vacanena1322 nma.paryya.melpakena yvac
caturatishasrair dharma.skandhai1323 kaa[B:48b].abdrthair1324 aniyata.liga.vcyair etai
paramrtha.satyrayo bhikrtyata iti ||
CMP07.052/ atha vajraiyo dvi.vidha sambodhi.krama1325 dvi.vidha dhyna1326 cdhigamya
paramrtha.satyasya nma.paryya.melpaka1327 ca rutvbhiniveam apanya praharita.vadana1328
kta.karapuo bhtv idam udnam udritavn ||
1306

These six verses are as follows (GST II.37): abhve bhvanbhvo bhvan nava bhvan | iti bhvo na bhva syd bhvan npalabhyate ||; sarvabhva.vigata skandha.dhtv.yatana.grhya.grhaka.varjitam | dharma.nairtmya.samatay sva.cittam
dy.anutpanna nyatbhva ||; anutpann ime bhv na dharm na ca dharmat | kam iva nairtmyam ida bodhicitta
dham ||; abhva sarvadharms te dharma.lakaa.varjit | dharma.nairtmya.sambht ida bodhicitta dham ||; anutpanneu na bhvo na ca bhvan | ka.pada.yogena iti bhva pragyate ||; and prakti.prabhsvar dharm suviuddh nabhasam
| na bodhir nbhisamayam ida bodhicitta dham ||.
1307
itydi.abodhicitta.gthbhir abhisambodhi.lakaam] C (and TIB); B itydi.abodhicittagthbhisambodhilakaam; Pn
itydi.abodhicittagthbhi sambodhilakaam.
1308
There is an unclear reading here in MS C which inserts ca. six syllables not found in B.
1309
anyatrpi] B; C unclear; Pn anyatra.
1310
sarvga.bhvantta] BC; PU sarvga bhvantta.
1311
iti] BC; Pn .
1312
viatya] B visatya; C (also Pn) viatiya.
1313
sarvabhvn] B; C sarvabhtn.
1314
nirmala] B; C nimala.
1315
bodhita codita] B (also Pn) bodhita codita; C bodhita codita; and (often an assimlated before palatal) are similar
in these scripts.
1316
maalktim] B; C maalkti.
1317
ubhe] C and SRS (also Pn); B ubhevya.
1318
karoti] B and SRS; C koroti.
1319
knanta.nityrtha] emendation (as TIB [co.emended]); B knanta.nityartha; C knanta.ntrtha; Pn knantamityartha.
1320
sarvabhta.mahlayam] B; C sarvabhta.mahlaya.
1321
vibhti] B; C vibhti.
1322
bahutara.sandhy.vacanena] C; B bahutara.sandhyya.vacanena; Pn bahutara.sandhya.vacanena. Both sandhy.vacana and
sandhyya.vacana are used twice elsewhere in this work; either reading seems suitable here.
1323
caturati.shasrair dharma.skandhai] rectication;
B caturati.sahasrair dharma.skandhai;
C caturati.sahasra.dharma.skandhai.
1324
kaa.abdrthair] BC; Pn katha abdrthair, though he reconstructs in his apparatus (from TIB) as abdrthadukarai.
1325
dvividha sambodhikrama] B; C dvividhbhisambodhikrama.
1326
dvividha dhyna] B; C dvividha.dhyna.
1327
nma.paryya.melpaka] C; B paryya.melpaka; Pn paryya melpaka.
1328
praharita.vadana] B; C prahasita.vadana.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

59
CMP07.053/ aho buddha aho buddha1329 aho dharmasya dean |
CMP07.054/ uddha.tattvrtha uddhrtha bodhicitta namo stu te ||
CMP07.055/ atha vajrcryo dvitycryam1330 iva nirkya
CMP07.056/ sarva.bhva.vigata1331 skandha.dhtv.yatana.grhya.grhaka.varjitam |
CMP07.057/ dharma.nairtmya.samatay sva.cittam dyanutpanna1332 nyat.svabhvam
iti ||
CMP07.058/ gthm udrayann advaidhkram lambya praj.jnbhieka dadyt |
CMP07.059/ anenava kramea || bhagavn r.kyasiha1333 sarva.tathgatair accha.abdai1334
sacodite sati | sphnaka.samdher1335 vyutthya bodhi.mle niadyrddhartra.samaye prabhsvara
skt.ktv | myopama-samdhin1336 vyutthya jane[B:49a]bhyo1337 dharma.cakra1338 pravartitavn |
tad1339 rabhya yvat saddharmo stht tvad guru.vaktrd guru.vaktra sakrmati
yoga.yugma.viva.viuddhi.rahasybhisambodhi.krama sakrmatti1340 ||
CMP07.060/ || paramrthasatya.melvana.saaya.pariccheda saptama1341 ||

10 Chapter VIII ::
apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.pariccheda
1342

CMP08.001/ || vajraiya uvca || paramrtha.satydhigame pagata.saaya1343 | katha punar bhagavan


paramrtha.satya praviya nisva[(C:64a)]bhvo bhtv vyutthna karoti | ko sv1344 atra
sat.sukham1345 anubhavati | ko sv avaivartiko bhavati | kim-artho1346 moka kuto mukta iti ||
CMP08.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva prabhsvard vyutthna.krama1347
tathgata.sampradya.bahir.mukhnm aviayam r.guhyasamja.mahyoga.tantrnusrea te
pratibodhaymi | v ekgra.cittena |
CMP08.003/ atra vajrayna1348 utpatti.krambhysd aam bhmi1349 prpya puna puna
sugatv1350 upapadya yvan nipanna.krama na labhate tvat kalya.mitram rdhayate |
1329

buddha] BC (and TIB); GST dharma; Pn B as dharma and emends to buddha.


dvitycryam] C (also Pn); B dvitycryem.
1331
sarva.bhva.vigata] BC and GST; Pn sarva.bhva.vigata..
1332
svacittam dyanutpanna] C and GST; B is unclear; Pn svacittamtrnutpanna.
1333
rkyasiha] C; B rkyasihasya.
1334
accha.abdai] C; B acchra.abdais; Pn accha.abde.
1335
sphnaka.samdher] B sphnaka.samdh[i/e]r (ambiguous); C sphnaka.samdhir; Pn sphnaka.samdhi.
1336
myopama.samdhin] BC; Pn myopama.samdhi.
1337
janebhyo] B; C vijaneya.janebhyo; Pn jayambo (jagati).
1338
dharmacakra] C; B dharma.
1339
tad] B; C tvad.
1340
yoga.yugma.viva.viuddhi.rahasybhisambodhikrama sakrmatti] B; C yoga.sukha.viuddhi.viva.rahasybhisambodhikrama;
Pn yoga.yugma.viuddhi.rahasybhisambodhikrama sakrmatti. TIB suggests yoga.yugma.viuddhi.sukhbhisambodhi.krama.
1341
paramrthasatya.melvana.saaya.pariccheda saptama] rectication; B paramrthasatya.melpaka.saaya.pariccheda
saptama sampta ||; C (also Pn) paramrthasatya.melvaa.saaya.pariccheda saptama ||.
1342
[CMP tr. 263275
1343
pagata.saaya] BC; Pn pagata saaya.
1344
ko sv] Correction: for ko sav in CMP ed. read ko sv.
1345
sat.sukham] emendation (TIB[Chag]: bde ba dam pa); B sva.sukham; TIB suggests *atra sammukham or *atrbhimukhm
(dir mngon du phyogs pa).
1346
kim-artho] Correction: for kim artho in CMP ed. read kim-artho.
1347
vyutthna.krama] B; Pn vyutthna.krama..
1348
vajrayna] rectication; B vajrayni, poss. corrected to vajrayna; Pn reads vajrapi and emends to vajrayne.
1349
aam bhmi] rectication (also Pn); B aam.bhmi.
1350
sugatv] rectication; B sugatd.
1330

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

60

10 CHAPTER VIII ::
APRATIHITA.NIRVA.DHTU.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

kya.vk.ci[B:49b]tta.vivekdhigato pi daam bhmi1351 prpya myopama.samdhi pratilabhate |


myopama.samdhim adhigamybhsa.viuddhi1352 pratilabhate | nirbhsd vyutthya
yuganaddha.vhi.kramea1353 buddha.kya skt.ktv vajropama.samdhin sarva.gulakto
viharati | yathkta bhagavat lakvatra.stre ||
CMP08.004/ 1354 anuprvea bhmi.krama.samdhi.viaynugamanatay1355
traidhtuka.svacitta.mydhimuktita1356 prativibhvayamno myopama.samdhi
pratilabhate1357 | sva.citta.nirbhsvatra.mtrea prajpramit.vihrnuprpta1358
utpda.kriy.yoga.rahito1359 vajra.bimbopama samdhi tathgata.kynugata
pratilabhate1360 | tath nirmnugata balbhij.vait.karuopya.maita
sarva-buddha-ketra-trthyatanopapatti1361 tac.citta.mano.manovijna.rahita1362
parvtty.anuaya.prvaka1363 tathgata.kya mahmate bodhisattva prati-lapsyate1364 |
tasmt tarhi mahmate bodhisattvair mahsattvais
tathgata.kynugama.pratil[B:50a]bhibhi1365
skandha.dhtv.yatana.citta.hetu.pratyaya.kriy.yogotpdana.
sthiti.bhaga.vikalpa.prapaca.rahitair bhavitavyam |
CMP08.005/ myopama.samdhi.sampanno pi yvat paramrtha.satybhigamana na labhate tvad
vaivartiko1366 bhavati | kasmd aviuddham1367 bhsa.trayam | yvat vijna.sakalpas tvat1368
1351

daam bhmi] rectication (also Pn); B daa.bhmi.


adhigamybhsa.viuddhi] rectication (also Pn); B adhigamyabhsa.viuddhi.
1353
yuganaddha.vhi.kramea] rectication (also Pn); B yugavanaddha.vhi.kramea.
1354
The extant Sanskrit text (MS B) begins its citation at this point. As this passage falls in one of the lacunae in MS C, we
have only this witness upon which to rely. I think it highly likely that C would have conrmed this, as the Subhita.sagraha
(which is largely based on the CMP, and copies its scriptural quotations frequently) also cites this passage of the LAS from
here. The Tibetan translation, however, cites more of the text at the beginning. The passage quoted in the Tibetan (as found in
Nanjio) reads: mahkaruopya.kaualynbhoga.gatena mahmate prayogea sarvasattvadhtu.mypratibimba.samatay anrabdha.pratyayatay adhytma.bhya.viaya.vimuktatay citta.bhydaranatay animittdhihnnugat. The text preserved in MS
B renders the subjects and verbs (plural in the stra) in the singular. Thus, if the above passage were native to the CMP, the nal
word would presumably animittdhihnnugato [nuprvea].
1355
bhmi.krama.samdhi.viaynugamanatay] rectication (LAS); B bhmi.krama samdhi.viaynugamanatay; SS and
some LAS MSS .gamatay.
1356
traidhtuka.svacitta.mydhimuktita] rectication (LAS); B traidhtuka svacitta.mydhimuktita; SS traidhtuka svacitta mydhimuktita.
1357
prativibhvayamno...pratilabhate] B prativibhvayamno...pratilavabhate; LAS prativibhvayamn...pratilabhante and Pn
prativibhvyamn...pratilabhante. However, MS B consistently the singular, so emendation is not appropriate here. SS
pratibhvyamn....
1358
prajpramit.vihrnuprpta] B; LAS and Pn prajpramit.vihrnuprpt.
1359
utpda.kriy.yoga.rahito] B; LAS utpda.kriy.yoga.rahit; Pn utpda.kriy.yoga.virahit; SS utpddi.kriy.yoga.rahit.
1360
pratilabhate] B; Pn pratilabhante.
1361
sarva-buddha-ketra-trthyatanopapatti] Correction: for sarva-buddha-ketra-trthyanopapatti in CMP ed. read sarvabuddha-ketra-trthyatanopapatti; Correction: to CMP ed. add new note - emendation (also Pn); B sarva-buddha-ketratrthyanopapatti; SS sarva-buddha-ketra-trthyatanotpanna; LAS sarva-buddha- ketra-trthyatanopagata.
1362
tac.citta.mano.manovijna.rahita]
rectication
(LAS):
B
tac.cittam
mano.manovijna.rahita;
SS
citta.manovijna.rahita.
1363
parvtty.anuaya.prvaka] emendation (SS); B parvttysaynuprvaka; LAS and Pn parvttynuraynuprvaka;
perhaps parvtty.aynuaya.prvaka?
1364
bodhisattva pratilapsyate] rectication (SS); B bodhisattva pratilapsate; LAS, SS, and Pn bodhisattv pratilapsyante.
1365
tathgata.kynugama.pratilbhibhi] B and SS; Pn tathgata.kynugamena pratilbhibhi; LAS (Vaidya) tathgata.kynugamena pratilbhin.
1366
tvad vaivartiko] B (or, perhaps, tvadvavaivartiko); the context and TIB suggest tvad vaivartiko; Pn tvad avaivartiko.
1367
aviuddham] B; Pn viuddham.
1368
yvat vijna.sakalpa tvat] B; Pn yvat [tvad vijna.sakalpa, yvat] sakalpas tvat.
1352

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

61
klea.vsan.prabandha klea.prabandht punar.bhava | sarva.cint.rahita1369 tad viuddhi.padam ||
yathkta paramdya.ma[C:64b]hyoga.tantre ||
CMP08.006/ rga.viuddhi.padam etad yad uta bodhisattva.padam ||
CMP08.007/ dvea.viuddhi.padam etad yad uta bodhisattva.padam ||
CMP08.008/ moha.viuddhi.padam etad yad uta bodhisattva.padam iti |
CMP08.009/ kambalcrya.pdenpy1370 uktam adhytma.sdhane1371 |
CMP08.010/ sthla abda.maya prhu skma cint.maya1372 tath |
CMP08.011/ cintay1373 rahita yat tad yogin parama padam1374 iti |
CMP08.012/ yo nena nyyenbhisambodhi.krameava prabhsvaropadea1375 labdhavs tasya
kya.vk.citta.nirmala.svabhva.sarva.nyatvd1376 vijna.traya.viuddha1377 prajpramit.svabhvo
nsti cint1378 na t so ya nirva.dhtur amrti[B:50b]r duspara1379 | karma.janma.vinirmukto
na ca1380 ravi.ai.cintman1381 prabh.svabhvo tisvaccha1382 |
CMP08.013/ tasmt1383 tmasbhslokopalabdhodayo1384 bhavati | lokopalabdht1385
svacchditya.ramy.bhstapa.svabhva1386 lokbhsodayo bhavati | tasmt
svaccha.candra.ramy.bhsa.tala.svabhvo1387 vypta.praj.jnodayo1388 bhavati | paramdye py ha
||
CMP08.014/ kd ka.sambhta sarvka mahnabha iti ||
CMP08.015/ ata1389 catu.nyaikbhtam loka1390 pujavat khadyotakkra
sarva.lokadhtv.avabhsi1391 skma.dhtu.sahita chykram acchedybhedya-vajrakya.svabhvam
acyutam ansrava sarva.klea.vsan.vinirmuktam icch.vait.prptam | jaln mnam iva
suptaprabuddham1392 iva paramnanda.mrti.svarpa1393 nipadyate1394 | yan nma.rptmako
mahvajradhara iti | sasra.bandhann nirmuktatvn moka1395 ity ucyate ||
1369

sarva.cint.rahita] For .rahitas in CMP ed. read .rahita; For note 24 in CMP ed. read emendation; SS sarva.cint.rahitas;
B (also Pn) sarva.citt.rahitas. However, see Kambala verse infra.
1370
kambalcrya.pdenpy] B; C kambalcryapdair apy; SS kambalmbarapdair apy.
1371
adhytma.sdhane] B; C dhytma.sdhane; Pn emends (after TIB) to adhytma.sdhanopyikym.
1372
cint.maya] C and CGKV; B cittmayan; SS citta.maya; Pn cittmayan.
1373
cintay] C and CGKV; B cittay; Pn cittay.
1374
parama padam] BC; CGKV padam avyayam.
1375
prabhsvaropadea] BC; Pn prabhsvarapade.
1376
kyavkcitta.nirmala.svabhva.sarvanyatvd] B; C kyavkcitta.nirmala.svabhva | sarvanyatvd.
1377
vijnatraya.viuddha] B; C vijnatraya.viuddhi.
1378
cint] C; B citt.
1379
duspara] rectication (also Pn); BC duspara.
1380
ca] C (also Pn); B .
1381
ravi.ai.cintman] BC; Pn ravi.candrgni.man.
1382
tisvaccha] BC; Pn [bhsate].
1383
tasmt] B (and TIB); C tasmt svaccht (presumably a scribal/editorial interpolation).
1384
tmasbhslokopalabdhodayo] BC; Pn tmasbhslokopalabdhyudayo.
1385
lokopalabdht] C; B alokopalabdht; Pn lokopalabdhy.
1386
svacchditya.ramy.bhstapa.svabhva]
B
svecchditya.ramy.bhstrapa.svabhva;
C
svacchditya.ramy.bhstpa.svabhv.; Pn (unnecessarily emending from TIB) aramy.bhsoasvabhva.
1387
svaccha.] C (and TIB); B svaccht (or svacchs); Pn svacch.
1388
vypta.praj.jnodayo] B; C vypaka praj.jnodayo..
1389
ata] B; C tata.
1390
loka] B; C loka.
1391
sarvalokadhtv.avabhsi] C; B sarvalokadhtv.avabhsina.
1392
suptaprabuddham] B; C susuptaprabuddham.
1393
paramnanda.mrti.svarpa] rectication (also Pn); B paramnanda.mrtti.svarpa; C paramnanda.mrti.rpa
1394
nipadyate] B; C nipdyate.
1395
moka] B; C mokam.
Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

62

10 CHAPTER VIII ::
APRATIHITA.NIRVA.DHTU.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP08.016/ imam1396 evrtha dyotayann ha r.guhya.siddhau ||


CMP08.017/ sva.savedya kta1397 tattva vaktu nnyasya1398 pryate |
CMP08.018/ bhakti.bhvanay [B:51a]gamyam agamya1399 cnyath tu tat ||1400
CMP08.019/ jtv tattva tata ktv bhakti.bhvam aharniam |
CMP08.020/ tasmin parama.nirve pade nte1401 hy anuttare ||
CMP08.021/ tatas tad1402 bhakti.smarthyd bhvan.bala.nirmitam |
CMP08.022/ tasminn utpadyate rpa kim apy nanda.ja param ||
CMP08.023/ dhagity.kra.sambhta1403 sphurat.sahra.krakam1404 |
CMP08.024/ bhr.bhuva.svar ida sarva dyotayan1405 sacarcaram ||
CMP08.025/ bhvan.ba[(C:65a)]la.smarthyt1406 prajopytmaka1407 ivam |
CMP08.026/ sarva.klea.vinirmukta1408 sarva.lakaa.bhitam ||
CMP08.027/ nyat.jna.sambhta nirdvandva parama ivam1409 |
CMP08.028/ sarvkra.varopeta grhya.grhaka.varjitam ||
CMP08.029/ jna myopama uddha svaccha prakti.nirmalam |
CMP08.030/ abda.gandha.rastta tath1410 saspara.varjitam1411 ||
CMP08.031/ dyate param ekena samdhau jna.caku |
CMP08.032/ chy.myopama divya divya.sasthna.sayutam ||
CMP08.033/ sphuraj jngni.mlbhir1412 vividhneka.vigraham |
CMP08.034/ indryudha.nibha kya labhate tattva.bhvaka1413 ||
CMP08.035/ bhvan.yoga.smarthyt samayn ca plant |
CMP08.036/ da prpyate rpam avcya1414 yaj jinair api ||
CMP08.037/ yatra na1415 kyo na vk.citta sthna 1416 sarva.ga param |
1396

imam] B; C amum.
kta] B; C tat; Pn and GS tu tat.
1398
nnyasya] C (also Pn); B nbhyasya.
1399
gamya agamya] B, C and GS; Pn gamya na gamya.
1400
tu tat |] B; C tat | tat; Pn and GS nu tat |.
1401
pade nte] B and GS; C upante.
1402
tad] B, C and Pn; GS tu.
1403
dhagitykra.sambhta] rectication (GS, also Pn); B dhagitykra sambhta; C jhaiti.jna.sambhta.
1404
sphurat.sahra.krakam] B and GS; C sphuret sahra.krakam.
1405
dyotayan] C; B dyotayet; Pn and GS dyotayat.
1406
bhvan.bala.smarthyt] B; GS bhvan.tattva.smarthyt; C seems to concur with GS, reading bhvanta..
1407
prajopytmaka] rectication; B prajoptmaka.
1408
In B, after sarvaklea., the text reads dva svaccha prakti.nirmalam, and then proceeds from that point on (i.e. the text
skips six pda-s). However, the missing portion (with some repeated, i.e. .vinirmukta...praktinirmalam) is written along the
lower margin of the text.
1409
ivam] B; GS padam.
1410
tath] B; GS rpa..
1411
saspara.varjitam] B; GS rpa.spara.vivarjitam; Pn spara.vivarjitam.
1412
sphuraj jngni.mlbhir] emendation (GS); B sphurat jnormimlibhir; Pn sphuraj jnormimlbhir.
1413
labhate tattva.bhvaka] B; Pn and GS labhante tattva.bhvak.
1414
avcya] B; Pn and GS na vcya.
1415
na] B; Pn and GS .
1416
Pn and GS insert yat.
1397

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

63
CMP08.038/ sampradya.vat tatra yasya1417 rpa vibhvyate ||
CMP08.039/ aho suvismayakaram mahntam1418 atndriyam |
CMP08.040/ aho parama.gambh[B:51b]ra buddhatva padam uttamam1419 iti ||
CMP08.041/ imam eva vyutthna.krama r.guhyasamja.mahyoga.tantre1420 sarva.tathgat
varayanti ||
CMP08.042/ aho vajra aho vajra aho vajrasya1421 dean ||
CMP08.043/ yatra na kya.vk.citta tatra rpa vibhvyata1422 iti ||
CMP08.044/ bharaka.pdenpi varita1423 ||
CMP08.045/ saurya1424 nsti te kye1425 mssthi.rudhira na ca |
CMP08.046/ indryudham ivke kya daritavn asi ||
CMP08.047/ nmayo1426 nuci kye kut.t.sambhavo1427 na ca |
CMP08.048/ tvay loknuvtty.artha1428 darit1429 laukik kriyti1430 ||
CMP08.049/ sarva.kalpa.samuccaye py ha ||
CMP08.050/ ghtv hdaya uddha vajradeha.vibhvan |
CMP08.051/ dha sram asaurya1431 vajra.kya sa labdhavn iti ||
CMP08.052/ samdhi.rja.stre candra.prabha.kumrepi tathgata.kyo varita ||
CMP08.053/ khasam viraj vara.rpa.dhar aarra alakaa praja.sut1432 |
CMP08.054/ sugambhra.guodadhi kruik1433 dada mrdhni pi1434 mama apratim
iti1435 ||
CMP08.055/ ryashasrikym1436 apy ha ||
1417

yasya] B and GS; Pn svasya.


mahntam] B; Pn and GS aho ntam.
1419
buddhatva padam uttamam] B; GS bodhicitta.vikurvaam.
1420
rguhyasamja.mahyogatantre] rectication (TIB); B rguhyasamja.yogatantre.
1421
vajrasya] rectication (also Pn); B vajrasa.
1422
vibhvyata] B; SS prabhvyate.
1423
varita] emendation; B varayanti; Pn ukta.
1424
saurya] For sauirya in CMP ed. read saurya; For note 79 in CMP ed. read rectication; B sauirya; PK-Poussin
(p. 36) and CS-Tucci (p. 318) auirya; CS-Patel (p. 319) aurya (allegedly citing PK-Poussin).
1425
kye] rectication (PK; also Pn); B kyo.
1426
nmayo] B, CS-Tucci, and PK(MS E); PK and CS-Patel nmay.
1427
kut.t.sambhavo] B and both CS-Tucci and CS-Patel; Pn kut.t.sambhavau; PK kut.t.sambhavo.
1428
loknuvtty.artha] Correction: for loknuvty.artha in CMP ed. read loknuvtty.artha.
1429
darit] rectication (PK and CS); B darita.
1430
kriyti] B; Pn kriy iti.
1431
asaurya] B asausrya.
1432
prajasut] B (also Pn); SRS prajast or prajny.
1433
kruik] rectication (SRS; also Pn); B karuik.
1434
pi] rectication (TIB and SRS; also Pn); B pri.
1435
apratim iti] rectication (SRS; also Pn); B apratim with miti written in the margin below.
1436
ryashasrikym] rectication (also Pn); B ryhasahasrikym.
1418

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

64

10 CHAPTER VIII ::
APRATIHITA.NIRVA.DHTU.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA
CMP08.056/ nirva myopama svapnopamam iti vadmi | nirvd anya
[B:52a]kacid viiataro dharma syt tam apy aha1437 myopama svapnopamam iti
vadmi1438 ||

CMP08.057/ atha tasyava1439 vieaam | na ca rpa na crpa na satya na ca mti || eva na


bhvo npy abhvo ncchedo npi vato | na skro na nirkro na dharmo [C:65b]ndharmo na
sakleo na vyavadna na sasro na nirva na nityo nnityo ntm na cntm1440 npartm1441
ndhytm na bahirdh na laukika1442 na lokottara na dvaya ndvayam iti |
CMP08.058/ asya1443 yuganaddhtmakasya parinipanna.vajrakyasya nma.paryya1444 kacid
avatryate || mahvidy.purua.mrti | satya.dvaya-naye sthita | prakti.prabhsvartmaka |
prajopytmaka1445 | triloktmaka1446 | trikltmaka |1447 triyntmaka1448 | trimaaltmaka |
sarvakultmaka | tath1449 sat.purua | agra.purua | mahpuru[B:52b]a | purua.nga |
purua.ra | purua.vra | purua.damya | purua.damaka | puruottama | purua.srathi |
purua.siha | ka.purua | sarvtmaka | purua uddhtmaka1450 iti ||
CMP08.059/ eva tra.sasra.sgara1451 | sthala.gata | kema.prpta | abhaya.prpta1452 |
utkipta.parigha | mardita.kaaka |1453 niprapaca |1454 bhiku | arhan | ksrava | nikicana |
ramaa | brhmaa | katriya | buddha.putra | niklea | vabhta | suvimukta.citta |
suvimukta.praja | jneyo1455 mahnga | kta.ktya | kta.karaya | apahta.bhra |
anuprpta.svakrtha | parika.bhava.sayojana |1456 samyagj.suvimukta.citta | sarva.ceto.va |
parama.pramit.prpta | sasra.prakoi.stha | jna.mrti1457 | svayambhr ity ucyate ||
CMP08.060/ imam eva vajropama.samdhi vieayann ha bhagavn ragama.stre ||
CMP08.061/ buddha.viaynugats te satpuru sva.jna.vaavartino yair aya
sragama.samdhi1458 pratilabdha | nha ta bodhisattvam iti vadmi |
apratilabdhatvd a[B:53a]sya samdhe1459 | nha ta bodhisattvam abhij.prptam
1437

aha] rectication (ASPP; also Pn); B ha.


ASPP (Vaidya ed., p. 20) reads: subhtir ha | nirva apy devaputr myopama svapnopamam iti vadmi | ki punar
anya dharmam | te devaputr hu | nirvam apy rya subhte myopama svapnopamam iti vadasi | yumn subhtir ha |
tad yadi devaputr nirvd apy anya kacid dharmo viiatara syt tam apy aha myopama svapnopamam iti vadeyam |.
1439
tasyaiva] rectication (also Pn); B tasaiva.
1440
na cntm] C; B: nm (spaced thus); Pn nntm.
1441
npartm] B (and TIB); C .
1442
laukika] C (also Pn): B laukika.
1443
asya] B; C tasya.
1444
nma.paryya] C; B nma.paryyasya: Pn nma.paryyasya.
1445
prajopytmaka] B; C prajopytmaka.
1446
triloktmaka] B; C triloktmaka.
1447
trikltmaka |] B (and TIB); C trikytmakas.
1448
triyntmaka] BC; Pn trinaytmaka.
1449
tath] B (and TIB); C tathgatapuruas.
1450
sarvtmaka | purua uddhtmaka] rectication (TIB and Pn); B sarvtmaka purua.uddhtmaka; C sarvtmaka.purua
| uddhtmaka.
1451
tra.sasra.sgara] C; B tra.praga.
1452
abhaya.prpta] C; B .
1453
utkipta.parigha | mardita.kaaka |] C (and TIB); B utkipta.parigha | marjita.kaako (perhaps for mrjita?); Pn utkipta
parigha.marjita.kaako.
1454
niprapaca |] B niprapaca; C niprapaco.
1455
jneyo] B; C ajneyo.
1456
parika.bhava.sayojana |] C; B parikabhavasayojana; Pn parika.bhava(bhava) sayojana.
1457
.mrti] BC; Pn .mrtti.
1458
sragama.samdhi] B; C sragama.samdhi..
1459
samdhe] C; B samdhi.
1438

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

65
iti1460 vadmi | apratilabdhatvd asya samdhe1461 | nha ta bodhisattva
dna.la.knti.vrya.dhyna.praj.sampannam iti vadmi | apratilabdhatvd asya
samdhe1462 | nha ta bodhisattva bahu.ruta pratibhna.sampannam iti vadmi |
apratilabdhatvd asya samdhe1463 || tasmt tarhi kulaputra sarva.nirya.patheu1464
nirytu.kmena bodhisattvena mahsattvenha ragama.sam[(C:66a)]dhau ikitavyam iti
||
CMP08.062/ || apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.paricchedo1465 ama ||

11 Chapter IX :: bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.pariccheda
1466

CMP09.001/ || vajraiya uvca || ruta.cint.mayena sakala.krama.tattvdhigama.paricchedakena1467


guru ktnujtena sarvaja.sampadam vhayitu.kmena ghaamnena yogin hetv.avasthy1468
katha sthtavyam |1469 katha pratipattavya1470 katha bhvayitavya katha vrata.cary
[B:53b]caritavya vykarotu bhagavn vajraguru st ||
CMP09.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva viia.kraa.prptnm uttapta.vry
kya.jvita.nirapekm1471 ihava janmani svarpa.parvttyaguaivarya.phala1472
nipdayitu.kmn nisandehrtha paripcchasi | tena bhva.graham apanya moka.kmena u
bhvan.viuddhi cary.viuddhi1473 cnuprvea kathaymi te |
CMP09.003/ iha satya.dvaydvaye sati hetu.phalam apy advayam | hetu.phaldvaye prpya.prpakam apy
advayam | prpya.prpakdvaye bhvya.bhvakam apy advayam | tad.advaye sdhaka.sdhana.sdhyam api
npalabhyate1474 | tad.anupalambht ko tra bhvayati ko sau caryy caratti | vicray
ghaamna.parinipanny nsti bheda1475 |
CMP09.004/ de dharme ca nirva1476 kta.ktya tad eva1477 hti vacant |
CMP09.005/ [B:54a]tathvasthbheda1478 prpya hetu.phala ca loke dyate | anyath1479
ahetuka.doa.prasaga syt | ato ghaamnvasthy bhvako bhvan bhvya1480 sdhaka sdhana
1460

iti] B; not found in C.


samdhe] C (also Pn); B samdhi. TIB here inserts another sentence not found in SKT. Pn reconstructs as: nha ta
bodhisattva viuddhikaram iti vadmi apratilabdhatvd asya samdhe.
1462
samdhe] C (also Pn); B samdhi.
1463
samdhe] C (also Pn); B samdhi.
1464
sarva.nirya.patheu] C; B sarva.nirya.pathe.
1465
apratihita.nirva.dhtu.melvana.saaya.paricchedo] rectication; B apratihita.nirva.dhtu.melvaa.sasaya.paricchedo;
Pn apratihita.nirva.dhtu.melvaa.saaya.paricchedo.
1466
[CMP tr. 277305
1467
sakala.krama.tattvdhigama.paricchedakena] B; TIB suggests *saphala.kramea tattvdhigama.paricchedakena (bras bu dang
bcas pai rim pas de kho na nyid rtogs pa yongs su gcod pa).
1468
hetv.avasthy] B; Pn heutvavyavasthy.
1469
katha sthtavya |] There are cancellation marks over this phrase in MS B which seem to indicate that a scribe or editor felt
that this should be omitted; Pn .
1470
katha pratipattavya] B; TIB .
1471
kya.jvita.nirapekm] rectication (also Pn); B kya.jivita.nirapekm.
1472
.phala] emendation; B .phala..
1473
bhvan.viuddhi cary.viuddhi] B bhvan.viuddhi cary.viuddhi; Pn bhvan.viuddhi cary.viuddhi.
1474
nopalabhyate] B; Pn nopalambhate.
1475
bheda] rectication (also Pn); B bheda.
1476
nirva] rectication (also Pn); B nirva.
1477
eva] rectication (also Pn); B ev.
1478
tathvasthbheda] B; Pn (presumably emending acc. to TIB) tath py avasthbheda.
1479
anyath] B (and TIB); Pn athav. Vowels sandhi sic in MS.
1480
bhvya] rectication (also Pn); B bhvya.
1461

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

11 CHAPTER IX ::
BODHISATTVA.CARITA.DHARMODAYBHISAMBODHI.PRAPACAT.MELVANA.SAAYA.PARICCH
66
sdhya cary1481 pi ca vidyata iti | na sandeha | sdhako tra savti.satya sdhana
paramrtha.satyam | anena sdhyam advaya.jnam | ato hetu.phalayor advaidhkra.parijnam atra
bhvan | yathkta sarva.rahasya.tantre ||
CMP09.006/ phalena hetum mudrya phalam mudrya hetun |
CMP09.007/ vibhvyam anyath siddhi1482 kalpa.kor1483 na jyata iti |
CMP09.008/ cary.viuddhim api darayann ha || advaya.jne gate1484 sati samhitsamhitvasth py
advaya bhavati | tad.advaye ka cary carati | yath kartur abhvt kriyy py abhvo bhavatti loke
nicayo tha ca1485 vrata.caryay vinndi.klea.vsan.kaya kartu na pryata iti dean.phe loke ca
[B:54b]prasiddham1486 | yath[C:66b]kta r.samje1487 ||
CMP09.009/ vajra.sattvo mah.rj1488 codanyo muhur muhur iti ||
CMP09.010/ tath ckta1489 r.guhya.siddhau ||
CMP09.011/ pda.prasrika1490 muktv tyaktv sasra.peakam |
CMP09.012/ sdhayed vajrasattvgra1491 nityam udyukta.mnasa1492 ||
CMP09.013/ kauktya.styna.middhdn1493 parityajya prayatnata |
CMP09.014/ anyath nava siddhi1494 syt kalpa.koi.atair apti ||
CMP09.015/ tasmd animitta.samdhi.sampannenndi.klea.vsan.malam apy apahya1495
anbhoga.phalam vhayitu.kmena1496 cary1497 carmi na carmti mananm1498
apanya.loka.dharmn abhibhya yathkta.yoga.caryy1499 caritavyam | atas t vrata.cary
guru.pda.prasdena yath.aktito vivomi |
CMP09.016/ prathama tvad bhagavn carama.bhavika.bodhisattvvasthy1500
dvpdy.avalokana1501 ktv tuita.bhuvand1502 avatrya santndi.caturvidha.[B:55a]nyya
darayitv vta.rga.rpam abhinirmya hndhimuktikn1503 catur.rya.satydhigama virga.cary
ca pratipdya | punar mahynbhinivinm1504 aa.vijna.kydi.dharma.nairtmydhigama1505
1481

sdhya cary] B; Pn (presumably following TIB) sdhyacary.


siddhi] rectication; B siddhi.
1483
kalpa.kor] rectication; B kalpa.koir.
1484
advaya.jne gate] B; Pn advaya.jna.gate.
1485
tha ca] B; Pn thav.
1486
prasiddham] emendation (also Pn); B prasiddhim, perhaps prasiddhi(?).
1487
rsamje] BC; Pn emends to rguhyasamje, presumably following TIB (gsang ba dus pa).
1488
mah.rj] BC; Pn and GST mah.rja.
1489
tath cokta] B; C yathokta.
1490
pda.prasrika] rectication (also Pn); B pda.prasrika.
1491
vajrasattvgra] B; C vajrasattvkhya; GS vajrasattvj.
1492
udyukta.mnasa] B; C udykta.mnasa; GS nirmukta.mnasa.
1493
kauktya.styna.middhdn] C (also Pn); B kauktya.styna.midhyds.
1494
nava siddhi] B (and GS); C naivsiddhi.
1495
apy apahya] B; C vyapahya. Vowel sandhi sic in MSS.
1496
vhayitu.kmena] B; C vahitu.kmena.
1497
cary] B cary; Pn cary.
1498
mananm] B; C manyanm.
1499
yathkta.yoga.caryy] rectication; B yathkta yoga.caryy.
1500
carama.bhavika.bodhisattvvasthy] B; C carama.bhaviko.bodhisattvvasthy.
1501
dvpdy.avalokana] C; B dpdyavalokana; Pn d(dv)pdyavalokana.
1502
tuita.bhuvand] B; C tuita.bhavand.
1503
hndhimuktikn] B; C hndhimuktkn.
1504
mahynbhinivinm] C (also Pn); B mahynbhinihnm.
1505
aa.vijna.kydi.dharma.nairtmydhigama] C; B aa.vijna.kydi.dharma.nairtmdhigama.
1482

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

67
bhmi.pramitdi.cary1506 ca1507 pratipdya | puna cakravarti.rpam abhinirmya
gambhrdhimuktikn satya.dvaydvaydhigama1508 rga.dharma.cary ca pratipditavn |
CMP09.017/ tasmt satyadvaya.parighta.mrtn sakala.padrtha.pariccheda.kri
parama.mahsukha.phalnvei1509 rvaka.sautrntika.cary na yukt |1510 yath rvakdayo
hndhimuktik vitarka.carit tma.sdhana.rahit1511 dna.ldi.kriy.mrgrhs tattva.jne
raddha.dhn moke dra.sajina1512 sukhopyam anadhigamya
dvdaa.dhta.gudi.dukara.carybhi cira.klena bodhim anveayanti | [B:55b]tath pi na prpnuvanti
nipanna.kramdhigama.rahitatvt1513 | ata evkta bhagavat ||
CMP09.018/ bhiku.bhve sthit ye tu ye tu1514 tarka.rat nar |
CMP09.019/ vddha.bhve sthit ye tu te tattva na deayed iti ||
CMP09.020/ ata evha vairocanbhisambodhi.cary.tantre ||
CMP09.021/ upya.rahita jna ik cpi hi deit |
CMP09.022/ rvak mahvra avatrya1515 teu vai ||
CMP09.023/ mla.stre py ha ||
CMP09.024/ daa.kualn1516 karma.pathn icchanti1517 jna.varjit iti ||
CMP09.025/ ata evha bhagavn ||
CMP09.026/ rvaka.ynam aikatha1518 bhiko ntha caryatha1519 tatra carye |
CMP09.027/ bodhi.car cara buddha.gueu ea nidna bhaviya svayambhr iti |1520
CMP09.028/ ato viit krad vi[(C:67a)]iam eva kryam utpadyate | evam eva
rpdi.viaya.paribhoga.bhvam1521 padyamn viia.phalvhak bhavantty avagantavya1522 |
anyath dukara.caryay1523 cittasyakgrat na bhavati | pacendriya.nigrahatvt | yathkta bhagavat
r.paramdya.mahyoga.tantre ||
CMP09.029/ [B:56a]dukarair niyamais tvrair mrti uyati dukhit |
CMP09.030/ dukhd vikipyate1524 citta vikept siddhir anyathti ||
1506

bhmi.pramitdi.cary] B; C bhmi.pramit.cary.
ca] B; C .
1508
satya.dvaydvaydhigama] C; B (and TIB) satya.dvaydvaydhigamya.
1509
parama.mahsukha.phalnvei] B; C parama.mahsukha.phalbhili.
1510
na yukt |] C; B naya yukt; Pn nayayukt[n nokta].
1511
vitarka.carit tma.sdhana.rahit] C; B vitarkcarittma.sdhana.rahit.
1512
moke dra.sajina] rectication; B moka.dra.sajina; C moke dra.sagina.
1513
nipanna.kramdhigama.rahitatvt]
emendation;
B
nipanna.kramdhigatamanahitatvd;
C
nipanna.krama.samdhi.rahitatvt.
1514
ye tu ye tu] emendation; B ye ntra ye tu; C ye ca ye ca; Pn ye tra ye tu.
1515
avatrya] C; B avatraya; Pn emends this to avadhraya, presumably reading gzung ba in the Tibetan (corrupted reading of
P and N) rather than gzud ba (correct form found in D, attested for avat).
1516
daa.kualn] C (also Pn); B daa.kuald.
1517
icchanti] BC; most texts (including other citations in the CMP) kurvanti.
1518
aikatha] B; C aikata.
1519
ntha caryatha] C; B bodhicaryata; Pn bodhicariyata.
1520
Compare Samdhirjastra, 37:96: rvakabhmi ma ikatha jtu m ca spheyatha tatra carye | cittu ma ricatha
buddhagueu kipra bhaviyatha buddha jinendra || (Vaidya, ed., pp. 276277).
1521
rpdi.viaya.paribhoga.bhvam]
emendation;
B
rpdayoviayaparibhogabhvam;
TIB
suggests
*rpdi.pacakmagua.viaya.viia.paribhoga.bhvam
1522
avagantavya] emendation; B avagantavy; Pn emends to avagantavy.
1523
dukara.caryay] emendation (TIB); B dukara.cary.
1524
vikipyate] rectication (also Pn); B vikipyatai.
1507

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

11 CHAPTER IX ::
BODHISATTVA.CARITA.DHARMODAYBHISAMBODHI.PRAPACAT.MELVANA.SAAYA.PARICCH
68
CMP09.031/ mla.stre py ha ||
CMP09.032/ dukarair niyamais tvrai sevyamno na sidhyati1525 |
CMP09.033/ sarva.kmopabhogais tu sevaya cu sidhyatti1526 ||
CMP09.034/ vajra.iya uvca ||
CMP09.035/ rgo dvea ca moha ca ete loke trayo vi |
CMP09.036/ ity uktam tathava rpdayo viay klea.prasti.hetutvd apya.hetava iti nirdia
bhagavat | katha punas te sevyamnnm1527 anuttara.padam u sidhyatti1528 | paraspara.viruddham ||
CMP09.037/ vajra.gurur ha || sdhu sdhu vajra.iya yas tu rga.dharma.caritn niakrtha
paripcchasi | tena u mahsattva rgdaya kle rvakdy.upalambha.dnm apya.hetuk
bhavanti | klea.svabhvparijnt svabhva.parijnt tu1529 bodhi.hetuk bhavantti | bhagavatava
strake nirdiam | ya[B:56b]thkta r.paramdya.mahyoga.tantre ||
CMP09.038/ rgo dvea ca moha ca traya ete viagat |
CMP09.039/ viatvam upaynty ete1530 viamea tu sevit1531 |
CMP09.040/ amtatva punar ynti amtena tu sevit iti ||
CMP09.041/ ratna.ka.stre py ha ||
CMP09.042/ tadyath kyapa1532 iku.ketreu mdvk.ketreu sakra.ka
upakr.bhto bhavati || evam eva bodhisattvasya kle upakr bhavanti |
CMP09.043/ tadyath kyapa mantrauadhi.parighta via na viniptayati | evam eva
prajopya.samanvito bodhisattva kleair na viniptyate |
CMP09.044/ ata ha vinaymoghasiddhi.mahtantre ||
CMP09.045/ badhyati yena jaa parimucyati tena budha |
CMP09.046/ bodhi.vibhvanay vipartam ida sakalam ||
CMP09.047/ yena mh prabadhyante ryante rauravntike |
CMP09.048/ tair eva hi vimucyante sukha prajbalena tv iti ||
CMP09.049/ anena nyyena viia.samropd viia.parimanc ca viia.phala.[B:57a]nipattau
hetu.bhva prati[C:67b]pannasynuttara.mahsukha.phalvptau1533 nnyat sdhanam asti | tad.artha
tair eva sukhhra.vihrdibhir1534 aa.guaivarydi.sarvaja.sampattir mukh.kriyate |
CMP09.050/ ata sukha sukhenava sarva.buddhatvam pyata iti ||
1525

sidhyati] B; Pn siddhyati.
sidhyatti] B; Pn siddhyati | iti.
1527
sevyamnnm] rectication (also Pn); B sevamnnm.
1528
sidhyatti] B; Pn siddhyatti.
1529
svabhva.parijnt tu] rectication (also Pn); B svabhva.parijntu.
1530
upaynty ete] B upayntyaite; Pn upaynty eva.
1531
sevit] B; Pn sevit.
1532
kyapa] rectication (also Pn); B kasyapa.
1533
pratipannasynuttara.mahsukha.phalvptau] B; C .pannasynaruttara.mahsukha.phalvptau.
1534
sukhhra.vihrdibhir] C sukhhra.vihrdibhi |; B sukhhrdibhir.
1526

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

69
CMP09.051/ r.savare nirdiam |
CMP09.052/ tatra rgaja.bodhi.cary tri.vidh | yad uta prapacat niprapacat atyanta.niprapacat
cti || tatra1535 prapacat cary katam | yad uta tathgatvse vajradharvse ca yath nirdia
sarva.tathgatralli.vistara s prapacat | niprapacat katam1536 | satata.vypi.krya.vat1537 kvacid
ralli1538 syt s niprapacat1539 | atyanta.niprapacat katam | sarva.sagam apahya
kevala.dhynhra.vihr1540 jna.mudr.sampattybhyaset styanta.niprapacat1541 | yath kha
dahati bhavati bhti | tla.patra1542 dahati bhavati [B:57b]bhti | karpsa1543 dahati bhavati bhti |
sarve1544 bhasmasd bhavanti |1545 evam eva tri.vidha.carybhir1546 mah.vajra.dhara.pada1547
nipdayanti |
CMP09.053/ atha1548 kecit sdhaks tattva.sagrahdi.tantrnusrio1549
hasta.mudr.gtopahrkepbhinaya.naa.nartandi.prayogair1550 nityam udyukta.manaso1551 harnia
prapaca.caryay mahmudr.siddhi sdhayanti || tath kecic
chr.paramdydi.mahyoga.tantram1552 ritya
paryaksana.bandhana.nava.nya.rasdi.sarva.tathgata.kr.prapaca.caryay mahsukha.padam
vhayanti1553 | asmi chr.guhyasamje1554 tu kevala niprapacat | atyanta.niprapacat cary1555 ca
nirdi |
CMP09.054/ adhun prapacat cary
r.sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantrd1556 avatryate ||
CMP09.055/ athta sampravakymi sarvato vivam uttamam1557 |[B:58a]
CMP09.056/ sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savaram1558 ||
CMP09.057/ rahasye parame1559 ramye sarvtmani sad sthita1560 |
CMP09.058/ sarva.buddha.maya rmn vajrasattvodaya sukham1561 ||
1535

C inserts prathama; B (and TIB) .


katam] B; C katatham.
1537
satata.vypi.krya.vat] C; B satata vypi.krya.vat.
1538
kvacid ralli] emendation; C kvacidralli; B kacidvralli; Pn kecid vralli.
1539
syt s niprapacat] rectication; C syt | s niprapacat; B syn niprapacat; Pn syt niprapacat.
1540
kevala.dhynhra.vihr] B; C kevaladhynhravihra.
1541
styantaniprapacat] B; C s atyantaniprapacat.
1542
tlapatra] C (and TIB; also Pn); B alapatra.
1543
karpsa] C; B krpsa, corrected to karpsa; PKYM tlaka.
1544
sarve] BC; Pn emends to sarva.
1545
bhavanti] C; B bhavati.
1546
tri.vidha.carybhir] BC; Pn (presumably following TIB) tri.vidha.carydibhir.
1547
mahvajradharapada] C (and TIB); B mahvajrapada; Pn mahvajrapada.
1548
atha] C; B athav.
1549
tattvasagrahdi.tantrnusrio] rectication; B tattvasahagrahdi.tantrnusri; C tattvapahdbhatapa.tantrnurio.
1550
hastamudr.gtopahrkepbhinaya.naa.nartandi.prayogair]
emendation;
B
hastamudr.gtopahrkepbhinaya.naa.nartakdi.prayogair; C hastamudr.gtopahrt kepbhinaya.naanartandi.prayogair.
1551
udyukta.manaso] rectication; C udykta.manaso; B udyukta.mnaso.
1552
chrparamdydi.mahyogatantram] B chrparamdydi.mahyogatantrem, but the medial.e has been crossed out; likewise, C
rparamdydi.mahyogatantrem, with the medial.e partially erased. There are also two syllables between r and paramdydi.
in C, which I believe to have been incompletely.erased errors.
1553
vhayanti] B; C vahanti.
1554
asmi chr.guhyasamje] rectication; C asmin rguhyasamje; B asmi guhyasamje (with r written in the margin below).
1555
atyanta.niprapacat cary] C; B atyanta.niprapaca.cary.
1556
r.sarvabuddha.samyoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantrd] C; B r.sarvabuddha.samgama.yoga.kin.jla.savara.mahyoga.tantrd.
1557
C inserts iti.
1558
C inserts iti.
1559
parame] B; C paramye.
1560
sthita] C (also Pn); B sthit.
1561
sukha] C; B sukha (perhaps sukha); Pn sukha.
1536

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

11 CHAPTER IX ::
BODHISATTVA.CARITA.DHARMODAYBHISAMBODHI.PRAPACAT.MELVANA.SAAYA.PARICCH
70
CMP09.059/ tathgata.mahdivya.ratna.jldy.alaktam |
CMP09.060/ tato ghavasasakte vitna.vitatojjvale1562 ||
CMP09.061/ prasdhayanti1563 bhavane sodyndiu1564 v puna |
CMP09.062/ sarva.buddha.samyoga.kin.[(C:68a)]jla.savaram1565 ||
CMP09.063/ tatrsana niveydau1566 mdu.saspara.ja sukham |
CMP09.064/ viva.padma.paa.cchanna1567 sarva.buddhsana hi tat1568 ||
CMP09.065/ r.vajrasattva.rps tu vikurvanti hi yatra1569 vai |
CMP09.066/ sarva.dhtu.may1570 vpi jva.mla.mayas tath ||
CMP09.067/ svdhidaiva1571 pratimukhai cihna.mudr.pravartanam1572 ||
CMP09.068/ niikt ghait vpi saskt1573 v sucitritm1574 |
CMP09.069/ vicitra.pratibimb ca cihna.mudr1575 prakalpayet ||
CMP09.070/ svdhidaiva1576 pratimukhai suprasdhita.yoitam |
CMP09.071/ sva.mudr.cihna.subhag1577 kalpayed gaa.maalam iti ||
CMP09.072/ e strm artha1578 vistarea vivomi |
CMP09.073/ dau tvan manonukle udyndi.vivikta.pradee rvak[B:58b]di.durbhaga.rahite
iak.maya tri.pura deva.gha vicitra.karma.yukta krayet | tatra prathama.pure mahnasa
sthpayet | dvitya.pure tantr.gtakdi.pjopakaraa sthpayet | ttya.pure yoginbhi saha r.viva
subhagottamo1579 viharatm1580 |
CMP09.074/ athav bh.ghe dha.prkrdi.samprayukta.nnlakra.vajramaya.bhbhge
sphaika.vairyendranla.marakata.(padma)rga.maya1581 mahmeru.vajraikhara.kgra1582
vicintya ||
CMP09.075/ catur.asra catur.dvra catus.toraa.maitam |
CMP09.076/ catu.stra.samyuktam aa.stambhopaobhitam ||
1562

ghavasasakto vitna.vitatojjvale] C ghavaaakto vitnavitatojvale; B ghdovasasakte vitna.vitatojjvale, with


written in upper margin; Pn ghavasasakta.vitna.vitatojjvale.
1563
prasdhayanti] B; C pradayanti.
1564
bhavane sodyndiu] B; C bhavanesvodyndiu.
1565
sarva.buddha.samyoga.kin.jla.savaram] C (also Pn); B sarva.buddha.mahyoga.kin.jla.savaram.
1566
niveydau] rectication (also Pn); B nivekhydau
1567
.paa.] rectication (TIB; also Pn); B .pada..
1568
tat] emendation (also Pn); B tam. Or, perhaps, hitam?
1569
yatra] B; Pn emends to tat tu.
1570
sarva.dhtu.may] B; Pn emends to sarva.dhtu.mayo.
1571
svdhidaiva] B; Pn svdhidaivat.
1572
cihna.mudr.pravartanam] emendation; B siddhi.mudr.pravartanam; TIB *siddha.mudr.pravartanam.
1573
vpi saskt] B; Pn emends (presumably after TIB: mngon par dus byas) to vbhisaskt, which seems implausible
given the pda-break which occurs therein.
1574
sucitritm] rectication (also Pn); B suvicitritm.
1575
cihna.mudr] rectication (also Pn); B cihna.mudr.
1576
svdhidaiva] emendation; B svdhidaivat.
1577
sva.mudr.cihna.subhag] rectication (also Pn); B sva.mudr.cihna.subhag.
1578
artha] rectication (also Pn); B artha.
1579
subhagottamo] B ubhagottamo; Pn subhagottamo(ma).
1580
viharatm] emendation; B viharanta.
1581
sphaika.vairya.indranla.marakata.(padma)rga.maya] emendation (TIB); B sphaika.vairya.indranla.marakata.rga.maya.
1582
.kgra] rectication (also Pn); B .kagra.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

71
CMP09.077/ hrrdhahra.racita paa.srag.dma.bhitam1583 |
CMP09.078/ gha.patka.saobha1584 cmardi.vibhitam ||
CMP09.079/ candrrdha.vajra.koa ca1585 dvra.niryha.sandhiu |
CMP09.080/ paki.kramardi.vicitra.paa.maitam1586 ||
CMP09.081/ tatra sdhako gurubhir anujto nipannnipannn mahyogvarn1587 sampjya |
sahacary.anucary.di.priybhi1588 prkthakram1589 apantavatbhi saha nirvia[B:59a]kena cetas
sihavan mahmudr.sdhana pravied anena kramea |
CMP09.082/ tatrya krama || paramrtha.satylambana.prvaka svdhihna.kramea
vajrasattva.rpam tmna nipdya | maaldhipatitvena niadya rpa.viayam anubhavati1590 || tata
sarva.tathgata.str.mykra.pradaranya1591 kcit savary.krea1592 rga.santati.svabhvatay
bhagavata purata1593 sthit | kcid ahosukhkrea surata.santati.svabhvatay
daki[C:68b]a.dik.sthit | kcit pradpkrea raudra.santati.svabhvatay pacima.dik.sthit | kcic
chiykrea1594 jva.santati.svabhvatayttara.dik.sthit1595 | et sahacarya |
CMP09.083/ kcid buddhabodhy.krea moha.viodhanygneya.koe vyavasthit | kcit
dharma.cakrkrea trai[B:59b]lokya.laghankepa.mada.viodhanya1596 naiti.koe1597 vyavasthit |
kcit trailokyavijaykrea1598 dvepanayanya vyavya.koe vyavasthit | kcit kmalatkrea
rga.tamopanayanya na.koe1599 vyavasthit |
CMP09.084/ kcic chuirkrea1600 bhygneya.koe vyavasthit | kcit ntykrea1601
gra.v.vdanatay trailokya1602 vaam nayant bhya.naiti.koe1603 vyavasthit | kcit
vitatkrea mukunda.vdanatay1604 gara.jvarpanayanya1605 bhya.vyavya.koe vyavasthit | kcid
ghankrea muraja.vdanatay bhyaina.koe vyavasthit |
1583

paa.] B either paa. or, perhaps, pau.; Pn paa..


gha.] rectication (also Pn); B ghaa..
1585
ca] BC ; Pn inserts it (without comment), and I follow him, as something is needed for the meter.
1586
paki.kramardi.vicitrapaa.maitam]
rectication;
B
patvi.krama.srdi.vicitrapaa.maitam;
Pn
patvi(ki).krama.rdi.vicitrapaa.maitam.
1587
nipannnipannn mahyogvarn] rectication; B nipannnipannt mahyogvar.
1588
sahacary.anucary.di.priybhi] rectication; B sahacarynucardi.priybhi.
1589
prkthakram] rectication; B prakthakram; Pn prakthakram.
1590
anubhavati] rectication (also Pn); B anubhavanti.
1591
sarva.tathgata.str.mykra.pradaranya] B (ambiguous: could read sarva.tathgata.str.maykra.pradaranya). Pn
inserts bhye.
1592
savary.krea] B (and TIB); Pn sacarykrea.
1593
purata] rectication (also Pn); B purata.
1594
chiykrea] BC; TIB suggests chay.krea.
1595
jva.santati.svabhvatayttara.] B jvasantatisvabhvatayottara.; C jvitasantanti.svabhvatay uttara..
1596
trailokya.laghankepa.mada.viodhanya] rectication; C trailokylaghankepa.mada.viodhanya]; B seemingly
trailokya gha[d?]nkepamada.viodhanya, but I suspect that one sees here the elision of the syllable la. TIB suggests *.pada.
for .mada.. Pn trailokya dnkepa.mada.viodhanya.
1597
naitikoe] BC; Pn nairtikoe.
1598
trailokyavijaykrea] C (and TIB); B traikykrea, with .lo. written in the margin above.
1599
na.koe] B; C aina.koe.
1600
chuirkrea] rectication (also Pn); C chirkrea; B chuikrea.
1601
ntykrea] B; C stutykrea?; TIB rgyud mangs.
1602
trailokya] B; C trailokyaa.
1603
bhya.naitikoe] BC; Pn bhya.nairtikoe.
1604
mukunda.vdanatay] C; B muktanda.pravdanatay.
1605
gara.jvarpanayanya] B; C rogajvarpanayanya; Pn garajvarpanapanya.
1584

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

11 CHAPTER IX ::
BODHISATTVA.CARITA.DHARMODAYBHISAMBODHI.PRAPACAT.MELVANA.SAAYA.PARICCH
72
CMP09.085/ kcid vajrapupkrea pupa.vyagra.hast1606 bhya.paikym agni.koe vyavasthit |
[B:60a]kcid vajradhpkrea dhpa.kaacchuka.dhritay1607 naiti.koe1608 vyavasthit | kcid
vajrlokkrea mahpradpa.dhritay vyavya.koe vyavasthit | kcid vajragandhkrea
gandha.paripra.akha.vyagra.hast1609 bhya.paikym evanakoe vyavasthit |
CMP09.086/ kcit turagkrea1610 paramva.mukhodbhavvst1611 tri.bhuvana oayant
kta.prva.dvra.rak vyavasthit | kcid vajra.mukhy.krea1612 trailokya saharant
kta.dakia.dvra.rak1613 vyavasthit | kcid vajrlokkrea trailokya1614 nirkam
kta.pacima.dvra.rak1615 vyavasthit | kcid bhasma.pralaya.vetly.krea
1616
bhr.bhuva.svar.vsanatay1617 sa.bhasmakam1618 api jvayant1619 ktottara.dvra.rak1620
vya[B:60b]vasthit ||
CMP09.087/ tatra bhagavn mahsukha cakravart1621 bhta.naytmaka.samdhi.smaraa.prvaka1622
sva.kya.maala.sthn1623 sarva.tathgatn praymti viihakram utpdya1624 prathama1625
rpdi.trividha.viayam svdya tad.anu odhandi.dvividha.vidhin1626 sarvh[(C:69a)]ram1627
abhisasktya prakti.siddham1628 adhytma.kuam anusmtyhut1629 samdhi.sattvasya mukhe
tri.ikhgni.madhye juhomty ahakram utpdybhyavaharati | tata sukhena pariamayati1630 rasyana
ca bhavati ||
CMP09.088/ eva sdhako bhakya.bhojya.peydibhi kya.vajra1631 santarpya paryavasne1632
pacama spara.viayam svdayati | anena kramea ca sahacary.di.dev.cakram anurgaa.nipua
dv yathbhimata.mudrm dyke1633 sthpayitv mahmudr.siddhi1634 nipda[B:61a]ymti
dhdhimokam1635 utpdyligana.cumbana.caa.
nakhapraharaa.stkra.kokila.bhganda.n.sacodandika ktv
tathgataparyaka.vajraparyaka.ratnaparyaka.padmaparyaka.karma1606

pupa.vyagra.hast] B; C su.pupa.vyagra.hast.
dhpa.kaacchuka.dhritay] B; C dhpa.kaacchdhritay; Pn dhpa.kaucchukdhritay.
1608
naitikoe] B; C nairitikoe; Pn nairtikoe.
1609
gandha.paripra.akha.vyagra.hast] C; B gandha.pariparipra.akha.vyagra.hast.
1610
turagkrea] B; C turagam[]krea.
1611
paramva.mukhodbhavvst] B; C paramvmukhodbhavvst.
1612
vajramukhy.krea] B; C vajramukhkrea.
1613
kta.dakia.dvra.rak] C (also Pn); B kta.dakia.dvra, with rak along the bottom margin. The same correction is made
for the next to instances of this expression. The text is not entirely clear, but they may have corrected from .dvre to .dvrarak.
1614
trailokya] C; B trailokyn.
1615
kta.pacima.dvra.rak] C (also Pn); B kta.pacima.dvra, with rak along the bottom margin.
1616
C inserts ca; not found in B.
1617
bhr.bhuva.svar.vsanatay] C (and TIB); B bhr.bhuva.svar.avasanatay; Pn bhur.bhuva.sva.vasanatay.
1618
sa.bhasmakam] C; B sva.bhasmakam.
1619
jvayant] C; B jvant.
1620
ktottara.dvra.rak] C (also Pn); B ktottaradvra, with rak along the bottom margin.
1621
mahsukha cakravart] B; C mahsukhacakravart.
1622
bhtanaytmaka.samdhi.smaraa.prvaka] C (and TIB); B bhtanaytmaka.samdhi.smaraa.prvaka..
1623
sva.kya.maala.sthn] C (also Pn); B sva.kya.maala.sth.
1624
utpdya] C (also Pn); B utpdy.
1625
prathama] C; B and SS prathama..
1626
odhandi.dvividha.vidhin] C (also Pn); B odhandidvividhvidhin; SS odhandi.vidhin.
1627
sarvhram] C (and TIB); the reading in B is unclear: it could be sarvhram or (as Pn) sarvkram.
1628
prakti.siddham] Reading in B is unclear: the text praktisiddhim, but the i.element seems to have been elided. Pn also
praktisiddham.
1629
anusmtyhut] B; Pn anusmtyhut; SS anusmtytmkti.
1630
pariamayati] B; SS pariamati.
1631
kya.vajra] rectication (also Pn); B kya.vajra.
1632
paryavasne] rectication; B paryvasne.
1633
dyke] rectication (also Pn); B dya ako.
1634
.siddhi] rectication (also Pn); B .siddhi.
1635
dhdhimokam] B; SS dhhakram.
1607

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

73
paryakdi.bandha1636 baddhv1637 karma.stho bhavet1638 | tato1639 vajra-padma.saharat
prajopya.sampatty skandhdi.svabhvn sarva.tathgatn1640 mrdhna rabhya
dvsaptati.n.sahasrn nirjhara.dhrkrelikli.drav.bhya rga.virga.madhyarga.kramea1641
patata1642 prajpramit.svarpn pratytma.vedyn1643 karoti ||
CMP09.089/ eva r.mahsukha.samdhim abhyasya prptotkaro yog tatrava gaa.maale
nigrahnugrahea sattvn paripcayati1644 | kecic chnyatbhinivea.dikn sa eva1645 bhagavn
mahvairocana.rpea mahntika.samdhin na nya npi c[B:61b]nyam ity
apratihita.nirva.lakaa pratipdya nyat.di.nigraha karoti | evam
atyanta.raudra.durvineyn r.vajraheruka.krodha.samdhin kutsita.di.nirgraha ktvnugraha
karoti | mithy.dn padmanartevara.rpea paramrtha.satya pratipdya vaya karoti |
atyanta.hna.mtsarya.lubdhakn r.vajrasrya.rpea mahpauika.samdhin
sarva.dhana.ratna.pravarakai klea.di.nigraha karoti | atyanta.hna.vry paramva.rpea
hahayoga.samdhin parkramea hna.vrya.nigraha karoti ||
CMP09.090/ tatra bhagavn r.mahsukho
dharmoda[C:69b]ya.mahralli.kr.svabhva.pradaranrtham ananya.manastho
nyonya.praharartha ca buddha.nya1646 karoty anena kramea mudr pratimudr vandana
prativandana1647 pj [B:62a]pratipj naka pratinaka gta pratigtaka kya.cchom1648
vk.cchom1649 saketena vyavahra kriyate |
CMP09.091/ tatra vk.cchom1650 nirdiyate | o ati ho mlecchya1651 praammti nirdiet1652 | o
pratik puna pratipramam1653 | cche1654 crya.vandanam | bhaka1655 praviatu1656 | ccho1657
svgatam | ccha avarundhanam | kha bhuja1658 | kha prabhaka1659 | dra dra1660 msam | ra
ra1661 raktam | dre dre msa prabhaka1662 | japa1663 vajrodakam | soma pacmtam |
1636

tathgataparyaka.vajraparyaka.ratnaparyaka.padmaparyaka.karmaparyakdi.
bandha] B; Pn tathgataparyaka vajraparyaka ratnaparyaka padmaparyaka karmaparyakdi.bandha.
1637
baddhv] rectication (also Pn); B badv (baddh?).
1638
bhavet] B; Pn bhavati.
1639
tato] emendation (SS and TIB); B tau.
1640
sarvatathgatn] rectication (also Pn); B sarvatathgat.
1641
rga.virga.madhyarga.kramea] rectication (also Pn); B rgavirgamadhyamargakramea.
1642
patata] emendation (TIB babs); B yattata; SS tata.
1643
prajpramit.svarpn pratytma.vedyn] rectication (SS also Pn); B prajpramit.svarp pratyvedy, with the
syllable .tma. written in along the lower margin. SS prajpramitdi.svarpn pratytma.vedyn.
1644
paripcayati] B; SS paripcayet.
1645
eva] rectication (also Pn); B seems to eva.
1646
buddha.nya] B; C buddha.naka.
1647
vandana prativandana] rectication (TIB); C vandana vandana prativandana; B vandana; Pn vandana (prativandana).
1648
kya.cchom] rectication (also Pn); C kyacchomo; B kya | cchomm.
1649
vkcchom] rectication; B vkcchomma; C vkcchoma; Pn vkchom.
1650
vkcchom] B; C vkcchomo; Pn vkchom.
1651
mlecchya] C; B mlecchaja; Pn emends this to saketena, based on the Tibetan translation.
1652
nirdiet] B; C nirdiyate.
1653
pratiprama] B; C pratiprama.
1654
cche] C; B cche; TIB cche cche; Pn cche cche.
1655
bhaka] B (and TIB); C bhakya.
1656
praviatu] C; B pravianta; Pn pravianta.
1657
ccho] C; B cche; TIB(D) cche; TIB(P) chcho.
1658
bhuja] rectication; C bhuja or bhuja; B bhujya.
1659
prabhaka] emendation (also Pn); B prabhaka; C prabhakya.
1660
dra dra] B (and TIB); C dradra.
1661
ra ra] C (and TIB); B sra sra.
1662
msa prabhaka] B; C matsya prabhakya[?]; Pn msa prabhaka.
1663
japa] B; C japam; TIB(P) japha; TIB(D) and Pn ja pha.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

11 CHAPTER IX ::
BODHISATTVA.CARITA.DHARMODAYBHISAMBODHI.PRAPACAT.MELVANA.SAAYA.PARICCH
74
iyati1664 madyam | savar1665 pnam | savaram1666 udakam | supriya pupam | sacaya phalam1667 |
jlaka vastram | ka1668 gham1669 | kora1670 sva.gham | kmada devat.gham | kepaa1671
maalam | bodhano1672 maalcrya | upya iya | mitra1673 bhrtaram | rajit1674 devat |
gopit1675 vajra.yo[B:62b]gin | tatpur1676 kin | viklav mtara | svamka1677 pitara | yogya1678
putra | pr pr1679 putr1680 | bahul rpi1681 | loanam1682 agamygamanam | prti1683 bhakyam1684
| dhanur1685 dravya dehi | e e1686 gaccha | pre pre1687 gaccha | tra1688 nsti | vihramo rua | cchora
mraam | jva rak | nra1689 viraktam | hri1690 rga1691 | drava dravyam |
CMP09.092/ kramt pjya suratas tvam iti bruvan sva.devnusmaraam | surato ham iti bruvan |
anurgaymti1692 suprativg1693 vajrasattvasya sdhana || anubodhaymti1694 prativk |
r.vairocana.sdhana1695 || anumodaymti prativk | herukavajrasya1696 sdhana || anurgaymti1697
prativk | r.padmanartevara.sdhana || [B:63a]anumodaymti prativk | vajrasryasya sdhana ||1698
anumardaymti1699 prativk | paramvasya sdhana | devyas1700 t pratipjy ca1701 samayas
1664

iyati] BC; TIB idaya; Pn iyadi (idaya?).


savar] BC; TIB ampari.
1666
savaram] BC; TIB savari.
1667
sacaya phala] C (also Pn); B sacaya phala.
1668
ka] BC; TIB ska.
1669
gha] C (and TIB; also Pn); B sha.
1670
kora] BC; TIB ko rnams; Pn koa.
1671
kepaa] BC; TIB kepana.
1672
bodhano] BC; TIB bhodana.
1673
mitra] BC; TIB mitratara.
1674
rajit] BC; TIB rajina; Pn rajin.
1675
gopit] BC; TIB kovita.
1676
tatpur] C; B ttatpuri; Pn tatpuri; TIB tarmari.
1677
svamka] C; B svaska; TIB svamukha; Pn svaska.
1678
yogya] BC; TIB kayokya; Pn ka yogya.
1679
pr pr] BC; TIB pri pri.
1680
putr] C (also Pn); B putr.
1681
rpi] BC; Pn emends to bhadra.rpi.
1682
loanam] BC; TIB loaa.
1683
prti] B; C phi; TIB(D) vahari; TIB(P) vahira; Pn bahari.
1684
bhakya] B bhaka; C bhakyamiti.
1685
dhanur] BC; TIB dhanuda; Pn dhan.
1686
e e] C (and TIB; also Pn); B e e.
1687
pre pre] B (and TIB); C priye priye.
1688
tra] C (and TIB; also Pn); B may read bhra, though bha and ta look similar in these scripts.
1689
nra] B (and TIB); C either nra or nca.
1690
hri] B (and TIB); C hr.
1691
rga] C (also Pn); B rga.
1692
anurgaymti] BC; TIB anutargaymi.
1693
suprativg] B; C pratiprativk.
1694
anubodhaymti] B; TIB anubodaymi.
1695
rvairocana.sdhana] B; C rvairocanasya adhana; Pn emends to r.vajra.vairocana.sdhana.
1696
herukavajrasya] BC; Pn emends to r.herukavajrasya.
1697
anurgaymti] B anuodaymti, but the syllables oda are underscribed with .rga.; C anurgamaymi; TIB anurgaymi.
1698
anumodaymti prativk | vajrasryasya sdhana] C anumodaymti vk | vajrasryasya sdhana; B anumodaymti prativk
| vajrasattvasya sdhana ||; TIB and Pn .
1699
anumardaymti] B; C (and TIB) anuvaraymi.
1700
devyas] C; B devys.
1701
pratipjy ca] emendation; B pratipj ca; C pratipjy.
1665

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

75
tvam1702 itya tu vk1703 | sva.devat.smaraya1704 | samayo ham iti ca vk1705 |
r.vajrasattva.subhaga.maala.gaa.pjakam1706 iti | vk.cchom.parivarta.krama1707 ||
CMP09.093/ idn kya.cchom1708 nirdiyate | mrdhna.spart prama | lala.spart1709
pratiprama1710 | dakia.bhr.kept1711 krya-siddhi[End MS C]r1712 iti | vme1713 vijayam |
vma.netra.spandand1714 rpavat nr | dakie rpavn nara | vma.rotra.spart suhu.gatam1715 |
dakie sdhu.bhita | [B:63b]dakia.nspua.spard dhpam | vme gandha prayacchati1716 |
jihvy dakie llann msam | vme madya prayacchati1717 | vma.kuki.spard annam | dakie
vyajana prayacchatti1718 | kya.cchom.parivarta.krama ||
CMP09.094/ eva laukika.dhynam apanya mano.rjyam apahya sad pramudita.manastho yoginbhi
saha ramamo yath rj indrabhti1719 tadvat kalevara1720 parivartya vajrakyo bhtvntapurea
sahntardhyaguaivarynvito buddha.ketrd buddha.ketra gacchati | yathkta mla.tantre |
CMP09.095/ sarva.devy.upabhogais tu sevyamnair yath.sukham |
CMP09.096/ svdhidaivata.yogena svam tmna1721 prapjayet ||
CMP09.097/ pjayed1722 anuyogena sarva.yoga.sukhni tu |
CMP09.098/ samsvdayamnas tv atiyogena1723 sidhyati1724 ||
CMP09.099/ anena sarva.bu[B:64a]ddhtm rasyana.sukhena tu |
CMP09.100/ sidhyec1725 chr.vajrasattvyur.yauvanrogya.satsukham ||
CMP09.101/ sarva.buddha.mahkya sarva.buddha.sarasvat |
CMP09.102/ sarva.buddha.mahcitta sarva.buddha.mahmaha ||
CMP09.103/ sarva.buddha.mahrj sarva.vajradhardhipa |
CMP09.104/ sarva.lokevara.pati1726 sarva.ratndhipevara ||
CMP09.105/ tbhi saramyamas tu yty utpatti tv icchata1727 |
1702

samayas tvam] B (and TIB); C svasamayas tvam.


itya tu vk] B ityan tu vk; C iti iyan tu vk; Pn (after TIB) iti pacavk.
1704
svadevat.smaraya] C; B svadevat.smaraya.
1705
vk] B; C prativk.
1706
r.vajrasattva.subhaga.maala.gaa.pjakam] C; B rvajrasattvamagamaala | in the main text, with subha. (srbha?)
written in along the lower margin. TIB seems to follow B; Pn r.vajrasattva ga[a]maala gaa.pjakam.
1707
.cchom.parivartta.krama] C .cchoma.parivartta.krama; B .sthoma.parivartty krama; Pn vkcchoma.parivarty krama.
1708
kyacchom] B; C kyacchomo.
1709
lala.spart] B; C ala.spart.
1710
pratiprama] C; B pratiprama.
1711
dakia.bhr.kept] B; C dakia.bhru kept.
1712
kryasiddhir] B; C (and TIB) kya.siddhir. This is the end of the available section of MS C.
1713
vme] emendation (also Pn); B varme.
1714
vma.netra.spandand] C (also Pn); B vma.netra.spandanmud.
1715
suhugata] emendation (also Pn); B suhusata. This reading may work: a kind of sacricial vessel.
1716
prayacchati] B; Pn prayaccheti.
1717
prayacchati] B; Pn prayaccheti.
1718
prayacchatti] B; Pn prayaccheti.
1719
indrabhtis] rectication; B indrabhti; Pn indrabhti.
1720
tadvat kalevara] emendation (SS); B uddha.kalevara (or, perhaps, [s]tadvakalevara); Pn uddha.kalevara, emending
to uddha.kalevara; TIB suggests *skandha.kalevara (phung poi khog pa).
1721
svam tmna] rectication (also Pn); B and SS svamatmna.
1722
pjayed] emendation; B pjyayaperhaps this could be emended to (pass. op.) pjyeta? Pn pjyate.
1723
samsvdayamnas tv atiyogena] emendation (also Pn); B samsvdayamnastutiyogena.
1724
sidhyati] B; Pn siddhyati.
1725
sidhyec] B; Pn siddhyet.
1726
sarva.lokevara.pati] rectication (also Pn); B sarva.lokevara pati.
1727
tv icchata] emendation; B seems to read tucchata (though another syllable seems to be written in on the top of the .element;
TIB dod pa bzhin du (*yathecchata); Pn tu gacchata.
1703

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

76 12 CHAPTER X :: NIPRAPACA.CARY.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA
CMP09.106/ sarva.dev.mahsiddha1728 cakravart prasidhyati1729 ||
CMP09.107/ athav ya ka.vibhavo1730 nantarokta.kramea kr.prapaca.vistara1731 satata
sampdayitum aakta | tasya niprapacat atyanta.niprapacat ctra r.savare nirdi | t cary
nidarayann ha ||
CMP09.108/ pratyaha pratimsa v pratisavatsara tath |
CMP09.109/ yathdhihnato v pi nayed buddha.savaram iti ||
CMP09.110/ utthito v niao v cakraman v yath.sthita |
CMP09.111/ praharan v prajalpan1732 v yatra tatra yath tathti ||
CMP09.112/ yad yad indriya.m[B:64b]rga.tva yyt tat tat svabhvata |
CMP09.113/ asamhita.yogena sarva.buddha.maya1733 vahed iti ||
CMP09.114/ kha.sama kha.samkram aparyanta sgaropamam1734 |
CMP09.115/ rga.dharma.nayoddeo1735 vilsa krya.vistara1736 ||
CMP09.116/ ghta vastu.mtra ca iya.bodhana.krat |
CMP09.117/ kati janmntara vaktu sahyate rga.deanti ||
CMP09.118/ || r.sarvabuddhasamyoga.kin.jla.savara.nyyena
bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.paricchedo1737 navama ||

12 Chapter X :: niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda
1738

CMP10.001/ || vajraiya uvca || sa.prapaca.cary parisphua.bht niprapaca.cary nirdiatu


bhagavn vajraguru st ||
CMP10.002/ vajragurur ha || sdhu sdhu mahsattva r.guhyasamja.mahyoga.tantrmnyena
niprapaca.cary pratipdaymi v ekgra.cittena |
CMP10.003/ mahav.pradee[B:65a]u phala.pupdy.alakte |
CMP10.004/ parvate vijane sdhyam ida dhyna.samuccayam (||)
CMP10.005/ itydi.tantrokta.manonukla.pradee1739 bhmi.gha v prsda v yathokta.vidhin
sasktya | tatra catur.asrdi.gua.yukta vajra.mai.ikhara.kgra nipdya | tata
prkthakrpagato1740 mahyog bhyganm api sasktya1741 | eka.jti.pratibaddhakai saha
iya.gaair1742 vakyama.kramea1743 mahmudr.sdhanam rabhet1744 ||
1728

sarva.dev.mahsiddha] rectication (also Pn); B sarvadevmahsidhya.


Pn adds iti.
1730
ka.vibhavo] emendation (TIB, also Pn); B is unclear: kavibharavo? kavibharatho?
1731
.vistara] rectication (also Pn); B .vistara.
1732
praharan v prajalpan] B prahara v prajalpa; Pn praharan v jalpan.
1733
sarva.buddha.maya] B; PK and CVP sarva buddha.maya.
1734
aparyanta sgaropamam] B; Pn aparyanta.sgaropamam.
1735
rga.dharma.nayoddeo] B rgadharmanayoddeo; Pn rga.dharma.nayo dveo.
1736
krya.vistara] B (abnormal Sanskrit, but metrical); Pn emends to kr.vistara.
1737
bodhisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvana.saaya.paricchedo]
hisattva.carita.dharmodaybhisambodhi.prapacat.melvaa.sasaya.paricchedo.
1738
[CMP tr. 307315
1739
itydi.tantrokta.manonukla.pradee] B; Pn itydi tantrokte manonukla.pradee.
1740
prkthakrpagato] rectication; B prakthakrpagato.
1741
api sasktya] B; TIB mngon par sbyangs (*abhisasktya).
1742
iya.gaair] emendation (also Pn); B iya.guair; TIB rang gi slob ma (*sva.iyena).
1743
vakyama.kramea] rectication (also Pn); B vakama.kramea.
1744
rabhet] B; Pn rabheta.
1729

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

rectication;

bod-

77
CMP10.006/ tatrya krama | prathamatara paramrtha.satyam lambya svdhihna.kramea
vyutthykobhyotsargnupraveena maaldhipatitvena vyavasthita | tata prkthakram apantn
abhedya.parivrn sva.kya.maalasyavvayava.bhtn vairocandi.maleya.devatkrn adhimucya
sakala.cakram anurgya1745 nija.[B:65b]mudray saha1746 piagrahnubheda.kramea
paramrtha.satya praviati | tato locandi-devbhi1747 catur.brahma.vihra.viuddhy tva
vajracittetydi.gthbhi1748 sacodita svdhihna.kramea jhaiti prabuddha1749
paramnanda.rasnubhavanrtha nava.nya.rasena krati |
CMP10.007/ eva puna punar bhta.koi praviya puna punar vyutthya
paca.tathgata.svabhvn1750 paca.kma.gun svdayati | yath na mlyate manas tathgatralli1751
sampdayati | tatra rpdi.trividha rpa.viayam anubhavati | gta.tantr.vdydi.trividha abda.viayam
anubhavati | pupa.dhpnulepandi.trividha gandha.viayam anubhavati |
kauka.tikta.kaymla.lavadi.trividha rasaviayam anubhavati |
CMP10.008/ tata oabdikkata.yoni pna.stana.bhara.namrvayav ghta.carynvit1752
ca[B:66a]l rajak mlkr na veukr ilpikgavikal1753 v ca bandhu.bht y1754 striyas tsm
anyatam1755 ghtv | tato nirvikalptmako mahyog svtmana1756
sarva.bhva.svabhva.pratipdanya loka.garhitam1757 bhakaya.samaya1758
odhandi.kramebhi-sasktya laukika.nimittopalambham apanya pracchanne pradee
sthitvbhyavaharati |
CMP10.009/ tath ca na mudr.bandho na maala na kua na caitya na pustaka.vcana1759 na
kya.kleo na paa.kha.pa.pratim praamati | na rvaka.pratyekabuddha.araam anusmarati na
tithi.karaa.muhrta.nakatra.klkepaa karoti | sarvam etad adhytmanava sampdayati |
CMP10.010/ yadi smagr.vikala sagraha.maala sampdayitum aakta syt | tatas tena sdhakena
paca.guhya.mahtattvtmakenpi niprapa[B:66b](ca.cary)bhyasany1760 anena kramea |
CMP10.011/ tatrya krama | kcid rpa.vajrkrea darpaa.vyagra.komala.kara.kamal
saumya.nayana.nirka aea.mukt.hra.vikaa.sakaa.pna.payodhar
kicic.chithil.kta.cela.nidaritrddha.nitamba.bimb mahsukhnurgaya prva.koe vyavasthit |
kcic chabda.vajrkrea vikasita.nayana.nirka gra.rasa.lalita.llkti.yuta.rga.
carita.dharma.dean.prakana.kuala.kathodgyana.pragta.kkal.
1745

anurgya] B; Pn anurajya.
A piece of MS B containing the rst three syllables of the rst line is broken o. The syllables mudray sa. are emended from
TIB: rang gi phyag rgya dang lhan cig (Pn concurs).
1747
locandi.devbhi] rectication (TIB and grammar); B locandidevs; Pn locandidev.
1748
These verses are as follows: Mmaks song: tva vajracitta bhuvanevara sattva.dhto tryhi m rati.manoja
mahrtha.kmai | kmhi m janaka sattva.mahgra.bandho yadcchase jvitu adya ntha ||. Buddhalocans song: tva
vajrakya bahu.sattva.priyka.cakra buddhrtha.bodhi.paramrtha.hitnudar | rgea rga.samaya mama kmayasva
yadcchase jvitu adya ntha ||. Lokevaradayits song: tva vajravca sakalasya hitnukamp lokrtha.krya.karane
sad sampravtta | kmhi m surata.carya samantabhadra yadcchase jvitu adya ntha ||. Sarvatathgatakyavkcittasamayavajra.dayits song: tva vajrakma samaygra mahhitrtha sambuddhavaatilaka samatnukamp | kmhi m
gua.nidhi bahuratnabhta yadcchase jvitu adya ntha || (GST XVII.7275).
1749
prabuddha] emendation; B (also Pn) prabuddha..
1750
.svabhvn] B; SS .rpn.
1751
tathgatralli] rectication; B tathgatoralli; Pn tathgatoralli.
1752
Pn inserts yath.
1753
ilpikgavikal] B; Pn ilpikgvikal.
1754
y] emendation (grammar; Pn concurs); B y.
1755
striyas tsm anyatam] B; Pn striyastsmnyatam.
1756
svtmana] B and SS; Pn tvtmana.
1757
loka.garhitam] B; SS loke garhitam.
1758
bhakaya.samaya] B bhakaya.samaya; Pn bhakaya samaya..
1759
pustaka.vcana] rectication (SS; also Pn); B putsaka.vcana.
1760
Again, a few akara-s are missing from the rst line of this folio, due to breakage. Here, the missing syllables are easily
emended. Vowel sandhi sic in MS.
1746

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

78 12 CHAPTER X :: NIPRAPACA.CARY.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA
gtaknuvdana.v.pravdanatay dakia.koe1761 vyavasthit | kcid gandhavajrkrea
sasmita.nayana.nirka snigdhonnata.nakha.maykha.virjita.tmra.jlvanaddha.kara.kamal
nartankra.ghta.mai.maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.[B:67a]mgamadoraga.sra.
candana.karprmoda.vsita.daadik.ku.gandha.vaha.bhjanatay1762 pacima.koe vyavasthit | kcid
rasavajrkrea madhu.nayana.nirka neka.mai.kanaka.rajata.bhjandi.nihita.vividha.vyajana.
sakra.rasa.rasgra.divyhra.mahmta.pathya.bhojana.dhritayttara.
koe1763 vyavasthit | kcit sparavajrkrea sarva.lakalakta.gtr
trival.taraga.bhagbhirmtyanta.ka.madhy1764
romarjy.antarita.vipula.pradakivarta.gambhra.nbhide1765 jaghana.ghana.nitamba.
stabdha.gra.lalita.komala.gati.smita.vadana.saumya.d1766 mahsukhnurgaataytsage
vyavasthit |
CMP10.012/ tato mahsukha r.surata.sukha.rga.carita.pradaranyligana.
cumbana.caa.kucagrahaa.pulakatana.daana.nakhadna.ma[B:67b](rdana.dola)1767 .sc.krpardi.karaa.pramodanatay1768 pracalita.mukthra.
valaya.kaaka.keyra.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.
prajopya.jna.jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.
aka.ntraya.tryaguli.clana.codana.pracodanena1769 skandhdi.svabhvn1770 sarva.tathgatn
nirjhara.dhrkrea drav.bhtn jna.bhmi prpya parama.mahsukha.padam svdayati ||
CMP10.013/ imam artha dyotayann ha mla.tantre ||
CMP10.014/ sevayan1771 kma.gun paca jnrthi.rgia1772 sadti ||
1761

dakia.koe] rectication (also Pn); B dakie koe.


nartankra.ghta.mai.maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.mgamadoraga.sra.
candana.karprmoda.vsita.daadik.ku.gandha.vaha.bhjanatay] emendation; B varttakra.ghta.mai.maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.mgamadoraga.sra.candana.
karprmoda.vsita.daadik.ka.gandha.vaha.bhjanatay; Pn vartakra.ghta.mai.
maydi.bhjana.nyasta.kukumgaru.mgamadoraga.sra.candana.karprmoda.vsita.
daadik.k.gandha.vaha.bhjanatay.
1763
.rasgra.divyhra.] B; Pn .rasgrdivyhra..
1764
tri.valta.raga.bhagbhirmtyanta.ka.madhy]
B
tri.valta.raga.bhagbhirmtyanta.ka.madhy;
Pn
tri.valta.raga.bhagbhirmtyanta.kcchra.madhy.
1765
romarjy.antarita.vipula.pradakivarta.gambhra.nbhide]
emendation;
B
romarjybhavita.vipula.pradadakiavartta.gambhra.nbhi.de; Pn cmardy.kti.tadvipula.pradakivarta.gambhra.nbhide. SS
paraphrases this as: romaraj(j)v.antarita.vipula.gambhra.nbhide.
1766
jaghana.ghana.nitamba.stabdha.gra.lalita.komala.gati.smita.vadana.saumya.d]
emendation;
B
jaghana.ghana.daanakhara.nitamba.stabdha.gra.lalita.komala.gati.
smitavadana.saumya.d; Pn jaghana.ghana.daanakhara.nitamba.stabdha.gra.
lalita.komala.gati.smitavadana.saumyeka. SS paraphrases as: jaghana.ghana.nitamba.stabdha.gra.lalita.komala.gati.smita.vadan
saumya.dy.
1767
Again, MS B is broken here at the top left. Text restored from TIB and SS.
1768
ligana.cumbana.caa.kucagrahaa.pulakatana.daana.nakhadna.ma(rdana.
dola).sc.krpardi.karaa.pramodanatay] Again, MS B is broken here at the top left. Text restored from TIB and SS; Pn
ligana.cumbana.caa.kucagrahaa.pulakatana.
daananakhadanta.mardana.dola.sc.krpardi.karaa.pramodanatay. PU (parallel passage) ligana.cumbana.bhaa(read:
caa).pulakatana.saana.nakhadna.mardana.dol.sc.grmydi.karaa.mohanatay.
1769
.keyra.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.prajopya.jna.jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.aka.natraya.tryaguli.clana.codana.pracodanena] B .keyra.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.prajopya.jna.
jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.aka.na traya.tryaguli.clana.
codana.pracodanena; Pn .keyra.mukua.npura.rava.viayendriya.vajra.padma.samyoga.prajopya.jna.jeya.sampattylikli.madantapatra.krmakaha.aka.natraya.tryaguli.clana.codana.pracodana..
1770
skandhdi.svabhvn] B; Pn and SS skandhdi.svabhvt; PU (parallel passage) skandha.dhtv.yatana.svabhvn.
1771
sevayan] rectication (also Pn); B sevayat. GST, PU, and metre suggest sevet.
1772
jnrthi.rgia] rectication; B jnrthrgia.
1762

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

79
CMP10.015/ yadi rpavajrdayo pi na savidyante | tadakaika.sparavajray saha sampua.yogenpi
sdhayitavyam | yasmt sarva.tathgat sdhakasya kya.maale ntarbht | sarva.devya
spara.vajry kya.maale ntarbht | tasm[B:68a]d abhinnhakrivikalpenbhyasanyam1773 iti
|| mla.stre pratipdayann1774 ha ||
CMP10.016/ atha vajrapi sarvatathgatdhipati
sarva.tathgata.kya.vk.citta.vajra.vidy.vrata.samdna.cary
sva.kya.vk.citta.vajrebhyo nicrayet ||CMP10.017/ kya.vk.citta.vajr
kya.vk.citta.bhvanam |
CMP10.018/ sva.rpeava tat krya1775 laghu siddhir avpyate ||
CMP10.019/ tatrda kya.vk.citta.vidy.vratam ||CMP10.020/ ja.mukua.dhara
bimba sita.vara.nibha mahat |
CMP10.021/ krayed vidhivat sarva mantra.savara.savte1776 ||
CMP10.022/ oabdik ghya sarvlakra.bhitm |
CMP10.023/ cru.vaktr vilk prpya vidy.vratam caret ||
CMP10.024/ locan.pada.sambhogair vajra.cihnais tu bhvayet ||
CMP10.025/ mudr.mantra.vidhna.j mantra.tantra.suikitm1777 |
CMP10.026/ kuryt tthgat bhry buddhabodhi.pratihitm ||
CMP10.027/ guhya.pj prakurvta catu.sandhy1778 mahvrat |
CMP10.028/ kanda.mla.pha[B:68b]lai sarva bhojya bhakya1779 samcaret1780 ||
CMP10.029/ eva buddho bhavec chghra mahjnodadhi1781 prabhu |
CMP10.030/ a.msenava1782 tat sarva prpnuyn ntra saaya ||
CMP10.031/ vane bhik bhramen nitya sdhako dha.nicaya |
CMP10.032/ dadanti te bhaya.trast1783 bhojana divya.maitam ||
CMP10.033/ atikramed1784 yadi vajrtm1785 na vajrkara bhavet |
CMP10.034/ sur ng mahyakm asur mnum api ||
CMP10.035/ prpya vidy.vrata krya tri.vajra.jna.sevitum1786 iti ||
CMP10.036/ eva a.kmvacar dvandvligana.pypti.hasitekita.maithun paramnanda.sukha
kaa kaam anubhavanti | parinipannvasthy csasra yvat satatnanda.mrtayo bhavanti |
imam artha dyotayann ha sarva.deva.samgama.tantre ||CMP10.037/ dvayendriya.sampatty
vyyma.vidhir antare |
1773

abhinnhakrivikalpenbhyasanyam] B; Pn abhinnhakrevikalpenbhyasanyam.
pratipdayann] emendation; B pratipyann.
1775
krya] emendation (GST and TIB; also Pn); B kya.
1776
mantra.savara.savte] B; Pn (and GST) mantrasavara.savtam.
1777
mantra.tantra.suikitm] rectication (also Pn); B mantra.tantra.suikit.
1778
catu.sandhy] B; Pn catu.sattv and emends to catu.sandhya (GST reading).
1779
bhojya bhakya] emendation (GST); B bhojya.bhaka; Pn bhojyabhakya.
1780
samcaret] B is unclearcould be this or samrabhet; GST the former, Pn the latter.
1781
mahjnodadhi] rectication (GST, also Pn); B mahjnodadhi.
1782
amsenaiva] rectication (also Pn); B amsenaiva.
1783
te bhaya.trast] emendation (also Pn); B te bhayast; GST and SS bhaya.santrast.
1784
atikramed] emendation (GST and SS); B (also Pn) atikramanti.
1785
yadi vajrtm] B and GST; SS tri.vajrtm.
1786
tri.vajra.jna.sevitum] B; Pn (GST, PU and SS) tri.vajra.jna.sevitam.
1774

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

80

13 CHAPTER XI ::
ATYANTA.NIPRAPACA.CARY.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP10.038/ hara.citta mune siddhau mahsukham iti smtam ||


CMP10.039/ || niprapacacary.me[B:69a]lvana.saaya.paricchedo1787 daama ||

13 Chapter XI ::
atyanta.niprapaca.cary.melvana.saaya.pariccheda
1788

CMP11.001/ || idnm atyanta.niprapaca.carym1789 avatryate ||


CMP11.002/ parvateu vivikteu nad.prasravaeu ca |
CMP11.003/ mandiv1790 api kryam1791 ida dhyna.samuccayam ||
CMP11.004/ ity.di.tantrokta.manonukla.pradeeu yaki.kikardni bhakta.sarva.nimitta
prasdhayet | atha vttara.sdhakd1792 v mah.sattre1793 v bhakta.mtra1794
sampdytyanta.niprapaca.cary pravied anena kramea |
CMP11.005/ tatrya krama | prathama tvat sdhakenndi.ssrika.dukhnubhava1795 smtya
nirva.sukha kkay1796 sarva.saga.paritygin bhavitavyam || antao rjaivarye1797 pi
dukha.sajin bhavitavyam | dvitya1798 tila.mtrev api vastuu parigraha.buddhi parityajet |
ttya1799 paramrtha.satya sandhya1800 kya.jvita.ni[B:69b]rapekea bhavitavyam | 1801 yathkta
samdhi.rja.stre |
CMP11.006/ tasmt tarhi kumra bodhisattvena1802 ima1803 samdhim kkat kipra
cnuttar samyak.sambodhim abhisamboddhu.kmena1804 kya.jvite cnadhyavasitena1805
bhavitavyam |
CMP11.007/ tath laukika.kudra.siddhir1806 lokottara.mahsiddhi1807 ca na prrthayitavy
vikepatvd vaivartikatvc ca | yathktam asdhraa.guhya.mahyoga.tantre ||
CMP11.008/ athpar sarvaja.siddhi.prptau na kicit siddhim kkati1808 |
sarva.lokyatana.vk.siddhi kikara.siddhi bhadraghaa.siddhi ptla.siddhi
1787

niprapacacary.melvana.saaya.paricchedo] rectication; B niprapacacary.melvaa.sasaya.paricchedo.


[CMP tr. 317332
1789
atyanta.niprapaca.carym] B; Pn atyanta.niprapaca.caryym.
1790
mandiv] rectication (GST, PU; also Pn); B smanndiv.
1791
kryam] emendation (GST, PU; also Pn); B kyam.
1792
atha vttara.] emendation (TIB); B atha cttara.; SS athottara..
1793
mah.sattre] rectication (SS; also Pn); B mah.satre; TIB (PN) suggest *mahsattrea (tshogs [pa] chen pos); TIB (DCo)
suggest *mahsattrasya (tshogs chen poi).
1794
bhakta.mtra] B; SS bhakta.sarva.mtra.
1795
andi.ssrika.dukhnubhava] rectication (also Pn);
B andi.sasrika.dukham anubhava;
SS
andi.ssrika.dukha.
1796
nirva.sukha.kkay] rectication (SS, also Pn); B nirva.sukha kkay.
1797
rjaivarye] B; SS rjyaivarye.
1798
dvitya] emendation (SS); B dvitya; Pn dvitye.
1799
ttya] emendation (SS); B ttya; Pn ttye.
1800
paramrtha.satya sandhya] B; Pn paramrthasatya.sattvya; TIB suggests *paramrtha.satya raddhya (don dam pai
bden pa la dad pas).
1801
SS inserts cathurtha; not found in B or TIB.
1802
Pn adds (as do SRS, SS and TIB) mahsattvena.
1803
ima] rectication (SRS, also Pn); B im.
1804
abhisamboddhu.kmena] rectication (SRS and SS, also Pn); B abhisambodhakmena.
1805
kya.jvite cnadhyavasitena] emendation (SRS); B kya.jvitennadhyavasitena; Pn kya.jvite cdhyavasitena; SS
kya.jvitnadhyavasitena.
1806
laukika.kudra.siddhir] rectication; B laukika.kudra.siddhi; Pn laukika.kudra.siddhi(ddhi).
1807
lokottara.mahsiddhi] B; Pn lokottara.mahsiddhaya.
1808
kkati] rectication (also Pn); B kkyati.
1788

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

81
rjya.siddhi vaya.siddhi pauika.siddhi abhicra.siddhi na prrthayet | tat kasya
heto | yath mahsiddhy.arth kudra.siddhi na kkate | kevala1809 nirvikalpa.siddhau
samavadhna gaccha[B:70a]ti ||
CMP11.009/ tath ckta guhya.siddhau |
CMP11.010/ prayogd ca tattvena varjayet tattva.vit1810 sad |
CMP11.011/ vajrasattvasyhakra1811 muktv1812 nnyatra krayet ||
CMP11.012/ prayogo pi na budhyet1813 uddha.tattva.vyavasthite1814 |
CMP11.013/ nairtmya.pada.yogena1815 yvat tu1816 pratyavekate1817 ||
CMP11.014/ nisvabhva.pada.sthasya divyopya.yutasya ca |
CMP11.015/ siddhyate nirvicrea yat kicit kalpa.coditam ||
CMP11.016/ bhvan.yoga.smarthyt svayam evpatihate |
CMP11.017/ tat sarva kaa.mtrea yat kicit siddhi.lakaam iti ||
CMP11.018/ ato bhyganm1818 apanya hd.gata.jna.mudray saha sampatty ghratara
mahvajradhara.pada1819 nipdaymti shasam avalambya ekkin vakyama.kramea dhyeyam |
CMP11.019/ tatrya krama | yvat skandha.karaako sti tvad vijna.traya.svabhva |
prakty.bhsasya skt jagati vartate svtm partm1820 cti | katha prathambhso dvitya.prakti
s[B:70b] vyu.sayukt yena dio daa1821 bhrmyati | kena rga.virga.madhyargdibhi | api ca
raudra saumya haraa oka kut t1822 vedan itydi.ayuttaraata-praktayo harnia
manasi ktv avidyy niruddha punar vyutthya bhramanti1823 vyu.vat | tena arra.vykulat |
cakur.dndriya1824 yvad viaya npalabhate1825 tvat tatravlambate andi.klbhyst | ato
janma.paramparay nairtmya.dharmbhysato1826 vidagdha.prayogdhigata prakty.bhsasyakatra
mlana ktv paramrtha.satyam lambayed anena1827 kramea ||
CMP11.020/ tatrya krama | skandhdaya skma.dhtau pravianti | skma.dhtu ca puna citte
praviati | tata citta1828 puna caitasike praviati | caitasikas tu punar avidyy tath niyukta svapiti |
tasmin kle citta.caitasikvidy.[B:71a]pravea.lakaa.vismti pacd vismtir api nsti jna.svabhva
1809

kevala] emendation; B kevala; Pn kevala..


varjayet tattvavit] rectication (also Pn); B varjayetattvavit.
1811
vajrasattvasyhakra] emendation (after SS conjecture); B vajrasattva.dhruva krra (or, .kra?); GS vajrasattvd
ahakra; Pn emends to GS.
1812
muktv] emendation (GS, TIB and Pn); B mukty.
1813
prayogo pi na budhyet] B; SS prayogo pi na budhyeta; GS (also Pn) prayog pi na budhyante; TIB suggests *prayogo pi na
kuryt (sbyor ba rnams kyang mi bya ste).
1814
uddha.tattva.vyavasthite] emendation; B uddha.tattve vyavasthite; SS uddha.tattva.vyavasthitai; GS buddha.tattve
vyavasthitai.
1815
nairtmya.pada.yogena] rectication (GS and SS, also Pn) B nairtma.pada.yogena.
1816
tu] B; GS, SS (also Pn) tat.
1817
pratyavekate] B (and GS MSS); GS, SS (also Pn) pratyavekyate.
1818
bhyganm] rectication (also Pn); B bhyaganm.
1819
mahvajradhara.pada] B; SS mahvajra.pada.
1820
partm] emendation (TIB); B paramtm.
1821
dio daa] rectication (also Pn); B diodaa.
1822
t] B; Pn t.
1823
bhramanti] B; Pn bhramati.
1824
cakurdndriya] emendation; B cakurdndriya..
1825
npalabhate] B; Pn nopalabhyate.
1826
.dharmbhysato] emendation; B .dharmbhyasto.
1827
lambayed anena] emendation (also Pn); B lambanodarena, with .ya. is written in the lower margin.
1828
tata citta] emendation (also Pn); B tacitta.
1810

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

82

13 CHAPTER XI ::
ATYANTA.NIPRAPACA.CARY.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

prabhsvaram iti | punar mucati vyu prakti calati | no cet svapnntarodayo1829 yvad vijna na
calati tvat svapiti | prabhsvara samkate | tad eva pratytma.vedya1830 kya.vk.citta.rahita
paramrtha.satyam adhytmbhisambodhir ity ucyate |
CMP11.021/ anennuprvea kya.maala.stha tathgata.vyha mrayet tathaty praveayet
sutar siddhim pnuyd iti | prapacat.niprapacat.carym anapekya ghrataram atra
svarpa.parivarto bhavatty artha || imam evrtham ha1831 sandhy.vykaraa.mahyoga.tantre ||
CMP11.022/ rpdy.dhytmikn dharmn payet vipayancyate |
CMP11.023/ akobhydi.yath.sakhya kalpayet amatho bhavet ||
CMP11.024/ anayor nisvabhvatvt1832 tathat.nta.sajakam |
CMP11.025/ tathat.maale yog sa[B:71b]rva.buddhn praveayed iti ||
CMP11.026/ puna ckta sarva.deva.samgama.tantre ||
CMP11.027/ nirvgni.mahghore bhasmao pi na mucyate |
CMP11.028/ tatas tatra vidyate nndriyrtho na ca dhtava1833 iti |
CMP11.029/ anennuprvea yukty.gambhym adhigama.rp1834 sarva.buddha.janan1835 nicitya
sarvralli1836 viaysakti ca prahya | bhusuku.cary cared1837 anena kramea |
CMP11.030/ tatrya krama | bhu1838 iti bhuktv tan.mtram anusarati |1839 sagam1840 apaharati
dukarair niyamair iti | kicin na cintanyam1841 | su iti suptv etad vijnam avidyopalakita1842
skt.kurvta1843 savvidykukrkita.vijna1844 [na]1845 punar vartayati prabhsvaram eva
skt.karoti nirmala.svabhvam | ku iti kui gacced vi.mtrotsargrtha1846 tan.mtram
anubhavati1847 | sagam apanayati kya.vedan.vi[B:72a]ayendriya.svabhva ca na cintayed iti ||
CMP11.031/ unmatta.vratenpy atyanta.niprapaca.caryy vykhy.tantrokta.kramea caritavyam |
tatrya krama ||
CMP11.032/ nirvikalpo yad vra sthiti1848 bhittv1849 ca1850 laukikm ||
CMP11.033/ caret sarva.kryi buddh payanti tat tad1851 ||
1829

svapnntarodayo] emendation (TIB); B svapnntardayo.


pratytma.vedya] B; Pn pratytma.vedya.
1831
ha] rectication; B ah; Pn .mmah..
1832
nisvabhvatvt] rectication; B nisvabhvatvat.
1833
na ca dhtava] emendation; B nuduvyavata; Pn (based on ta si [Tattvasiddhi?]) na tatra vidyate tattva nendriyrth na
dhtava |, or (based on TIB) tatas tatra vidyate nendriyrtho tra na dhtava |.
1834
adhigama.rp] rectication (also Pn) B adhigama.rpa.
1835
sarva.buddha.janan] rectication (also Pn); B sarvabuddhajanan.
1836
sarvralli] rectication; B (also Pn) sarvrallir.
1837
bhusuku.cary cared] emendation (SS); B bhusuku.caryay cared.
1838
bhu] rectication (also Pn); B bh.
1839
anusarati] B; TIB suggests *anusmarati (rjes su dran pa); Pn emends after TIB.
1840
sagam] B; Pn sagamam.
1841
cintanyam] rectication (also Pn); B cintanym.
1842
vijnam avidyopalakita] B vijnavidyopalakita with .ma. written in the lower margin of the MS; Pn vijya na
vidyopalakita.
1843
kurvta] rectication (also Pn); B kurvta.
1844
savvidykukrkita.vijna] rectication (also Pn); B savvidykukrakita.vijna.
1845
na] suggested by TIB and likely given the context.
1846
vi.mtrotsargrtha] rectication (TIB, also Pn); B vidytroccharggrthan.
1847
anubhavati] B; SS eva smarati.
1848
vra sthiti] rectication (SS; also Pn); B vrasthiti.
1849
bhittv] B is unclear, reading bhitv; Pn (and SS) hitv.
1850
ca] B; Pn and SS tu.
1851
tat tad] B (and TIB); SS ta sad.
1830

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

83
CMP11.034/ blavad vicared yukty sarva.siddhir na saaya1852 |
CMP11.035/ nirbhogo1853 yad yog tad varanti sampada ||1854
CMP11.036/ aea.ppa.yuktn mohvaraa.susthit |
CMP11.037/ unmatta.vrata.yogena a.msd amogha.siddhaya1855 ||
CMP11.038/ sarva.buddhn svaya payet sarva.kmai prapjyate1856 |
CMP11.039/ na ko na ca hnitva svecchyur jyate vapu ||
CMP11.040/ anuttar par bodhi samprpnoty aprayatnata ||
CMP11.041/ vin yatnena sidhyanti sarva.kma.sukhotsuk |
CMP11.042/ parama.gambhra.pada nitya gacchas tihan niaaka1857 ||
CMP11.043/ prabhsvara.jna.kau[B:72b]aly1858 yogin lakaa1859 sad |
CMP11.044/ anena dhyna.yogena1860 citta.ratna dhbhavet ||
CMP11.045/ adhihna ca kurvanti buddh bodhi.pratihit ||
CMP11.046/ eva bhtv nivias1861 tu bhvayed bhva.tat.para |
CMP11.047/ yvan na khidyate citta samhita.mana1862 sudh ||
CMP11.048/ khinnas1863 tu paryaet pacd yath.rucita.ceita |
CMP11.049/ bhvayed1864 vipul bodhim ad.unmlitekaa ||
CMP11.050/ hasan jalpan kvacit tihan kvacit kuryt pravartanam |
CMP11.051/ bhvansakta.cittas tu yath khedo na jyate ||
CMP11.052/ eva samdhi.yuktasya1865 nirvikalpasya mantria |
CMP11.053/ klvadhi1866 parityajya sidhyate1867 nuttara padam iti ||
CMP11.054/ eva mdu.madhydhimtra.bhedena yathnurpea1868 ca tri.vidha.cary pakd v msd
v yvat a.msd vbhyasyamnasya1869 mahmudr.siddhi.nimittam upajyate | tatrda nimittam |
CMP11.055/ skma.rpa laghu.spa[B:73a]ra vypti.samprptam1870 eva ca |
CMP11.056/ praka cava sthairya ca vaitva kmvasnikam iti ||
1852

sarva.siddhir na saaya] B sarvasiddhirnasansaya; SS sarvata chinnasaaya; Pn emends to SS (as TIB).


nirbhogo] B; SS nirbhso.
1854
PKYM cites this verse as from the CMP itself, but reads: blavad vicared yog chinnasaaya | nirbhogo yad yog tad
varanti sampada |. SS nirbhso for nirbhogo.
1855
a.msd amogha.siddhaya] B; SS a.msmogha.siddhaya.
1856
prapjyate] B; SS (also Pn) prapryate.
1857
nitya gacchas tihan niaaka] B nityahanniaaka with .gacchanti. written in the margin below; Pn
parama.gambhra.pada nitya gacchanti suniaak, and emends to gambhrapada nitya gacchet tihan niaaka;
SS gambhrapada nitya gacchas tihan niaaka.
1858
prabhsvara.jna.kaualy] B (and TIB); Pn prabhsvara.jna.kaualyd; SS prabhsvara.vijna.kaualyd.
1859
lakaa] B; SS lakae.
1860
anena dhyna.yogena] B; SS anenaiva hi yogena.
1861
bhtv nivias] B; SS bh[mi]nivias.
1862
samhita.mana] B; SS (also Pn) samhita.man.
1863
khinnas] B; SS syannas.
1864
bhvayed] B; SS bhvayan.
1865
samdhi.yuktasya] rectication (SS; also Pn); B samdhiryuktasya.
1866
klvadhi] rectication (SS; also Pn); B klvadhi
1867
sidhyate] B and SS; Pn siddhyate.
1868
yathnurpea] B; TIB suggests *yuvnurpea (na tshod dang rjes su mthun pas); SS vayasnurpea.
1869
a.msd vbhyasyamnasya] emendation (SS, also Pn); B a.msbhyasyamnasya.
1870
.samprptam] emendation (SS); B .samprptim. AK laghu.spara.vypti samprptir.
1853

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

84

13 CHAPTER XI ::
ATYANTA.NIPRAPACA.CARY.MELVANA.SAAYA.PARICCHEDA

CMP11.057/ punar api svapna.nimittam ha r.guhyasamja.mahyoga.tantre ||


CMP11.058/ bodhi.jngra.samprpta payate1871 buddha.suprabham |
CMP11.059/ buddha.sambhogakya ca1872 tmna laghu payati |
CMP11.060/ traidhtuka.mahsattvai pjyamna ca payati ||
CMP11.061/ buddhai ca bodhisattvai ca paca.kma.guair dhruvam |
CMP11.062/ pjita payate nitya1873 mahjngra.sambhavam1874 |
CMP11.063/ vajrasattva.mahbimba vajradharma.mahyaam1875 ||
CMP11.064/ sva.bimba payate svapne guhyavajra.mahya1876 |
CMP11.065/ praamanti mahbuddh bodhisattv ca vajria ||
CMP11.066/ drakyati1877 dn svapnn kya.vk.citta.siddhidn1878 ||
CMP11.067/ sarvlakra.sampr sura.kany manoramm |
CMP11.068/ draka1879 drik payan1880 sa siddhim adhigacchati ||
CMP11.069/ daadik.sarva.buddhn ketra.sth1881 payate1882 dhruvam |
CMP11.070/ dadanti1883 h[B:73b]a.citttm dharma.gaja manoramam ||
CMP11.071/ dharma.kya.gata sarva sarva.sattva.parvtam |1884
CMP11.072/ payate yoga.samaye1885 dhyna.vajra.pratihita iti ||
CMP11.073/ vajraiya uvca || yadi sdhako da.satyo pi prva.vsanbhysa.balt
k.vijya.sevdi.vyprair1886 vyagratay tri.vidha.cary na caret1887 smagrvaikalyd
yath.tantrokta.vidhna sampdayitum1888 aaktatvc1889 ca sa kla.kriy ktv janmntare
punar.bhava pratilabhed utho mahvajradharatva pratilabhate ||
CMP11.074/ vajragurur ha ||
CMP11.075/ npaneyam ata kicit prakeptavya na kicana |
CMP11.076/ draavya bhtato bhta bhta.dar vimucyata iti ||
1871

payate] B (and SS); Pn (and GST) payati.


ca] B (and SS); GST v.
1873
nitya] B (and SS); GST bimba.
1874
mahjngra.sambhavam] B; SS and GST mahjna.samaprabham.
1875
vajrasattva.mahbimba vajradharma.mahyaam] B; GST (also Pn) vajrasattva mahbimba vajradharma mahyaam;
SS vajrasattva.mahvidya vajrasattva.mahyaam.
1876
guhyavajra.mahya] rectication (GST, also Pn)); B guhyavajra.mahyaa; SS guhyavajra.mahaya.
1877
drakyati] emendation; B and SS drakanti; GST drakyata, or drakyate, or drakyanta; Pn drakyanti.
1878
kya.vk.citta.siddhidn] rectication (also Pn); B kya.vk.citta.siddhivn; GST renders accus. object in singular.
1879
draka] rectication (GST; also Pn); B draka.
1880
payan] B and GST; SS payet.
1881
ketra.sth] B; Pn (after GST) ketra.stha; SS ketra (with syllable missing).
1882
payate] B, GST, and SS; Pn payati.
1883
dadanti] B and GST; SS dadti.
1884
dharma.kya.gata sarva sarva.sattva.parvtam] emendation; or, alternatively, dharma.cakra.gata kya
sarva.sattva.parvtam; B dharma.kya.gata sarva.sattva.sattva.parvtam; GST dharma.cakra.gata kya sarva.buddhai
parivtam; Pn dharma.cakra.gata kya sarva.sattva.parivtam.
1885
yoga.samaye] B and GST; SS yogaye.
1886
k.vijya.sevdi.vyprair] B; Pn ki.vijya.sevdi.vyprair.
1887
caret] emendation (also Pn); B cet.
1888
sampdayitum] rectication (also Pn); B sampyitum.
1889
aaktatvc] B; Pn aakyatvc.
1872

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

85

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

CMP11.077/ nipanna.kramasyatad adhivacana yad uta bhta.daranam iti | bhta.daranc


chvatoccheda.sakrntdi.dayo1890 niruddhyante1891 | tathpi vyavahram ritya
sakrnti.viuddhi ni.[End MS B]1892

14 Glossaries
NOTE: Though I had intended to include comprehensive English-Sanskrit-Tibetan glossaries here, as a
contribution to the further development of esoteric Buddhist lexicography, limitations of space and time
have rendered this impracticable.
A tilde (~) before Tibetan entries indicates an attested equivalent that I judge to be either erroneous or
imperfect.

14.1

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

English
abode
accomplished [nature], perfection,
completely perfected
accomplishment
action, function, rite
activity
activity
acute
adamant, adamantine
adamantine body
adamantine body samdhi
adamantine gnosis
adamantine samdhi
Adamantine Way
on
sthetic mood

afterlife
aggregate
aim
aim
air
air element
air reality
kagarbha
Akobhya
alchemy
ambrosia
Amitbha
Amoghasiddhi

Sanskrit
raya
parinipanna
siddhi
karman
karaa
kriy
nipua
vajra
vajradeha
vajra-bimbopamasamdhi
vajra-jna
vajropama-samdhi
vajrayna
kalpa
rasa

paraloka
skandha
ktya, krya
artha
vyu, mruta
vyu-dhtu
vyu-tattva
kagarbha
akobhya
rasyana
amta
amitbha
amoghasiddhi

Tibetan
gnas
yongs su grub pa, yongs su rdzogs pa
dngos grub, grub
las
bya ba
bya ba
mdzangs
rdo rje
rdo rje lus
ting nge dzin rdo rjei gzugs lta
bu
rdo rjei ye shes
rdo rje lta bui ting nge dzin
rdo rje theg pa
bskal pa
ro

jig rten pha rol


phung po
bya ba, don
don
rlung
rlung gi khams
rlung gi de kho na nyid
nam mkhai snying po
mi bskyod pa
ra sa ya na
bdud rtsi
snang ba mtha yas, od dpag tu med pa
don yod grub pas

1890

.sakrntdi.dayo] B: Pn .sakrntydi.dayo.
niruddhyante] rectication (also Pn); B niruddhanti.
1892
The Nepalese MS (B) ends at this point and, with it, the extant Sanskrit text of the CMP.
1891

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

86

14 GLOSSARIES

analogy
animal realm
animate
anxiety
anxiety
aphorism
apocalypse
appearance
appearance
ralli
arduous practices
array
arrogance
art
ascending [air]
ascetical practice
attainer

aupamya
tiryag-yoni
jagama
cakita
kauktya
paryya
pralaya
kti
kra
ralli
dukara-cary
vinysa
mna
upya
udna
niyama
prpaka

attendant
audible vocalization
auspicious
authentic
bad
bad rebirth
basis
bearer of gnosis
beatic body
beginner
beginningless [time]
being
bell
beloved
between-being
beyond the senses
bhusuku
bile
birth
birthless
blame
blink of an eye
Blissful One
bodhisattva
bodiless
bodily token
body

anucar
abda-ruta
iva
sadbhva
aubha
durgati
raya
jna-vhin
sambhogakya
dikarmika
andi
sattva, jana, jagat, jantu
gha
priy
antarbhava
atndriya
bhusuku
pitta
janman
anutpda
nind
nimia
sugata
bodhisattva
amrti[ka]
kya-cchom
kya, deha, bimba, mrti,
arra, vigraha, kalevara
kya-viveka
kya-vajra

body isolation
body vajra

dpe
dud groi skye gnas
rgyu ba
dogs pa dang bcas pa
gyod pa
rnam grangs
jig pa
rnam pa
rnam pa
a ra li
spyod pa dka ba
rnam par dgod pa
khengs pa (nga rgyal)
thabs
gyen rgyu, steng du rgyu ba
brtul zhugs
thob par bya ba

rjes su spyod pa
sgra grag pa
zhi ba
yang dag pa
mi dge ba
ngan gro
gnas
ye shes ba zhig pa nyid
rdzogs longs spyod pai sku
las dang po pa
thog ma med pa
sems can, gro ba, skye bo
dril bu
srid pa bar ma pa
dbang po las das pa
bhu su ku
mkhris pa
skye ba
skye ba med pa
smad pa
mig btsums
bde bar gshegs pa
byang chub sems dpa
lus med pa
lus kyi brda
lus, sku
lus rnam par dben pa
sku rdo rje

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

87

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

boldness

shasa

dka ba la sbyor ba

bond
bow of Indra
breath
brilliance
buddha
buddha-eld
buddhahood
cause
ceaseless, unceasing
celestial palace
characteristic
character-less
charnel ground
chief principle
city of gandharvas
clan
clinging to [material] things
coarse
color, phoneme
commission
common
common knowledge
communion
co-moving [air]
companion
comparable
compassion
completely perfected

bandhana, prabandha
indra-dhanu
nivsa, vsa
prabhsvara
buddha
buddha-ketra
buddhatva
hetu, kraa
anirodha
kgra
lakaa
alakaa
mana
pradhna
gandharva-nagara
kula
bhva-graha
sthla
vara
adhypanna
smnya
loke nicaya
yuganaddha
savha
sahacar
upameya
karu, kruya
parinipanna

completely without elaboration

atyanta-niprapacat

completely-pure gnosis of the


Realm of Reality
conceit
concept, conceptuality,
conceptualizing, conception
conch shell
condiment
condition
condition
condence
confusion
conjunction
connate
conscious intention

bcing ba, ching ba


lhai dbang poi gzhu
dbugs
od gsal ba
sangs rgyas
sangs rgyas kyi zhing
sangs rgyas nyid
rgyu
gag pa med pa
gzhal yas khang
mtshan nyid
mtshan nyid med pa
dur khrod
gtso
dri zai grong khyer
rigs
dngos por dzin pa
rags pa
kha dog
spyod pa
tha mal pa
nges pa
zung du brel pa, zung du jug pa
yang dag par rgyu ba
lhan cig spyod pa
~mi srid pa
snying rje
yongs su grub pa, yongs su rdzogs
pa
shin tu spros pa med pa

suviuddhadharmadhtu-jna
manana
vikalpa

chos kyi dbyings rnam par dag


pai ye shes
rlom sems
rnam par rtog pa, rnam rtog

akha
vyajana
pratyaya
avasth
adhimukti
bhrnti
sannipta
sahaja
vijna-sakalpa

dung chos
tshod mo
rkyen
gnas skabs
lhag par mos pa
khrul pa
dus pa
lhan cig skyes pa
rnam par shes pai kun du rtog pa

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

88

14 GLOSSARIES

consciousness
consecrated
consecration
consequences of action
consonant, letter
consort
consort discipline
constituted of
constitution [of]
consummation
contact, tactile object
Contentious Era
context of exertion
continuum, linked continuity
conveyance
corpse

vijna
adhihita
adhihna
karmnta
vyajana
mudr
vidy-vrata
adhihita
adhihna
paryanta
spara
kali-yuga
ghaamnvasth
tantu, prabandha
vhana
kalevara (kaevara)

rnam par shes pa


byin gyis brlabs pa
byin gyis brlabs pa
las kyi mtha
gsal byed
phyag rgya
rig pai brtul zhugs
byin gyis brlabs pa
byin gyis brlabs pa
mthar thug pa
reg pa
rtsod pai dus
slob bzhin pai gnas skabs
rgyun, rgyud
bzhon pa
lus, phung po

court poems
crafty
craving, thirst
creation
creation stage, creation process
critical wisdom
critical wisdom and liberative technique
crown prince
crown-protrusion
crucial point
cryptic expressions
crystal
kin
darkness
death, passing away
deceitful
deed
deep investigation
delement

kvya
aha
t
utpatti
utpattikrama
praj
prajopya

snyan dngags
g.yo
sred pa, skom pa
bskyed pa, skye ba
bskyed pai rim pa
shes rab
nas shes rab dang thabs

rja-kumra
ua
artha-vaa
nigha-abda
sphaika
kin
tmas
maraa
kapaa
kriy
parmara
saklea, klea

denitive meaning
delicacies
deluded
delusion
dependent co-origination
depression
desire
Desire Realm
destruction

ntrtha
bhojya
mohita
avidy
prattya-samutpda
kheda
kma
kmadhtu
abhicruka

rgyal poi bu gzhon nu


gtsug gtor
don gyi dbang
sgra sbas pa
shel
mkha gro ma
mun pa
chi ba
sgyu
bya ba
yongs su tshol ba
kun nas nyon mongs pa, nyon
mongs pa
nges pai don
myang, bca ba
rmongs pa
ma rig pa
rten cing brel bar byung ba
skyo ba
dod pa
dod pai khams
mngon spyod

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

89

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

devotion
Dharma
digits
disagreeable
discernment
dispassion
dissolving [process]
distinctive term
divine body
divine form
divine perception
divine, divinity, deity
divinity reality
divinity-body
domain
domination
doubt
dream
dreamlike
dual
dwelling
dwelling place
earth
echo
eect
eortless
eight great powers
eight superhuman powers

bhakti, paryaa
dharma
pratyaga
viama
saj
virga
anubheda
pthak-saj
devat-vigraha
devat-rpa
devatopalabdhika
devat
devat-tattva
devat-mrti
viaya
vaya
saaya
svapna
svapnopama
dvaya
nilaya
raya
mhendra
pratirutka
krya
anbhoga
aa-mahsiddhi
aaguaivarya

eight worldly concerns


elegant
element
elemental derivative
elixir of immortality
eloquence
emanated body
emancipation
embracing
emerging, emergence
emitting, owing-forth
empty
enjoyment
enlightenment

aa-loka-dharma
gra
dhtu
bhautika
rasyana
pratibhna
nirma-kya
apavarga, nirya
ligana
vyutthna
spharaa
rikta
paribhoga, upabhoga
abhisambodhi, bodhi

enlightenment process

abhisambodhi-krama,
sambodhikrama
pravea
pravyhra

entering
enunciation

mos, mchog tu gzhol ba


chos
nying lag
mi zad pa
du shes
dod chags dang bral ba
rjes su gzhig pa, gzhig pa
ming tha dad pa
lhai sku
lhai sku
lha ru nye bar dmigs pa
lha
lhai de kho na nyid
lhai sku
yul
dbang
som nyi
rmi lam
rmi lam lta bu, rmi lam dang dra ba
gnyis pa
gnas
gnas, brten pa
dbang chen
brag ca
bras bu
lhun gyis grub pa
grub pa chen po brgyad
yon tan gyi dbang phyug brgyad

jig rten gyi chos brgyad


snyan
khams
byung ba las gyur pa
ra sa ya na
spobs pa
sprul pai sku
nges par byung ba
khyud pa
ldang ba
spro ba, byung ba
gso ba
longs spyod, spyod pa
mngon par rdzogs par byang chub
pa, byang chub
mngon par byang chub pai rim pa
jug pa
smra ba, brjod pa

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

90

14 GLOSSARIES

envy
equality gnosis
equipoised
era
erotic play
eroticism
erudite
essenceless, insubstantial, naturelessness, essencelessness
essencelessness
establishment
ethics

etymological explanation
evacuative [air]
evil
excellent
exhalation
exhaustion
existence
exoteric sciences
experience
explanatory tantra
extraction of the mantra
extremely void
eye
eye of gnosis
facticity
faith
fame
fault
fear
feeling
nancial means
ne atoms
nger-snapping
re
re-oering-pit
ve ambrosias
ve gnoses
ve objects of [sense] desire
ve realms [of rebirth]
ve subjects
vefold process

xed
avor

mtsarya
samat-jna
sampanna
yuga
kr
gra
bahu-ruta
nisvabhva

phrag dog
mnyam pa nyid kyi ye shes
snyoms par zhugs pa
dus
rol mo
steg pa
mang du thos pa
dngos med, dngos po med pa

nisvabhva
siddhi
la

dngos med
dgnos grub, grub
tshul khrims

nirukti
apna
aubha
sdhu
ucchvsa
klamatha
bhava
bhya-stra
bhva
vykhy-tantra
mantroddhra
atinya
caku
jna-caku
dharmat
raddh
yaas
doa
bhta
vedan
vibhava
paramu
accha
tejas, hutabhug, agni
kua
pacmta
paca-jna
pacakmagua
gati-pacaka, pacagati
paca-jna
paca-krama

sthita
rasa

sgrai nges pai tshig


thur du sel ba
mi dge ba
legs, legs so
dbugs byin pa, dbugs byung ba
dub pa
srid pa
~dang poi bstan bcos
dngos po
bshad pai rgyud
sngags btu ba
shin tu stong pa
mig
ye shes kyi mig
chos nyid
dad pa
grags pa
nyes pa
jigs pa
tshor ba
byor ba
rdul phra rab
se gol
me
thab khung
bdud rtsii chu
ye shes lnga
dod pai yon tan lnga
gro ba lnga
shes pa lnga
go rims rnam pa lnga

gnas pa
ro

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

91

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

esh
irtation
folk, world
food
foot
force
form
form, appearance
formless
fortitude
foundation
foundationless
four continents
Four Noble Truths
four pure abodes
four voids
fourfold procedure
free of impurity
free of perception, radianceless
fruit, result
function
function
function
function-accomplishing gnosis
gain

Ganges river
gas
generosity
ghee
glorious
gnosis
gnosis being
gnosis consort
gnosis of brilliance
gnosis of critical-wisdom
gnosis of imminence
gnosis of individuating discernment
gnosis of liberative art
gnosis-body
goddess
good and evil
good deed
good rebirth
good thing

msa
vilsa
loka
hra, bhakya
pda
smarthya
rpa
kra
arpin, nirkra
utsha
laya, raya
anlaya
catur-dvpa
caturryasatya
catur-brahma-vihra
nya-catuaya
caturvidha-nyya
ansrava
nirbhsa

sha
rnam par rol pa, rnam par sgeg pa
jig rten pa
kha zas, bza ba, zas
zhabs
stobs
gzugs
rnam pa
gzugs med pa, rnam pa med pa
spro ba
gnas, gzhi
gzhi med pa, gnas med pa
gling bzhi
phags pai bden pa rnam pa bzhi
tshangs pai gnas pa bzhi
stong pa nyid rnam pa bzhi
tshul rnam pa bzhi
zag pa med
snang ba med pa

phala
karman
kriy
vypra
ktynuhna-jna

bras bu
las
bya ba
las, bya ba
bya ba sgrub pai ye shes

lbha

rnyed pa

gag
vta
dna
ghta
r
jna
jna-sattva
jna-mudr
prabhsvara-jna
praj-jna
lokopalabdha-jna
pratyaveka-jna

gag
rlung
sbyin pa
mar
dpal
shes pa
ye shes sems dpa
ye shes kyi phyag rgya
od gsal ye shes
shes rab kyi ye shes
snang ba nye bar thob pai ye shes
so sor rtog pai ye shes

upya-jna
jna-mrti
dev
ubhubha
sucarita
sugati
dharma

thabs kyi ye shes


ye shes kyi sku
lha mo
dge ba dang mi dge ba
legs par spyod pa
bde gro
chos

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

92

14 GLOSSARIES

good, virtuous
grace
gradual process
gradually
grammar
grave
great bliss
great caring
great elephant
Great Hero

great one
great person
Great Sage
Great Seal
great void
Great Yoga
Great Yoga Tantra
habitat
harem
hatred
heap
heart
heaven
hell
hero
heros march samdhi
heroism
hide-bound
holistic [process]
Holy Teaching
host-maala
human
hundred clans
hunger
ignorance
I-habit
illicit sex
illusionist

images, radiance
imaginative yoga
immaterial
immediate
imminence gnosis
impassioned, red
imperceptible

kuala, ubha
prasda
krama-vtti
kramaa
vykaraa
guru
mahsukha
mahkp
mahnga
mahvra

dge ba
bka drin
rim gyis jug pa
rim gyis, rim gyis jug pas
by ka ra a
lci bar gyur pa
bde ba chen po
snying rje chen po
glang po chen po
dpa bo chen po

mahsattva
mahpurua
mahmuni
mahmudr
mahnya
mahyoga
mahyoga-tantra
dhra
antapura
dvea
ri
cetas
svarga
naraka
vra
sragama-samdhi
vrya
prvacanika
piagraha
saddharma
gaa-maala
nara
ata-kula
kut
moha
ahakra
agamygamana
mykra

sems dpa chen po


skyes bu chen po
thub pa chen po
phyag rgya chen po
stong pa chen po
rnal byor chen po
rnal byor chen poi rgyud
rten
btsun moi tshogs
zhe sdang
spungs pa
sems
mtho ris
dmyal ba, dmyal, sems can dmyal ba
dpa bo
dpa bar gro bai ting nge dzin
brtson pa, brtson grus
gsung rab
ril por dzin pa
dam pai chos
tshogs kyi dkyil khor
mi
rigs brgya
bkres pa
gti mug
ngar dzin pa, bdag tu rlom pa
~gro ba dang ong ba
sgyu ma mkhan

avabhsa
kalpita-yoga
arpa
yugapat
upalabdha-jna
rakta
avijaptika

gzugs su snang ba, snang bar byed pa


rtog pai rnal byor
gzugs med pa
cig car
nye bar thob pai ye shes
kun du chags pa, dmar ba
rnam par rig pa med pa

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

93

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

imperishable
impermanent,
impermanence
impurity
inanimate
inclination
inconceivable
incorporeal
indivisible
Indras [rain]bow
inexpressible
inference
inhabitant
inhalation
initiation
instant
instantaneously
insubstantial

akaya
anitya

mi zad pa, zad pa med pa


chad pa, mi rtag pa

mala
jaa, sthvara
aya
acintya
nirkra
abheda, abhedya
indryudha
anabhilpya,
ankhyeya, avcya
anumna
dheya
pravsa
abhieka
lava
jhaiti
nisvabhva

dri ma
bems po, mi rgyu ba
bsam pa
bsam gyis mi khyab pa
rnam pa med pa
dbyer med, mi phyed pa
ja tshon
brjod du med pa, ming med, tshig med pa,
brjod med pa
rjes su dpag pa
brten pa
dbyugs rngub pa, rngub par gyur ba
dbang bskur ba
thang cig
skad cig tsam gyis
dngos med

intellection
intelligence, intellect
intention
intentional speech
intentional speech, allusive expression
intentional speech, spoken of
intentionally
interpretable meaning
intrinsic character
introspectively known

cint
buddhi
abhiprya
sandhyya-vacana
sandhy-vacana

sems dpa (sems pa)


blo, blo gros
dgongs pa
dgongs te gsungs pa
dgongs pas bshad pa

sandhyya-bhita,
sandhyya-vkya
neyrtha
sva-lakaa
pratytmavedya

dgongs par bshad, dgongs pai tshig

irreversible
irrigation machine
isolated
jargon expressions
jewel
joy
just as it is
kindness
kissing
Kitigarbha
language
languid
learned one
learning, instruction
letter

avaivartika
gha-yantra
vivikta
ruta
ratna
nanda
yathbhta
anukamp
cumbana
kitigarbha
ruta
stabdha
paita
ik, ruta
vyajana

drang bai don


rang gi mtshan nyid
so so rang rig pa, rang gis rig pa, so so
rang rig par gyur pa, so so rang gis rig
pa
phyir mi ldog pa
zo chun gyi khrul khor
dben pa
sgra ji bzhin ma yin pa
rin po che, rin chen
kun dga
ji lta ba bzhin du
[thugs] brtse ba
o byed pa
sai snying po
skad
dal [ba]
mkhas pa
bslab pa thos pa
yi ge

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

94

14 GLOSSARIES

letter
liberation

lipika
moka

liberative art, technique, art


life
life-cycle, sasra
light
light ray, beam
limbs
limitless
literal meaning
Locan, (Buddha) Locan
logical consequence
logical disputation
logicians
Lokevara
Lord
lord of the ten stages
loss
lotus (vagina)
lovely
lovemaking
lower rebirth
luminance, light
luminance-imminence

upya
jvita, jti
sasra
prabh
kiraa, rami
aga
ananta
yathruta
locan
prasaga
tarka
trkika
lokevara
bhagavant
daabhmvara
albha
padma
lalita
surata
apya
loka
lokopalabdha[ka]

luminance-radiance
lump
machine
mad discipline
Mahvairocana
Mmak

lokbhsa
pia
yantra
unmatta-vrata
mahvairocana
mmak

maala, orb
manifest
manifestation
manner

maala
vyakta
pravtti
rpa, krama,
nyya
mantra
mantra-mrti
mantra-tattva
mantrin
mra
skandha
pia
svmin
aamvra

mantra
mantra body
mantra reality
mantrin
Mra, demons
mass
mass
master
master of the eighth [stage]

yi ge
thar pa, grol ba

thabs
srog, tshe rabs
khor ba
od
od zer
yan lag
mtha yas pa
sgra ji bzhin pa
spyan, sangs rgyas spyan
thal ba
rtog
rtog ge pa
jig rten dbang phyug
bcom ldan das
sa bcui dbang phyug
ma rnyed pa
padma
rgya che ba
rab tu dga ba
ngan gro, ngan song
snang ba
snang ba nye bar thob pa, snang ba
thob pa
snang ba mched pa
gong bu
khrul khor
smyon pai brtul zhugs
~rnam par snang mdzad
m ma k

yoga,

dkyil khor
gsal ba
jug pa
gzugs, rim pa, rim, tshul
sngags
sngags kyi lus
sngags kyi de kho na nyid
sngags pa
bdud
phung po
phung po
bdag po
sa brgyad pai dbang phyug

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

95

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

material
meaning, aim, object, point, in order to
meditation
meditative cultivation
meditative cultivator
mental elaboration
mental fancies
mental functioning
mental factors
mentation
mentor
mentor of the world
mere trice
merely mind
merit

rpa
artha

gzugs
don

dhyna
bhvan
bhvaka
prapaca
manorjya
manaskra
caitasika,
caitasikadharma
manas
guru
jagad-guru
muhrta
citta-mtra[t]
puya

bsam gtan
bsgom pa, bsgoms pa, sgom pa
bsgom par bya ba
spros pa
yid la re ba
yid la byed pa
sems las byung ba, sems pa
yid
bla ma, slob dpon
gro bai bla
yud tsam
sems tsam
bsod nams

metabolic [air]

samna

mind
mind and body
mind isolation
mind vajra
mind-made body
mind-made body
mind-vajra samdhi
mine-habit
miracle
mirage
mirror
mirror-like gnosis
misdeed
mode
moment
monk
moon
moon in water
Mount Sumeru
mount, conveyance, vehicle
natural recitation
nature, essence, intrinsic reality
naturelessness
navel

citta
nmarpa
citta-viveka
citta-vajra
manomayadeha
manomaya-kya
citta-vajra-samdhi
mamakra
ddhi
marci[ka]
dara, darpaa
dara-jna
ducarita
prakra
kana
bhiku
candra, ain, soma
udaka-candra
sumeru
vhana
prakti-jpa
svabhva

mnyam gnas, me dang mnyam du


gnas pa
sems, yid
[ming gzugs]
sems rnam par dben pa
sems rdo rje
yid kyi rang bzhin gyi lus
yid kyi rang bzhin gyi sku
thugs kyi ting nge dzin
ngar sems pa, nga yir dzin pa
rdzu phrul
smig rgyu
me long
me long lta bui ye shes
nyes par spyod pa
rnam pa
skad cig
dge slong
zla ba
chu zla
rii rgyal po ri rab
bzhon pa
rang bzhin bzlas pa
ngo bo nyid, rang bzhin, ngo bo

nisvabhva
nbhi

dngos med
lte ba

nine sthetic moods

nava-nya-rasa

nyams rnam pa dgu

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

96

14 GLOSSARIES

nirva
noble one, noble man
noble woman
non-Buddhist ascetic
non-conceptual
non-deceptive
nondual
non-equipoised yoga
non-mental-functioning
nose
not un-suchness
not-self
object
object
object

nirva
kulaputra
kula-duhit
paratrthika
nirvikalpa
avisavdaka
advaya
asamhita-yoga
amanaskra
ghra
avitathat
antman
artha
grhya
bhva

mya ngan las das pa


rigs kyi bu
rigs kyi bu mo
gzhan mu stegs can
rnam par rtog pa med pa
mi slu ba
gnyis su med pa, gnyis med
mnyam par ma bzhag sbyor ba

object, form, manner, material


object, sphere, domain, province
objectifying view
objective selessness
objects of [sensory] desire
obscuration
obsessed
obsession
obstacle
one method
one pointedness

rpa
viaya
upalambha-di
dharma-nairtmya
kma-gua
varaa
abhinivia
abhinivea
nivaraa
eka-naya
ekgrat

one who has not seen reality


one without fabrications
ones own divinity
optical illusion, Indras phantasmical web
ordinary being
ordinary body
ordinary pride
orice
other-dependent [nature]
out-moving [air]
overlord
overlord of mantras
Overlord of Secret Ones
own presiding deity
pain
Par
passion
passion-free practices
peerless

ada-satya
niprapaca
svdhidevat
indrajla

bden pa ma mthong ba
spros pa med pa
bdag nyid lha
mig phrul

pthagjana
prkta-deha
prkthakra
chidra
paratantra
nirvha
adhipati
mantrdhipati
guhyakdhipati
svdhidaiva
dukha
par
rga
virga-cary
nirdvandva

so soi skye bo
tha mal pai lus
tha mal pai nga rgyal
bu ga
gzhan gyi dbang
nges par rgyu ba
bdag po
sngags kyi bdag po
gsang bai bdag po
rang gi lha
sdug bsngal
gos dkar mo, gos dkar
dod chags, chags pa
chags dang bral bai spyod pa
gnyis med

sna
ma nor ba de bzhin nyid
[bdag med]
don
gzung ba, gzung
dngos po, dgos por yod pa, ngo bo,
dngos
gzugs
yul, spyod yul
dmigs par lta ba
chos la bdag med
dod pai yon tan
sgrib pa
mngon par zhen pa
mngon par zhen pa
sgrib pa
tshul gcig pa
rtse gcig pa

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

97

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

penitential observances
perception, vision
perceptiveness, experience
Perfect [Era]
perfect buddha
perfect enlightenment
perfection

dukara-niyama
darana, upalabdhi
anubhava
kta[-yuga]
sambuddha
samyak-sambodhi
parinipanna

perfection stage

nipanna-krama

Perfectly Enlightened One


performance, drama
period of meditative equipoise
permanent, permanence
permission
person
personal experience
personal instruction
pervasive [air]
phantasm
phantasmic
phantasmic web
phantasmical samdhi
phantom [double]
phlegm
phoneme
play
play, ralli
pleasant
pleasure
pledge [substances]
point
poison
potency
power
practice

samyaksambuddha
naka
samhitvasth
vata
anuj
purua
svasavedya
upadea
vyna
my
myopama
my-jla
myopama-samdhi
pratibhsa
lema
vara
ll
ralli
manoja
sukha
samaya
artha
via
prabhva
siddhi
cary

practice completely without elaboration


practice of spiritual discipline
practice tantra
practice with elaboration
practice without elaboration
practice, art of accomplishment
practices of enlightenment

atyanta niprapacat cary


vrata-cary
cary-tantra
prapacacary,
prapacat cary
niprapaca-cary
sdhana
bodhi-cary

dka thub sdom pa


snang ba, nye bar dmigs pa
rjes su myong ba, myong
rdzogs ldan [gyi dus]
rdzogs pai sangs rgyas
yang dag par rdzogs pai byang chub
yongs su grub pa, yongs su rdzogs
pa

rdzogs pai rim pa, rdzogs pai go


rims, rdzogs pai rim pai go rims
yang dag par rdzogs pai sangs rgyas
gar
mnyam par bzhag pai gnas skabs
rtag pa
rjes su gnang ba
mi
rang gis rig pa
man ngag
khyab byed
rgyu ma
sgyu ma lta bu, sgyu ma dra
sgyu phrul dra ba
sgyu ma lta bui ting nge dzin
mig yor
bad kan
yi ge, yig bru
gying bag
a ra li
yid du ong ba
bde ba
dam tshig
don
dug
mthu
dngos grub
spyod pa

shin tu spros pa med pai [spyod


pa]
brtul zhugs kyi spyod pa
spyod pai rgyud
spros pa dang bcas pai spyod pa
spros pa med pai spyod pa
sgrub pai thabs
byang chub sems dpai spyod pa

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

98

14 GLOSSARIES

practitioner
practitioner of the Adamantine Way
practitioner of the Universal Way
practitioners of the [Esoteric] Community
praise
precinct of orthodox ascetic
predominance
pride

sdhaka
vajraynika
mahynika
smjika

sgrub pa po
rdo rje theg pa [rnams]
theg pa chen po pa
dus pai don la zhugs pa rnams

praas
trthyana
dhikya
ahakra

priest
primordially unarisen
prior impetus
process
process leading to communion

brhmaa
dyanutpanna
prvvedha
krama
yuganaddha-vhikrama
anuaya
devat-nipatti

bstod pa
mu stegs can gyi gnas su
dbang
nga rgyal, ngar dzin pa, bdag tu
rlom pa
bram ze
gzod nas ma skyes pa
sngon gyi phen shugs
rim pa, rim
zung du brel par jug pai rim pa

proclivity
production of a divine form, production of a deity [body]

lhai sku rdzogs par gyur ba, lha


nyid du bskyed pa

profound
proof
propensity
prosperity
prototype
prototypes and radiances

gambhra, gambhrya
pratyaya
saskra
pauika
prakti
prakty-bhsa

prototypical brilliance
province
psychic channel
pulsating
pure
purication
purication of the radiances
purity
quality
radiance
radiate
range
Ratnasambhava
real
real
reality
Reality
reality body
reality limit
reality-source

prakti-prabhsvara
viaya
n
saspandita
uddha
viuddhi, vyavadna
bhsa-viuddhi

zab, zab pa
yid ches par bgyi ba
du byed
rgyas pa
rang bzhin
rang bzhin snang ba, rang bzhin gyi snang
ba; rang bzhin gyis snang ba
rang bzhin gyis od gsal ba
yul
n li
rnam par g.yo ba
rnam dag, dag pa
rnam par dag pa, rnam par sbyang ba
snang ba rnam par dag pa

uci
gua
bhsa
sphurat
gocara
ratnasambhava
bhva
bhta
bhva
tattva
dharma-kya
bhta-koi, bhtnta
dharmodaya

gtsang
yon tan
snang ba, kun du snang ba
spro
spyod yul, yul
rin chen byung ldan
dngos po
yang dag pa
dngos po
de kho na nyid, de nyid
chos kyi sku
yang dag pai mtha, byung bai mtha
chos byung ba

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

99

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

realization
realm of reality
Realm of the Thirty(-Three)
Realm of Yama [Lord of Death]
reasoning
rebirth, future life
recitation
reection, image
refuge
re-moving [air]
repeated cultivation
requisites for worship
residence
respectable persons
result
result [of practice]
retinue
reversible
right
ripening
rite
rite
ritual action
ritual gesture
ritual manual
ritually-prepared
root of [the tree of] enlightenment
root tantra
rootless
roots of virtue

rosary, garland
sacred tradition
saint
akras bow [a rainbow]
salutation
samdhi
samdhi whose nature conduces
to the real
samdhi-being
Samantabhadra
Sarvanvaraavikambhin
scents
science, teaching
scriptural discourse

adhigama
dharmadhtu
tridalaya
yama-loka
nyya, yukti
punarbhava
japa
pratibimba
araa
vivha
abhysa
pjopakaraa
vihra
gurujana
phala
sdhya
parivra
vaivartiko
dharma
vipka
karman
vidhi
kriy
mudr
kalpa
saskta
bodhi-mla
mla-tantra
amla
kuala-mla

rtogs pa
chos kyi dbyings
sum cu rtsa gsum pai gnas
gshin rjei jig rten
tshul, rigs pa
yang srid pa, srid pa gzhan
bzlas pa
gzugs brnyan
skyabs
rnam par rgyu ba
bslabs
mchod pai yo byad
gnas
bla mar gyur pa
bras bu
bsgrub par bya ba
khor
phyir ldog pa
chos
rnam par smin pa
las
cho ga
bya ba
phyag rgya
rtog pa
dus byas pa
byang chub kyi shing drung
rtsa bai rgyud
rtsa ba med pa
dge bai rtsa ba

ml
phreng ba
sampradya
man ngag yang dag par gro ba
arhant
dgra bcom pa
akryudha
ja tshon
vandana
phyag
samdhi
ting nge dzin
bhta-naytmakayang dag pai tshul gyi bdag nyid can
samdhi
gyi ting nge dzin
samdhi-sattvas
ting nge dzin sems dpa
samantabhadra
~jam dpal
sarvanivaraavikambhin
sgrib pa thams cad rnam par sel ba
gandha
dri
stra
bstan bcos
dean-pha
bshad pai gsung rab, bstan pai tshig,
lung gi tshig, gsungs pai tshig, lung las
bshad pa

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

100

14 GLOSSARIES

scriptural tradition, scriptural


statements
Scripturalist
scripture
scripture, [scriptural] tradition
scroll-painting
seal
seal reality
seed, seed [syllable]
self, nature

pravacana

gsung rab

sautrntika
stra,
straka,
strnta
gama
citra-paa, paa
mudr
mudr-tattva
bja
tman

mdo sde
mdo, mdo de
lung
rtsig pai ras ris, ras ris
phyag rgya
phyag rgyai de kho na nyid
sa bon
bdag, bdag nyid

self-awareness
self-consecration
self-consecration stage

sva-savitti
svdhihna
svdhihna-krama

self-created
self-invocation
seless
semen
sense medium
senses, sense organ
sequence

svayambh
tma-sdhana
antmaka
ukra
yatana
indriya
krama,
anuprva,
anukrama, parikrama
chy
spandana
lajj
sasthna
asasthna
nimitta
saketa
aliga, animitta
dnta, upam
ppa
eka-smti
apramit
prama
yoga
gagana, nabha
svapna
lasya, styna
sasarga
sagaik

shadow, reection
shaking
shame
shape
shapeless
sign, manner of knowing
signication
signless
simile
sin
single-mindedness
six transcendent virtues
size
skilled
sky
sleep
sloth
socializing
society

song
sound, word
space

gta
abda
ka, ambara, kha

rang rig, rang gi ye shes


bdag la byin gyis brlab pa
bdag la byin gyis brlab pa[i rim
pa]
rang byung
bdag la bsgrub pa
bdag med pa
sa bon
skye mched
dbang po
rim pa, rim, go rims
grib ma
bskyod pa
ngo tsha shes pa
dbyibs
dbyibs med pa
mtshan ma
brtag pa
mtshan ma med pa
dpe
sdig pa
dran pa gcig pa
pha rol tu phyin pa drug
tshod tsam
mkhas pa
nam mkha
gnyid log pa
le lo, gnyid
du dzi
du ba

glu
sgra
nam mkha

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

101

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

space-like [innite]
specied
speech
speech isolation
speech vajra
spell
sphere
spirit of enlightenment
spiritual guide
rvaka
stage
stainless
state

khasama, khopama
vykta
vk
vag-viveka
vg-vajra
vidy
viaya
bodhicitta
kalya-mitra
rvaka
bhmi, krama
nirmala
pada, avasth, bhva

stationary, unwavering
store
straightforward expression
strength, force
student
study
subject
subject reality
subtle
subtle element [air]
subtle yoga
success

acala
sambhra
uttna-abda
bala
iya
adhyayana
grhaka
tma-tattva
skma
skma-dhtu
skma-yoga
siddhi

successive generations of mentors


suchness
sucking
suering
sun
supercial
supercial reality
superknowledge
support
supreme joy
syllable, undestroyed
symbol
symbol-seal
synonym
synonym, succession of names
tactile object
tantra, continuity
tantric appendix
Tr

nam mkha dang mnyam pa


lung du bstan pa
ngag
ngag rnam par dben pa
gsung rdo rje
rig sngags
yul
byang chub [kyi] sems
dge bai bshes gnyen
nyan thos
sa, rim [pa]
dri ma med pa
gnas, go phang, gnas skabs, dngos
po
mi g.yo [ba]
tshogs
bshad pai sgra
stobs pa, stobs
slob ma
klog
dzin pa
bdag gi de kho na nyid
phra ba, zhib
khams phra ba
phra moi rnal byor
dngos grub

guru-parva-krama

bla ma brgyud rim

tathat
caa
dukha
aditya, ravi, srya, virocana
savtisavti-satya
abhij
dhra
paramnanda
akara
cihna
cihna-mudr
paryya
nma-paryya
spara
tantra
uttara-tantra
tr

de bzhin nyid
rngub pa
sdug bsngal, sdug
nyi ma
kun rdzob [kyi]
kun rdzob kyi bden pa, kun rdzob
mngon par shes pa
gzhi, rten
mchog tu dga ba
yi ge, mi gyur ba
mtshan ma
mtshan mai phyag rgya
rnam grangs
ming gi rnam grangs
reg bya
rgyud
rgyud phyi ma, rgyud bla ma
sgrol ma

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

102

14 GLOSSARIES

teacher
teaching
technique
ten airs
ten paths of virtuous action
territory
that wished for
that-to-be-[meditatively]
cultivated

crya, st
dean, stra
upya, vidhi
daa vyu
daa-kuala-karmapatha
bhmi
praidheya
bhvya

that-to-be-attained
the Earth, earth
the nave
the practice completely without

prpya
pthivi
bla, blia
atyanta-niprapacacary

elaboration
thing
thing to be done
thorough knowledge
thorough knowledge just as it is
those who assert [philosophical
views about] action
thought-deed, activity of the mind
Three Baskets
three consciousnesses
three luminances
three mandalas
three natures
three radiances
three Realities, three natures
three times
three voids
three ways
three worlds
Threefold [Era]
threefold practice

bhva,
padrtha,
dharma
kriy
parijna
yathbhta-parijna
karma-vdin
citta-carita
tripiaka
vijna-traya
loka-traya
trimaala
trisvabhvam
bhsa-traya
tri-tattva
try-adhva, trikla
nya-traya
triyna
triloka
tret[-yuga]
trividhacary

threefold-world, three worlds

bhrbhuvasva

three-syllabled
tolerance
tongue
torpor
tradition

akara-traya, tryakara
knti
jihv
middha
mnya

slob dpon, ston pa


bstan pa, bstan bcos
thabs, cho ga
rlung bcu
dge ba bcui las kyi lam
sa
smon par bya ba
sgom pa

thob pa
sa chen po, sa
byis pai skye bo, byis pa
shin tu spros pa med pai
spyod pa
dngos po, chos
bya ba
yongs su shes pa, rtogs pa
yang dag pa ji lta ba nyid shes pa
las su smra ba
sems kyi spyod pa
sde snod gsum
rnam par shes pa gsum
snang ba gsum po
dkyil khor gsum
ngo bo nyid gsum
snang ba gsum
de nyid gsum
dus gsum
stong pa gsum
theg pa gsum
jig rten gsum
gsum ldan [gyi dus]
spyod pa rnam pa gsum, spyod
pa gsum

khams gsum, sa og dang sa steng


dang mtho ris
yi ge gsum
bzod pa
lce
gnyid, rmugs
man ngag

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.1

103

English-Sanskrit-Tibetan Glossary

tradition, method
transcendent virtue of wisdom
transcendent
transcendent lord
transference
transformation
tribulation, dicult
trichilio-great-chiliocosm

triple realm
triple world
true bliss
truth
Truth/Reality
Tuita [Heaven]
twelve ascetical practices
twelve links of dependent origination
twelve similes of phantasm
two [sexual] organs
two realities
Twofold [Era]

ultimate reality
unarisen
uncompounded
uncontrived
undeducible
undominated
unerring
unexcelled
unfortunate
unication
union
uniting the liga and the
bhaga
universal monarch
Universal Vehicle
universal void
unlocated
unlocated nirva
unmanifest
unobstructed
unproduced
unreal, unreality

naya
prajpramit
lokottara
tathgata
samropa
parvtti, parimana
dukara
trishasramahshasra-lokadhtu
tri-bhuvana
traidhtuka
satsukha
tathya
satya
tuita
dvdaa-dhta-gua
prattya-dvdaga

tshul
shes rab kyi pha rol tu phyin pa
jig rten las das pa
de bzhin gshegs pa
bskul bar gyur ba
yongs su log, yongs su gyur pa
dka ba, dka thub
stong gsum gyi stong chen poi jig
rten gyi khams

dvdaa-my-dnta
dvayendriya
satyadvaya
dvpara[-yuga]

sgyu mai dpe bcu gnyis


dbang po gnyis
bden pa gnyis
gnyis ldan [gyi dus]

srid pa gsum
khams gsum
bde ba dam pa
bden pa
bden pa
dga ldan gyi gnas
sbyangs pai yon tan bcu gnyis
rten brel bcu gnyis

paramrtha-satya
anutpanna
anabhisaskta,
asaskta
aktaka
apratarkya
anabhibhta
aka
anuttara
durbhaga
eka-yoga
yoga
bhaga-liga-yoga

don dam pai bden pa, don dam pa


skye ba med pa
dus ma byas pa

cakravarti
mahyna
sarva-nya
apratihita
apratihita-nirva
avyakta
asaga
anutpda
abhva, abhta

khor los sgyur ba


theg pa chen po
thams cad stong pa
gnas [pa] med pa
mi gnas pai mya ngan las das pa
mi mngon
thogs pa med pa
skye ba med pa
med, med pa, yod ma yin, dngos po med
pa, yang dag pa ma yin pa

ma bcos pa
brtag tu med pa
zil gyis mi non pa
mi chor ba
bla na med pa
skal pa ngan pa
gcig sbyor ba
sbyor ba
bha ga dang ligai sbyor ba

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

104

14 GLOSSARIES

unshakeable samdhi
unspecied
unspoken, syllable-less
unstruck [sound]
Untruth/Unreality

sphnaka-samdhi
avykta
anakara
anhata
asatya

unutterable
unvirtuous, non-virtue, bad
upward-moving [air]
utterance
utterly peaceful
vain
Vairocana
vajra (penis)
Vajra Mentor
vajra recitation
vajra teacher
vajra word
Vajrapi
Vajrasattva
vase
vehicle
Venerable Master (Ngrjuna)
verbal token
verse
vestige, vestigial instinct
victor
victorious lord
view
virtuous and non-virtuous
visualized, imagined [nature]
Viva
vital uid
vitality control

anuccrya
akuala
udvha
udhra
pranta
tuccha
vairocana
vajra
vajraguru
vajra-jpa
vajrcrya
vajra-pada
vajrapi
vajrasattva
kalaa
vhana
bharaka-pda
vk-cchom
gth, loka
vsan
jina
jinendra
di
ubhubha
parikalpita
viva
rasa
pryma

vitality, vitality [air]


vocal acts
vocal expression
vocal proclamation
vocalization
void
voidness
vowels
vowels and consonants
vulgate
waking
wandering ascetic

pra
ruta-vypra
vk-pravyhra
ruta-vijapti
ruta
nya
nyat
svara
likli
mlecch
jgrat
ramaa

mi g.yo bai ting nge dzin


lung du ma bstan pa
yi ge bral, yi ge med pa
mi shigs pa
mi bden pa

brjod du med pa
mi dge ba
ldang zhing rgyu ba
brjod pa
rab tu zhi ba
gsog
rnam par snang mdzad
rdo rje
rdo rje slob dpon
rdo rje bzlas pa
rdo rje slob dpon
rdo rjei tshig
phyag na rdo rje, lag na rdo rje
rdo rje sems dpa
bum pa
bzhon pa
rje btsun, klu sgrub
ngag gi brda
tshigs su bcad pa
bag chags
rgyal ba
rgyal dbang po
lta ba
dge ba dang mi dge ba
brtags, kun brtags pa
sna tshogs pa
ro
srog dang rtsol ba

srog
tha snyad
tshig tu brjod pa
sgra
sgra
stong pa
stong pa nyid
dbyangs
li k li
gnyid ma log pa
dge sbyong

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.2

105

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

warrior
water
water bubbles
water element
way of mantra
Way of the rvakas
well born
well-known
well-moving [air]
wheel of existence
wheel, retinue
wicked
wind
wisdom-gnosis
wisdom-gnosis initiation

katriya
salila, vrua
budbuda
abdhtu
mantranaya
rvaka-yna
jneya
prasiddha
pravha
bhava-cakra
cakra
dauhulya
vta
praj-jna
praj-jnbhieka

wise one, the wise


wish
wisher
wishing gem
woman

jnin
praidhna
praidhyaka
cintmai
str

womb
word
world
world of beings
worldly
worldly motivation
world-realm
worship, oering
wrong, bad thing
yogin
zombiess

yoni
pada
jagat
jagat
laukika
loka-dharma
lokadhtu
pj
adharma
yogin
vetl

14.2

rgyal rigs
chu
chui chu bur
chui khams
gsang sngags kyi tshul
nyan thos theg pa
kun shes pa
grags
rab tu rgyu ba
khor ba
khor lo, tshogs
gnas ngan len
rlung
shes rab kyi ye shes
shes rab dang ye shes kyi dbang
bskur ba
ye shes can
smon lam
smon pa po
yid bzhin nor bu
bud med

~skye ba
tshig
gro ba
gro ba
jig rten pa
jig rten pai chos
jig rten gyi khams
mchod pa
chos ma yin pa
rnal byor ma
ro langs ma

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

Sanskrit
akuala
aktaka
akaya
akara
akara-traya

Tibetan
mi dge ba
ma bcos pa
mi zad pa, zad pa med pa
yi ge, mi gyur ba
yi ge gsum

English
unvirtuous, non-virtue, bad
uncontrived
imperishable
syllable, undestroyed
three-syllabled

aka
akobhya
agamygamana
aga

mi chor ba
mi bskyod pa
~gro ba dang ong ba
yan lag

unerring
Akobhya
illicit sex
limbs

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

Reference

16b,
20a

62b

106

14 GLOSSARIES

acala

mi g.yo [ba]

stationary, unwavering

acintya
accha

bsam gyis mi khyab pa


se gol

inconceivable
nger-snapping

acyuta
atinya
atndriya
atyantaniprapaca-cary
atyantaniprapacat
atyanta niprapacat
cary
aditya
ada-satya

pho ba med
shin tu stong pa
dbang po las das pa
shin tu spros pa med pai spyod
pa
shin tu spros pa med pa

imperishable
extremely void
beyond the senses
practice completely without elaboration
completely without elaboration

69a,
72a
57a

shin tu spros pa med pai

practice completely

57b

[spyod pa]
nyi ma
bden pa ma mthong ba

without elaboration
sun
one who has not seen reality

advaya
adharma
adhigama

gnyis su med pa, gnyis med


chos ma yin pa
rtogs pa

nondual
wrong, bad thing
realization

adhipati
adhimukti
adhihna

bdag po
lhag par mos pa
byin gyis brlabs pa

overlord
condence
consecration, constitution [of]

adhihita
adhyayana
adhypanna
anakara
ananta
anabhibhta
anabhilpya
anabhisaskta
ankhyeya
antmaka
antman
andi
anbhoga

byin gyis brlabs pa


klog
spyod pa
yi ge bral, yi ge med pa
mtha yas pa
zil gyis mi non pa
brjod du med pa
dus ma byas pa
ming med
bdag med pa
[bdag med]
thog ma med pa
lhun gyis grub pa

consecrated, constituted of
study
commission
unspoken, syllable-less
limitless
undominated
inexpressible
uncompounded
inexpressible
seless
not-self
beginningless [time]
eortless

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

8b,
47b
12b,
48b

6a, 19b,
25a,
40b,
49a,
52a,
55a,
55b,
71b
40a
7b,
8a15b,
24b,
64a,
72b

29a

14.2

107

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

anlaya
anvaraa
ansrava
anhata

gzhi med pa, gnas med pa


sgrib pa med pa
zag pa med
mi shigs pa

foundationless
obscurationless
free of impurity
unstruck [sound]

anitya
animitta
anirodha
anukamp

chad pa, mi rtag pa


mtshan ma med pa
gag pa med pa
[thugs] brtse ba

impermanent, impermanence
signless
ceaseless, unceasing
kindness

anucar
anuccrya
anuj
anuttara
anutpanna
anutpda
anubhava
anubheda

rjes su spyod pa
brjod du med pa
rjes su gnang ba
bla na med pa
skye ba med pa
skye ba med pa
rjes su myong ba, myong
rjes su gzhig pa, gzhig pa

attendant
unutterable
permission
unexcelled
unarisen
birthless, unproduced
perceptiveness, experience
dissolving [process]

anumna
anuaya
antapura
antarbhava
apavarga
apna
apya
apratarkya
apratihita
apratihitanirva
abdhtu
abhva

rjes su dpag pa

inference
proclivity
harem
between-being
emancipation
evacuative [air]
lower rebirth
undeducible
unlocated
unlocated nirva

chui khams
med, med pa, yod ma yin, dngos po
med pa

water element
unreal, unreality

abhicruka

mngon spyod

destruction

abhij
abhinivia
abhinivea

mngon par shes pa


mngon par zhen pa
mngon par zhen pa

btsun moi tshogs


srid pa bar ma pa
~ngan gro
thur du sel ba
ngan gro, ngan song
brtag tu med pa
gnas [pa] med pa
mi gnas pai mya ngan las das pa

superknowledge
obsessed
obsession

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

18b,
20a,
20b,
23a

17b,
19b,
46a,
32b

5b,
47a,
65b

63b
42a

53a,
61b
9a
12a,
40b,
43a,
52a
17a

49b, 53a
23b, 47a
3b, 34b,
48b

108
abhiprya
abhieka
abhisambodhi
abhisambodhikrama
abhta
abheda
abhedya
abhysa
amanaskra
amitbha

14 GLOSSARIES

dgongs pa
dbang bskur ba
mngon par rdzogs par byang chub
pa
mngon par byang chub pai rim pa
yang dag pa ma yin pa
dbyer med
mi phyed pa
bslabs

intention
initiation
enlightenment
enlightenment process
unreal
indivisible
indivisible
repeated cultivation
non-mental-functioning
Amitbha

amrti[ka]
amla
amta

snang ba mtha yas, od dpag tu


med pa
lus med pa
rtsa ba med pa
bdud rtsi

amoghasiddhi
ambara
arpa
arpin
artha

don yod grub pas


nam mkha
gzugs med pa
gzugs med pa
don, phyir

artha-vaa
arhant
alakaa

don gyi dbang


dgra bcom pa
mtshan nyid med pa

alajj
albha
aliga
avabhsa

shamelessness
loss
signless
images, radiance

avasth
avcya
avijaptika
avitathat
avidy

ngo tshar med pa


ma rnyed pa
mtshan ma med pa
gzugs su snang ba, snang bar byed
pa
gnas skabs
tshig med pa, brjod med pa
rnam par rig pa med pa
ma nor ba de bzhin nyid
ma rig pa

avisavdaka
avaivartika

mi slu ba
phyir mi ldog pa

non-deceptive
irreversible

avyakta

mi mngon

unmanifest

bodiless
rootless
ambrosia
Amoghasiddhi
space
immaterial
formless
meaning, aim,
point, in order to
crucial point
saint
character-less

39a
21b
15a
49a
25b

56b, 62a,
67a
17a

object,

state, condition
inexpressible, wordless
imperceptible
not un-suchness
delusion

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

15b
5b, 46a
12a, 45b,
48a, 71a
46b, 50a

34b, 52b
47b

31b
26b

7a,
30a,
31a,
33b,
36b,
46b,
70a,
71b
49a,
50a

14.2

109

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

avykta
aubha
aaguaivarya

lung du ma bstan pa
mi dge ba
yon tan gyi dbang phyug brgyad

unspecied
evil, bad
eight superhuman powers

aa-mahsiddhi
aamvra
aa-loka-dharma
asaskta
asasthna
asaga
asatya

grub pa chen po brgyad


sa brgyad pai dbang phyug
jig rten gyi chos brgyad
dus ma byas pa
dbyibs med pa
thogs pa med pa
mi bden pa

eight great powers


master of the eighth [stage]
eight worldly concerns
uncompounded
shapeless
unobstructed
Untruth/Unreality

asamhita-yoga
ahakra

non-equipoised yoga
pride, I-habit

kra
ka
kagarbha
kti
gama

mnyam par ma bzhag sbyor ba


nga rgyal, ngar dzin pa, bdag tu
rlom pa
rnam pa
nam mkha
nam mkhai snying po
rnam pa
lung

crya

slob dpon

teacher

jneya
tma-tattva
tman
tma-sdhana
dara
dara-jna
dikarmika
dyanutpanna
dhra

kun shes pa
bdag gi de kho na nyid
bdag, bdag nyid
bdag la bsgrub pa
me long
me long lta bui ye shes
las dang po pa
gzod nas ma skyes pa
gzhi, rten

well born
subject reality
self, nature
self-invocation
mirror
mirror-like gnosis
beginner
primordially unarisen
support, habitat

dhikya
dheya
nanda

dbang
brten pa
kun dga

predominance
inhabitant
joy

64b
60b

form, appearance
space
kagarbha
appearance
scripture, [scriptural] tradition

bhsa

snang ba, kun du snang ba

radiance

bhsa-traya
bhsa-viuddhi

snang ba gsum
snang ba rnam par dag pa

three radiances
purication of the radiances

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

53b,
57a,
63b
69b
26a
54b

11b
16b, 19b,
25a, 32a,
35b, 39b,
40b, 71b
1b,
45b,
46a
52b

55a
13a

18b, 19a,
33a, 40b
19a
50b, 51a,
65b, 68b

6a, 29b, 30a, 33a,


33b, 40a, 41a, 44b,
46b, 70a
30a, 37a, 50a
49b

110

14 GLOSSARIES

mnya
yatana
ralli
laya
lasya
likli
ligana
loka

man ngag
skye mched
a ra li
gnas, gzhi
le lo
li k li
khyud pa
snang ba

tradition
[sense] medium
play, ralli
foundation
sloth
vowels and consonants
embracing
luminance, light

loka-traya
lokbhsa

snang ba gsum po
snang ba mched pa

three luminances
luminance-radiance

lokopalabdha[ka] snang ba nye bar thob pa,


snang ba thob pa
lokopalabdhasnang ba nye bar thob pai
jna
ye shes
varaa
sgrib pa
aya
bsam pa

luminance-imminence
gnosis of imminence

2a, 64b
57a, 61b, 65b, 71b
31b

8a, 12a, 27b, 30a,


33a, 41a, 46b, 47a,
50b
30a, 30b, 33a, 46b,
47a, 50b
30a, 30b, 31a, 33a,
47a, 50b
31b, 32a

obscuration
inclination

raya

gnas, brten pa

sphnakasamdhi
hra
indrajla

mi g.yo bai ting nge dzin

indra-dhanu
indryudha
indriya
ucchvsa
uttara-tantra
uttna-abda
utpatti
utpattikrama

lhai dbang poi gzhu


ja tshon
dbang po
dbugs byin pa, dbugs byung ba
rgyud phyi ma, rgyud bla ma
bshad pai sgra
bskyed pa, skye ba
bskyed pai rim pa

food
optical illusion, Indras phantasmical
web
bow of Indra [rainbow]
Indras [rain]bow
senses, sense organ
exhalation
tantric appendix
straightforward expression
creation
creation stage, creation process

utsha

spro ba

fortitude

udaka-candra
udna
udhra
udvha
unmatta-vrata
upadea

chu zla
gyen rgyu, steng du rgyu ba
brjod pa
ldang zhing rgyu ba
smyon pai brtul zhugs
man ngag

moon in water
ascending [air]
utterance
upward-moving [air]
mad discipline
personal instruction

kha zas, bza, zas


mig phrul

foundation, dwelling place, basis,


dependence, abode
unshakeable samdhi

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

48b

2a
2a,
16a,
26b,
40a,
41a,
49a
13a,
31b
44a

72a

14.2

111

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

upabhoga

spyod pa

enjoyment

upam
upameya
upalabdha-jna
upalabdhi

dpe
~mi srid pa
nye bar thob pai ye shes
nye bar dmigs pa

simile
comparable
imminence gnosis
perception

upalambha-di
upya
upya-jna

dmigs par lta ba


thabs
thabs kyi ye shes

objectifying view
liberative art, technique, art
gnosis of liberative art

ua
ddhi
eka-naya
eka-yoga
eka-smti
ekgrat
aupamya
kapaa
karaa
karu
karman
karma-vdin

gtsug gtor
rdzu phrul
tshul gcig pa
gcig sbyor ba
dran pa gcig pa
rtse gcig pa
dpe
sgyu
bya ba
snying rje
las
las su smra ba

karmnta
kalaa
kali-yuga
kalevara (kaevara)
kalpa
kalpa
kalpita-yoga

las kyi mtha


bum pa
rtsod pai dus
lus, phung po
bskal pa
rtog pa
rtog pai rnal byor

crown-protrusion
miracle
one method
unication
single-mindedness
one pointedness
analogy
deceitful
activity
compassion
action, function, rite
those who assert [philosophical
views about] action
consequences of action
vase
Contentious Era
body, corpse
on
ritual manual
imaginative yoga

kalya-mitra
kma
kma-gua

dge bai bshes gnyen


dod pa
dod pai yon tan

spiritual guide
desire
objects of [sensory] desire

kmadhtu
kya
kya-cchom

dod pai khams


lus
lus kyi brda

Desire Realm
body
bodily token

kya-vajra
kya-viveka

sku rdo rje


lus rnam par dben pa

body vajra
body isolation

kraa
kruya

rgyu
snying rje

cause
compassion

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

41b
29b
13a,
21b

31b,
32a

41a
1b
49b
34b,
35b
46a
1b

5a

42b, 44a,
65b, 67b,
73a

62a, 63a,
63b
5a,
40a

15a,

31a, 46a,
51b

112

14 GLOSSARIES

krya
krya
kvya
kiraa
kua
kula

don
bras bu
snyan dngags
od zer
thab khung
rigs

aims
eect
court poems
light ray, beam
re-oering-pit
clan

kula-duhit
kulaputra
kuala
kuala-mla
kgra
kta[-yuga]
ktya
ktynuhnajna

rigs kyi bu mo
rigs kyi bu
dge ba
dge bai rtsa ba
gzhal yas khang
rdzogs ldan [gyi dus]
bya ba
bya ba sgrub pai ye shes

noble woman
noble one, noble man
good, virtuous
roots of virtue
celestial palace
Perfect [Era]
aim
function-accomplishing gnosis

kauktya
krama

gyod pa
rim pa, rim

anxiety
manner, sequence, process,
stage

krama-vtti
kramaa

rim gyis jug pa


rim gyis, rim gyis jug
pas
bya ba

gradual method
gradually, by a gradual
method
activity, thing to be done,
function, [ritual] action,
deed
erotic play
exhaustion
delement
warrior
moment
tolerance
Kitigarbha
hunger
space
space
space-like [innite]

kriy

kr
klamatha
klea
katriya
kana
knti
kitigarbha
kut
kha
kha-dhtu
khasama
kheda

rol mo
dub pa
nyon mongs pa
rgyal rigs
skad cig
bzod pa
sai snying po
bkres pa
nam mkha
nam mkhai dbyings
nam mkha dang
mnyam pa
skyo ba

depression

22b
60b
14a, 14b,
15a, 18b,
52a
23a

28a
1b
33a
13b

2a, 3a4a, 5a6b, 9a,


10b, 12a, 13b, 16ab,
18b20b,
21b,
24a,
26b, 30b, 34b, 35a,
37a, 40a41a, 42a43a,
44b, 46a47a, 48b50a,
51b, 53a, 55b, 58b,
59a, 60b61b, 62b64a,
65a66b, 69a70b, 71b,
72a, 73b

57b, 61b, 64a


41b
52b
24a, 45a, 53a

14a

31b

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.2

113

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

khopama
gagana
gag

mkha dang mnyam


nam mkha
gag

space-like
sky
Ganges river

17a

gaa-maala
gati-pacaka
gandha
gandharva-nagara
gambhra, gambhrya
gth
gta
gua
guru
guru
gurujana
guru-parva-krama

tshogs kyi dkyil khor


gro ba lnga
dri
dri zai grong khyer
zab, zab pa
tshigs su bcad pa
glu
yon tan
bla ma, slob dpon
lci bar gyur pa
bla mar gyur pa
bla ma brgyud rim

host-maala
ve realms [of rebirth]
scents
city of gandharvas
profound
verse
song
quality
mentor
grave
respectable persons
successive generations
mentors

guhyakdhipati
gocara
grhaka
grhya
ghaamnvasth
gha-yantra
gha
ghta
ghra
cakita
cakra
cakravarti

gsang bai bdag po


spyod yul, yul
dzin pa
gzung ba, gzung
slob bzhin pai gnas skabs
zo chun gyi khrul khor
dril bu
mar
sna
dogs pa dang bcas pa
khor lo, tshogs
khor los sgyur ba

Overlord of Secret Ones


range
subject
object
context of exertion
irrigation machine
bell
ghee
nose
anxiety
wheel, retinue
universal monarch

caku

mig

eye

caturryasatya
catur-dvpa
catur-brahma-vihra
caturvidha-nyya
candra
cary

phags pai bden pa rnam pa


bzhi
gling bzhi
tshangs pai gnas pa bzhi
tshul rnam pa bzhi
zla ba
spyod pa

cary-tantra
citta
citta-carita

spyod pai rgyud


sems, yid
sems kyi spyod pa

Four Noble Truths

55a

four continents
four pure abodes
fourfold procedure
moon
practice

9b
3a
54b

practice tantra
mind
thought-deed, activity of
the mind

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

44a

of

40b,
42a,
46b

35a

55a,
60b,
64a

1b, 53b, 54a,


54b, 55a, 64a,
68a, 71b
24a, 55b

114

14 GLOSSARIES

citta-mtra[t]
citta-vajra
citta-vajra-samdhi
citta-viveka

sems tsam
sems rdo rje
thugs kyi ting nge dzin
sems rnam par dben pa

merely mind
mind vajra
mind-vajra samdhi
mind isolation

citra-paa
cint
cintmai
cihna
cihna-mudr
cumbana

rtsig pai ras ris


sems dpa (sems pa)
yid bzhin nor bu
mtshan ma
mtshan mai phyag rgya
o byed pa

scroll-painting
intellection, reection
wishing gem
symbol
symbol-seal
kissing

caa

rngub pa

sucking

cetas

sems

heart

caitasika,
dharma

caitasika-

34b
5b, 26b, 37a,
37b, 40a
42a
50a
50b
16a, 58a, 68a
58a
13a, 31b, 61a,
67a
13a, 31b, 61a,
67a
59a

sems las byung ba, sems pa

mental factors

chy
chidra
jagat
jagad-guru
jagama
jaa
jana
jantu
janman
japa
jgrat
jti
jina
jinendra
jihv
jvita
jna
jna-caku
jna-mudr

grib ma
bu ga
gro ba
gro bai bla
rgyu ba
bems po
gro ba
skye bo
skye ba
bzlas pa
gnyid ma log pa
tshe rabs
rgyal ba
rgyal dbang po
lce
srog
shes pa
ye shes kyi mig
ye shes kyi phyag rgya

shadow, reection
orice
being, world, world of beings
mentor of the world
animate
inanimate
being
beings
birth
recitation
waking
life
victor
victorious lord
tongue
life
gnosis
eye of gnosis
gnosis consort

jna-mrti
jna-vhin
[jna-sattva]
jnin

ye shes kyi sku


ye shes ba zhig pa nyid
ye shes sems dpa
ye shes can

gnosis-body
bearer of gnosis
gnosis being
wise one, the wise

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

30a,
30b,
34b,
36b
(x3),
44a,
70b
(x3)
50b
18b
21a
25a

28a

57a,
70a
52b

14.2

115

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

jhaiti

skad cig tsam gyis

instantaneously

kin
tattva

mkha gro ma
de kho na nyid, de nyid

kin
Reality

tathat
tathgata
tathya
tantu
tantra
tarka
tmas
tr
trkika
tiryag-yoni
trthyana
tuccha
tuita
t
tejas
trikla
tri-tattva
tridalaya
tripiaka
tri-bhuvana
trimaala
triyna
triloka
trividhacary

de bzhin nyid
de bzhin gshegs pa
bden pa
rgyud, rgyun
rgyud
rtog
mun pa
sgrol ma
rtog ge pa
dud groi skye gnas
mu stegs can gyi gnas su
gsog
dga ldan gyi gnas
sred pa, skom pa
me (yi khams)
dus gsum
de nyid gsum
sum cu rtsa gsum pai gnas
sde snod gsum
srid pa gsum
dkyil khor gsum
theg pa gsum
jig rten gsum
spyod pa rnam pa gsum, spyod pa
gsum

suchness
transcendent lord
truth
continuum
tantra, continuity
logical disputation
darkness
Tr
logicians
animal realm
precinct of orthodox ascetic
vain
Tuita [Heaven]
craving, thirst
re
three times
three Realities, three natures
Realm of the Thirty(-Three)
Three Baskets
triple realm
three mandalas
three ways
three worlds
threefold practice

trishasramahshasraloka-dhtu
trisvabhva

stong gsum gyi stong chen poi jig


rten gyi khams

trichilio-great-chiliocosm

ngo bo nyid gsum

three natures

tret[-yuga]
traidhtuka
try-akara
try-adhva
darpaa
darana
daa-kuala-karmapatha
daabhmvara
daa vyu
dna

3b, 33b,
65b
62b

47b

49b
54b

52a
42b
22b
60a
52a
52a
52a
57b,
72b,
73b
24b

gsum ldan [gyi dus]


khams gsum
yi ge gsum
dus gsum
me long
snang ba
dge ba bcui las kyi lam

Threefold [Era]
triple world
three-syllabled
three times
mirror
perception, vision
ten paths of virtuous action

1b

sa bcui dbang phyug


rlung bcu
sbyin pa

lord of the ten stages


ten airs
generosity

40b
12a

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

6ab
13a
35b

116

14 GLOSSARIES

dukha
durgati
durbhaga
ducarita
dukara
dukara-cary
dukara-niyama

sdug bsngal, sdug


ngan gro
skal pa ngan pa
nyes par spyod pa
dka ba, dka thub
spyod pa dka ba
dka thub sdom pa

pain, suering, unhappy


bad rebirth
unfortunate
misdeed
tribulation, dicult
arduous practices
penitential observances

dnta
di
devat
devat-tattva

dpe
lta ba
lha
lhai de kho na nyid

simile
view
divine, divinity, deity
divinity reality

devat-nipatti

lhai sku rdzogs par gyur ba,


lha nyid du bskyed pa
lhai sku
lhai sku
lhai sku

production of a divine form, production of a deity [body]


divinity-body
divine form
divine body

devat-mrti
devat-rpa
devat-vigraha

devatopalabdhika
dev
dean
dean-pha

56a
(x2)

2a,
40b

40b

lha ru nye bar dmigs pa


lha mo
bstan pa
bshad pai gsung rab, bstan pai
tshig, lung gi tshig, gsungs pai
tshig, lung las bshad pa
lus
nyes pa
gnas ngan len
gnyis pa
dbang po gnyis

divine perception
goddess
teaching
scriptural discourse

21b

body
fault
wicked
dual
two [sexual] organs

18b

dvdaa-dhta-gua
dvdaa-mydnta

sbyangs pai yon tan bcu gnyis


sgyu mai dpe bcu gnyis

twelve ascetical practices


twelve similes of phantasm

dvpara[-yuga]
dvea
dharma

gnyis ldan [gyi dus]


zhe sdang
chos

dharma-kya

chos kyi sku

Twofold [Era]
hatred
thing, good thing, Dharma,
right
reality body

dharmat
dharmadhtu

chos nyid
chos kyi dbyings

facticity
realm of reality

deha
doa
dauhulya
dvaya
dvayendriya

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

23b
20a,
68b
55a
5b,
40b,
44a,
44b
1b

47b,
73b
12a,
13b,
27b,
35a,
47b

14.2

117

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

dharma-nairtmya
dharmodaya
dhtu
dhyna
nabha
naya

nara
naraka

chos la bdag med


chos byung ba
khams
bsam gtan
nam mkha
tshul

objective selessness
reality-source
element
meditation
sky
tradition. method

human
hell

nava-nya-rasa
naka
n

mi
dmyal ba, dmyal, sems can
dmyal ba
nyams rnam pa dgu
gar
n li

nbhi
nma-paryya
nmarpa
nivsa
nisvabhva

lte ba
ming gi rnam grangs
[ming gzugs]
~dngos po med pa
dngos med, dngos po med pa

nigha-abda
nind
nipua
nimitta
nimia
niyama
nirkra
nirbhsa
nirukti
nirdvandva
nirmala
nirma-kya
nirya

sgra sbas pa
smad pa
mdzangs
mtshan ma
mig btsums
brtul zhugs
rnam pa med pa
snang ba med pa
sgrai nges pai tshig
gnyis med
dri ma med pa
sprul pai sku
nges par byung ba

navel
synonym, succession of names
mind and body
breath
essenceless,
insubstantial,
naturelessness,
essencelessness
cryptic expressions
blame
acute
sign, manner of knowing
blink of an eye
ascetical practice
formless, incorporeal
free of perception, radianceless
etymological explanation
peerless
stainless
emanated body
emancipation

nirva
nirvha
nirvikalpa
nilaya
nivaraa
nipanna-krama

niprapaca
niprapacacary
ntrtha

14a

nine Isthetic moods


performance, drama
psychic channel

mya ngan las das pa


nges par rgyu ba
rnam par rtog pa med pa
gnas
sgrib pa
rdzogs pai rim pa, rdzogs pai
go rims, rdzogs pai rim pai go
rims
spros pa med pa
spros pa med pai spyod pa

nirva
out-moving [air]
non-conceptual
dwelling
obstacle
perfection stage

one without fabrications


practice without elaboration

nges pai don

denitive meaning

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

61a,
67b

50b
17b

1b
26b
28a
33b
71b

32a
51a
43a
53a

18a
6b
17a
2a, 3b,
49a, 55b

24a,

52b
57a, 57b, 64b,
66ab
16a

118

14 GLOSSARIES

neyrtha
nyya

drang bai don


tshul, rigs pa

interpretable meaning
reasoning, manner, argument, procedure

pacakmagua
paca-krama
paca-gati
paca-jna
paca-jna
pacmta
paa
paita
pada

dod pai yon tan lnga


go rims rnam pa lnga
gro ba lnga
ye shes lnga
shes pa lnga
bdud rtsii chu
ras ris
mkhas pa
gnas, go phang

ve objects of [sense] desire


vefold process
ve realms [of rebirth]
ve gnoses
ve subjects
ve ambrosias
scroll-painting
learned one
state

2b, 16a
5a, 14a, 24a,
33a, 34b, 35a,
37b, 39b, 40a,
45a, 50a, 55a,
56b, 64b
(see kmagua)
2a
35a
7a
62a
58ab, 66a
48a

pada
padrtha
padma
paratantra
paratrthika
paramu

tshig
dngos po
padma
gzhan gyi dbang
gzhan mu stegs can
rdul phra rab

word
thing
lotus (vagina)
other-dependent [nature]
non-Buddhist ascetic
ne atoms

paramnanda
paramrtha
paramrtha-satya
paraloka
parmara
paryaa
parvtti
parikalpita
parijna
parimana
parinipanna

mchog tu dga ba
don dam pa
don dam pai bden pa
jig rten pha rol
yongs su tshol ba
mchog tu gzhol ba
yongs su log
brtags, kun brtags pa
yongs su shes pa, rtogs pa
yongs su gyur pa
yongs su grub pa, yongs su rdzogs oa

supreme joy
ultimate [reality]
ultimate reality
afterlife
deep investigation
devotion
transformation
visualized, imagined [nature]
thorough knowledge
transformation
accomplished [nature], perfection, completely perfected

paribhoga
parivra
paryanta
paryya
par
pda
ppa

longs spyod
khor
mthar thug pa
rnam grangs
gos dkar mo, gos dkar
zhabs
sdig pa

enjoyment
retinue
consummation
aphorism, synonym
Par
foot
sin

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

29b, 39b
28a
40a,
70b,
11ab,
14a
23a
35b, 36a

49b, 53b
20b, 29b
56b
29b,
31a,
52a,
53b, 68b
55b
65a

28a
72a

14.2

119

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

piagraha

ril por dzin pa

holistic [process]

pia

phung po, gong bu

mass, lump

pitta
puya
punarbhava
purua
pj
pjopakaraa
prvvedha
pthak-saj
pthagjana
pthivi
pauika
prakra
prakti
prakti-jpa
praktiprabhsvara
prakty-bhsa

mkhris pa
bsod nams
yang srid pa, srid pa gzhan
mi
mchod pa
mchod pai yo byad
sngon gyi phen shugs
ming tha dad pa
so soi skye bo
sa chen po, sa
rgyas pa
rnam pa
rang bzhin
rang bzhin bzlas pa
rang bzhin gyis od gsal ba

bile
merit
rebirth, future life
person
worship, oering
requisites for worship
prior impetus
distinctive term
ordinary being
the Earth, earth
prosperity
mode
prototype
natural recitation
prototypical brilliance
prototypes and radiances

praj
praj-jna

rang bzhin snang ba, rang bzhin gyi


snang ba; rang bzhin gyis snang ba
shes rab
shes rab kyi ye shes

prajjnbhieka
prajpramit

shes rab dang ye shes kyi dbang


bskur ba
shes rab kyi pha rol tu phyin pa

prajopya

nas shes rab dang thabs

praidhna
praidhyaka
praidheya
pratibimba
pratibhna
pratibhsa
pratirutka
prattya-dvdaga

smon lam
smon pa po
smon par bya ba
gzugs brnyan
spobs pa
mig yor
brag ca
rten brel bcu gnyis

prattya-samutpda
pratyaga
pratyaya
pratyaya
pratyavekajna

rten cing brel bar byung ba


nying lag
yid ches par bgyi ba
rkyen
so sor rtog pai ye shes

critical wisdom
wisdom-gnosis, gnosis
critical-wisdom
wisdom-gnosis initiation

5b,
47a,
65b
14a,
16b
8a

58b
6a
8a

17a
8a
21b
5b,
52a

of

transcendent virtue of wisdom

critical wisdom and liberative


technique
wish
wisher
that wished for
reection, image
eloquence
phantom [double]
echo
twelve links of dependent origination
dependent co-origination
digits
proof
condition
gnosis of individuating discernment

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

48b
61a

41a

53a

17a

13b

120
pratytmavedya

14 GLOSSARIES

pradhna
prapaca
prapaca-cary

so so rang rig pa, rang gis rig pa, so


so rang rig par gyur pa, so so rang
gis rig pa
gtso
spros pa
spros pa dang bcas pai spyod pa

chief principle
[mental] elaboration
practice with elaboration

prapacat
prapacat cary

spros pa dang bcas pa


spros pa dang bcas pai spyod pa

with elaboration
practice with elaboration

prabandha

rgyun, ching ba

prabh
prabhva
prabhsvara

od
mthu
od gsal ba

prabhsvara-jna
prama
pralaya
pravacana

od gsal ye shes
tshod tsam
jig pa
gsung rab

pravha
pravtti
pravea
pravyhra
praas
pranta
pravsa

rab tu rgyu ba
jug pa
jug pa
smra ba, brjod pa
bstod pa
rab tu zhi ba
dbyugs rngub pa, rngub par
gyur ba
thal ba
bka drin
grags
tha mal pai lus
tha mal pai nga rgyal
srog
srog dang rtsol ba
thob par bya ba
thob pa

prasaga
prasda
prasiddha
prkta-deha
prkthakra
pra
pryma
prpaka
prpya

introspectively known

continuum,
bond
light
potency
brilliance

17a
50a
57b,
64b
57a
57a

linked continuity,

gnosis of brilliance
size
apocalypse
scriptural tradition,
statements
well-moving [air]
manifestation
entering
enunciation
praise
utterly peaceful
inhalation
[logical] consequence
grace
well-known
ordinary body
ordinary pride
vitality, vitality [air]
vitality control
attainer
that-to-be-attained

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

50b
29b,
37a,
39a,
46b,
47a,
48b,
49a,
50a,
71a,
71b
72a

scriptural

27b
2b, 40a
18a

26b
21b

54a

20b

14.2

121

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

prvacanika
priy
phala
bandhana
bala
bahu-ruta
bla, blia
bhya-stra
bimba
bja
buddha
buddha-ketra

gsung rab

buddhatva
buddhi
budbuda
bodhi
bodhi-cary
bodhicitta
bodhi-mla

sangs rgyas nyid


blo, blo gros
chui chu bur
byang chub
byang chub sems dpai spyod pa
byang chub [kyi] sems
byang chub kyi shing drung

bodhisattva
brhmaa
bhakti

byang chub sems dpa


bram ze
mos

buddhahood
intelligence, intellect
(water) bubbles
enlightenment
practices of enlightenment
spirit of enlightenment
root of [the tree of] enlightenment
bodhisattva
priest
devotion

bhakya
bhaga-liga-yoga
bhagavant

bza [ba]
bha ga dang ligai sbyor ba
bcom ldan das

food
uniting the liga and the bhaga
Lord

bras bu
bcing ba, ching ba
stobs pa, stobs
mang du thos pa
byis pai skye bo, byis pa
~dang poi bstan bcos
gzugs
sa bon
sangs rgyas
sangs rgyas kyi zhing

hide-bound
beloved
fruit, result
bond
strength, force
erudite
the nave
exoteric sciences
body
seed, seed [syllable]
buddha
buddha-eld

bharaka-pda

rje btsun, klu sgrub

Venerable Master (Ngrjuna)

bhava
bhava-cakra
bhva

srid pa
khor ba
dngos po, dgos por yod pa, ngo
bo, dngos
bsgom par bya ba
dngos por dzin pa
bsgom pa, bsgoms pa, sgom pa
sgom pa
dge slong
jigs pa
bhu su ku
yang dag pa
yang dag pai mtha

existence
wheel of existence
object, thing, reality, state, experience, real
[meditative] cultivator
clinging to [material] things
[meditative] cultivation
that-to-be-[meditatively] cultivated
monk
fear
bhusuku
real, the real
reality limit

bhvaka
bhva-graha
bhvan
bhvya
bhiku
bhta
bhusuku
bhta
bhta-koi

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

22a
58b

12a,
44a,
44b,
49b,
63b

44a
57a
48b

52b
50b,
51a
13a

39b,
40a,
51b
37b
35b

53b
53b
53b
31a
71b

122
bhtanaytmakasamdhi
bhtnta
bhmi
bhrbhuvasva
bhojya
bhautika
bhrnti
maala

14 GLOSSARIES

yang dag pai tshul gyi bdag nyid


can gyi ting nge dzin

samdhi whose nature conduces to


the real

byung bai mtha


sa
khams gsum, sa og dang sa steng
dang mtho ris
myang, bca ba
byung ba las gyur pa
khrul pa
dkyil khor

reality limit
stage, territory
threefold-world, three worlds
delicacies
elemental derivative
confusion
maala, orb

maaldhipati
manana
manas
manaskra
manoja
manomaya-kya
manomayadeha
manorjya
mantra
mantra-tattva

dkyil khor gyi bdag po


rlom sems
yid
yid la byed pa
yid du ong ba
yid kyi rang bzhin gyi sku
yid kyi rang bzhin gyi lus
yid la re ba
sngags
sngags kyi de kho na nyid

overlord of the maala


conceit
mentation
mental functioning
pleasant
mind-made body
mind-made body
mental fancies
mantra
mantra reality

mantranaya
mantra-mrti
mantrdhipati
mantrin
mantroddhra
mamakra
maraa
marci[ka]
mala
mahkp
mahnga
mahpurua
mahmudr

gsang sngags kyi tshul


sngags kyi lus
sngags kyi bdag po
sngags pa
sngags btu ba
ngar sems pa, nga yir dzin pa
chi ba
smig rgyu
dri ma
snying rje chen po
glang po chen po
skyes bu chen po
phyag rgya chen po

way of mantra
mantra body
overlord of mantras
mantrin
extraction of the mantra
mine-habit
death, passing away
mirage
impurity
great caring
great elephant
great person
Great Seal

mahmuni
mahyna

thub pa chen po
theg pa chen po

Great Sage
Universal Vehicle

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

2b,
39b,
60b

14a

4a
12a
40b
35b
63b
2a,
19b,
20a,
26b
25a
14b
19b

39b
39b
52b
57b,
59a,
60b,
65a,
72b
9a, 29a,
55a

14.2

123

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

mahynika

theg pa chen po pa

mahyoga
mahyogatantra

rnal byor chen po


rnal byor chen poi rgyud

practitioner of the
Universal Way
Great Yoga
Great Yoga Tantra

mahvra
mahvairocana
mahnya
mahsattva
mahsukha

dpa bo chen po
~rnam par snang mdzad
stong pa chen po
sems dpa chen po
bde ba chen po

Great Hero
Mahvairocana
great void
great one
great bliss

msa
mtsarya
mna
mmak
my
mykra
mykra
my-jla
myopama

sha
phrag dog
khengs pa (nga rgyal)
m ma k
rgyu ma
sgyu mai rnam pa
sgyu ma mkhan
sgyu phrul dra ba
sgyu ma lta bu, sgyu ma dra

esh
envy
arrogance
Mmak
phantasm
form of phantasm
illusionist
phantasmic web
phantasmic

2b, 16a, 29b

2b, 7b, 12a, 14b,


17b, 19a, 20b,
37b, 43b, 44a,
49a, 50a, 51b,
56b, 57b, 64b,
71a, 73a
55b
9b

44a, 55a, 57a, 57b,


60b, 61a, 61b, 66b,
67a, 67b, 68b

31b

39b
41b

myopamasamdhi

sgyu ma lta bui ting nge dzin

phantasmical samdhi

mra
mruta
ml
mhendra
middha
mudr

bdud
rlung
phreng ba
dbang chen
gnyid, rmugs
phyag rgya

Mra, demons
air
rosary, garland
earth
torpor
consort, seal, ritual gesture

mudr-tattva
muhrta
mrti
mla-tantra
moka
moha
mohita
mlecch

phyag rgyai de kho na nyid


yud tsam
lus
rtsa bai rgyud
thar pa, grol ba
gti mug
rmongs pa

seal reality
mere trice
body
root tantra
liberation
ignorance
deluded
vulgate

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

15a,
29a,
48a,
55b,
69b,

5b, 27a,
44a, 48b,
49b, 50a
17b
46a
19a
45a, 46a,
57a58a,
60b,
61b,
65b, 66a,
68a, 70a
2a

62a

124

14 GLOSSARIES

yathbhta
yathbhtaparijna
yathruta
yantra
yama-loka

ji lta ba bzhin du
yang dag pa ji lta ba nyid shes pa

yaas
yukti
yuga
yuganaddha

grags pa
rigs pa
dus
zung du brel pa, zung du jug pa

sgra ji bzhin pa
khrul khor
gshin rjei jig rten

just as it is
thorough knowledge just as it
is
literal meaning
machine
realm of Yama [Lord of
Death]
fame
reasoning
era
communion

27b

yuganaddha-vhikrama

zung du brel par jug pai rim


pa

process leading to communion

yugapat
yoga
yoga
yoga
yogin
yoni
rakta
ratna
ratnasambhava
ravi
rami
rasa
rasyana

cig car
tshul
mkhas pa
sbyor ba
rnal byor ma
~skye ba
kun du chags pa, dmar ba
rin po che, rin chen
rin chen byung ldan
nyi ma
od zer
ro
ra sa ya na

immediate
manner
skilled
union
yogin
womb
impassioned, red
jewel
Ratnasambhava
sun
light ray, beam
avor, [vital] uid, aesthetic mood
elixir of immortality, alchemy

rga
rja-kumra
ri
rikta
ruta
ruta
ruta
ruta-vijapti
ruta-vypra
rpa
lakaa

dod chags, chags pa


rgyal poi bu gzhon nu
spungs pa
gso ba
skad
sgra ji bzhin ma yin pa
sgra
sgra
tha snyad
gzugs
mtshan nyid

passion
crown prince
heap
empty
language
(jargon) expressions
vocalization
vocal proclamation
vocal acts
object, form, manner, material
characteristic

lajj
lalita
lava
lbha
lipika
ll

ngo tsha shes pa


rgya che ba
thang cig
rnyed pa
yi ge
gying bag

shame
lovely
instant
gain
letter
play

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

3a,
6a,
49b
3a
4a
15a

8a
50b

60b,
64a
28a

24a
17b
25b
25b
25b

31a

26b
22a

14.2

125

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

loka
loka-dharma
lokadhtu
loke nicaya
lokevara
lokottara
locan
laukika
vag-viveka

jig rten pa
jig rten pai chos
jig rten gyi khams
nges pa
jig rten dbang phyug
jig rten las das pa
spyan, sangs rgyas spyan
jig rten pa
ngag rnam par dben pa

folk, world
worldly motivation
world-realm
common knowledge
Lokevara
transcendent
Locan, (Buddha) Locan
worldly
speech isolation

vajra

rdo rje

vajraguru
vajra-jpa

rdo rje slob dpon


rdo rje bzlas pa

vajra, adamant, adamantine,


(penis)
Vajra Mentor
vajra recitation

vajra-jna
vajradeha
vajra-pada
vajrapi
vajrabimbopamasamdhi

rdo rjei ye shes


rdo rje lus
rdo rjei tshig
phyag na rdo rje, lag na rdo rje
ting nge dzin rdo rjei gzugs lta bu

adamantine gnosis
adamantine body
vajra word
Vajrapi
adamantine body samdhi

vajrayna

rdo rje theg pa

Adamantine Way

vajraynika

rdo rje theg pa [rnams]

vajrasattva
vajrcrya
vajropama-samdhi

rdo rje sems dpa


rdo rje slob dpon
rdo rje lta bui ting nge dzin

practitioner of the Adamantine


Way
Vajrasattva
vajra teacher
adamantine samdhi

vandana
vara
vaya
vk
vk-cchom

phyag
kha dog, yi ge, yig bru
dbang
ngag
ngag gi brda

salutation
color, phoneme
domination
speech
verbal token

vk-pravyhra
vg-vajra
vta

tshig tu brjod pa
gsung rdo rje
rlung

vocal expression
speech vajra
gas, wind

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

26b
44a
54a
11b

5a,
26b,
40a

5a,
16b,
18b,
20b,
40a
47a
51b

49b

1b,
9a,
26b,
29a,
29b,
49a
16a

49b,
52b

62a,
63a

126

14 GLOSSARIES

vyu
vyu-tattva
vyu-dhtu
vrua
vsan
vhana
vikalpa

rlung
rlung gi de kho na nyid
rlung gi khams
chu
bag chags
bzhon pa
rnam par rtog pa, rnam rtog

vigraha
vijna

sku
rnam par shes pa

air
air reality
air element
water
vestige, vestigial instinct
mount, conveyance, vehicle
concept, conceptuality, conceptualizing, conception
body
consciousness

vijna-traya

rnam par shes pa gsum

three consciousnesses

vijna-sakalpa
vidy
vidy-vrata
vidhi
vinysa
vipka
vibhava
virga
virga-cary
virocana
vilsa
vivha
vivikta
viuddhi
viva
via
viama
viaya

rnam par shes pai kun du rtog pa


rig sngags
rig pai brtul zhugs
cho ga
rnam par dgod pa
rnam par smin pa
byor ba
dod chags dang bral ba
chags dang bral bai spyod pa
nyi ma
rnam par rol pa, rnam par sgeg pa
rnam par rgyu ba
dben pa
rnam par dag pa, rnam par sbyangs
sna tshogs pa
dug
mi zad pa
yul, spyod yul

vihra
vra
vrya
vetl
vedan

gnas
dpa bo
brtson pa, brtson grus
ro langs ma
tshor ba

conscious intention
spell
consort discipline
rite, technique
array
ripening
[nancial] means
dispassion
passion-free practices
sun
irtation
re-moving [air]
isolated
purication
Viva
poison
disagreeable
object, sphere, domain,
province
residence
hero
heroism
zombiess
feeling

vairocana
vaivartiko

rnam par snang mdzad


phyir ldog pa

Vairocana
reversible

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

19a

27a,
27b,
29a,
29b,
32a,
32b,
35b,
50a,
70a
50a

16a
45a
55a
46b

17a
12b

60a

50a

14.2

127

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

vyakta
vyajana
vyavadna
vykaraa
vykta
vykhy-tantra

gsal ba
gsal byed, yi ge, tshod me
rnam par byang ba
by ka ra a
lung du bstan pa
bshad pai rgyud

manifest
consonant, letter, condiment
purication
grammar
specied
explanatory tantra

vyna
vypra
vyutthna
vrata-cary

khyab byed
las, bya ba
ldang ba
brtul zhugs kyi spyod pa

pervasive [air]
function
emerging, emergence
practice of spiritual discipline

akha
akryudha
aha
ata-kula

dung chos
ja tshon
g.yo
rigs brgya

conch shell
akras bow [rainbow]
crafty
hundred clans

abda
abda-ruta
araa
arra
ain
vata
st
stra

sgra
sgra grag pa
skyabs
lus
zla ba
rtag pa
ston pa
bstan bcos

sound, word
audible vocalization
refuge
body
moon
permanent, permanence
teacher
science, teaching

ik
iva

bslab pa
zhi ba

learning, instruction
auspicious

iya
la
ukra
uci
uddha
ubha
ubhubha

slob ma
tshul khrims
sa bon
gtsang
rnam dag, dag pa
dge ba
dge ba dang mi dge ba

nya
nya-catuaya
nyat
nya-traya
gra
mana

stong pa
stong pa nyid rnam pa bzhi
stong pa nyid
stong pa gsum
snyan, steg pa
dur khrod

student
ethics
semen
purity
pure
good, virtuous
good and evil, virtuous and nonvirtuous
void
four voids
voidness
three voids
elegant, eroticism
charnel ground

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

22a
16a,
16b,
17b,
18b,
20a, 27a,
34b

53a, 54a,
54b
46a
44a
1b
5a, 7b,
13b,
14b, 16a
26a

50b

47b,
51a

20b
51b

46b
37a
69a

128
raddh
ramaa
rvaka
rvaka-yna
r
lema
loka
vsa
apramit
saketa
saklea
sagaik

14 GLOSSARIES

dad pa
dge sbyong
nyan thos
nyan thos theg pa
dpal
bad kan
tshigs su bcad pa
dbugs
pha rol tu phyin pa drug
brtag pa
kun nas nyon mongs pa, nyon
mongs pa
du ba

faith
wandering ascetic
rvaka
Way of the rvakas
glorious
phlegm
verse
breath
six transcendent virtues
signication
delement

du shes
dgongs par bshad, dgongs

discernment
intentional speech, spoken

sandhyya-vkya
sampradya
sambodhi-krama

of intentionally
[sacred] tradition
enlightenment process

saaya
sasarga
sasra
saskra
saskta
sasthna
saspandita
sattva
satya
satyadvaya
satsukha
saddharma
sadbhva
sandhyya-vacana
sandhy-vacana

pai tshig
man ngag yang dag par gro ba
mngon par byang chub pai rim
pa
tshogs
yang dag par rgyu ba
kun rdzob [kyi]
kun rdzob kyi bden pa, kun rdzob
som nyi
du dzi
khor ba
du byed
dus byas pa
dbyibs
rnam par g.yo ba
sems can
bden pa
bden pa gnyis
bde ba dam pa
dam pai chos
yang dag pa
dgongs te gsungs pa
dgongs pas bshad pa

sannipta
samat-jna

dus pa
mnyam pa nyid kyi ye shes

conjunction
equality gnosis

samantabhadra

~jam dpal

36b

society

saj
sandhyya-bhita,

sambhra
savha
savti
savti-satya

52b
55a
55b

store
co-moving [air]
supercial
supercial reality
doubt
socializing
life-cycle, sasra
propensity
ritually prepared
shape
pulsating
being
Truth/Reality
two realities
true bliss
Holy Teaching
authentic
intentional speech
intentional speech, allusive expression

Samantabhadra

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

17a,
18b

48b
47b

34a

49a

30b
29b,
33b,
48a
8a
13a

14.2

129

Sanskrit-Tibetan-English Glossary

samaya
samdhi
samdhi-sattva
samna
sampanna
samropa
samhitvasth

dam tshig
ting nge dzin
ting nge dzin sems dpa
mnyam gnas, me dang mnyam du gnas
pa
snyoms par zhugs pa
bskul bar gyur ba
mnyam par bzhag pai gnas skabs

sambuddha
rdzogs pai sangs rgyas
sambhogakya
rdzogs longs spyod pai sku
samyaksambuddha
yang dag par rdzogs pai sangs rgyas
samyak-sambodhi
yang dag par rdzogs pai byang chub
sarvanivaraavikambhin
sgrib pa thams cad rnam par sel ba
sarva-nya
thams cad stong pa
salila
chu
sahacar
lhan cig spyod pa
sahaja
lhan cig skyes pa
sdhaka
sgrub pa po
sdhana
sgrub pai thabs
sdhu
sdhya
smarthya

smjika
smnya
shasa
siddhi

sukha
sugata
sugati
sucarita
sumeru
surata
suviuddhadharmadhtu-j
na
skma

legs, legs so
bsgrub par bya ba
stobs

pledge [substances]
samdhi
samdhi-being
metabolic [air]

66a

equipoised
transference
period
of
meditative
equipoise
perfect buddha
beatic body
Perfectly Enlightened One
perfect enlightenment
Sarvanvaraavikambhin
universal void
water
companion
connate
practitioner
practice, art of accomplishment
excellent
result [of practice]
force

5b
56b
54a

dus pai don la zhugs pa


rnams
tha mal pa
dka ba la sbyor ba
dngos grub, grub

practitioner of the [Esoteric]


Community
common
boldness
accomplishment,
success,
power, establishment

bde ba
bde bar gshegs pa
bde gro
legs par spyod pa
rii rgyal po ri rab
rab tu dga ba
chos kyi dbyings rnam par

pleasure
Blissful One
good rebirth
good deed
[Mount] Sumeru.
lovemaking
completely-pure gnosis of

dag pai ye shes


phra ba, zhib

the Realm of Reality


subtle

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

60b

73a

11b
46a
23a

15a
36a
6a, 8b, 10b,
15ab, 21a,
43a,
47b,
54ab, 56a,
57b,
60b,
63a,
64a,
68ab, 69b,
70a,
71a,
72ab, 73a

9b
59a, 62b, 67a
13b

130
skma-dhtu
skma-yoga
stra,
straka,
strnta
sragamasamdhi
srya
soma
sautrntika
skandha
stabdha

14 GLOSSARIES

khams phra ba
phra moi rnal byor
mdo, mdo de

subtle element [air]


subtle yoga
scripture

16b

dpa bar gro bai ting nge


dzin
nyi ma
zla ba
mdo sde
phung po
dal [ba]

heros march samdhi

5a, 52b, 53a

sun
moon
Scripturalist
aggregate, mass
languid

styna
str
sthvara
sthita
sthla
spandana
spara
sphaika
spharaa

gnyid
bud med
rgyu ba
gnas pa
rags pa
bskyod pa
reg pa, reg bya
shel
spro ba, byung ba

sloth
woman
inanimate
xed
coarse
shaking
contact, tactile object
crystal
emitting, owing-forth

sphurat
svapna
svapnopama

spro
rmi lam, gnyid log pa
rmi lam lta bu, rmi lam dang dra
ba
ngo bo nyid, rang bzhin, ngo bo

radiate
dream, sleep
dreamlike

svabhva
svayambh
svara
svarga
sva-lakaa
sva-savitti
svasavedya
svdhidevat
svdhidaiva
svdhihna
svdhihna-krama

svmin

rang byung
dbyangs
mtho ris
rang gi mtshan nyid
rang rig, rang gi ye shes
rang gis rig pa
bdag nyid lha
rang gi lha
bdag la byin gyis brlab pa
bdag la byin gyis brlab pa[i rim
pa]

bdag po

6b

nature, essence, intrinsic reality


self-created
vowels
heaven
intrinsic character
self-awareness
personal experience
ones own divinity
own presiding deity
self-consecration
self-consecration stage

master

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

54b

32b
19a
18b,
31a,
32a
51a

15a
58a
41a
34b,
42a,
42b,
44b,
59a,
65a,
65b

17a

14.3

131

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

hutabhug
hetu

14.3

me
rgyu

re
cause

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

Tibetan
kun dga
kun du chags pa, dmar ba
kun nas nyon mongs pa
kun rdzob kyi bden pa, kun rdzob
kun rdzob [kyi]
kun shes pa
klog
dka thub sdom pa
dka ba, dka thub
dka ba la sbyor ba
dkyil khor gyi bdag po
dkyil khor gsum
dkyil khor
bka drin
bkres pa
rkyen
skad cig tsam gyis
skad cig
skad
skal pa ngan pa
sku rdo rje
sku
skyabs
skye mched
skye ba med pa
skye ba

skye ba
skye bo
skyes bu chen po
skyo ba
bskal pa
bskul bar gyur ba
bskyed pa
bskyed pai rim pa
bskyod pa
kha dog
kha zas
khams phra ba
khams gsum, sa og dang sa steng
dang mtho ris
khams gsum

Sanskrit
nanda
rakta
saklea
savti-satya
savtijneya
adhyayana
dukara-niyama
dukara
shasa
maaldhipati
trimaala
maala
prasda
kut
pratyaya
jhaiti
kana
ruta
durbhaga
kya-vajra
vigraha
araa
yatana
anutpda, anutpanna
utpatti

English
joy
impassioned, red
delement
supercial reality
supercial
well born
study
penitential observances
tribulation, dicult
boldness
overlord of the maala
three mandalas
maala, orb
grace
hunger
condition
instantaneously
moment
language
unfortunate
body vajra
body
refuge
[sense] medium
birthless, unproduced, unarisen
creation

janman
jantu
mahpurua
kheda
kalpa
samropa
utpatti
utpattikrama
spandana
vara
hra
skma-dhtu
bhrbhuvasva

birth
beings
great person
depression
Ion
transference
creation
creation stage, creation process
shaking
color, phoneme
food
subtle element [air]
threefold-world, three worlds

traidhtuka

triple world

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

132

14 GLOSSARIES

khams
khengs pa (nga rgyal)
khyab byed
mkha gro ma
mkha dang mnyam
mkhas pa
mkhris pa
khor ba
khor ba
khor lo, tshogs
khor los sgyur ba
khor
khyud pa
khrul khor
khrul pa
gag
gar

dhtu
mna
vyna
kin
khopama
paita, yoga
pitta
bhava-cakra
sasra
cakra
cakravarti
parivra
ligana
yantra
bhrnti
gag
naka

element
arrogance
pervasive [air]
kin
space-like
learned one, skilled
bile
wheel of existence
life-cycle, sasra
wheel, retinue
universal monarch
retinue
embracing
machine
confusion
Ganges river
performance, drama

go rims rnam pa lnga


gong bu
gos dkar mo, gos dkar
gyen rgyu, steng du rgyu ba
grags pa
grags
grib ma
grub pa chen po brgyad
glang po chen po
gling bzhi
glu
dga ldan gyi gnas
dge ba bcui las kyi lam

vefold process
lump
Par
ascending [air]
fame
well-known
shadow, reection
eight great powers
great elephant
four continents
song
Tuita [Heaven]
ten paths of virtuous action

dge ba dang mi dge ba

paca-krama
pia
par
udna
yaas
prasiddha
chy
aa-mahsiddhi
mahnga
catur-dvpa
gta
tuita
daa-kuala-karmapatha
ubhubha

dge ba
dge ba
dge bai rtsa ba
dge bai bshes gnyen
dge sbyong
dge slong
dgongs te gsungs pa
dgongs pa
dgongs pai tshig
dgongs par bshad
dgongs pas bshad pa

ubha
kuala
kuala-mla
kalya-mitra
ramaa
bhiku
sandhyya-vacana
abhiprya
sandhyya-vkya
sandhyya-bhita
sandhy-vacana

dgra bcom pa
gag pa med pa

arhant
anirodha

good and evil, virtuous and nonvirtuous


good, virtuous
good, virtuous
roots of virtue
spiritual guide
wandering ascetic
monk
intentional speech
intention
spoken of intentionally
intentional speech
intentional speech, allusive expression
saint
ceaseless, unceasing

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

133

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

gying bag
gyod pa

ll
kauktya

gro ba lnga
gro ba lnga
gro ba
gro ba
gro bai bla
rgya che ba
rgyal poi bu gzhon nu
rgyal ba
rgyal dbang po
rgyal rigs
rgyas pa
rgyu ba
rgyu ma
rgyud phyi ma, rgyud bla ma
rgyud
rgyun, rgyud
rgyun
rgyu
sgom pa
sgyu phrul dra ba
sgyu ma mkhan
sgyu ma lta bu, sgyu ma dra
sgyu ma lta bui ting nge dzin
sgyu mai rnam pa
sgyu mai dpe bcu gnyis
sgyu
sgra grag pa
sgra ji bzhin pa

gati-pacaka
paca-gati
jagat
jana
jagad-guru
lalita
rja-kumra
jina
jinendra
katriya
pauika
jagama
my
uttara-tantra
tantra
tantu
prabandha
hetu, kraa
bhvya
my-jla
mykra
myopama
myopama-samdhi
mykra
dvdaa-mydnta
kapaa
abda-ruta
yathruta

sgra ji bzhin ma yin pa


sgra sbas pa
sgra
sgrai nges pai tshig
sgrib pa thams cad rnam par sel ba
sgrib pa med pa
sgrib pa
sgrub pa po
sgrub pai thabs
sgrol ma
bsgom pa, bsgoms pa, sgom pa
bsgom par bya ba
bsgrub par bya ba

play
anxiety

ve realms [of rebirth]


ve realms [of rebirth]
being, world, world of beings
being
mentor of the world
lovely
crown prince
victor
victorious lord
warrior
prosperity
animate
phantasm
tantric appendix
tantra, continuity
continuum
continuum, linked continuity
cause
that-to-be-[meditatively] cultivated
phantasmic web
illusionist
phantasmic
phantasmical samdhi
form of phantasm
twelve similes of phantasm
deceitful
audible vocalization
literal meaning

ruta
(jargon) expressions
nigha-abda
cryptic expressions
abda, ruta, ruta- sound, word, vocalization
vijapti
nirukti
etymological explanation
sarvanivaraavikambhin
Sarvanvaraavikambhin
anvaraa
obscurationless
varaa, nivaraa
obscuration, obstacle
sdhaka
practitioner
sdhana
practice, art of accomplishment
tr
Tr
bhvan
[meditative] cultivation
bhvaka
[meditative] cultivator
sdhya
result [of practice]

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

134

14 GLOSSARIES

nga rgyal, ngar dzin pa, bdag tu


rlom pa
ngag gi brda
ngag rnam par dben pa
ngag
ngan gro, ngan song
ngar sems pa, nga yir dzin pa
nges pai don
nges par rgyu ba
nges par byung ba
nges pa
ngo bo nyid, rang bzhin, ngo bo
ngo bo nyid gsum
ngo tsha shes pa
dngos grub, grub

ahakra

pride, I-habit

vk-cchom
vag-viveka
vk
durgati, apya
mamakra
ntrtha
nirvha
nirya
loke nicaya
svabhva
trisvabhvam
lajj
siddhi

verbal token
speech isolation
speech
lower rebirth, bad rebirth
mine-habit
denitive meaning
out-moving [air]
emancipation
common knowledge
nature, essence, intrinsic reality
three natures
shame
accomplishment, success, power, establishment

dngos po, dngos por yod pa, ngo


bo, dngos
dngos po med pa
dngos po
dngos por dzin pa
dngos med, dngos po med pa

bhva

mngon par byang chub pai rim pa

abhisambodhi-krama,
sambodhikrama
abhisambodhi

mngon par rdzogs par byang chub


pa
mngon par zhen pa
mngon par shes pa
mngon spyod
rngub pa
rngub par gyur ba
sngags kyi de kho na nyid
sngags kyi bdag po
sngags kyi lus
sngags btu ba
sngags pa
sngags
sngon gyi phen shugs
cig car
gcig sbyor ba
bcing ba
bcom ldan das
lci bar gyur pa
lce
chags dang bral bai spyod pa

abhva
padrtha
bhva-graha
nisvabhva

abhinivea,
abhinivia
abhij
abhicruka
caa
pravsa
mantra-tattva
mantrdhipati
mantra-mrti
mantroddhra
mantrin
mantra
prvvedha
yugapat
eka-yoga
bandhana
bhagavant
guru
jihv
virga-cary

object, thing, reality, state, experience, real


unreal, unreality
thing
clinging to [material] things
essenceless, insubstantial, naturelessness, essencelessness
enlightenment process
enlightenment
obsession, obsessed
superknowledge
destruction
sucking
inhalation
mantra reality
overlord of mantras
mantra body
extraction of the mantra
mantrin
mantra
prior impetus
immediate
unication
bond
Lord
grave
tongue
passion-free practices

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

135

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

chags pa
chad pa, mi rtag pa
chu zla
chu
chui khams
chui chu bur
chu
cho ga
chos kyi sku
chos kyi dbyings rnam par dag
pai ye shes
chos kyi dbyings
chos nyid
chos byung ba
chos ma yin pa
chos la bdag med
chos
mchog tu dga ba
mchog tu gzhol ba
mchod pa
mchod pai yo byad
chi ba
ching ba
ching ba
ji lta ba bzhin du
ja tshon
ja tshon
jig rten gyi khams
jig rten gyi chos brgyad
jig rten pai chos
jig rten pa
jig rten pa

rga
anitya
udaka-candra
vrua
abdhtu
budbuda
salila
vidhi
dharma-kya
suviuddhadharmadhtu-jna
dharmadhtu
dharmat
dharmodaya
adharma
dharma-nairtmya
dharma
paramnanda
paryaa
pj
pjopakaraa
maraa
prabandha
bandhana
yathbhta
akryudha
indryudha
lokadhtu
aa-loka-dharma
loka-dharma
loka
laukika

passion
impermanent
moon in water
water
water element
(water) bubbles
water
rite, technique
reality body
completely-pure gnosis of the
Realm of Reality
realm of reality
facticity
reality-source
wrong, bad thing
objective selessness
thing, good thing, Dharma, right
supreme joy
devotion
worship, oering
requisites for worship
death, passing away
bond
bond
just as it is
akras bow [a rainbow]
Indras [rain]bow
world-realm
eight worldly concerns
worldly motivation
folk, world
worldly

jig rten pha rol


jig rten dbang phyug
jig rten las das pa
jig rten gsum
jig pa
jigs pa
jug pa
jug pa
rje btsun, klu sgrub

paraloka
lokevara
lokottara
triloka
pralaya
bhta
pravea
pravtti
bharaka-pda

rjes su gnang ba
rjes su dpag pa
rjes su spyod pa
rjes su myong ba, myong
rjes su gzhig pa, gzhig pa

anuj
anumna
anucar
anubhava
anubheda

afterlife
Lokevara
transcendent
three worlds
apocalypse
fear
entering
manifestation
Venerable
Master
(Ngrjuna)
permission
inference
attendant
perceptiveness, experience
dissolving [process]

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

136

14 GLOSSARIES

brjod du med pa
brjod du med pa
brjod pa
nyan thos theg pa
nyan thos
nyams rnam pa dgu
nyi ma
nying lag
nye bar thob pai ye shes
nye bar dmigs pa
nyes pa
nyes par spyod pa
nyon mongs pa
nyon mongs pa
gnyid ma log pa

gnyid, rmugs
gnyid
gnyis ldan [gyi dus]
gnyis pa
gnyis med
gnyis su med pa, gnyis med
mnyam gnas, me dang mnyam du
gnas pa
mnyam pa nyid kyi ye shes
mnyam par ma bzhag sbyor ba
mnyam par bzhag pai gnas skabs
rnyed pa
snyan dngags
snyan, steg pa
snying rje chen po
snying rje
snyoms par zhugs pa
ting nge dzin rdo rjei gzugs lta bu

anabhilpya
anuccrya
udhra
rvaka-yna
rvaka
nava-nya-rasa
srya, aditya, ravi, virocana
pratyaga
upalabdha-jna
upalabdhi
doa
ducarita
klea
saklea
jgrat

inexpressible
unutterable
utterance
Way of the rvakas
rvaka
nine aesthetic moods
sun
digits
imminence gnosis
perception
fault
misdeed
delement
delement
waking

middha
styna
dvpara[-yuga]
dvaya
nirdvandva
advaya
samna

torpor
sloth
Twofold [Era]
dual
peerless
nondual
metabolic [air]
equality gnosis
non-equipoised yoga
period of meditative equipoise
gain
court poems
elegant, eroticism
great caring
compassion
equipoised
adamantine body samdhi

ting nge dzin sems dpa


ting nge dzin
gti mug
rtag pa
rten cing brel bar byung ba
rten brel bcu gnyis

samat-jna
asamhita-yoga
samhitvasth
lbha
kvya
gra
mahkp
karu, kruya
sampanna
vajra-bimbopamasamdhi
samdhi-sattvas
samdhi
moha
vata
prattya-samutpda
prattya-dvdaga

rtog ge pa
rtog pa
rtog pai rnal byor

trkika
kalpa
kalpita-yoga

samdhi-being
samdhi
ignorance
permanent, permanence
dependent co-origination
twelve links of dependent origination
logicians
ritual manual
imaginative yoga

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

137

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

rtog
rtogs pa
lta ba
lte ba
stong pa chen po
stong pa nyid rnam pa bzhi
stong pa nyid
stong pa gsum
stong pa
stong gsum gyi stong chen poi jig
rten gyi khams
ston pa
stobs pa, stobs
stobs
brtag tu med pa
brtag pa
brtags, kun brtags pa
brtul zhugs kyi spyod pa
brtul zhugs
brten pa
brten pa
bstan bcos
bstan pa
bstan pai tshig
bstod pa
tha snyad
tha mal pai nga rgyal
tha mal pai lus
tha mal pa
thang cig

thab khung
thabs kyi ye shes
thabs
thams cad stong pa
thar pa, grol ba
thal ba
thugs kyi ting nge dzin
thub pa chen po
thur du sel ba
theg pa chen po pa
theg pa chen po
theg pa gsum
thog ma med pa
thogs pa med pa
thob pa
thob par bya ba
thos pa

tarka
adhigama
di
nbhi
mahnya
nya-catuaya
nyat
nya-traya
nya
trishasra-mahshasraloka-dhtu
st
bala
smarthya
apratarkya
saketa
parikalpita
vrata-cary
niyama
dheya
raya
stra
dean
dean-pha
praas
ruta-vypra
prkthakra
prkta-deha
smnya
lava

kua
upya-jna
upya
sarva-nya
moka
prasaga
citta-vajra-samdhi
mahmuni
apna
mahynika
mahyna
triyna
andi
asaga
prpya
prpaka
ruta

logical disputation
realization
view
navel
great void
four voids
voidness
three voids
void
trichilio-great-chiliocosm
teacher
strength, force
force
undeducible
signication
visualized, imagined [nature]
practice of spiritual discipline
ascetical practice
inhabitant
dependence
science, teaching
teaching
scriptural discourse
praise
vocal acts
ordinary pride
ordinary body
common
instant

re-oering-pit
gnosis of liberative art
liberative art, technique, art
universal void
liberation
[logical] consequence
mind-vajra samdhi
Great Sage
evacuative [air]
practitioner of the Universal Way
Universal Vehicle
three ways
beginningless [time]
unobstructed
that-to-be-attained
attainer
learning

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

138

14 GLOSSARIES

mtha yas pa
mthar thug pa
mthu
mtho ris
dad pa
dam pai chos
dam tshig
dal [ba]
dug
dung chos
dud groi skye gnas
dub pa
dur khrod
dus gsum

ananta
paryanta
prabhva
svarga
raddh
saddharma
samaya
stabdha
via
akha
tiryag-yoni
klamatha
mana
trikla

dus gsum
dus
de kho na nyid, de nyid
de nyid gsum
de nyid
de bzhin nyid
de bzhin gshegs pa
dogs pa dang bcas pa
don gyi dbang
don dam pa
don dam pai bden pa
don yod grub pas
don

try-adhva
yuga
tattva
tri-tattva
tattva
tathat
tathgata
cakita
artha-vaa
paramrtha
paramrtha-satya
amoghasiddhi
artha

don
drang bai don
dran pa gcig pa
dri ma med pa
dri ma
dri zai grong khyer
dri
dril bu
bdag gi de kho na nyid
bdag nyid lha
bdag, bdag nyid
bdag po
bdag po
bdag med pa
bdag la bsgrub pa
bdag la byin gyis brlab pa[i rim
pa]

krya
neyrtha
eka-smti
nirmala
mala
gandharva-nagara
gandha
gha
tma-tattva
svdhidevat
tman
adhipati
svmin
antmaka
tma-sdhana
svdhihna-krama

limitless
consummation
potency
heaven
faith
Holy Teaching
pledge [substances]
languid
poison
conch shell
animal realm
exhaustion
charnel ground
three times

three times
era
Reality
three Realities, three natures
Reality
suchness
transcendent lord
anxiety
crucial point
ultimate [reality]
ultimate reality
Amoghasiddhi
meaning, aim, object, point, in order to
aims
interpretable meaning
single-mindedness
stainless
impurity
city of gandharvas
scents
bell
subject reality
ones own divinity
self, nature
overlord
master
seless
self-invocation
self-consecration stage

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

139

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

bdag la byin gyis brlab pa


bdud rtsi
bdud rtsii chu
bdud
bde gro
bde ba chen po
bde ba dam pa
bde bar gshegs pa
bde ba
bden pa gnyis
bden pa ma mthong ba
bden pa
bden pa
mdo, mdo de
mdo sde
du ba
du byed
du dzi
du shes
dus pai don la zhugs pa rnams

svdhihna
amta
pacmta
mra
sugati
mahsukha
satsukha
sugata
sukha
satyadvaya
ada-satya
tathya
satya
stra, straka, strnta
sautrntika
sagaik
saskra
sasarga
saj
smjika

dus pa
dus byas pa
dus ma byas pa
dus ma byas pa
dod chags dang bral ba
dod chags
dod pa
dod pai khams
dod pai yon tan lnga

sannipta
saskta
anabhisaskta
asaskta
virga
rga
kma
kmadhtu
pacakmagua

dod pai yon tan


rdul phra rab
rdo rje lta bui ting nge dzin
rdo rje theg pa
rdo rje theg pa [rnams]
rdo rje bzlas pa
rdo rje lus
rdo rje sems dpa
rdo rje slob dpon
rdo rje
rdo rjei tshig
rdo rjei ye shes
ldang ba
ldang zhing rgyu ba
sdig pa
sdug bsngal, sdug
sde snod gsum

kma-gua
paramu
vajropama-samdhi
vajrayna
vajraynika
vajra-jpa
vajradeha
vajrasattva
vajraguru, vajrcrya
vajra
vajra-pada
vajra-jna
vyutthna
udvha
ppa
dukha
tripiaka

self-consecration
ambrosia
ve ambrosias
Mra, demons
good rebirth
great bliss
true bliss
Blissful One
pleasure
two realities
one who has not seen reality
truth
Truth/Reality
scripture
Scripturalist
society
propensity
socializing
discernment
practitioners of the [Esoteric]
Communion
conjunction
ritually prepared
uncompounded
uncompounded
dispassion
passion
desire
Desire Realm
ve objects of [sense] desire

objects of [sensory] desire


ne atoms
adamantine samdhi
Adamantine Way
practitioner of the Adamantine Way
vajra recitation
adamantine body
Vajrasattva
vajra mentor, vajra teacher
vajra, adamant, adamantine, (penis)
vajra word
adamantine gnosis
emerging, emergence
upward-moving [air]
sin
pain, suering, unhappy
Three Baskets

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

140

14 GLOSSARIES

n li
nam mkha dang mnyam pa
nam mkha
nam mkhai snying po
nam mkhai dbyings
gnas skabs
gnas, go phang
gnas ngan len
gnas pa
gnas, gzhi
gnas

n
khasama
ka, kha, nabha,
gagana, ambara
kagarbha
kha-dhtu
avasth
pada
dauhulya
sthita
laya
raya

psychic channel
space-like [innite]
space, sky
kagarbha
space
state, condition
state
wicked
xed
foundation
foundation, dwelling place, basis,
abode

gnas
gnas [pa] med pa
rnam grangs
rnam dag, dag pa
rnam pa med pa
rnam pa
rnam par dgod pa
rnam par rgyu ba
rnam par rtog pa, rnam rtog

nilaya, vihra
apratihita
paryya
uddha
nirkra
kra, kti, prakra
vinysa
vivha
vikalpa

rnam par rtog pa med pa


rnam par dag pa, rnam par sbyangs
rnam par snang mdzad
rnam par byang ba
rnam par smin pa
rnam par g.yo ba
rnam par rig pa med pa
rnam par rol pa, rnam par sgeg pa
rnam par shes pa gsum
rnam par shes pa
rnam par shes pai kun du rtog pa
rnal byor chen po
rnal byor chen poi rgyud
rnal byor ma
sna tshogs pa
sna
snang ba, kun du snang ba
snang ba mched pa

nirvikalpa
viuddhi
vairocana
vyavadna
vipka
saspandita
avijaptika
vilsa
vijna-traya
vijna
vijna-sakalpa
mahyoga
mahyoga-tantra
yogin
vaicitrya, Viva
ghra
bhsa
lokbhsa

snang ba nye bar thob pa, snang ba


thob pa
snang ba nye bar thob pai ye shes

dwelling, residence
unlocated
aphorism, synonym
pure
formless, incorporeal
form, appearance, mode
array
re-moving [air]
concept, conceptuality, conceptualizing, conception
non-conceptual
purication
Vairocana
purication
ripening
pulsating
imperceptible
irtation
three consciousnesses
consciousness
conscious intention
Great Yoga
Great Yoga Tantra
yogin
curious feature, Viva
nose
radiance
luminance-radiance

lokopalabdha[ka]

luminance-imminence

lokopalabdha-jna

gnosis of imminence

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

141

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

snang ba mtha yas, od dpag tu


med pa
snang ba rnam par dag pa
snang ba med pa
snang ba gsum po
snang ba gsum
snang ba

amitbha

Amitbha

bhsa-viuddhi
nirbhsa
loka-traya
bhsa-traya
loka, darana

padma
dpa bar gro bai ting nge dzin
dpa bo chen po
dpa bo
dpal
dpe
dpe
dpe
spungs pa
spobs pa
spyan, sangs rgyas spyan
spyod pa dka ba
spyod pa rnam pa gsum, spyod pa
gsum
spyod pa

padma
sragama-samdhi
mahvra
vra
r
upam
aupamya
dnta
ri
pratibhna
locan
dukara-cary
trividhacary

purication of the radiances


free of perception, radianceless
three luminances
three radiances
luminance, light, perception, vision
lotus (vagina)
heros march samdhi
Great Hero
hero
glorious
simile
analogy
simile
heap
eloquence
Locan, (Buddha) Locan
arduous practices
threefold practice

spyod pai rgyud


spyod yul, yul
sprul pai sku

spro ba, byung ba


spro ba
spros pa dang bcas pa
spros pa dang bcas pai spyod pa
spros pa med pa
spros pa med pai spyod pa
spros pa
spro
pha rol tu phyin pa drug
phung po
phyag rgya chen po
phyag rgya
phyag rgyai de kho na nyid
phyag na rdo rje, lag na rdo rje
phyag
phyir ldog pa
phyir mi ldog pa
phra ba, zhib
phra moi rnal byor

cary, upbhoga, adhypanna


cary-tantra
gocara
nirma-kya

practice, enjoyment, commission

spharaa
utsha
prapacat
prapaca-cary,
prapacat cary
niprapaca
niprapaca-cary
prapaca
sphurat
apramit
skandha, pia
mahmudr
mudr
mudr-tattva
vajrapi
vandana
vaivartika
avaivartika
skma
skma-yoga

emitting, owing-forth
fortitude
with elaboration
practice with elaboration

practice tantra
range
emanated body

one without fabrications


practice without elaboration
[mental] elaboration
radiate
six transcendent virtues
aggregate, mass
Great Seal
consort, seal, ritual gesture
seal reality
Vajrapi
salutation
reversible
irreversible
subtle
subtle yoga

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

142

14 GLOSSARIES

phrag dog
phreng ba
phags pai bden pa rnam pa bzhi
pho ba med
bag chags
bad kan
bu ga
bud med
bum pa

bems po
by ka ra a
bya ba sgrub pai ye shes

mtsarya
ml
caturryasatya
acyuta
vsan
lema
chidra
str
kalaa

bya ba
bya ba
bya ba

jaa
vykaraa
ktynuhnajna
karaa
ktya
kriy

bya ba
byang chub kyi shing drung
byang chub sems dpai spyod pa
byang chub sems dpa
byang chub [kyi] sems
byang chub
byin gyis brlabs pa
byin gyis brlabs pa
byis pa
byis pai skye bo
bla na med pa
bla ma brgyud rim
bla ma, slob dpon
bla mar gyur pa
blo, blo gros
bha ga dang ligai sbyor ba
bhu su ku
dbang bskur ba
dbang chen
dbang po gnyis
dbang po las das pa

vypra
bodhi-mla
bodhi-cary
bodhisattva
bodhicitta
bodhi
adhihna
adhihita
bla, blia
bla, blia
anuttara
guru-parva-krama
guru
gurujana
buddhi
bhaga-liga-yoga
bhusuku
abhieka
mhendra
dvayendriya
atndriya

dbang po
dbang
dbang
dbugs byin pa, dbugs byung ba
dbugs byung ba
dbugs
dben pa

indriya
dhikya
vaya
ucchvsa
ucchvsa
vsa
vivikta

envy
rosary, garland
Four Noble Truths
imperishable
vestige, vestigial instinct
phlegm
orice
woman
vase

inanimate
grammar
function-accomplishing gnosis
activity
aim
activity, thing to be done, function, [ritual] action, deed
function
root of [the tree of] enlightenment
practices of enlightenment
bodhisattva
spirit of enlightenment
enlightenment
consecration, constitution [of]
consecrated, constituted of
the nas ve
the nas ve
unexcelled
successive generations of mentors
mentor
respectable persons
intelligence, intellect
uniting the liga and the bhaga
bhusuku
initiation
earth
two [sexual] organs
beyond the senses

senses, sense organ


predominance
domination
exhalation
exhalation
breath
isolated

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

143

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

dbyangs
dbyibs med pa
dbyibs
dbyugs rngub pa
dbyer med
byung ba las gyur pa
byung bai mtha
byor ba
bras bu
bras bu
sbyangs pai yon tan bcu gnyis
sbyin pa
sbyor ba
ma bcos pa
ma rnyed pa
ma nor ba de bzhin nyid
m ma k
ma rig pa
mang du thos pa
man ngag yang dag par gro ba
man ngag
mar

svara
asasthna
sasthna
pravsa
abheda
bhautika
bhtnta
vibhava
krya
phala
dvdaa-dhta-gua
dna
yoga
aktaka
albha
avitathat
mmak
avidy
bahu-ruta
sampradya
upadea, mnya
ghta

vowels
shapeless
shape
inhalation
indivisible
elemental derivative
reality limit
[nancial] means
eect
fruit, result
twelve ascetical practices
generosity
union
uncontrived
loss
not un-suchness
Mmak
delusion
erudite
[sacred] tradition
personal instruction, tradition
ghee

mi bskyod pa
mi dge ba
mi mngon
mi chor ba
mi rtag pa
mi bden pa
mi gnas pai mya ngan las das
pa
mi phyed pa
mi zad pa, zad pa med pa
mi zad pa
mi g.yo bai ting nge dzin
mi g.yo [ba]
mi shigs pa
mi slu ba
mig phrul

akobhya
akuala, aubha
avyakta
aka
anitya
asatya
apratihita-nirva

Akobhya
unvirtuous, non-virtue, bad, evil
unmanifest
unerring
impermanence, impermanent
Untruth/Unreality
unlocated nirva

abhedya
akaya
viama
sphnaka-samdhi
acala
anhata
avisavdaka
indrajla

mig btsums
mig yor
mig
ming gi rnam grangs
ming tha dad pa
ming med
mi
mu stegs can gyi gnas su

nimia
pratibhsa
caku
nma-paryya
pthak-saj
ankhyeya
purua, nara
trthyana

indivisible
imperishable
disagreeable
unshakeable samdhi
stationary, unwavering
unstruck [sound]
non-deceptive
optical illusion, Indras phantasmical
web
blink of an eye
phantom [double]
eye
synonym, succession of names
distinctive term
inexpressible
person, human
precinct of orthodox ascetic

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

144

14 GLOSSARIES

mun pa
me long lta bui ye shes
me long

tmas
dara-jna
dara, darpaa

darkness
mirror-like gnosis
mirror

me
med, med pa, yod ma yin
mos
mya ngan las das pa
myang, bca ba
dmigs par lta ba
dmyal ba, dmyal, sems can dmyal ba
rmi lam, gnyid log pa
rmi lam lta bu, rmi lam dang dra ba
rmongs pa
smad pa
smig rgyu
smon pa po
smon par bya ba
smon lam
smyon pai brtul zhugs
smra ba, brjod pa
gtsang
gtsug gtor
gtso
btsun moi tshogs
rtsa ba med pa
rtsa bai rgyud
rtsig pai ras ris
rtse gcig pa
rtsod pai dus
brtson pa, brtson grus
tshangs pai gnas pa bzhi
tshig tu brjod pa

tejas, hutabhug
abhva
bhakti
nirva
bhojya
upalambha-di
naraka
svapna
svapnopama
mohita
nind
marci[ka]
praidhyaka
praidheya
praidhna
unmatta-vrata
pravyhra
uci
ua
pradhna
antapura
amla
mla-tantra
citra-paa
ekgrat
kali-yuga
vrya
catur-brahma-vihra
vk-pravyhra

tshig med pa, brjod med pa


tshig
tshigs su bcad pa
tshul khrims
tshul gcig pa
tshul rnam pa bzhi
tshul, rigs pa
tshul
tshe rabs
tshogs kyi dkyil khor
tshogs
tshod mo
tshod tsam

avcya
pada
gth, loka
la
eka-naya
caturvidha-nyya
nyya
naya, yoga
jti
gaa-maala
sambhra
vyajana
prama

re
unreal, unreality
devotion
nirva
delicacies
objectifying view
hell
dream, sleep
dreamlike
deluded
blame
mirage
wisher
that wished for
wish
mad discipline
enunciation
purity
crown-protrusion
chief principle
harem
rootless
root tantra
scroll-painting
one pointedness
Contentious Era
heroism
four pure abodes
vocal expression

inexpressible, wordless
word
verse
ethics
one method
fourfold procedure
reasoning
tradition, method, manner
life
host-maala
store
condiment
size

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

145

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

tshor ba
mtshan nyid
mtshan ma med pa
mtshan ma

vedan
lakaa
aliga, animitta
nimitta, cihna

mtshan mai phyag rgya


mdzangs
dzin pa
rdzu phrul
rdzogs ldan [gyi dus]
rdzogs pai rim pa, rdzogs pai go rims,
rdzogs pai rim pai go rims
rdzogs pai sangs rgyas
rdzogs longs spyod pai sku
zhabs
zhi ba
zhe sdang

cihna-mudr
nipua
grhaka
ddhi
kta[-yuga]
nipanna-krama

feeling
characteristic
signless
sign, manner of knowing,
symbol
symbol-seal
acute
subject
miracle
Perfect [Era]
perfection stage

sambuddha
sambhogakya
pda
iva
dvea

perfect buddha
beatic body
foot
auspicious
hatred

gzhan gyi dbang


gzhan mu stegs can
gzhal yas khang
gzhi, rten
gzhi med pa, gnas med pa
bzhon pa
zag pa med
zab, zab pa
zas
zil gyis mi non pa
zung du brel pa, zung du jug pa
zung du brel par jug pai rim pa
zo chun gyi khrul khor
zla ba
gzugs brnyan
gzugs med pa
gzugs med pa
gzugs su snang ba, snang bar byed
pa
gzugs
gzugs
gzung ba, gzung
gzod nas ma skyes pa
bza
bza [ba]
bzod pa
bzlas pa
o byed pa
od zer

paratantra
paratrthika
kgra
dhra
anlaya
vhana
ansrava
gambhra, gambhrya
hra
anabhibhta
yuganaddha
yuganaddha-vhikrama
gha-yantra
candra, ain, soma
pratibimba
arpa
arpin
avabhsa

other-dependent [nature]
non-Buddhist ascetic
celestial palace
support, habitat
foundationless
mount, conveyance, vehicle
free of impurity
profound
food
undominated
communion
process leading to communion

bimba
rpa
grhya
dyanutpanna
hra
bhakya
knti
japa
cumbana
kiraa

body
object, form, manner, material
object
primordially unarisen
food
food
tolerance
recitation
kissing
light ray, beam

irrigation machine
moon
reection, image
immaterial
formless
images, radiance

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

146

14 GLOSSARIES

od zer
od gsal ba
od gsal ye shes
od
yang dag pa ji lta ba nyid shes pa

rami
prabhsvara
prabhsvara-jna
prabh
yathbhta-parijna

yang dag pa ma yin pa


yang dag pa
yang dag pai mtha
yang dag pai tshul gyi bdag nyid can
gyi ting nge dzin
yang dag par rgyu ba
yang dag par rdzogs pai byang chub
yang dag par rdzogs pai sangs rgyas
yang srid pa, srid pa gzhan
yan lag
yi ge bral, yi ge med pa
yi ge gsum

abhta
bhta, sadbhva
bhta-koi
bhta-naytmakasamdhi
savha
samyak-sambodhi
samyaksambuddha
punarbhava
aga
anakara
tryakara,
akaratraya
vara
akara
vyajana
lipika
vara
manomaya-kya
manomayadeha
pratyaya
manoja

yi ge
yi ge, ~mi zad pa, mi gyur ba
yi ge
yi ge
yig bru
yid kyi rang bzhin gyi sku
yid kyi rang bzhin gyi lus
yid ches par bgyi ba
yid du ong ba

yid bzhin nor bu


yid la byed pa
yid la re ba
yid
yud tsam
yul, spyod yul
ye shes kyi sku
ye shes kyi phyag rgya
ye shes kyi mig
ye shes lnga
ye shes can
ye shes ba zhig pa nyid
ye shes sems dpa
yongs su gyur pa
yongs su grub pa, yongs su rdzogs oa
yongs su tshol ba
yongs su log
yongs su shes pa, rtogs pa

cintmai
manaskra
manorjya
manas
muhrta
viaya
jna-mrti
jna-mudr
jna-caku
paca-jna
jnin
jna-vhin
jna-sattva
parimana
parinipanna
parmara
parvtti
parijna

light ray, beam


brilliance
gnosis of brilliance
light
thorough knowledge just as it
is
unreal
real, authentic
reality limit
samdhi whose nature conduces to the real
co-moving [air]
perfect enlightenment
Perfectly Enlightened One
rebirth, future life
limbs
unspoken, syllable-less
three-syllabled
phoneme
syllable, undestroyed
letter
letter
phoneme
mind-made body
mind-made body
proof
pleasant

wishing gem
mental functioning
mental fancies
mentation
mere trice
object, sphere, domain, province
gnosis-body
gnosis consort
eye of gnosis
ve gnoses
wise one, the wise
bearer of gnosis
gnosis being
transformation
accomplished [nature], perfection,
completely perfected
deep investigation
transformation
thorough knowledge

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

147

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

yon tan gyi dbang phyug brgyad


yon tan
g.yo
ra sa ya na
rags pa
rang gi mtshan nyid
rang gi lha
rang gis rig pa
rang byung

aaguaivarya
gua
aha
rasyana
sthla
sva-lakaa
svdhidaiva
svasavedya
svayambh

rang bzhin gyis od gsal ba


rang bzhin snang ba, rang bzhin gyi
snang ba; rang bzhin gyis snang ba
rang bzhin bzlas pa
rang bzhin
rang rig, rang gi ye shes
rab tu dga ba
rab tu rgyu ba
rab tu zhi ba
ras ris
rig sngags
rig pai brtul zhugs
rigs kyi bu mo
rigs kyi bu
rigs brgya
rigs pa
rigs
rin chen byung ldan
rin po che, rin chen
rim gyis jug pa
rim gyis, rim gyis jug pas
rim pa, rim
rii rgyal po ri rab
ril por dzin pa
reg pa, reg bya
ro langs ma
ro
rol mo

rlung gi khams
rlung gi de kho na nyid
rlung bcu
rlung
rlom sems
brag ca
bram ze

eight superhuman powers


quality
crafty
elixir of immortality, alchemy
coarse
intrinsic character
own presiding deity
personal experience
self-created

praktiprabhsvara
prakty-bhsa

prototypes and radiances

prakti-jpa
prakti
sva-savitti
surata
pravha
pranta
paa
vidy
vidy-vrata
kula-duhit
kulaputra
ata-kula
yukti
kula
ratnasambhava
ratna
krama-vtti
kramaa
krama
sumeru
piagraha
spara
vetl
rasa
kr

natural recitation
prototype
self-awareness
lovemaking
well-moving [air]
utterly peaceful
scroll-painting
spell
consort discipline
noble woman
noble one, noble man
hundred clans
reasoning
clan
Ratnasambhava
jewel
gradual method
gradually, by a gradual method
manner, sequence, process
[Mount] Sumeru
holistic [process]
contact, tactile object
zombiess
avor, [vital] uid, aesthetic mood
erotic play

vyu-dhtu
vyu-tattva
daa vyu
vta, vyu, mruta
manana
pratirutka
brhmaa

prototypical brilliance

air element
air reality
ten airs
air, gas, wind
conceit
echo
priest

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

148

14 GLOSSARIES

las kyi mtha


las dang po pa
las su smra ba

karmnta
dikarmika
karma-vdin

las
las
lung gi tshig
lung du bstan pa
lung du ma bstan pa
lung las bshad pa
lung
lus kyi brda
lus rnam par dben pa
lus med pa
lus

karman
vypra
dean-pha
vykta
avykta
dean-pha
gama
kya-cchom
kya-viveka
amrti[ka]
deha, kya, mrti, arra,
kalevara
lasya
sucarita
sdhu
paribhoga
msa
atinya
atyanta-niprapacacary

le lo
legs par spyod pa
legs, legs so
longs spyod
sha
shin tu stong pa
shin tu spros pa med pai
spyod pa

consequences of action
beginner
those who assert [philosophical
views about] action
action, function, rite
function
scriptural discourse
specied
unspecied
scriptural discourse
scripture, [scriptural] tradition
bodily token
body isolation
bodiless
body, corpse
sloth
good deed
excellent
enjoyment
esh
extremely void
the practice completely without
elaboration

shin tu spros pa med pai [spyod


pa]
shel
shes pa lnga
shes pa
shes rab kyi pha rol tu phyin pa
shes rab kyi ye shes

atyanta niprapacat cary


sphaika
paca-jna
jna
prajpramit
praj-jna

shes rab dang thabs

prajopya

shes rab dang ye shes kyi dbang


bskur ba
shes rab
gshin rjei jig rten
bshad pai rgyud
bshad pai sgra
bshad pai gsung rab
bshad pai gsung rab
sa brgyad pai dbang phyug
sa bcui dbang phyug
sa chen po, sa
sa bon
sangs rgyas kyi zhing

praj-jnbhieka

practice completely without elaboration


crystal
ve subjects
gnosis
transcendent virtue of wisdom
wisdom-gnosis, gnosis of criticalwisdom
critical wisdom and liberative technique
wisdom-gnosis initiation

praj
yama-loka
vykhy-tantra
uttna-abda
dean-pha
dean-pha
aamvra
daabhmvara
pthivi
bja, ukra
buddha-ketra

critical wisdom
realm of Yama [Lord of Death]
explanatory tantra
straightforward expression
scriptural discourse
scriptural discourse
master of the eighth [stage]
lord of the ten stages
the Earth, earth
seed, seed [syllable], semen
buddha-eld

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

14.3

149

Tibetan-Sanskrit-English Glossary

sangs rgyas nyid


sangs rgyas
sa
sai snying po
sum cu rtsa gsum pai gnas
se gol

buddhatva
buddha
bhmi
kitigarbha
tridalaya
accha

buddhahood
buddha
stage, territory
Kitigarbha
Realm of the Thirty(-Three)
nger-snapping

sems kyi spyod pa

citta-carita

sems can
sems rdo rje
sems rnam par dben pa
sems dpa chen po
sems dpa (sems pa)
sems tsam
sems, yid
sems las byung ba, sems pa

sattva
citta-vajra
citta-viveka
mahsattva
cint
citta-mtra[t]
citta, manas, cetas
caitasika,
caitasikadharma
pratytmavedya

so so rang rig pa, rang gis rig pa, so


so rang rig par gyur pa, so so rang
gis rig pa
so soi skye bo
so sor rtog pai ye shes
som nyi
srid pa bar ma pa
srid pa gsum
srid pa
sred pa, skom pa
srog dang rtsol ba
srog
slob dpon
slob ma
slob bzhin pai gnas skabs
gsang sngags kyi tshul
gsang bai bdag po
gsal ba
gsal byed
gsung rdo rje

pthagjana
pratyaveka-jna
saaya
antarbhava
tri-bhuvana
bhava
t
pryma
pra, jvita
crya
iya
ghaamnvasth
mantranaya
guhyakdhipati
vyakta
vyajana
vg-vajra

gsung rab

pravacana

gsung rab
gsungs pai tshig
gsum ldan [gyi dus]
gso ba
gsog

prvacanika
dean-pha
tret[-yuga]
rikta
tuccha

thought-deed, activity of the


mind
being
mind vajra
mind isolation
great one
intellection, reection
merely mind
mind. mentation, heart
mental factors
introspectively known

ordinary being
gnosis of individuating discernment
doubt
between-being
triple realm
existence
craving, thirst
vitality control
vitality, vitality [air], life
teacher
student
context of exertion
way of mantra
Overlord of Secret Ones
manifest
consonant
speech vajra

scriptural tradition, scriptural statements


hide-bound
scriptural discourse
Threefold [Era]
empty
vain

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

150

14 GLOSSARIES

bsam gyis mi khyab pa


bsam gtan
bsam pa
bsod nams
bslab pa
bslabs
lha mo
lha ru nye bar dmigs pa
lhag par mos pa
lha
lhan cig skyes pa
lhan cig spyod pa
lhai sku rdzogs par gyur ba,
lha nyid du bskyed pa
lhai sku
lhai de kho na nyid
lhai dbang poi gzhu
lhun gyis grub pa
a ra li
li k li

acintya
dhyna
aya
puya
ik
abhysa
dev
devatopalabdhika
adhimukti
devat
sahaja
sahacar
devat-nipatti
devat-mrti, devatrpa, devat-vigraha
devat-tattva
indra-dhanu
anbhoga
ralli
likli

inconceivable
meditation
inclination
merit
learning, instruction
repeated cultivation
goddess
divine perception
condence
divine, divinity, deity
connate
companion
production of a divine form, production of a deity [body]
divinity-body, divine form, divine
body
divinity reality
bow of Indra
eortless
play, ralli
vowels and consonants

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

151
Appendix A: Bibliographic Notes
Author:
Editor:
Title:
Place:
Publisher:
Year:
Version:
Subject:
Language:
Citation:

Description:
Identier:
Remarks:

ryadeva
Christian K. Wedemeyer ; Richard Mahoney
The Carymelpakapradpa - SARIT transcript
London
SARIT: Search and Retrieval of Indic Texts
2009
0.1_001
Tripiaka ; Strapiaka ; Guhyasamjatantra - Commentaries - Early works to 1800
Sanskrit ; English
The Carymelpakapradpa - SARIT transcript, Wedemeyer, Christian K., editing,
Mahoney, Richard, conversion to TEI markup, (London: SARIT: Search and Retrieval
of Indic Texts, 2009), Id. No. 0001-00000006.
UTF-8 encoded XML le ; approx. 980 KB
0001-00000006
The base e-text was: Wedemeyer, Christian K., editor and translator, ryadevas
Lamp that Integrates the Practices (Carymelpakapradpa) : The Gradual Path of
Vajrayna Buddhism According to the Esoteric Community Noble Tradition - Part
Three : Critically Edited Sanskrit Text of ryadevas Carymelpakapradpa, (New
York: The American Institute of Buddhist Studies at Columbia University in New York
with Columbia Universitys Center for Buddhist Studies and Tibet House US, 2007),
Three UTF-8 word processing les ; approx. 3.2 MB.
The sources for the base e-text were: A.) Asiatic Society of Bengal Manuscript
no. 4837. Palm-leaf, 28.5x5 cm, 37 leaves, 6 lines per page, 50 syllables per line;
Proto-Bengali script; incomplete. Title in catalog: Vajrayna-sdhangni; B.)
Nepal-German Manuscript Preservation Project, National Archives Kathmandu. Ms.
No. 3-363/ vi. bauddhatantra 82; Palm-leaf, 28.5x5 cm, 36 leaves, 6 lines per page,
50 syllables per line; Proto-Bengali script; incomplete. Title in catalog: Saayapariccheda; C.) Rhula Sktyyana Collection No. 100 (Gttingen catalog no. Xc
14/30, text no. 7). Paper, 12.33x2.16 inches, 9 lines per page, Old Bengali script,
incomplete. Title in catalog: Karmnta-vibhga-melvaa, etc.; and Pn.) Peya,
Janrdana str, editor, Carymelpakapradpam of crya ryadeva, (Srnth,
Vras: Rare Buddhist Texts Research Project, Central Institute of Higher Tibetan
Studies, 2000).

Funder:
Rights:

The SARIT transcript of the base e-text was correlated with: Wedemeyer, Christian
K., ryadevas lamp that integrates the practices (Carymelpakapradpa): the gradual
path of Vajrayna Buddhism according to the esoteric community noble tradition, (New
York: The American Institute of Buddhist Studies at Columbia University in New
York with Columbia Universitys Center for Buddhist Studies and Tibet House US,
2007) ISBN: 9780975373453 :: Library of Congress Catalog Record :: Publishers
Description.
Indica et Buddhica Limited
Copyright (C) 2007 Christian K. Wedemeyer. All rights reserved. ; Copyright (C) 2009
Indica et Buddhica Limited. All rights reserved. For more complete details please refer
to the Availability Section of the Text Encoding Initiative (TEI) Header.

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

152

APPENDIX C: REFERENCES DECLARATION

Appendix B: Text Input System


(1) Sanskrit diacritics are entered using the Unicode Standard Encoding (utf-8):
vowels and diphthongs: a, , i, , u, , , , , e, ai, o, au
gutturals: k, kh, g, gh,
palatals: c, ch, j, jh,
cerebrals: , h, , h,
dentals: t, th, d, dh, n
labials: p, ph, b, bh, m
semivowels: y, r, l, v
sibilants: , , s
aspirate: h
anusvra:
visarga:
avagraha:
(2) Anusvra is transliterated by:
before gutturals
before palatals
before cerebrals
n before dentals
m before labials

Appendix C: References Declaration


(1) References to each portion of the Sanskrit text have been placed at the start of each line: e.g.,
CMP001.009/ refers to the Wedemeyer edition of the Carymelpakapradpa, Chapter 1, Text
Block 9 - Wedemeyer, C.K., edition, op. cit..
(2) Chapter and section headings are from: Wedemeyer, C.K., translation, op. cit..
(3) Page references to the Wedemeyer edition of the Sanskrit text have been placed in the body of the text:
e.g., 335 refers to the Wedemeyer 2007 edition, page 335 - Wedemeyer, C.K., edition, op. cit..
(4) Page references to the Wedemeyer translation have been placed below and to the right of the section
headings: e.g., [CMP tr. 135 refers to the Wedemeyer 2007 translation, page 135 - Wedemeyer,
C.K., translation, op. cit..

Version : . Last updated : Tue Dec 1 11:45:27 NZDT 2009.

You might also like