Ocenuvanje na ucenicite на напредокот и постигањата на учениците - Упатства за училиштата MAK PDF

E
W
A
UV
N
T
E
C
O
K
O
O
D
E
R
P
NA NA GAWATA
I
T
S
O
E
IP
T
I
C
NI
E
^
U
NA
{tata
Upats
il
~
u
a
z
tva
OCENUVAWE
NA NAPREDOKOT
I POSTIGAWATA
NA UÊNICITE
Upatstva za u~ili{tata
Ova izdanie e finansirano od amerikanskiot narod preku Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj - USAID
Makedonija, vo ramkite na Proektot za osnovno obrazovanie, komponenta Unapreduvawe na ocenuvaweto na
u~enicite, {to go sproveduva Akademijata za razvoj na obrazovanieto (AED) vo partnerstvo so Makedonskiot
centar za gra|ansko obrazovanie (MCGO).
OCENUVAWE NA NAPREDOKOT I POSTIGAWATA NA UÊNICITE

Upatstva za u~ili{tata
Naslov na originalot:
ASSESSMENT IN THE PRIMARY SCHOOL CURRICULUM:
Guidelines for Schools
Redaktor:
M-r Gorica Mickovska
Prevod:
Vladimir Mostrov
Lektura:
Suzana Stojkovska
Grafi~ko ureduvawena izdanieto na makedonski jazik:
Biljana Mihajlovska
CIP - Katalogizacija vo publikacija
Nacionalna i univerzitetska biblioteka Sv. Kliment Ohridski, Skopje
373.3.091.279.9(035)
OCENUVAWE na napredokot i postignuvaweto na u~enicite: upatstva za u~ili{tata /
[urednik Gorica Mickovska; prevod Vladimir Mostrov]. - Skopje: Makedonski centar
za gra|ansko obrazovanie, 2008. - 94 str.: ilustr.; 24 sm.
Prevod na deloto: Assessment in the primary school curriculum: guidelines for schools. Predgovor / Gorica Mickovska: str.6. - Bibliografija: str. 89-92. - Sodrì i: Prilozi
ISBN 978-608-4529-00-2
a) Ocenuvawe - Osnovno vospitanie i obrazovanie - Prira~nici
COBISS.MK-ID 75243786
ASS-400-002-MAC
Stavovite na avtorite iskaàni vo ovoj prira~nik ne gi izrazuvaat stavovite na Agencijata na SAD za me|unaroden razvoj ili na Vladata na Soedinetite Amerikanski Dràvi.
Sodrìna
Predgovor
Voved
4
5
Tema 1:
Povtorno razgleduvawe na ocenuvaweto

Koja e celta na ocenuvaweto vo realizacijata na nastavnite programi
za osnovno u~ili{te?
[to vklu~uva ocenuvaweto?
Kako se razviva{e ocenuvaweto po objavuvaweto na publikacijata
Nastavnite programi za osnovno obrazovanie?
10
Tema 2:
Metodi na ocenuvawe vo nastavata

Samoocenuvawe
Razgovori so u~enici
Ocenuvawe na portfolio
Izgotvuvawe mislovni mapi
Postavuvawe pra{awa
Nabquduvawe na rabotata na u~enicite od strana na nastavnikot
Zada~i i testovi izgotveni od nastavnikot
Standardizirano testirawe
14
16
24
28
33
39
42
49
53
Tema 3:
Poblizok osvrt na OZU i ONN

Sobirawe na informacii
Beleèwe na informaciite od ocenuvaweto
Interpretirawe na informaciite od ocenuvaweto
Koristewe na informaciite od ocenuvaweto
Izvestuvawe za informaciite od ocenuvaweto
64
64
65
65
65
66
Tema 4:
U~ili{nata politika za ocenuvaweto

Sodrìna na politikata za ocenuvawe
Zo{to treba da se ocenuva u~eweto na decata?
[to treba da se ocenuva?
Koga treba da se vr{i ocenuvaweto?
Kako treba da so ocenuva u~eweto na decata?
Kade treba da se beleàt/evidentiraat informaciite od ocenuvaweto?
Kako treba da se beleàt/evidentiraat informaciite od ocenuvaweto?
So kogo treba da se spodeluvaat informaciite od ocenuvaweto?
Kako treba da se spodeluvaat informaciite od ocenuvaweto
so drugi subjekti?
Kolku dolgo vreme treba da se ~uvaat informaciite od ocenuvaweto?
70
71
71
71
72
73
73
74
74
Prilozi Prilog A
Dopolnitelni informacii za metodite na ocenuvawe na ~asovite
9
9
74
75
78
Prilog B
Resursi za fotokopirawe
85
Bibliografija
89
Predgovor
Ocenuvawe na napredokot i postigawata na u~enicite e prevod na publikacijata izdadena od Nacionalniot sovet za nastavni programi i ocenuvawe od
Republika Irska. Taa originalno e izgotvena za da im
pomogne na u~ili{tata vo Irska da go podobrat ocenuvaweto, a ja prevedovme za potrebite na u~ili{tata i nastavnicite vo komponentata Unapreduvawe na
ocenuvaweto vo USAID Proektot za osnovno obrazovanie, kako dopolnitelen materijal. Publikacijata e
prevedena so dozvola na Nacionalniot sovet za nastavni programi i ocenuvawe1, za {to mnogu im blagodarime.
Vo ovaa publikacija prezentirani se istite priodi kon kvalitetno ocenuvawe za koi se zalaga USAID
Proektot za osnovno obrazovanie, a koi se vo soglasnost so sovremenite trendovi na stavawe na ocenuvaweto vo funkcija na podobruvawe na u~eweto. Cenevme deka na~inot na koj toa e napraveno i primerite {to se dadeni se podednakvo primenlivi vo Makedonija kako i vo Irska. Povrzuvaweto na delovite
od tekstot so irskata zakonska regulativa ne ja namaluvaat upotreblivosta na priodite kaj nas.
Tekstot e preveden bez nikakvi izmeni, osven
{to se izostaveni dvata posledni prilozi {to se odnesuvaa na barawata {to proizleguvaat od zakonskata regulativa vo Irska i ulogata na razli~ni institucii vo Irska {to se povrzani so u~eweto na decata.
Gorica Mickovska,
rakovoditel na komponentata
Unapreduvawe na ocenuvaweto
vo USAID Proektot
za osnovno obrazovanie
__________________
1 PSI General Licence No: 2005/08/01, Licence to Re-use Public Sector
Information under the European Communities (Re-use Public Sector
Information) Regulations 2005 (Sl 279/05).
Voved
Dokumentot opfa}a ~etiri temi. Temata 1 - Povtorno razgleduvawe na ocenuvaweto gi prezentira

dvata priodi kon ocenuvaweto - ocenuvaweto zaradi
u~ewe (OZU) i ocenuvaweto na nau~enoto (ONN). Ovie
priodi se izgradeni vrz ~etirite celi na ocenuvaweto izloèni vo Programite za osnovno obrazovanie
(1999) - formativnoto, sumativnoto, evalvaciskoto i
dijagnosti~koto. Ovaa tema nakratko gi opi{uva OZU
i ONN, a dopolnitelni detali se dadeni vo Temata 3.
Temata 2 - Metodi za ocenuvawe vo nastavata
dava pregled na razli~nite metodi {to gi koristat
nastavnicite vo ocenuvaweto na u~eweto na decata.
Ovde, isto taka, se vklu~eni i opisi kako nastavnicite gi koristat ovie metodi, poddr{kata na u~eweto
na decata i podobruvaweto na nastavata.
Temata 3 - Podetalen pogled na OZU i ONN gi
sporeduva i gi sprotivstavuva dvata priodi vo ocenuvaweto. Za da pokaè kako vo praktika bi izgledale
ovie dva priodi se koristat pet aktivnosti na ocenuvaweto - sobirawe informacii, beleèwe, interpretirawe, koristewe i izvestuvawe.
Temata 4 - U~ili{nata politika za ocenuvaweto
dava soveti za razvojot na politikata za ocenuvawe
vo u~ili{tata. Istaknati se zakonskite barawa za
beleèwe i za soop{tuvawe na informaciite za napredokot i postigawata na u~enicite.
Vo Prilogot A se dadeni dopolnitelni informacii za metodite na ocenuvawe vo nastavata kako
dopolnenie na Temata 2 so materijali {to moàt da
se fotokopiraat za nekoi od metodite prikaàni vo
Prilogot B.
UPATSTVA ZA UÎLI[TATA
Dokumentot Ocenuvawe na napredokot i postigawata na u~enicite e izgotven za da im pomogne na

nastavnicite da gi zgolemat znaewata i razbiraweto
za ocenuvaweto, kako i da im pomogne na u~ili{tata
vo sozdavaweto i sproveduvaweto na politikata za
ocenuvaweto. Upatstvata sodràt primeri kako nastavnicite da sobiraat informacii za napredokot i
postigawata na u~enicite, kako da gi koristat takvite informacii za da ja podobruvaat nastavata i u~eweto i kako da gi informiraat za rezultatite od ocenuvaweto site onie koi{to se zainteresirani za
obrazovanieto na decata.
:
1
A
TEM
O
N
R
O
POVT DUVAWE
E
L
O
G
T
Z
E
RA
W
A
V
U
N
E
C
O
A
N
Tema 1:
Povtorno razgleduvawe
na ocenuvaweto
Primer na aktivnost 1.
Ocenuvaweto vo praktika
Nastavno podra~je/
nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelenie:
Matematika
Merki
Dolìna
Deteto treba da se osposobi da presmetuva, sporeduva, meri i beleì
dolìna koristej}i nestandardni edinici.
Prvo ili vtoro
Podra~je:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Broevi
Operacii - Sobirawe
Deteto da se osposobi da sobira broevi so i bez preimenuvawe do 99.
G-|a Kofej gi organizira svoite 26 u~enici od prvo i vtoro oddelenie
vo ~etiri grupi - tri grupi od po pet deca od vtoro oddelenie i edna pogolema grupa od edinaeset deca od prvo oddelenie. Nadgraduvaj}i go materijalot od prakti~nata rabota vo prethodnite denovi za sobirawe broevi
so i bez preimenuvawe do 99, g-|a Kofej im dava na sekoja grupa u~enici od
vtoro oddelenie niza na problemi so broevi i edna ko{ni~ka so materijali (liàv~iwa, poedine~ni kocki, pravoagolni stap~iwa i lenti so broevi). Decata rabotat zaedno na re{avaweto na problemite.
Vo me|uvreme, g-|a Kofej raboti so svoite u~eniici od prvo oddelenie
na razvivaweto na nivnite sposobnosti za merewe dolìna koristej}i nestandardni edinici. Po razgovorot zo{to se potrebni znaewata za poimot
dolìna, i povrzuvaj}i go so sekojdnevnite aktivnosti, taa pokaùva kako
se meri dolìna na edna kniga koristej}i kibrit~iwa, potoa dolìna na
edna klupa koristej}i slikarski ~etki i dolìna na u~ilnicata koristej}i
~ekori. G-|a Kofej bara od decata da rabotat vo parovi (ili vo grupi od po
tri deca) za da ja izmerat dolìnata na predmetite vklu~uvaj}i gi i svoite
tetratki po matematika, u~ili{nite ~anti, rasponot na nivnite race i na
u~ili{nata biblioteka. Vo tekot na ovie aktivnosti taa gi nadgleduva decata kako rabotat i razgovara so niv za nivnite naodi. Gi potsetuva za va`nite strategii pri mereweto, na primer, stavaweto na mernite edinici edna do druga (da bidat sostaveni kraj so kraj), mesteweto na prvata edinica
na rabot od predmetot {to se meri i pokaùvaweto na mernite edinici dodeka gi brojat.
Otkako decata }e gi zavr{at svoite zada~i so mereweto, g-|a Kofej gi
pokanuva da gi prezentiraat svoite naodi kako grupa. Davaj}i im povratni
informacii preku diskusija taa im pomaga da gi analiziraat pri~inite za
zna~itelnite razliki vo nivnite naodi. Tie proizleguvaat, glavno, zaradi
toa {to decata ne gi postavile mernite edinici edna do druga, a nekoi, pak,
se rezultat na gre{ki vo mereweto. Zabeleùvaj}i deka na izvesen broj
u~enici im e potrebno dopolnitelno ve`bawe za da merat precizno, g-|a
Kofej planira da im dade sli~ni zada~i i naredniot den.
Koja e celta na ocenuvaweto

vo realizacijata na nastavnite
programi za osnovno u~ili{te?
Ocenuvaweto se odnesuva na: gradeweto slika za
napredokot i/ili postigawata na deteto vo izu~uvaweto na nastavnite programi za osnovno u~ili{te vo
odreden period. Informaciite za toa kako deteto
u~i (procesot na u~eweto) i za toa {to e ona {to deteto go u~i (proizvodot na u~eweto) ja oblikuvaat
slikata. Nastavnikot gi koristi ovie informacii za
da go identifikuva i da go pofali tekovniot napredok vo u~eweto na deteto i da mu dade soodvetna poddr{ka vo natamo{noto u~ewe.
[to vklu~uva ocenuvaweto?

Za nastavnikot ocenuvaweto vklu~uva sobirawe
informacii za podobro da razbere kako sekoe dete
napreduva vo u~ili{teto i takvite informacii da gi
koristi za da go potpomaga u~eweto na deteto. Ocenuvaweto, zatoa, zna~i ne{to pove}e otkolku testirawe. Toa se odnesuva na sekojdnevnite interakcii
me|u nastavnikot i sekoe dete poedine~no, koi{to
vklu~uvaat povremeni razgovori, nabquduvawa i
deluvawa.
Ocenuvaweto pretstavuva proces na sobirawe,

beleèwe, interpretirawe, koristewe na
informaciite i izvestuvawe za napredokot
i postigawata na u~enikot vo steknuvaweto
znaewa, sposobnosti i stavovi.
Bez ogled na toa dali nastavnikot postavuva

pra{awa i gi slu{a odgovorite od decata, dali gi
nabquduva decata kako rabotat vrz odredena zada~a
ili gi koristi rezultatite od nekoj nedelen test za
da dade informacii za nastavata i u~eweto, ocenuvaweto vklu~uva mnogu aktivnosti koi{to se preklopuvaat i koi{to ~esto se simultani - sobirawe,
beleèwe, interpretirawe, koristewe i izvestuvawe na informaciite.
Vakvite aktivnosti se slu~uvaat za nekolku sekundi ili, pak, vo period od nekolku denovi ili ne-
deli zavisno od celta na ocenuvaweto i metodite {to

se koristat. Sobranite informacii go zbogatuvaat
razbiraweto na nastavnikot za toa {to i kako u~enikot u~i. Nastavnikot gi koristi vakvite informacii
za da gi planira aktivnostite za u~ewe bazirani vrz
soodvetni obrazovni celi od nastavnite programi i
vrz ona {to deteto prethodno go u~elo. Preku ocenuvaweto nastavnikot dobiva seopfatna slika za kratkoro~nite i dolgoro~nite potrebi na deteto i spored
toa ja planira i idnata rabota (Nastavni programi za
osnovno obrazovanie, Voved, str. 17). Koristej}i gi na
takov na~in informaciite od ocenuvaweto, nastavnikot dava poddr{ka i go pro{iruva u~eweto na u~enikot.
Zatoa, ocenuvaweto pretstavuva del od ona {to
nastavnikot go pravi sekoj den vo svojata nastava,
kako {to e prikaàno na dijagramot 1.
Ovoj prikaz na praktikata na eden nastavnik na

~asovite pokaùva kolku (kako {to se sugirira vo
Nastavnite programi za osnovno u~ili{te) ocenuvaweto pretstavuva integralen del na site podra~ja na
nastavnite programi i deka toa gi opfa}a raznovidnite aspekti na u~eweto (Nastavni programi za osnovno obrazovanie, Voved, str. 18). Vo ovoj primer
procesot na ocenuvawe mu obezbeduva na nastavnikot
informacii {to mu se potrebni za da donesuva zna~ajni odluki za nastavata i za procesot na u~eweto pravej}i izbor na obrazovni zada~i, identifikuvaj}i
soodvetni nastavni metodi, planiraj}i aktivnosti za
u~eweto, izbiraj}i prigodni materijali, diferenciraj}i go u~eweto i davaj}i im na decata povratni informacii kolku dobro gi re{avaat zada~ite. Vakvite
sekojdnevni aktivnosti go stavaat ocenuvaweto vo
samiot centar na nastavata i na u~eweto.
Dijagram 1: Ocenuvaweto kako del od nastavata
Go planira novoto u~ewe

koristej}i gi informaciite
od ocenuvaweto i celite na
nastavnite programi.
10
Sobira i beleì
informacii za toa
{to i kako
decata u~at.
Koristej}i go
ocenuvaweto kako del
od nastavata i u~eweto,
nastavnikot...
Gi informira
decata za toa {to
vklu~uva noviot
materijal {to }e go
izu~uvaat.
Koristi soodvetni
metodi i strategii
za organizirawe
na nastavata.
Istraùva so decata kako
izgleda uspe{noto u~ewe.
Kako se razviva{e ocenuvaweto

po objavuvaweto na publikacijata
Nastavni programi za osnovno
obrazovanie?
Nastavnite programi za osnovno obrazovanie go
naglasuvaat, vo op{ti ramki, zna~eweto na ocenuvaweto za da mu ovozmoàt na nastavnikot da go pro{iruva i da go zbogatuva u~eweto na decata niz site
podra~ja na nastavnite programi. Poslednive godini
istraùvawata, teorijata i praktikata vo nastavata
i u~eweto go istaknuvaat pospecifi~no problemot
kako nastavnikot moè da go koristi ocenuvaweto za
da ovozmoì u~eweto da bide pointeresno, pomotivira~ko i pouspe{no za sekoe dete. Koristej}i gi ovie
novi soznanija, upatstvoto sodrì Povtorno razgleduvawe na ocenuvaweto vo osnovnoto u~ili{te koe mu
obezbeduva na nastavnikot informacii i primeri
koi{to pokaùvaat kako da go primenuva ocenuvaweto vo sekojdnevnata praktika.
Vo Nastavnite programi se istaknuva deka ocenuvaweto ima ~etiri funkcii - formativna, sumativna, evalvaciska i dijagnosti~ka. Vo Povtornoto
razgleduvawe na ocenuvaweto vo osnovnoto u~ili{te
ovie upatstva se baziraat na tie funkcii i se fokusiraat na dva glavni priodi vo ocenuvaweto:

ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU);

ocenuvawe na nau~enoto (ONN).
Ovie zaemno povrzani i komplementarni aktivnosti gi naglasuvaat dvata aspekti na ocenuvaweto

koi{to imaat centralno mesto vo rabotata na nastavnikot:
Nastavnikot sekojdnevno gi koristi podatocite

kako osnova za nastavata i za u~eweto (OZU).
Nastavnikot vo odredeni periodi gi beleì
napredokot i postigawata na decata so cel da
gi informira roditelite2, drugite nastavnici i drugite relevantni lica (ONN).
__________________
2 Vo ovie upatstva terminot roditeli se odnesuva na onie lica koi
vodat primarna grià za razvojot i obrazovanieto na svoite deca.
Toa se tatkoto i majkata na deteto i/ili negovite starateli.
Ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU)
Kade se (do kade stignale dosega) decata

vo svoeto u~ewe?
Kade (vo koj pravec) decata napreduvaat
vo svoeto u~ewe?
Kako decata }e stignat do slednata faza
vo svoetoto u~ewe?
Zatoa, davaweto povratni informacii na decata

ima centralna uloga vo OZU. Ovie povratni informacii se baziraat na podatocite za toa kako i {to
decata u~at. Povratnite informacii naso~eni kon
tekovnoto u~ewe ili kon zada~ata, moè da im pomognat na decata da go identifikuvaat svojot napredok i
da bidat zadovolni so postigawata, precizno da gi
odredat predizvicite so koi se soo~uvaat i da odlu~at koi }e bidat nivnite sledni ~ekori. Ova nivo na
vklu~uvawe vo oblikuvaweto na nivnoto u~ewe moè
da go podigne soznanieto na decata za niv samite kako
u~enici, da gi pottiknuva da prezemat pogolema li~na
odgovornost i da se gordeat so svoeto u~ewe.
Nastavnikot gi koristi informaciite od ONN za

da gi soop{ti prvenstveno na roditelite i na drugite
nastavnici. Inspektorot od Ministerstvoto za obrazovanie i nauka moè da ima uvid vo podatocite od
ocenuvaweto za da utvrdi dali se realiziraat standardite za jazi~nata i matemati~kata pismenost i/ili
da go oceni napredokot vo realizacijata na nastavnite programi kako del od celokupniot proces na evalvacija na u~ili{teto. Pedago{ko-psiholo{kata slu`ba moè, isto taka, da ima pristap do informaciite
sobrani preku ONN so cel da raboti zaedno so u~ili{teto vo zadovoluvaweto na obrazovnite potrebi
na oddelni u~enici.
OZU obi~no ne se praktikuva na krajot na odreden del od nastavniot materijal ili na odreden vremenski period. Toa obi~no e prisutno vo sekojdnevnata interakcija na ~asovite me|u nastavnicite i
u~enicite. S {to decata pravat i kaùvaat - postavuvaj}i pra{awa, rabotej}i vrz odreden proekt ili
zada~a, samostojno ili vo sorabotka so drugi deca,
igraj}i, koncipiraj}i ili izgotvuvaj}i nekoj model
itn. - dava mo`nost koja{to im obezbeduva informacii na nastavnikot i na samite deca za toa {to razbiraat, a {to ne razbiraat i za toa {to tie moàt, a {to
ne moàt da pravat. Koristej}i go OZU, nastavnikot
gi interpretira tie informacii i gi koristi za da im
dade pomo{ na decata vo nivnata rabota i da planira
za ponatamu. Na takov na~in nastavnikot moè da go
integrira OZU vo interakcijata me|u nastavnikot i
deteto i decata }e go smetaat toa kako priroden del
od u~eweto vo u~ili{teto.
Vo Temata 3 od ovie upatstva podetalno se prikaàni OZU i ONN i akronimite se napi{ani so zacrneti bukvi za polesno da se razlikuvaat. Tamu se
sporeduvaat i se pravi razlika me|u dvata priodi koristej}i gi pette aktivnosti vo procesot na ocenuvaweto: sobiraweto, beleèweto, interpretiraweto,
koristeweto i izvestuvaweto na informaciite za
napredokot i postigawata na u~enikot.
Nastavnikot moè, isto taka, da gi koristi informaciite od OZU za da ja vrednuva svojata rabota.
Vrz osnova na informaciite sobrani od decata, nastavnikot moè da vr{i promeni vo svoeto planirawe,
vo strategiite vo vrska so organizacijata na nastavata i vo nastavnite metodi so cel da go napravi
u~eweto pouspe{no za decata.
Ocenuvawe na nau~enoto (ONN)

Za razlika od gorenavedenoto, ocenuvaweto na
nau~enoto (ONN) se fokusira pove}e na srednoro~noto i na dolgoro~noto ocenuvawe. ONN obi~no vklu-
11
Konceptot na ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU) gi

pro{iruva mo`nostite na formativnoto ocenuvawe.
Toj ja naglasuva aktivnata uloga na deteto vo negovoto
u~ewe na toj na~in {to nastavnikot i deteto se usoglasuvaat vo toa kakvi treba da bidat rezultatite od
u~eweto, kako i za kriteriumite za procenka na rezultatite {to se postignuvaat. Vo osnova, OZU im pomaga na nastavnikot i na decata da se fokusiraat na
trite klu~ni pra{awa:
~uva ocenuvawe na ona {to nekoe dete nau~ilo na

krajot na odreden period, kako {to e na krajot na edna
lekcija, na krajot na nedelata, polugodieto ili u~ebnata godina. Naglaskata na ONN e vrz mereweto na
komulativniot napredok na deteto vo postignuvaweto
na celite na nastavnite programi. Ocenkata ili zbirot na osvoenite bodovi ~esto e edinstvena povratna
informacija {to ja dobiva deteto. Dokolku vakvite
rezultati mu koristat samo na nastavnikot, tie moàt
da imaat ograni~ena vrednost za deteto, osven ako
nastavnikot preku niv ne gi identifikuva su{testvenite informacii {to tie gi davaat za napredokot i
postigawata na deteto i mu gi kaè na deteto. ONN,
isto taka, mu pomaga na nastavnikot da ja planira idnata rabota, da postavuva novi zada~i, da obezbeduva
povratni periodi~ni informacii i informacii za
ocenuvaweto na krajot na u~ebnata godina.
:
2
A
TEM
I
D
O
T
E
ME
W
A
V
NU
E
C
O
A
NA
T
A
V
TA
S
A
N
VO
Tema 2:
Metodi na ocenuvawe
vo nastavata
14
Ovaa tema sodrì vovedni informacii za raznovidnosta na metodite za sobirawe i koristewe na

informacii za toa kolku dobro decata u~at vo u~ili{teto. Izborot na metodite se dviì od nabquduvawe i postavuvawe pra{awa kako del od sekojdnevnata nastava, pa s do poformalnite i postruktuiranite metodi kako {to e standardiziranoto testirawe. Koristej}i kombinacija na metodite, nastavnikot
dobiva podatoci za napredokot i postigawata na decata. Vrz osnova na ovie podatoci, toj planira kako
najefektivno da im pomaga vo nivnoto u~ewe vo idnina.
Ne seto ona {to deteto go izu~uva moè da se
testira nitu, pak, e potrebno za s da se dava ocenka.
Vo sorabotka so kolegite, nastavnikot moè da gi
koristi Nastavnite programi za osnovno obrazovanie
za da gi opredeli prioritetite za toa za {to deteto
treba da se osposobi da pravi i da razbira vo odnos
na znaewata, sposobnostite, vrednostite, stavovite
i sklonostite. Toj ponekoga{ }e se fokusira na u~eweto na deteto povrzano samo so opredelen nastaven
predmet, a drug pat na u~eweto raboti zaedni~ki za
pove}e predmeti. Otkako }e odlu~i {to treba da se
ocenuva, nastavnikot odreduva kako toa }e bide ocenuvano i kako }e se koristat informaciite od ocenuvaweto.
Najgolem del od ocenuvawata nastavnikot gi vr{i intuitivno dodeka, pak, izvesen del se planiraat
so posebni nameni. Intuitivnoto ocenuvawe i planiranoto ocenuvawe se komplementarni i obete se potrebni ako nastavnikot treba da dobie seopfatna
slika za napredokot i postigawata na sekoe dete. Na
primer, pri davaweto pomo{ na grupa na povozrasni
u~enici da izgotvat plan na izlagaweto za nivnata
poseta vo najbliskiot park, nastavnikot zabeleùva
deka kaj edno dete formulacijata pod bukvata a ne e
to~na, a deka kaj drugo dete istoto se slu~uva i kaj
formulaciite pod bukvite v i g. Ova moè da go
pottikne nastavnikot da planira izvesno naso~eno
nabquduvawe kaj ovie dve deca vo tekot na slednite
nekolku dena. Preku fokusiranoto nabquduvawe,
nastavnikot moè da ja identifikuva potrebata da
mu pomaga na nekoe od decata vo izgotvuvaweto na
formulaciite navedeni pod bukvite v, o, g i p.
Preku interpretiraweto na golem del od informaciite za toa kako decata gi razmenuvaat znaewata so svoi zborovi, preku mol~ewe, preku nivnite aktivnosti i interakcii, nastavnikot moè da go balansira intuitivnoto i planiranoto ocenuvawe za
sekoe dete kako u~enik da ima korist od niv.
Ovaa tema mu pomaga na nastavnikot da dade odgovor na slednive pra{awa:

Kako }e ocenuvam?
Kako }e gi koristam informaciite {to }e gi
sobiram?
Vo ovaa tema se davaat informacii za osum

metodi na ocenuvawe i se prikaùva kako tie moàt
da se koristat za OZU i ONN (vidi Tema 1 i Tema 3).
Tie metodi se: samoocenuvaweto, razgovorite so u~enicite, ocenuvaweto na portfolio, izgotvuvaweto
mislovni mapi, postavuvaweto pra{awa, nabquduvaweto na rabotata na u~enicite od strana na nastavnikot, zada~i i testovi izgotveni od strana na nastavnikot i standardiziranoto testirawe.
I pokraj toa {to postojat mnogu drugi metodi koi{to nastavnicite moàt da gi koristat i gi koristat,
vo ovie upatstva se koristat navedenite osum metodi
za da se prikaè raznovidnosta na metodite za ocenuvawe i korisnosta od kombiniraweto na metodite.
Nitu edna metoda za ocenuvawe, sama po sebe, nema da
mu obezbedi dovolno korisni informacii na nastavnikot. Vpro~em, sekoja metoda obi~no vklu~uva koristewe i na drugi metodi vo pogolem ili vo pomal
obem, na primer, izgotvuvaweto zada~i od strana na
nastavnikot moè, isto taka, da vklu~uva i postavuvawe pra{awa i nabquduvawe na decata.
Vo ovie upatstva, sekoja metoda se opi{uva vo
pogled na slednive pra{awa:

Koja e celta na ovaa metoda za ocenuvawe?

Kako se koristi taa metoda?
Koi informacii treba da se beleàt?
Kako }e se koristat tie informacii?
Metodite se prikaàni preku primeri od praktikata. Vakvite primeri, navedeni kako reprezentativni primeri na aktivnosti, pomagaat da se pokaè kako tie metodi funkcioniraat vo nastavata na
~asovite. Reprezentativnite primeri na aktivnosti
se fokusiraat na odredeni nastavni predmeti ili
podra~ja od nastavnite programi i na odredeni oddelenski nivoa. Me|utoa, mnogu od tie metodi moàt da
se koristat i vo drugi nastavni predmeti ili podra~ja od nastavnite programi, a moàt da se adaptiraat
i za drugi oddelenski nivoa3. Reprezentativnite primeri na aktivnosti zapo~nuvaat so kratok pregled na
relevantnite podra~ja od nastavnite programi, nas-
__________________
3 Kaj nekoi od reprezentativnite primeri na aktivnostite, za nastavnicite se koristat nivnite imiwa, a kaj drugi primeri na aktivnosti se koristat prezimiwata na nastavnicite. Ova ja odrazuva raznovidnosta na praktikata vo osnovnite u~ili{ta vo
Irska.
Dijagram 2: Kontinuum na metodite za ocenuvawe
Izgotvuvawe
mislovni mapi
Postavuvawe
pra{awa
Razgovori so
u~enici
Zada~i i testovi
izgotveni od
nastavnikot
Samoocenuvawe
Standardizirano
testirawe
Deteto ima vode~ka uloga

vo ocenuvaweto
tavniot predmet, nastavnata tema, tematskata edinica, programskata cel, oddelenskoto nivo/nivoa {to
se sodràt vo Nastavnite programi za osnovno u~ili{te, a koi{to moàt da se pogledaat ili da se simnat od veb-stranicata http://www.curriculumonline.ie.
Kaj reprezentativnite primeri koi se fokusiraat na
nastavata po angliski jazik se koristi znakot / kade
se prikaàni odnosnite nastavni temi i nastavni edinici. Ovaa strategija gi zema predvid informaciite
dadeni vo Dopolnitelniot pomo{en materijal po angliski jazik objaven vo 2005 godina.
Osumte metodi za ocenuvawe na dijagramot 2 se
prikaàni vo kontinuum. Metodite pomesteni na levata strana se onie vo koi{to deteto ima vode~ka
uloga vo ocenuvaweto na svojata rabota, a na desnata
strana od kontinuumot se nao|aat onie kade nastavnikot ima zna~ajna uloga vo vodeweto na ocenuvaweto. I pokraj toa {to nitu edna metoda ne se koristi
samo za OZU ili samo za ONN, onie na levata strana
na kontinuumot (vo koi deteto ima vode~ka uloga) obi~no pove}e se fokusirani na OZU, dodeka, pak, onie na
desnata strana obi~no se fokusirani na ONN.
15
Nabquduvawe na rabotata
na u~enicite od strana
na nastavnikot
Nastavnikot ima vode~ka uloga

vo ocenuvaweto
Diskusijata za metodite na ocenuvawe vo ovaa

tema go sledi redosledot prikaàn na dijagramot 2.
Sekoja metoda e prikaàna kako poseben del.

Samoocenuvawe
Izgotvuvawe na mislovni mapi
Postavuvawe pra{awa
na nastavnikot
Zada~i i testovi izgotveni
od nastavnikot
na str. 16
na str. 24
na str. 28
na str. 33
na str. 39
na str. 42
na str. 49
na str. 53.
Ocenuvawe
na portfolio
Samoocenuvawe
[to se podrazbira
pod samoocenuvawe?
16
Decata se vklu~eni vo samoocenuvaweto koga tie

ja razgleduvaat svojata sopstvena rabota na eden reflektiven na~in, gi identifikuvaat aspektite na ona
{to e dobro i na ona {to bi moèlo da se podobri, a
potoa postavuvaat sopstveni celi za svoeto ponatamo{no u~ewe.
Samoocenuvaweto ja vklu~uva metakognicijata procesot da se bide svesen za i da se razmisluva za
sopstvenoto u~ewe. Sposobnostite za samoocenuvawe
gi vklu~uvaat efektivnoto postavuvawe pra{awa,
razmisluvaweto, re{avaweto problemi, komparativnata analiza i sposobnosta da se razmenuvaat mislewa na raznovidni na~ini. Samoocenuvaweto moè
da se koristi od strana na deca na site nivoa na
sposobnosti i vo site obrazovni podra~ja. Na na~ini
{to soodvetstvuvaat na vozrasta, toa moè da se koristi vo tekot na celoto osnovno u~ili{te i po site
nastavni predmeti. Diskusiite so celata paralelka,
razgovorite vo grupi ili poedine~nite razgovori
pretstavuvaat osnova za samoocenuvaweto.
Gledaj}i primeri na samoocenuvawe vo nastavata, deteto moè da gi koristi sposobnostite za samoocenuvawe vo izgotvuvaweto nacrti, revidiraweto, ureduvaweto i objavuvaweto na del od svoite pismeni sostavi. Toa moè da gi koristi ovie sposobnosti pri izborot na najdobrite primeroci na svojata
rabota i da gi vklu~uva vo portfolioto po op{testvo,
ekologija i prirodni nauki, zdravstveno obrazovanie
(op{testveno i li~no) ili umetni~ko obrazovanie.
(Vidi Tema 2, str. 28-32 za podetalni informacii za
ocenuvawe na portfolio.) Samoocenuvaweto moè da
ima, isto taka, kriti~na uloga vo sostavuvaweto, pretstavuvaweto i zapi{uvaweto na muzi~ki kompozicii.
Vodeweto portfolio kako li~na evidencija za napredokot i revidiraweto na negovata sodrìna go pottiknuva deteto za samoocenuvawe pomagaj}i mu da gi
razjasni celite i da si postavuva novi obrazovni celi. Portfolioto moè da se koristi za da se pottiknuva razmisluvaweto, kako verbalnoto taka i neverbalnoto, i razvivaweto na posloènite mislovni
sposobnosti. Za da se dokumentira samoocenuvaweto
i razmisluvaweto na deteto za sopstvenite produkti
ili zbirki, moè da se koristi dnevnik za u~ewe.
Kakva e negovata vrednost

kako metoda na ocenuvawe?
Samoocenuvaweto e su{testven del na OZU. Toa
mu ovozmoùva na deteto da prezema pogolema odgovornost za svoeto sopstveno u~ewe. Deteto moè da
koristi razli~ni strategii koga razmisluva za toa
{to nau~ilo i da koristi grupa na kriteriumi za da
dava sudovi za nau~enoto. Najuspe{ni strategii se
onie koi{to prethodno se dogovoreni me|u nastavnikot i paralelkata. Samoocenuvaweto mu pomaga na
deteto da gi prepoznava slednite ~ekori vo svoeto
u~ewe i da stanuva s posamostojno i pomotivirano.
Razvivaj}i samodoverba toa se ~uvstvuva posigurno i

znae deka ne sekoga{ ima za s pravilen odgovor. Na
vakov na~in, samo-ocenuvaweto pridonesuva za sozdavawe pozitivna klima na ~asovite vo koja analizata na gre{kite se smeta za centralno vo procesot
na u~ewe. Rezultatite od samoocenuvaweto na deteto
(na primer, dnevnicite za u~ewe, portfolijata, pismenite sostavi) moàt da se razgleduvaat so negovite
roditeli vo tekot na namenskite razgovori na roditelot so nastavnikot. Ova moè da im dade na roditelite pove}e informacii za u~eweto na deteto od
gledna to~ka na samoto dete.
Kako se koristi samoocenuvaweto?

Sposobnostite za samoocenuvawe treba da se
steknuvaat vo podolg vremenski period. Ova vklu~uva
eden dolgoro~en, kontinuiran proces {to se planira
na nivo na paralelkata ili na nivo na u~ili{teto.
Sposobnostite {to mu se potrebni na deteto moàt da
bidat podu~uvani ili modelirani od strana na nastavnikot i da bidat koristeni vo praktikata od
strana na deteto s dodeka toa ne se ~uvstvuva prijatno koristej}i gi niv samostojno.
Nastavnikot moè da go pottiknuva deteto da
razmisluva za svojata rabota koristej}i naso~eni
pra{awa, instrumenti ili pomo{ni sredstva. Tie
vklu~uvaat, na primer, listi za analiti~ko ocenuvawe, koordinatni mreì Znam, Sakam da znam, Nau~iv (ZSN), dijagrami Plus, Minus, Interesno (PMI),
skali, semafori, govorni partneri/drugar~iwa, ~eklisti i mre`ni listi (vidi prilog A, na str. 78-79 za
pove}e informacii vo vrska so instrumentite za
samoocenuvawe). Nastavnikot moè da gi inkorporira
obrazovnite celi i kriteriumite za uspe{nost vo
diskusiite na ~asovite. Toga{ deteto }e moè da nau~i da ja ocenuva svojata rabota spored tie obrazovni
celi ili kriteriumi. Davaj}i mu pozitivni, informativni povratni informacii na deteto nastavnikot
}e moè da mu pomaga vo prepoznavaweto i vo prezemaweto na narednite soodvetni ~ekori vo u~eweto.
Koi novi raboti gi nau~iv?

Koi raboti smetam deka
se te{ki?
[to napraviv za da si
pomognam sebesi kaj
te{kite zada~i?
Primer na aktivnost 2.1.

Koristewe lista za samoocenuvawe
17
Programsko podra~je:
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Umetni~ko obrazovanie
Vizuelni umetnosti
Izgotvuvawe konstrukcii
Nabquduvawe i reagirawe
Deteto da se osposobi da ja pregleduva svojata rabota i da zboruva
za nea i za rabotata na drugi deca.
Treto i ~etvrto oddelenie
Oddelensko nivo:
Na decata od treto i ~etvrto oddelenie od strana na g-din Birn im e

dadena zada~a da izgotvat model na most. Tie ve}e u~ele za mnogu vidovi
mostovi vo tekot na prethodnite nekolku ~asovi. G-din Birn saka da im pokaè deka tie gi razbiraat osnovnite funkcii na eden most, negovata konstrukcija i negovite karakteristiki. Decata treba da go pokaàt planot na
mostot {to go nacrtale i treba da kaàt zo{to mostot e napraven na takov
na~in. Tie moàt da koristat kakvi i da e materijali soodvetni za da go izrabotat mostot. Nastavnikot ve}e ima diskutirano so decata za va`nite
elementi vo planiraweto i izgotvuvaweto na eden vakov model so oddelenieto. Slednava lista za samoocenuvawe se koristi otkako modelot }e
bide izraboten.
Primer na lista za analiti~ko samoocenuvawe
Karakteristiki
Plan
Izgotviv plan za mojot

model so malku detali.
Izgotviv plan za mojot

model so dosta detali.
Izgotviv mnogu detalen

plan za mojot model.
Nacrt
Ne gi prikaàv va`nite
karakteristiki na mostot.
Prikaàv samo nekolku

karakteristiki vo mojot
model.
Gi prikaàv mnogute ili

site karakteristiki vo
mojot model.
Materijali
Materijalite {to gi
koristev za izgotvuvawe
na mostot ne bea soodvetni.
Samo nekoi od
materijalite {to gi
koristev se soodvetni.
Site materijali {to

gi koristev bea mnogu
soodvetni.
Zo{to mostot
be{e izgotven
na vakov na~in
Ova ne go objasniv.
Toa go objasniv delumno.
Toa go objasniv mnogu

dobro.
Izgled
Mojot most izgleda deka e

vo red.
Mojot most izgleda dobro.
Mojot most izgleda mnogu

dobro.
Decata go popolnuvaat analiti~kiot list so {tiklirawe ili so boewe na soodvetnoto nivo na kvalitet koj{to tie smetaat deka nivniot model
go pokaùva. Pravej}i razliki vo sposobnostite na decata, g-din Birn im
pomaga na nekoi deca da go koristat analiti~kiot list taka {to }e gi ~itaat iskazite i }e razgovaraat za toa {to tie mislat za kvalitetot na nivnite mostovi.
Varijaciite vo ovoj analiti~ki list moè da se odnesuvaat na pro{iruvawe na rasponot na kvalitetot moèbi na ~etiri nivoa. Na primer, za
decata koi imaat pogolemo iskustvo vo koristeweto na listi za analiti~ko
ocenuvawe ova moè da vklu~uva i zapoznavawe na decata so o~ekuvanite
standardi ili nivoa na kvalitet pred tie da zapo~nat so izgotvuvaweto na
modelot i demonstrirawe kako vakvite modeli bi izgledale pokaùvaj}i
im sli~ni modeli izgotveni od drugi deca.

Koristewe pra{awa za samoocenuvawe
18
Programsko podra~je/
nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:
Matematika
Forma i prostor
3-D formi
Deteto da se osposobi da ja prou~uva vrskata me|u 2-D i 3-D formi.
Prvo i vtoro oddelenie
U~ili{teto vo koe Rej izveduva nastava ve}e izvesno vreme raboti na
samoocenuvaweto so decata od po~etnite oddelenija pa s do {esto oddelenie. Bidej}i decata od prvo i vtoro oddelenie ve}e imaat raboteno na
samoocenuvaweto tie se naviknati na ovoj proces. Rej ~esto gi pottiknuva da
rabotat vo parovi ili vo mali grupi i da diskutiraat kako se ~uvstvuvaat
vo vrska so sopstvenoto u~ewe. Toj ponekoga{ raboti so site deca zaedno.
Na krajot na eden ~as po matematika za vidovite formi, vo mesec maj,
toj gi pottiknuva decata da razmisluvaat i da kaùvaat za ona {to go u~ele.
Pritoa za niv podgotvuva nekoi
naso~eni pra{awa:

Kade imav problemi?

[to napraviv?
[to najmnogu mi pomogna?

Kogo go pra{av za toa?

Koja nova rabota ja nau~iv?
Toj im sugerira nekoi mo`ni odgovori, a potoa im dava na decata dve

minuti za da razmisluvaat. Rabotej}i so celata paralelka Rej gi islu{uva
odgovorite na decata na sekoe pra{awe.
Ahmed
(poseduva dobri matemati~ki sposobnosti): Jas mislam deka e

te{ko da se zapomni razlikata me|u 2-D i 3-D formite.
Tom
(dobiva dopolnitelna pomo{ vo u~eweto): Nekoi imiwa se
te{ki za kaùvawe.
Kjara:
Pa, jas gi proveriv 3-D formite vo kat~eto po matematika za
imiwata {to ne moèv da gi zapomnam.
[ejn:
Jas tuku{to ja pra{av Dara.
Mari-Kler: Jas go nau~iv zborot kvadar.
Ana:
Kvadarot e sli~en na kockata.
Imaj}i gi predvid komentarite na decata, Rej pravi nara~ka za pove}e
knigi za geometriski formi za potrebite na u~ili{nata biblioteka. Toj,
isto taka, nabavuva nekolku kompjuterski programi za kolekcijata so obrazoven softver. Toj gi pottiknuva decata da prebaruvaat vo knigite i vo
programite za da gi najdat odgovorite na nekoi od nivnite pra{awa.
Pette pra{awa za samoocenuvaweto napi{ani so golemi bukvi Rej gi
zaka~uva na oglasnata tabla vo u~ilnicata. Vo tekot na slednite nekolku
sedmici, na krajot na ~asot po matematika im dava izvesno vreme za da razmisluvaat za pra{awata. Dodeka tie odgovaraat na pra{awata, toj na tri
posposobni deca im dava mo`nost da kaàt za koi raboti smetaat deka bile
te{ki taka {to site vo paralelkata moàt da vidat deka sekoj moè da
bide soo~en so nekakov predizvik dodeka u~i i deka toa e normalno!
Primer na aktivnost 2.2. (prodolènie)
19
Rej obi~no gi pottiknuva decata svoite odgovori da gi kaàuvaat usno.

Ponekoga{ bara tie da gi napi{at svoite odgovori, iako e svesen za toa
deka samoocenuvaweto na decata moè da bide svedeno samo na ona {to
nim im e lesno da go napi{at. Ponekoga{ poveduva razgovor so oddelni deca vo vrska so nivnoto ocenuvawe na sopstvenata rabota. Toj za beleèwe
moè da koristi i ~ek-lista koja{to pethodno ja podgotvil. (Vidi go primerot daden podolu.)
Primer na lista za samoocenuvawe
Datum: 01.10.07
Imenuvawe na 2-D predmeti
Ime
kvadrat
pravoagolnik
krug
triagolnik
Klara
Nur
Gi me{a kvadratot i pravoagolnikot.
Julija
Pat
Gi me{a kvadratot i pravoagolnikot.
Ne moè
da go imenuva.
Ne moè
da go izgovori.
Xes
Prvo oddelenie
Vtoro oddelenie

êk-listata mu pomaga na Rej da go naso~i planiraweto na ~asovite i

mu pomaga da se potseti za {to saka da razgovara so roditelite na decata
koga tie }e pobaraat sredba so nego podocna vo tekot na u~ebnata godina.

Koristewe na list za evalvacija
za samoocenuvawe vo grupa
20
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:
Op{testveno, ekolo{ko i prirodo-nau~no obrazovanie

Geografija
Prirodnata sredina
Zemjata, rekite i moriwata vo mojata grofovija
Deteto da se osposobi da gi poznava imiwata i lokalitetite na
oddelni glavni prirodni karakteristiki vo grofovijata.
Prirodnata sredina
Fizi~kite karakteristiki na Evropa i na svetot
Deteto da se osposobi da nau~i ne{to za mal broj od glavnite
prirodni karakteristiki na Evropa.
Petto i {esto oddelenie
G-|a Kaningam izveduva nastava vo grofovijata Galvej. Taa im predava
na dvaeset deca vo ~etiri oddelenski grupi - treto, ~etvrto, petto i {esto.
Paralelkite od treto i ~etvrto oddelenie u~at za nekoi fizi~ki karakteristiki na grofovijata Galvej. Nejzinite paralelki od petto i {esto u~at
za fizi~kite karakteristiki na Evropa. Obete grupi imaat mo`nosti da
koristat digitalen proektor i interaktivna tabla za da gi zumiraat (zgolemuvaat i namaluvaat) karakteristikite na relevantnite geografski karti. Decata od treto i i ~etvrto oddelenie se angaìrani vo zumiraweto na
edna fotografija na nivnoto u~ili{te snimena od vozduh kako del od izu~uvaweto na svojata grofovija.
Za da doznae {to nau~ile decata od razli~nite paralelki, g-|a Kaningam postavuva diferencirani zada~i za niv. Niìte oddelenija rabotat vo
grupi za da gi lociraat zalivot Galvej, Lof Korib, planinite Maamturk,
planinite Partri, ostrovite Aran, Ini{bofin i ~etiri drugi karakteristiki po niven izbor na edna nema geografska karta. Drugite deca rabotat,
isto taka, vo grupi za da gi lociraat na edna nema geografska karta na Evropa najgolemiot broj na geografskite objekti koi{to ve}e gi nau~ile. Decata moàt da go koristat kompjuterot vo u~ilnicata kako pripomo{ vo izvr{uvaweto na svoite zada~i. G-|a Kaningam bara od niv da gi izloàt svoite trudovi na soodveten na~in. Pred paralelkite da zapo~nat da gi realiziraat svoite zada~i, poveduvaat diskusija za toa koi kriteriumi za uspe{nost }e bidat primenuvani. So izvesna pomo{ na g-|a Kaningam, tie se
usoglasuvaat za slednive tri
kriteriumi za uspe{nost:

Mestata na geografskite objekti mora da bidat to~no odredeni.

Geografskite karti mora da bidat lesno ~itlivi.
Geografskite karti mora da bidat oboeni.
Paralelkite zapo~nuvaat so rabota vo mali grupi.
21
Otkako sekoja grupa }e ja izloì svojata rabota, g-|a Kaningam im dava

na decata izvesno vreme za da razmislat za ona {to go nau~ile, kako rabotele zaedno vo grupite i do koj stepen gi zadovolile svoite kriteriumi
za uspe{nost. Potoa, taa na site im dava po edna lista za evalvacija i im
dava izvesno vreme da ja popolnat. Taa im pomaga na nekoi od pomalite deca
i na nekoi deca so pomali sposobnosti. Potoa poveduva diskusija za nivnite
idei i im pomaga da gi nabeleàt. (Vidi ja listata za evalvacija popolneta od Aoife.)
Primer na lista za evalvacija
Ime:
Datum:
Aoife OSaliven
10.9 07
1.Za {to u~e{e po geografija?
U~ev za Evropa.
2.Nabeleì tri ne{ta {to gi nau~i za ovaa tema.
London e pokraj rekata Temza. Alpite se najvisok

planinski venec. Planinata Vezuv e vo Italija.
3.Dali se pokaà kako dobar ~len na timot?
Da.
4. Navedi edna pri~ina za tvojot odgovor. Jas go sproveduvav prou~uvaweto baraj}i informacii na veb-stranicata dodeka drugite vr{ea drugi prou~uvawa.
5.[to bi moèl podobro da napravi tvojot tim
sledniot pat?
Bi moèle geografskata karta
ja obeleìme pojasno.
da
Komentar na nastavnikot:
Aoife, tvojata proektna zada~a e dobro

izgotvena. Geografskata karta na tvojot
tim e lesno ~itliva!
G-|a Kaningam gi pro~ituva site listi za evalvacija do krajot na nedelata. Vo petokot nautro taa im gi vra}a na decata i im dava izvesno vreme
da gi pro~itaat nejzinite komentari. Dodeka paralelkata gi ~ita poedine~no svoite listi, g-|a Kaningam gi pottiknuva onie deca koi{to sakaat
da gi prodiskutiraat so nea za nejzinite komentari.

Koristewe na tabeli ZSN za samoocenuvawe
22
nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:
Matematika
Broevi
Dropki
Deteto da se osposobi da gi izrazuva nepravilnite dropki kako
me{ani broevi i obratno i da gi stava na brojna oska.
Inion Ui Mur~u izveduva nastava vo petto oddelenie. Vo paralelkata
ima dvaeset i sedum deca. Mnogu od niv se so niski sposobnosti po matematika. Za niv apstraktnite koncepti pretstavuvaat poseben predizvik. Vo
petokot nautro Inion Ui Mur~u im objasnuva deka }e rabotat so dropki vo
tekot na idnata nedela. Taa go povtoruva onoj materijal {to ve}e e u~en. Na
krajot na ~asot za povtoruvawe taa gi pottiknuva u~enicite da gi popolnat
svoite tabeli ZSN ({to znam, {to sakam da znam, {to nau~iv).
Nekoi tabeli ZSN na decata se prikaàni podolu.
Tabelata ZSN na Adi
Tabelata ZSN na [on
[on
Datum: 3 dekemvri
Nastaven predmet: Matematika - Dropki
Ime:
Z
([to znam)
S
([to sakam
da znam)
N
([to nau~iv)
Dropkite se Sakam da
pomali od
znam za
eden.
nepravilnite
dropki.
Zita znae
mnogu za niv.
4
Popolni na po~etokot
na lekcijata
Adi
3 dekemvri
Ime:
Datum:
Z
([to znam)
S
([to sakam
da znam)
N
([to nau~iv)
Dropkite Ne razbiram
moàt da
{to e toa
se sobiraat me{an broj.
do brojot
eden.
4
Popolni na krajot
na lekcijata
4
na lekcijata
4
Popolni na krajot
na lekcijata
Inion Ui Mur~u pri planiraweto na ~asovite po matematika za narednata nedela nabrzina gi pro~ituva popolnetite tabeli. Taa proveruva dali
gi vklu~ila site sodrìni navedeni vo kolonata [to sakam da znam, na
primer, identifikuvaweto na me{ani broevi od neposrednata okolina na
decata (broevi na ~evli, pakuvawa na prehranbeni proizvodi) i prou~uvaweto {to tie broevi zna~at. Vo tekot na sedmicata taa go pottiknuva sekoe dete da raboti na sodrìnata na zada~ata za koja{to saka da znae ne{to pove}e. Nekoi deca nosat primeroci od svojot dom, nekoi proveruvaat vo
kompjuterskite programi, drugi koristat Internet za da najdat informacii,
a drugi, pak, ~itaat vo knigite od bibliotekata ili vo u~ebnicite. Nekoi
deca postavuvaat pra{awa na Inion Ui Mur~u ili, pak, na nekoj svoj sou~enik. Pred Inion Ui Mur~u da ja zavr{i rabotata so dropkite, taa bara
od sekoe dete da ja popolni svojata tabela naveduvaj}i najmalku edna sodrìna {to ja nau~ilo.
23
Nekoi tabeli ZSN na decata se prikaàni podolu.

Tabelata ZSN na Adi
Tabelata ZSN na [on
[on
Datum: 14 noemvri
Ime:
Z
([to znam)
S
([to sakam
da znam)
na lekcijata
Datum:
N
([to nau~iv)
Dropkite se Sakam da
pomali od
znam za
eden.
nepravilnite
dropki.
Zita znae
mnogu za niv.
Adi
13 noemvri
Ime:
Nau~iv deka
izvesni dropki
se pogolemi od
brojot eden.
Ako e pogolema
od brojot eden
taa e
nepravilna
dropka.
Z
([to znam)
S
([to sakam
da znam)
N
([to nau~iv)
Dropkite Ne razbiram
Me{anite
moàt da
{to e toa
broevi se
se sobiraat me{an broj.
nao|aat
do brojot
nasekade. Jas
eden.
sum visok 12 1/5.
Toa e me{an
broj - toa e
eden broj i
edna dropka.
Popolni na krajot
na lekcijata
na lekcijata
4
Popolni na krajot
na lekcijata
Inion Ui Mur~u gi sobira tabelite. Taa gi koristi popolnetite tabeli

na ~asovite pri povtoruvaweto za dropkite, pri davaweto doma{ni zada~i
i pri izgotvuvaweto diferencirani testovi za nejzinata paralelka.
Primer na doma{na zada~a
Doma{na zada~a po matematika, 14 januari:
1. Napi{i 5 me{ani broevi.
2. Nabeleì 5 dropki {to pravat eden koga }e gi sobere{.
3. Dali 3/4 i 1/2 go pravat brojot eden?
4. Dali se nepravilni dropki > 1?
5. Napi{i 5 nepravilni dropki.
Mir~u gi sobira tabelite kako del od svojata dokumentacija za sekoe
dete. Taa smeta deka tabelite mnogu pomagaat pri razgovorite so roditelite za napredokot na nivnite deca i pri pi{uvaweto na svidetelstvata na
u~enicite na krajot na u~ebnata godina.
[to pretstavuvaat razgovorite
so u~enicite?
24
Namenskite razgovori vo kontekstot na ocenuvaweto zna~at deka onie koi{to se zainteresirani za

u~eweto na deteto vo tekot na eden planiran ili incidenten razgovor gi razmenuvaat svoite soznanija i
razbirawe za rabotata na deteto, za na~inite na rabotata i za rezultatite. Vo odredeni vremenski periodi vo tekot na u~ebnata godina rabotata i napredokot na deteto moè da bidat predmet na razgovorite
me|u deteto i negoviot nastavnik, ili na nastavnikot
i roditelite ili, pak, na site niv zaedno.
Koja e vrednosta na razgovorite

kako metoda na ocenuvaweto?
Razgovorite davaat mo`nost da se razmenuvaat
informacii so cel da se zgolemuva razbiraweto za
u~eweto na deteto. Razgovorot pretstavuva ocenuva~ka aktivnost. Koga razgovorot me|u nastavnikot i deteto e vo vrska so rabotata na portfolio, na primer,
nastavnikot razgovara so deteto za negovite jaki strani i negovite postigawa i mu dava sugestii za toa kade
i kako moè negovoto u~ewe da se podobruva. Vo tekot
na razgovot nastavnikot gi slu{a ideite na deteto za
toa kade toa misli deka mu e lesno ili te{ko vo
u~eweto i go pottiknuva vakviot na~in na otvorenost
kaj deteto. Eve eden primer od OZU: soznanijata od
razgovorot mu pomognat na nastavnikot da gi planira
slednite ~ekori vo u~eweto na deteto i }e mu pomognat na deteto da vidi kako negovata rabota moè da
se podobruva.
Kako se koristi razgovorot?

Razgovori me|u nastavnikot i deteto
Nastavnikot ostava opredeleno vreme za namenski razgovori koi moè da se imenuvaat kako osvrt,
ili sredba, ili ednostavno razgovor. Ako namenskite
razgovori se dràt redovno, na primer edna{ nedelno,
nastavnikot verojatno }e bide vo mo`nost na sekoe dete da mu posveti vnimanie od samo nekolku minuti. Dokolku decata se novi vo ovoj proces, ova moè da bide
korisen na~in za toj da zapo~ne. Vremetraeweto ili
za~estenosta ne se tolku va`ni kolku {to se u~estvoto

na deteto i vrednuvaweto na takvata praktika.
Predmet na razgovor moè da bide poedine~en
trud vo u~eweto (pismen sostav, crte` ili proekt) ili,
pak, op{ti obrazovni iskustva kako {to se IKT ili
u~estvoto vo dramska sekcija ili, pak, nekoi sportski aktivnosti na otvoren teren. Razgovorot treba da
bide neformalen i da ne bide neprijaten. Osnovna
cel e razgovorot da se odnesuva za rabotata vo u~ili{teto. Vo podocne`nata faza ili, pak, so decata vo
pogornite oddelenija, nastavnikot moè da go koristi
namenskiot razgovor za da dade ocenka za odreden
poedine~en trud koj{to deteto go izgotvilo. Osnovna
}e bide diskusijata za kriteriumite: [to e toa {to
go pravi ovoj trud da bide dobar? Kako toj moè da se
podobri? Za ovaa aktivnost korisna bi bila i edna
ednostavna lista za analiti~ko ocenuvawe. Analiti~kata lista pretstavuva instrument za ocenuvawe
koj{to gi opi{uva razli~nite nivoa na kvalitet na
eden poseben trud. (Vidi go prilogot A, str. 78 za pove}e informacii za listata za ocenuvawe.) Primerot
na aktivnosta 2.6 na slednata stranica pretstavuva
primer kako edna lista za ocenuvawe moè da se koristi so deca od {esto oddelenie za da se ocenat
nivnite pismeni sostavi.
Klimata vo u~ilnicata pretstavuva zna~aen faktor vo procesot na realiziraweto razgovori so u~enicite. Decata treba da znaat i da prifatat deka tie
nema da bidat ispituvani za vreme na razgovorite so
nastavnikot i deka moè da go kaùvaat ona {to go
mislat za svojata rabota vo odredena aktivnost ili
obrazovno podra~je. Poverojatno e deka razgovorot }e
bide uspe{en vo atmosfera vo koja{to se po~ituvaat
mislewata na decata i se pottiknuvaat da gi izrazat.
Decata, isto taka, imaat potreba da vidat deka razgovorot pretstavuva mo`nost da nau~at ne{to i za sebe
kako u~enici. Primerot na aktivnosta 2.7. na str. 26
dava prikaz na eden razgovor me|u nastavnik i dete vo
sredina koja dava poddr{ka.

Koristewe lista za ocenuvawe
kako del od razgovorot so u~enicite
25
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programski
zada~i/celi:
Oddelensko nivo:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a/cel:
Oddelensko nivo:
Jazici
Angliski jazik
Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot / Pi{uvawe
Pi{uvawe: razvivawe sposobnost, samodoverba i ve{tina za
samostojno pi{uvawe
Deteto da se osposobi da pi{uva, bez preformulirawe, za izvesna dadena ili izbrana tema vo ramkite na odredeni vremenski ograni~uvawa;
da se osposobi vo pi{uvaweto da gi po~ituva normite vo vrska so
gramatikata, interpunkcijata i pravopisot;
da se osposobi da im pomaga na drugite vo korigiraweto na nivnite
pismeni sostavi.
Vospriemlivost na jazikot / pi{uvawe
Pi{uvawe: sozdavawe i pottiknuvawe èlba za pi{uvawe
Vospriemlivost na jazikot: sozdavawe i pottiknuvawe èlba za
pi{uvawe
Deteto da se osposobi da prima i da dava konstruktivni odgovori na
pi{uvaweto.
Decata od {esto oddelenie ja koristat listata za analiti~ko ocenuvawe dadena podolu za da ocenat izvesen sostav {to tie go napi{ale. Posebnite elementi vo analiti~kata lista se baziraat na onie {to go pravat
sostavot da bide dobar, a koi{to prethodno bile diskutirani i dogovoreni
me|u decata i nivniot nastavnik (kriteriumite za uspe{nost vo pi{uvaweto na pismen sostav). Moè da se koristi i druga analiti~ka lista za naredniot pismen sostav za ocenuvawe na interpunkcijata, na primer vo koristeweto navodnici, izvi~nici itn.
Primer na analiti~ka lista za ocenuvawe

Karakteristika
Ne go napraviv toa
dobro
Struktura
i dejstvo
Vloìv soliden trud
Vloìv mnogu golem trud
Mojot sostav nema jasen

po~etok, sredina i kraj
Mojot sostav ima struktura i dejstvo, no nekoi

od niv ne se jasni.
Mojot sostav ima jasna

struktura i dejstvo.
Pasusi
Imam premnogu (premalku) pasusi ili, pak, tie ne

zapo~nuvaat na soodvetni
mesta.
Nekoi od pasusite se na
vistinskoto mesto, no
nekoi ne se.
Moite pasusi zapo~nuvaat

na mestata vo sostavot kade
ima promeni vo dejstvoto i
pomagaat ~itatelot podobro
da go sledi sostavot.
Zanimlivost
Mojot sostav ne e tolku

interesen
Mojot sostav e prili~no

interesen.
Mojot sostav e mnogu

interesen.
Likovi
Vo mojot sostav ne dadov

opis na nekoj jak lik.
Vo mojot sostav opi{av

najmalku eden jak lik
Likovite vo sostavot se
dobro opi{ani.
Sekoe razmisluvawe na deteto za negoviot pismen sostav pomaga da se

razvivaat negovite sposobnosti za metakognicija (razmisluvaweto za sopstvenoto u~ewe). Klu~en rezultat na sekoj takov namenski razgovor e deka
podednakvo i nastavnikot i u~enikot moàt da razberat ne{to pove}e za
u~eweto i za slednite ~ekori {to treba da bidat prezemeni vo davaweto
poddr{ka na u~eweto. Pritoa, individualiziranata priroda na namenskiot
razgovor zna~i deka nastavnikot moè da ja diferencira poddr{kata soodvetno na sposobnostite i potrebite na sekoe dete.

Razgovori me|u nastavnikot i deteto
26
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programski zada~i:
Oddelensko nivo:
Jazici
Angliski jazik
Pi{uvawe: razvivawe sposobnost, samodoverba i ve{tina za
samostojno pi{uvawe
Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot: razvivawe
sposobnost, samodoverba i ve{tina za samostojno pi{uvawe
Deteto da se osposobi da steknuva raznovidni i dosledni usni iskustva vo odnos na jazikot kako del od procesot na pred-pi{uvaweto; da
se osposobi da pi{uva samostojno preku eden proces na izgotvuvawe
nacrt na pismeniot sostav, prerabotuvawe, redaktirawe i objavuvawe.
G-din Svift redovno gi koristi razgovorite so svoite dvaeset i {est
u~enici od petto i {esto oddelenie. Toj planira vreme vo petok pretpladne za razgovor so mali grupi na u~enici. Na toj na~in decata dobivaat mo`nost da razgovaraat za svojata rabota po tri ili ~etiri minuti sekoja treta
sedmica. Eve go razgovorot so [ejn vo vrska so pismeniot sostav koj{to paralelkata go izraboti prethodno vo tekot na sedmicata so naslov: Eden NLO
aterira ovde v~era.
G-din Svift: Pa [ejn, {to misli{ za toa {to si go napi{al ovde? Dali si
zadovolen so sostavot?
[ejn:
Ne znam... malku e kratok, pretpostavuvam.
G-din Svift: Pa spored mene toj ne e premnogu kratok. No, {to misli{ za
sodrìnata? Dali mu go pri~ita sostavot na tvoeto drugar~e?
[ejn:
Da. Toj misli deka po~etokot e vozbudliv, no deka krajot e zdodeven.
G-din Svift: A ti {to misli{ za toa?
[ejn:
Pa, jas mislam deka e vo red. Imam nekolku dobri re~enici na
po~etokot - kratkite re~enici za koi{to razgovaravme porano
pred da po~neme da go pi{uvame sostavot... za da ja napravam
neizvesnosta pogolema.
G-din Svift: Se sloùvam. Vovedniot del ti e mnogu interesen. A koristi{ i nekoi morni~avi zborovi {to gi imavme nabeleàno na
spisokot. No, se pra{uvam dali ti ima{e plan kakov }e bide
krajot. Mislam deka toj zavr{uva premnogu brzo.
[ejn:
Pa da. Mi nedostigaa idei. Taka, jas samo go zavr{iv sostavot.
G-din Svift: Vo red. Pa }e go prepravi{ li krajot? Zapomni deka nekoj koj{to go ~ita ovoj sostav saka da znae {to se slu~ilo so dvata
glavni lika. Zatoa napi{i u{te eden nov pasus na krajot, no so
malku pove}e informacii, samo za da go dovede{ sostavot do
eden interesen zaklu~ok. Ako ti odi te{ko, dojdi kaj mene utre
nautro i }e go pogledame sostavot povtorno zaedno.
[ejn:
Vo red nastavniku, tuk{to razmisliv za eden podobar kraj na
sostavot!
Vo tekot na razgovorot, g-din Svift go upatuva [ejn kao da go odredi
toa {to bi moèlo da go podobri negoviot sostav. Postojat i drugi ne{ta na
koi{to nastavnikot bi moèl da se zadrì, no toj go koristi ovoj razgovor za
da go istakne krajot na sostavot, bidej}i neodamna vo paralelkata rabotele
na gradeweto struktura na pismeni sostavi. [ejn sega }e napi{e vtora verzija na sostavot. Moèbi }e ima i izvesni natamo{ni mali izmeni pred da
bide gotova kone~nata verzija.
G-din Svift, isto taka, koristi sistem na drugar~iwa - partneri vo paralelkata za da gi upati decata eden na drug da si gi pro~itaat sostavite na
konstruktiven na~in. Od sekoe dete se bara da nabeleì edna jaka strana i
edna ideja za podobruvawe na sostavot na svoeto drugar~e - partner. Sekoj
takov razgovor me|u nastavnikot i decata trae samo nekolku minuti, a za
celata grupa se potrebni 50-55 minuti. G-din Svift e uveren deka vremeto
pominato vo razgovori e dobro iskoristeno, imaj}i go predvid vistinskoto
podobruvawe {to toj go zabeleàl vo sostavite na decata.
Razgovori vo funkcija na OZU i ONN
Drugi vidovi razgovori

Razgovori na roditelite so nastavnikot
Informaciite od ocenuvaweto, isto taka, se razgleduvaat za vreme na razgovorite na roditelite so
nastavnikot. Nekoi od takvite razgovori se planiraat dodeka, pak, drugi pretstavuvaat neplanirani razgovori me|u nastavnikot i roditelite na deteto. Kako za nastavnikot taka i za roditelot vakviot razgovor pretstavuva mo`nost tie da nau~at ne{to pove}e
za toa kako deteto u~i doma i na u~ili{te i da gi razgledaat na~inite so koi moè da mu se dade poddr{ka
na u~eweto. Takviot razgovor, isto taka, pretstavuva
mo`nost da se razgovara i za posebnite interesi na
deteto, zagriènosta i nedorazbirawata vo vrska so
u~ili{nata rabota ili so doma{nite zada~i.
Razgovori na nastavnikot so drugi nastavnici
Moàt da se organiziraat i me|usebni sredbi na
nastavnicite na koi{to }e se razgleda rabotata na
decata vo samoto u~ili{te i vo drugi u~ili{ta. Vakviot vid na razgovori moè da im pomogne na nastavnicite:

da osmislat poefektivno ocenuvawe;

da izgotvuvaat zaedni~ki standardi preku
zaemno razbirawe za kvalitetot na rabotata
na decata:
da sobiraat i da razgleduvaat idei za
podobruvawe na nastavnata praktika.
Pri vodeweto na razgovori od vakov vid nastavnicite gi odreduvaat kriteriumite za davawe sud za
kvalitetot na rabotata vo razli~ni programski podra~ja / nastavni predmeti na razli~no oddelensko nivo koristej}i primeri na trudovi od u~enicite kako
osnova za diskusijata.
27
Razgovorot e korisen za OZU koga se vr{i na edna

interaktivna osnova vo tekot na u~ebnata godina. Potoa moàt da se prezemat ~ekori da se ponudi ponaso~ena poddr{ka na deteto. Eden razgovor na krajot
na u~ebnata godina verojatno }e pomogne za ONN koga
site zainteresirani strani }e go razgledaat napredokot {to deteto go napravilo vo tekot na odreden
obrazoven period ili vo tekot na celata u~ebna godina. Vakviot razgovor moè da se odnesuva i na rezultatite od standardiziranite testovi, dokolku takvi
bile sprovedeni vo tekot na taa u~ebna godina.
[to pretstavuva portfolioto?
28
Decata, u{te na rana vozrast, moàt da razvivaat sposobnosti za samoocenuvawe, postepeno prezemaj}i pogolema odgovornost za kvalitetot na svojata
sopstvena rabota. Izgotvuvaweto portfolio pretstavuva korisen na~in da se pottiknuvaat vakvite sposobnosti. Portfolioto pretstavuva zbirka na trudovi na deteto koja go odrazuva negovoto u~ewe i razvojot vo tekot na izvesen vremenski period. Toa moè da
obezbedi podatoci za napredokot vo u~eweto vo odredeno programsko podra~je, nastaven predmet, nastavna tema ili, pak, vo pove}e od niv zaedno, imaj}i
ja vo fokusot opredelena tema. Nastavnite programi
za osnovno u~ili{te prepora~uvaat koristewe na
portfolija, kako i primeri na trudovi i proekti za
ocenuvawe na u~eweto vo oddelni nastavni predmeti:
galski jazik, angliski jazik, matematika, prirodni i
op{testveni nauki, fizi~ko i zdravstveno obrazovanie, vizuelni umetnosti, muzi~ko obrazovanie i
dramski aktivnosti.
[to moè deteto da stavi vo edno

portfolio?
Sodrìnata na portfolioto zavisi od celta(ite)
na portfolioto. Nastavnikot odlu~uva za celta(ite)
na portfolioto pred toa da zapo~ne da se koristi.
Primeri na celi moàt da bidat: da se pokaè podobruvawe vo rabotata na decata; da se pokaè obemot
na rabotata; da se pokaàt jakite strani i interesot
na decata; da se pokaè nivniot najdobar trud. Portfolioto moè podednakvo da se koristi za OZU i za
ONN. Zavisno od negovata cel(i), toa moè da sodrì
primeroci na rabotata na deteto od site nastavni
programi ili od eden nastaven predmet vklu~uvaj}i i:

Vo zavisnost od negovata cel, portfolioto moè

da se koristi vo tekot na edna u~ebna godina, polugodie ili vo izvesen pokratok vremenski period. Portfolijata, isto taka, davaat mo`nosti za zaedni~ko
ocenuvawe koga nastavnikot i deteto zaedno go razgleduvaat i razgovaraat za trudot, identifikuvaj}i
gi pozitivnite karakteristiki i to~kite za negovo
podobruvawe.
Portfolijata moàt da bidat vo vid na otpe~ateni listovi i/ili elektronski portfolija. Elektronskoto portfolio, poznato i kako e-portfolio
ili digitalno portfolio, pretstavuva zbirka na trudovi na deteto sostavena koristej}i pi{ani trudovi
vo elektronska verzija, prezentacija, multimediumsko tvore{tvo, mislovni mapi, softver so baza na podatoci i/ili tabelarni pregledi, i toa se kompletira
od strana na deteto. Pomalite deca moàt da izgotvuvaat ednostavni prilozi od vidot tekst-i-ilustracija. E-portfolijata, isto taka, ovozmoùvaat povrzuvawe na trudovite vo ramkite na edno portfolio
(na primer, povrzuvawe na nekoj videofajl so izvesen
dokument) i nadvor od portfolioto (na primer, povrzuvawe na nekoja veb-stranica so izvesna prezentacija). Vo upatstvata na NCCA, IKT vo Nastavnite programi za osnovno u~ili{te (2004) se veli deka izborot na primeri od elektronski trudovi }e se zgolemuva koga decata podobro }e se zapoznaat so izgotvuvaweto i odrùvaweto na nivnite e-portfolija. Ova
}e go stimulira nivniot interes vo koristeweto na
IKT vo u~eweto i }e ja neguva nivnata sposobnost da
go ocenuvaat svojot sopstven trud (str.35). E-portfolijata moè da se aùriraat i da se vodat interaktivno, {to ovozmoùva razmena na trudot na deteto
so drugi deca i za~uvuvawe na podatocite vo kompjuter vo ramkite na paralelkata i na u~ili{teto. Vo
primerot na aktivnosta 2.9. koj{to sledi podolu se
opi{uva primer na edno takvo e-portfolio.
primeri na pismeni trudovi na razli~ni fazi

od negoviot razvoj (pismeni sostavi, pisma,
poezija);
proektna rabota po nekoj nastaven predmet od
prirodnite nauki, istorija ili geografija;
primeri na trudovi od vizuelnite umetnosti;
grafikoni ili dijagrami po matematika ili
po prirodnite nauki;
fotografii ili videozapisi od u~estvoto vo
aktivnostite po fizi~ko obrazovanie;
snimeni zapisi od muzi~ki dela.
Kako funkcionira portfolioto kako

metoda na ocenuvawe?
Otkako nastavnikot }e odlu~i za celta(ite) na
portfolioto, toj im ja objasnuva idejata za portfolioto na decata. Nastavnikot obezbeduva papki ili
kutii so prigodna golemina ili, pak, deteto moè niv
samo da gi napravi. Nastavnikot go opredeluva na~inot na nivnoto ~uvawe (na kopirani listovi i/ili na
elektronski na~in). Nastavnikot ili deteto (ili obajcata zaedno) povremeno izbiraat trud za portfolioto
imaj}i gi predvid dogovorenata cel(i) i kriteriumite. Deteto priloùva i kusa pismena bele{ka objasnuvaj}i zo{to toj trud bil izbran. (Naglaskata treba da bide na toa {to deteto nau~ilo.) Nastavnikot i
deteto moàt da dadat ocenka ili komentar za sekoj
trud bazirani vrz kriteriumite koi{to se odnesuvaat
na obrazovnite celi ili rezultati, no va`no e nastavnikot da e svesen deka davaweto ocenki za trudovite namesto komentari ja menuva ulogata na portfolioto vo ocenuvaweto. Paralelkata moè da organizira izlo`ba na portfolijata na sostanocite na
roditelite so nastavnikot. Nekoi deca moèbi }e sakaat da kaàt ne{to za svoeto portfolio, kakvo zna~ewe ima toa za niv i {to nau~ile od nego.
Pra{awa {to nastavnikot moè da gi

postavuva pri planiraweto kako da
se koristi portfolioto
29
Zo{to go koristam portfolioto?

Kakvi znaewa }e ocenuvam?
Koj nastaven predmet(i)/sposobnosti/koncepti/
sklonosti }e ocenuvam?
Kako portfolioto }e pridonese vo ocenuvaweto na napredokot i postigawata na deteto?
Kolkav vremenski period toa }e opfa}a polugodie, mesec, cela u~ebna godina?
(Pokusite periodi }e im odgovaraat na pomalite deca.)
Kolkav }e bide obemot na portfolijata? Kade
}e gi ~uvam? Dali e mo`no nivno elektronsko
memorirawe?
Koj }e go vr{i izborot na sodrìnata za portfolioto i kolku ~esto }e go pravi toa?
Dokolku planiram da davam ocenki ili komentari na trudovite vo portfolioto, koi
kriteriumi }e gi koristam za da gi ocenam?
Kako decata }e gi znaat kriteriumite?
[to }e stane so portfolioto na krajot od negovata upotreba? Dali portfolijata }e bidat
prikaàni na po{irokata javnost (na primer,
na roditelite, na drugite deca vo u~ili{teto, na sobirot vo u~ili{teto ili na nekoj
otvoren den/ve~er) na u~ili{teto?

Izgotvuvawe portfolio so pi{ani trudovi
30
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programski zada~i:
Oddelensko nivo:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programski zada~i:
Oddelensko nivo:
Jazici
Angliski jazik
Vospriemlivost na jazikot / Pi{uvawe
Pi{uvawe: sozdavawe i pottiknuvawe na èlba za pi{uvawe /
Vospriemlivost na jazikot
Deteto da se osposobi da izrazuva i da prenesuva reakcii vo vrska so
pro~itanoto;
da se osposobi da steknuva iskustva za interesni i bitni predizvici
vo pi{uvaweto;
da se osposobi da osoznava deka negoviot pismen trud se vrednuva.
Pi{uvawe: razvivawe na sposobnost, samodoverba i ve{tina za
samostojno pi{uvawe
Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot
Deteto da se osposobi da nabquduva / zabeleùva kako nastavnikot
go podobruva pi{uvaweto.
G-|a Kenedi izveduva nastava vo petto oddelenie i gi koristi portfolijata za da gi ocenuva trudovite na decata vo nastavata po angliski jazik
vo tekot na u~ebnata godina. Taa im dava zada~a da napravat papki (so A3
format) i da gi dizajniraat koricite. Na po~etokot taa im kaùva deka
celta na portfolioto e da im pokaàt na drugite lu|e, a i na samite sebesi
kako nivnata rabota vo nastavata po angliski jazik se podobruva vo tekot
na u~ebnata godina. Na sekoi dve sedmici g-|a Kenedi im dava na decata od
paralelkata izvesno vreme da gi razgledaat svoite trudovi i bara od niv
da go izberat onoj koj{to smetaat deka pretstavuva dobar trud. Na zadnata
stranica od trudot tie pi{uvaat edna ili dve re~enici objasnuvaj}i zo{to
toj trud e dobar. G-|a Kenedi gi ima napi{ano karakteristikite /kvalitetite na dobar trud na posteri i tie se izloèni na yidot od u~ilnicata
taka {to taa i decata moàt da se osvrnuvaat na niv. Tie obezbeduvaat osnova za korisni diskusii.
So tekot na mesecite se zgolemuva zbirkata na trudovi vo sekoe portfolio. Kon krajot na u~ebnata godina sekoe portfolio ima okolu petnaesetina trudovi vklu~uvaj}i poetski trudovi, pismeni sostavi (nekoi od niv
se vo deskriptivna forma, a drugi, pak, vo narativna), preraskaùvawa na
novi raboti {to bile diskutirani na ~asovite i izve{tai za praznici i za
u~ili{ni nastani. Tamu ima, isto taka, i jazi~ni zagatki i kratki kvizovi,
{egi i stripovi. Decata gi ~uvaat portfolijata na edna polica vo bibliotekata na paralelkata.
G-|a Kenedi e iznenadena kolku dobro tie se griàt za svoite portfolija. Na krajot na u~ebnata godina paralelkata organizira prezentacija na
portfolijata na koja sekoe dete ima samo po edna minuta vreme da raskaè
pred paralelkata za svojata rabota i za izborot na svojot najdobar trud.
Mnogu od decata se sposobni da kaùvaat kako nivnata rabota na ~asovite
po angliski jazik se podobruvala vo tekot na u~ebnata godina. Portfolijata predizvikuvaat golem interes i kaj roditelite na sostanokot so nastavnicite koga tie gi dobivaat izve{taite za svoite deca.

Izgotvuvawe e-portfolija
31
nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programski celi:
Oddelensko nivo:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programski zada~i:
Oddelensko nivo:
Op{testveno, li~no i zdravstveno obrazovanie

Jas samiot
Samoidentitet
Deteto da se osposobi da gi razbira i da kaùva za svoite jaki
strani, sposobnosti i karakteristiki;
da se osposobi da gi prepoznava i da razmisluva za izborite {to toa
gi pravi sekoj den.
Jas samiot
Vodewe grià za moeto telo
Deteto da se osposobi da gi istraùva razli~nite ne{ta {to negovoto telo moè da gi pravi;
da se osposobi da razviva i praktikuva higienski naviki.
Vo tekot na prvoto polugodie decata izgotvuvaat portfolija za toa
{to nau~ile za ìvotnite na farmite. G-|a Farel rabotela so decata na
izgotvuvaweto i aùriraweto na razli~ni vidovi portfolija. Nekoi portfolija bile prezentirani vo fascikli so plasti~ni xebovi ili, pak, vo
papki dodeka drugi deca koristele kutii za pica.
Za da go pottiknuva kaj decata koristeweto na IKT vo u~eweto, g-|a
Farel planira da koristi e-portfolija za ocenuvawe na znaewata na decata po op{testveno, li~no i zdravstveno obrazovanie. Nejzina cel e da ja
dokumentira raste~kata svest i razbiraweto na decata za svoeto telo, kako
i nivnite sposobnosti da vr{at dobar izbor.
G-|a Farel zapo~nuva so davawe pomo{ na decata da otvorat nova
papka na desktopot na kompjuterot vo u~ilnicata. Tie gi koristat svoite
imiwa za svoite folderi. Koristej}i softver za pi{uvawe, g-|a Farel izgotvuva vovedno upatstvo na edna stranica za e-portfolijata (kako {to e
prikaàno podolu) so koe mu pomaga na sekoe dete da go kompletira i da go
za~uva svojot folder.
Vovedno upatstvo za e-portfolijata

Dobre dojdovte vo moeto prvo e-portfolio. Toa kaùva s za mene.
Moeto ime e ...............................................................................................
Jas u~am vo ................................... oddelenie.
Jas sakam da ..............................................................................................
Jas se ~uvstvuvam sre}en koga ................................................................
32
G-|a Farel i decata koristat digitalna kamera za da napravat fotografii na sekoj od niv koi potoa gi vnesuvaat vo vovedniot del na sekoe
e-portfolio.
Za da im pomogne na decata da gi imenuvaat i da gi zapomnat delovite
na ~ove~koto telo, naredniot prilog vo portfolioto se fokusira na vmetnuvaweto na to~nite zborovi pokraj eden dijagram na teloto so prazni mesta
za imiwata. Vo tekot na narednite sedmici sekoe dete prodolùva da dodava primeri na trudovi vo svoeto portfolio vklu~uvaj}i i fotografii
na ne{ta {to deteto saka da gi pravi, spisok na ne{ta {to deteto saka da
nau~i da gi pravi, izvesen audiofajl na kratok sostav za nekoj dobar izbor
{to deteto go napravilo i oddelni skenirani crteì i fotografii na decata kako se griàt za svoeto telo.
Decata s pove}e se upatuvaat kako da nao|aat i da otvoraat novi fajlovi na desktopot na kompjuterot vo nivnata u~ilnica i da dodavaat novi
fajlovi so primeri na trudovi. Vo tekot na polugodieto sekoe dete go razgleduva svoeto portfolio zaedno so drugite deca vo grupata, diskutiraj}i
so niv za toa {to nim im se dopa|a vo nivnite primeri na izbrani trudovi
i za ne{tata koi{to tie bi sakale da se podobrat. G-|a Farel gi ocenuva
sposobnostite na decata za prezentirawe na svoite trudovi pred drugi
lica. Od obemot na sposobnostite {to decata gi pokaùvaat taa sogleduva
kade e potrebna natamo{na rabota i ohrabruvawe na posrame`livite deca
vo paralelkata, pa taka gi reorganizira grupite {to rabotat na portfolija
za da im dadat poddr{ka na vakvite deca.
Na krajot od polugodieto g-|a Farel }e im ovozmoì na decata da gi
prezentiraat svoite portfolija i da kaàt pred paralelkata {to tie
nau~ile za sebesi. Taa planira da gi snimi prezentaciite na decata kako
kratki videofajlovi koi{to }e pretstavuvaat dokazen materijal za razmisluvawata na decata za svoeto u~ewe i za svoite portfolija. Toa }e
bidat poslednite prilozi na trudovite vo e-portfolioto na sekoe dete.
Izgotvuvawe mislovni mapi

[to pretstavuva mislovnata mapa?
Koja e pridobivkatata
od izgotvuvaweto na mislovnite
mapi kako metoda na ocenuvawe?
Decata postojano dobivaat informacii za svetot
okolu niv. Tie gi koristat vakvite informacii za da
gradat teorii za toa zo{to ne{tata postojat na na~ini kakvi {to tie se i zo{to ne{tata se slu~uvaat taka kako {to se slu~uvaat. Ovie teorii moàt da se
menuvaat vo tekot na vremeto kako rezultat na iskustvata na decata i interakciite so nivnata sredina i
so drugite lu|e. Izgotvuvaweto na mislovnite mapi
mu pomaga na nastavnikot da navleze vo mislite na
decata. Vakvite informacii moè da dadat bogati
soznanija za toa kako decata u~at - kako gi povrzuvaat ideite. Izgotvuvaweto mislovni mapi e, isto taka, mnogu korisno i za samite deca. Ovoj proces gi angaìra decata vo pocelishodno u~ewe pomagaj}i im da
gi integriraat novite informacii vo prethodnite
znaewa i da obezbedat pokazateli za vakvoto razbirawe. Decata moàt da gi koristat mislovnite mapi i
kako vodi~i vo u~eweto.
Informaciite {to nastavnikot gi sobira preku
mislovnite mapi moè da obezbedat zna~ajni pojdovni
i kontrolni to~ki za nastavata i u~eweto. Izgotvuvaweto mislovni mapi im pomaga na decata da gi povrzat informaciite {to ve}e gi poseduvaat za izvesna tema ili ideja, i da gi inkorporiraat novite informacii vo svoeto razmisluvawe dodeka u~at. Mislovnite mapi moè, isto taka, da go podobruvaat razbiraweto na decata za poedine~nite poimi i da im
pomagaat da gi sogleduvaat vrskite me|u poimite. Tie
moè da bidat posobeno korisni za decata so pote{kotii vo ~itaweto i pi{uvaweto bidej}i tie ona {to
go izu~uvaat go pretstavuvaat i na grafi~ki na~in.
Koristej}i gi pokazatelite za u~eweto na decata dobieni so mislovnite mapi, nastavnikot moè da gi
identifikuva nastavnite strategii, aktivnosti i
iskustva za da go modificira nivnoto u~ewe tamu
kade postoi nedovolno razbirawe i/ili, pak, da go
razviva nivnoto mislewe.
Izgotvuvaweto mislovni mapi e osobeno korisno

vo ocenuvaweto na u~eweto na decata vo prirodnite
nauki, istorijata i geografijata. Toa moè da se koristi so deca od razli~ni nivoa i oddelenija, no bara
i pogolemi napori od strana na nastavnikot vo rabotata so pomalite deca.
Kako se koristi izgotvuvaweto

mislovni mapi?
Izgotvuvaweto na mislovnite mapi zapo~nuva so
diskusija za bitnata ideja ili poimot. Preku vakvata
diskusija, nastavnikot ili decata gi beleàt klu~nite zborovi koi go pretstavuvaat razbiraweto na
decata za idejata ili poimot. Ovie zborovi stanuvaat
osnova za izgotvuvawe na mislovnite mapi so idejata
ili poimot kako centralen fokus na skicata. Mislovnite mapi moàt da bidat 3-D ili 2-D. Izgotvuvaweto 3-D skici bara resursi kako {to se hartija
ili karton i ìca ili volna, dodeka, pak, 2-D skici
moàt da se izgotvuvaat koristej}i hartija i moliv
ili kompjuterski softver kako {to e onoj za pi{uvawe ili za izgotvuvawe mislovni mapi.
Bez ogled na toa kakov format se koristi, nastavnikot im postavuva zada~a na decata (poedine~no,
vo parovi ili vo grupi) da gi organiziraat zborovite
ili poimite na na~in koj{to im ovozmoùva da gi
opi{uvaat vrskite me|u poimite i podredenite poimi.
Brojot na poimite pretstaveni na mislovnata mapa na
deteto dava pokazateli za {iro~inata na razbiraweto na deteto za temata ili podra~jeto {to go izu~uva.
Nivoata na poimite {to se pretstaveni (poim, podreden poim, potpodreden poim) ukaùvaat na dlabo~inata na razbiraweto na deteto.
Za da gi pretstavat vrskite me|u poimite i podredenite poimi decata koristat linii so strelki
koi{to ja pokaùvaat nasokata na vrskite. Nastavnikot gi pottiknuva decata da pokaùvaat {to e mo`no pove}e vrski. Brojot na vrskite pretstaveni na skicata na deteto se pokazateli za obemot na integriraweto na ideite na deteto vo ramkite na temata ili
na podra~jeto {to go izu~uva. Nastavnikot bara od
decata da gi opi{uvaat vrskite koristej}i {to e
mo`no pomalku zborovi. To~nosta na opisot na vrskite pretstavuva natamo{en indikator za obemot na negovoto razbirawe.
Izvesni deca, a osobeno onie so jaki vizuelnoprostorni sposobnosti, brgu nau~uvaat da koristat
mislovni mapi. Na drugi deca im treba pove}e vreme
da razvijat takva sposobnost i moèbi tie }e treba
da zapo~nuvaat so poednostavni formi na grafi~ko
organizirawe i slikovni rezimea.
33
Izgotvuvaweto mislovna mapa (poznata i kako

semanti~ka mreà) pretstavuva proces koj{to se koristi za da se izgotvi prostorna pretstava na ideite
i na vrskite me|u tie idei. Mislovnite mapi (ili semanti~kite mreì) se sli~ni na grafikonite koi{to
sodràt idei i ozna~eni linii koi{to gi opi{uvaat
vrskite me|u niv. Celta na mapite e da mu pomognat na
deteto da pokaè {to i kako razmisluva za izvesna
ideja. Postojat razli~ni vidovi na mislovni mapi i
tie mu pomagaat na deteto da go organizira i da go
prezentira svoeto razmisluvawe. Na ovoj na~in, mapite pretstavuvaat grafi~ki organizatori ili slikovni rezimea na razmisluvaweto na deteto za ideite i za vrskite me|u ideite.
Koga treba da se koristi

izgotvuvaweto mislovni mapi
34
Na po~etokot od edna nastavna edinica mislovnite mapi moàt da im dadat na nastavnicite informacii za tekovnoto razbirawe (ili pogre{no razbirawe) na decata za odreden poim. Vakvite informacii mu ovozmoùvaat na nastavnikot da identifikuva
kakvi znaewa mu se potrebni na deteto, na {to toj
treba da se fokusira, za da gi zadovoli neposrednite
obrazovni potrebi na decata, pritoa koristej}i go izgotvuvaweto na mislovnite mapi za OZU. Vo tekot ili
na krajot na obrazovniot period, izgotvuvaweto mislovni mapi moè da obezbedi pokazateli za toa kako
iskustvata ili aktivnostite go modifikuvale ili go
pro{irile razmisluvaweto na decata. Za da go napravi toa, nastavnikot moè da pobara od niv povtorno da gi pregledaat svoite skici i da gi prilagodat onaka kako {to sakaat ili, pak, na decata moè
da im se dade mo`nost da izgotvat novi skici za istiot poim. Na vakov na~in mislovnite mapi moàt da
se koristat za ONN. Preku vakvite informacii nastavnikot moè, isto taka, da ja vrednuva efektivnosta na svojata nastava vo davaweto poddr{ka na
u~eweto na decata.

Koristewe mislovni mapi za ONN
35
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska cel/zada~a:
Oddelensko nivo:

Prirodni nauki
@ivi su{testva
@ivotot na rastenijata i na ìvotnite
Deteto da se osposobi da go prodlabo~uva poznavaweto na rastenijata i na ìvotnite od po{irokata ìvotna sredina.
G-|a Deli vo treto oddelenie predava na dvaeset i sedum deca. Decata u~at za gloda~ite vo Irska i vo stranstvo. G-|a Deli organizira demonstrativen ~as i razgovor za niv i gi pokanuva site da zemat u~estvo. Juri go nosi vo u~ili{teto svoeto doma{no galeni~e R~ko, a Sajl go nosi svoeto mileni~e koe go kupil tatko za rodenden. Paralelkata pravi intervju so lokalniot veterinar i sopstvenik na prodavnica za doma{ni mileni~iwa, koristej}i interaktivno istraùvawe kako doma{na zada~a, ~ita
knigi od bibliotekata na paralelkata ili od mesnata biblioteka, otpe~atuva na printer i stava naslovi na sliki od edno CD koristej}i go kompjuterot vo u~ilnicata i izgotvuva informativna bro{urka za nivnite
doma{ni mileni~iwa za da moàt i drugite deca da pro~itaat za niv.
Pri ocenuvaweto na u~eweto na decata, g-|a Deli ja diferencira
zada~ata za izgotvuvawe mislovni mapi koristej}i dve pajakovi mre`ni
mislovni mapi. Vo edna takva mreà centralnata ideja se stava kon centarot na skicata, dodeka podredenite idei se razgranuvaat od nea. Taa im
ja razdeluva prvata skica (vidi podolu) na edna grupa od {est deca koi
imaat pote{kotii so pi{uvaweto. Potoa im kaùva na decata da ja razgledaat i da razmisluvaat za skicata dodeka im razdeluva druga razli~na
skica na ostanatite deca od paralelkata. Vedna{ {tom tie }e pristapat
kon samostojno re{avawe na zada~ata, taa se vra}a da raboti so prvata
grupa. G-|a Deli nim im pomaga so klu~nite zborovi ili frazi, a gi prepi{uva i za David koj{to boleduva od Daunov sindrom.
Primer na obrazec za koncept-mapa

Nekoi pomo{ni
zborovi
gloda~i
bolest
duvlo / dupka
ve~er
gluvcite
se
se rasprostraneti
ìveat
jadat
izleguvaat
36
Vtorata skica (vidi podolu) se kompletira od strana na ostanatiot

del deca od paralelkata bez dobivawe pomo{ od nastavnikot. Ovaa skica
bara decata da gi odredat podredenite idei, a isto taka, da gi odredat i
vrskite me|u niv i glavnata ideja.
Primer na mislovna mapa izgotvena od edno dete
Pregleduvaj}i gi skicite g-|a Deli vodi bele{ki za obemot na u~eweto

na nekoi deca, a osobeno na decata so pote{kotii vo pismenosta. Taa ja
beleì vakvata informacija vo svoite sekojdnevni bele{ki za paralelkata. Pritoa gi ~uva mislovnite mapi vo papkite na decata i planira da
im gi pokaè i da razgovara za niv so roditelite na pretstojnite roditelski sredbi.

Koristewe mislovni mapi za OZU
37
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:

Prirodni nauki
Energija i prirodni sili
Toplina
Deteto treba da se osposobi da gi zapoznava razli~nite izvori na
toplinska energija.
Henri koristi izgotvuvawe mislovni mapi so negovite dvaeset i ~etiri u~enici vo prvo i vtoro oddelenie. Site deca sednuvaat na kilimot za
da diskutiraat na ~asot za tematskata edinica Toplina. Dodeka decata gi
kaùvaat svoite golemi idei za toplinata, Henri gi zapi{uva na tablata.
Sledniot den Henri dava na sekoja grupa od po pet deca komplet karti so glavnite idei koi{to toj gi ispe~atil na niv. Tie gi ~itaat zborovite
zaedno so Henri. Toj se dviì od edna do druga grupa, pomagaj}i im da gi
naredat kartite na nivnite masi~ki taka {to zborovite {to se povrzani
da bidat staveni zaedno. Decata gi zaka~uvaat kartite na eden golem tabak
hartija ostavaj}i dovolno prostor me|u niv za da se nacrtaat povrzuva~ki
linii. Tie crtaat linii me|u onie zborovi za koi{to smetaat deka se povrzani. Na sekoja linija pi{uvaat po eden zbor za prirodata na vrskata me|u
tie dva zbora. Onamu kade {to e potrebno Henri gi prepi{uva niv za decata. Edna grupa od tri posposobni deca go koristat kompjuterot na paralelkata za da izgotvat svoi mislovni mapi. Koga skicite se re~isi zavr{eni,
decata proveruvaat dali s u{te ima nekoja karta koja{to ne ja iskoristile
i dodavaat drugi za koi{to smetaat deka odgovaraat za skicata. Tie dodavaat novi linii i povrzuva~ki zborovi. Grupite stavaat imiwa na niv i
gi izloùvaat svoite skici.
Primer na mislovna mapa na edno dete (izgotvena so koristewe na karti so zborovi

i so pi{uvawe)
38
Primer na mislovna mapa na edno dete (izgotvena so koristewe na kompjuter)
dava
SONCETO
doa|a od
TOPLINATA
OGINOT
se pravi od
i
@E[KO
JAGLEN
DRVO
TOPLO/
TOPOL
Vo tekot na slednite nekolku dena Henri gi razgleduva mislovnite

mapi na decata i zabeleùva deka nekoi od niv ne ja sfatile sosema vrskata me|u poimite toplo i è{ko. (Tie ne gi vnele ovie zborovi vo svoite
skici.) Isto taka, od skicite ne e jasno kako decata ja razbiraat vrskata
me|u toplinata i sonceto, a osobeno vo slu~ajot so decata od prvo oddelenie. Vo natamo{nata rabota za toplinata Henri koristi istraùvawa vo
u~ilnicata za da se prou~uva poimot na temperatura i za da se sporeduvaat temperaturite vnatre i nadvor od u~ilnicata, vklu~uvaj}i i istraùvawa koi{to pokaùvaat deka sonceto e izvorot na toplinata.
Kon krajot na polugodieto mislovnite mapi se pokompleksni (vidi podolu) koga decata stanuvaat pokompetentni pri nivnoto izgotvuvawe.
Primer na mislovna mapa na nekoe dete
broevi? Pretpostavi deka formata e pravoagolna,

dali toa }e predizvika nekakva razlika?
[to pretstavuva postavuvaweto

pra{awa od strana na nastavnikot?
Eve i izvesen broj na pra{awa {to treba da se

imaat predvid ako koristite pottiknuva~ki upatstva
kako metoda na ocenuvawe:
Dali upatstvata se odnesuvaat na op{tite te{kotii na koi{to u~enicite najverojatno }e naidat? Dokolku odgovorot e ne, kako bi trebalo
da se izmenat upatstvata?
Dali nekoi od upatstvata za pottiknuvawe odat
predaleku, do stepenot do koj{to Vie, vsu{nost, im kaùvate na u~enicite {to treba tie
da pravat namesto da gi naso~uvate da gi preispituvaat svoite planovi?
Pra{awata {to gi postavuva nastavnikot gi potpomagaat site metodi na ocenuvawe na ~asovite. Nastavnicite redovno im postavuvaat na u~enicite usni
pra{awa za nivnata rabota za da doznaat {to tie
napravile i zo{to. Nastavnicite gi koristat vakvite
pra{awa za da gi ocenuvaat znaewata i razbiraweto
i da gi vodat decata vo nivnoto u~ewe. Decata, isto
taka, koristat pra{awa koi{to im pomagaat da nau~at
ne{to, na primer, tie gi pra{uvaat nastavnicite ili
svoite sou~enici. Eden del od rabotata na nastavnikot vo koristeweto na pra{awata kako metoda na ocenuvawe e modelot na postavuvawe dobri pra{awa.
Ova od svoja strana im pomaga na decata da stanuvaat
posposobni pri postavuvaweto svoi pra{awa koi{to
}e im pomognat vo sopstvenoto u~ewe. (Vidi samoocenuvawe, str. 16.)
Postojat mnogu razli~ni vidovi na usni pra{awa.
Tie se dviàt od zatvoreni pra{awa vo koi{to nastavnikot o~ekuva ednostaven odgovor so fakti pa s
do otvoreni pra{awa koi{to pottiknuvaat na davawe
pokriti~ki, analiti~ki odgovor i koi{to ovozmoùvaat razli~ni pati{ta za re{enieto. (Vidi Prilog A,
str. 80-81 za pove}e informacii vo vrska so vidovite
pra{awa). Pra{awata moàt da se koristat da se
ocenuva nau~eweto (ONN) i da se pomaga vo u~eweto
(OZU), iako razlikata me|u niv ne e jasno opredelena
i pra{awata moàt da gi vr{at obete funkcii do izvesen stepen. Slednive poglavja prikaùvaat nekoi
primeri na tehnikite na postavuvawe usni pra{awa.
Kakvo e zna~eweto na postavuvaweto

pra{awa kako metoda na ocenuvawe?
Pra{awata na nastavnicite moàt da ja ocenuvaat dlabo~inata na u~eweto na decata pottiknuvaj}i
gi da obrazloàt izvesen odgovor, bez ogled dali toj
e niven ili, pak, na nekoe drugo dete. Ova se narekuva
proveruvawe. Proveruvaweto vklu~uva postavuvawe
pra{awa na decata za toa kako tie stignale do re{enieto na odreden problem ili kako tie vo momentot
rabotat na odredena zada~a. Proveruvaweto moè da
iznudi razjasnuvawe, da nudi dopolnitelni informacii ili da go prenaso~i odgovorot na deteto vo pokorisna nasoka. Proveruvawata vklu~uvaat pra{awa
kako {to se: Kako dojde do toj odgovor? Zo{to e toa
taka? Pri koristeweto na proveruvaweto kako metoda na ocenuvawe dobro e da se pra{ate dali proveruvaweto moè da bide poefektivno vo odreduvaweto
na tekovnoto razbirawe na decata i, ako e toa taka,
kako toa da go napravite.
Pra{awata na nastavnicite moàt, isto taka, da
imaat forma na pottiknuva~ki upatstva. Upatstvata
sodràt barawa u~enicite da gi razgledaat aspektite na izvesna zada~a so cel da im se pomogne da
stignat do to~noto re{enie ili da koristat nekoja
posoodvetna metoda. Upatstvata vklu~uvaat pra{awa
kako {to se: Dali toa se primenuva i za site parni
Davawe odgovori na pra{awata

Gornite primeri se fokusiraat na postavuvaweto pra{awa od strana na nastavnikot. Pottiknuvaweto na decata da mu postavuvaat pra{awa na nastavnikot moè, isto taka, da obezbedi informacii vo poddr{ka na ONN i OZU. Ova moè da se postigne preku:
Davawe mo`nosti u~enicite da postavuvaat
pra{awa: Napravete pauza po istaknuvaweto
na nekoe zna~ajno pra{awe ili, pak, pri objasnuvaweto na oredena tema ili, pak, pra{ajte:
Dali ima pra{awa? Dali sakate jas da kaàm
ne{to pove}e za toa? Dajte im na decata vreme
da gi formuliraat svoite pra{awa pred da preminete na slednata tema.
Obid da ne se odloùva davaweto odgovor
na odredenono pra{awe ili da ne se ignorira pra{aweto postaveno od nekoe dete: Ako
nekoe dete e sklono da go monopolizira vremeto na ~asot obidete se velej}i mu: Ajde da dobieme pra{awa i od drugite deca koi dosega ne
sme gi slu{nale. Ili: Vincent, jas ve}e odgovoriv na nekolku od tvoite pra{awa, ajde sega
da gi slu{neme i pra{awata od drugite deca.
Davawe odgovor na pra{awata na decata na
adekvaten na~in: Ako nastavnikot ne saka direktno da odgovori na pra{aweto, toga{ toj
treba da se obide:
- da go povtori pra{aweto ili da go preformulira za da obezbedi celata paralelka da
go slu{ne pra{aweto;
- da go prenaso~i pra{aweto kon nekoe drugo
dete ili kon celata paralelka, baraj}i odgovor ili komentar, ili izvesno obrazloènie za taa problematika;
- da dade odgovor na pra{aweto na deteto
preku naso~uvawe na negovoto vnimanie kon
ne{tata {to moàt sami da se podrazbiraat
vo odgovorot i taka da mu pomogne na deteto
da odgovori na svoeto pra{awe.
Islu{uvawe na pra{aweto: Gledajte vo deteto
dodeka toa zboruva; pokaète deka go sledite
so klimnuvawe na glavata; proveruvajte dali
Vie navistina go razbirate ona {to toa go kaùva preku preformulirawe na pra{aweto.
Pottiknuvawe diskusija me|u decata: Vklu~uvajte go pogolemiot del od decata vo nivnite
obidi da dadat odgovor na izvesni pra{awa.
39
Postavuvawe pra{awa

Postavuvawe pra{awa za ONN
40
nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Oddelensko nivo:
Matematika
Broevi
Dropki
Deteto da se osposobi da gi identifikuva dropkite i ekvivalentnite
formi na dropkite so imenitelite 2, 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10 i 12.
Bon O`Brien izveduva nastava na dvaeset i sedum mom~iwa i devoj~iwa od ~etvrto oddelenie. Decata ve}e edna sedmica rabotat so dropki na
~asovite po matematika. Taa saka da go proveri nivnoto poznavawe na
dropkite postavuvaj}i pra{awa na celata paralelka. Taa zapo~nuva so
edno po~etno pra{awe za da dobie odgovor za prethodnite znaewa.
Bon O`Brien: [to pretstavuva dropkata? (Taa ~eka okolu pet sekundi
pred kone~no da ja povika Ana da go dade odgovorot.)
Ana:
Dropkata e eden mal broj.
Bon O`Brien: (go povtoruva odgovorot na Ana pred site deca): Dropkata e
eden mal broj. (Taa potoa postavuva u{te edno pra{awe za da
go razjasni odgovorot na Ana). Moè li nekoj da mi kaè {to
misli Ana pod mal broj? (Povtorno ~eka u{te pet sekundi. Ovoj
pat go povikuva Luk, koj ne krenal raka, toj da dade odgovor.)
Luk:
Dropkata e eden mal broj bidej}i ne mora{ da go ima{ celoto ne{to.
Bon O`Brien: (go pokanuva Luk da go elaborira svojot odgovor pra{uvaj}i
go): Moè{ li da mi dade{ eden primer?
Luk:
Na primer ako odi{ na nekoja rodendenska proslava i tamu
ima rodendenska torta, pa, tortata }e mora da bide podelena na site deca koi{to se prisutni tamu, taka {to sekoj }e
dobie samo eden del od tortata.
Bon O`Brien: Vo red! Pa zo{to ima dva broja vo edna dropka? (Taa zabeleùva eden neverbalen povik od Pjer da dade odgovor koristej}i kontakt so o~ite.)
Pjer:
Pa ako ima samo edna torta, toga{ ova treba da se prikaè
kako brojot 1 podelen so brojot na decata na koi{to treba
da im bide podelena. Da re~eme na primer, ako imalo osum
deca toa treba da se prikaè kako 1/8 (edna osmina).
Bon O`Brien: (Klimnuva so glavata vo znak na odobruvawe so Pjer. Potoa
gi pottiknuva decata da razmisluvaat za temata velej}i im):
Sega jas bi sakala vie da razmislite za ova pra{awe i da go
napi{ite odgovorot. Dali ste site spremni? Ako Ana dobila
2/16 od tortata, a Luk dobil 1/8 od tortata, koj od niv dobil
pove}e od tortata?
Una:
Jas mislam deka Ana dobila pove}e bidej}i 16 e pogolemo od 8.
Bon O`Brien: Dali Una e vo pravo?
Tadig:
Ne, Una ne e vo pravo bidej}i 2/16 i 1/8 se isti.
Bon O`Brien: Toa e edno interesno sogleduvawe Tadig. (Potoa im zadava
edna zada~a za da gi pottikne da ponudat svoi sopstveni informacii i sogleduvawa za temata so dropkite.) Ovoj pat jas
bi sakala da rabotite vo va{ite grupi. Pra{aweto koe bi sakala sekoja grupa da go odgovori e: Koga moète da kaète
deka dve dropki se ednakvi? Pred vas imate moliv i hartija. Imate deset minuti za da gi podgotvite va{ite odgovori
vo forma na televiziska prezentacija. Od sekoja grupa }e
bide pobarano da go prezentira odgovorot pred drugite deca
vo paralelkata.

Postavuvawe pra{awa za poddr{ka na OZU
41
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:

Prirodni nauki
Energija i prirodni sili
Zvuci
Deteto da se osposobi dapravi nacrt i da izgotvuva ednostavni udarni
instrumenti.
G-din Trejnor predava za temata Zvuk na dvaeset i dve deca od prvo
i vtoro oddelenie. Toj zapo~nuva so pra{awa {to go naso~uvaat nivnoto
vnimanie. Pot~uknuva so edna viqu{ka po nadvore{nata strana na edna
prazna tegla za xem.
G-din Trejnor: Kakov zvuk moète da ~uete? Dali e toa visok ili nizok
zvuk?
Mario:
Toa e visok zvuk.
G-din Trejnor ja polni teglata so voda do polovina i povtorno pot~uknuva po nea. Ovoj pat toj koristi sporedbeno pra{awe.
G-din Trejnor: Dali sega zvukot e povisok ili ponizok otkolku vo prethodniot slu~aj?
Sara:
Ponizok!
G-din Trejnor: [to misli{ deka }e se slu~i so zvukot ako vo teglata stavime u{te voda?
Od decata se bara da go predvidat rezultatot. Ovoj proces se povtoruva nekolku pati so dodavawe pove}e ili pomalku voda. Otkako decata }e se
zapoznaat so mo`nostite na razli~nite nivoa na vodata vo teglite g-din
Trejnor odlu~uva deka tie se spremni za re{avawe na problemski pra{awa.
Toj dava zada~a na edna grupa od {est deca da se obidat da komponiraat
melodija koristej}i samo tegli i voda. Na edna druga grupa od {est deca toj
im dava zada~a da napravat razli~ni elasti~ni lenti i kartonski kutii.
Na tretata grupa dava raznovidni udiralki (laìci, linijari itn.) i razni predmeti od u~ilnicata za da gi istraùvaat zvucite koristej}i razli~ni materijali.
Na krajot od aktivnosta sekoja grupa gi prezentira svoite naodi i g-din
Trejnor e vo mo`nost da oceni {to sekoj ~len od grupite nau~il koristej}i
dopolnitelni pra{awa i nabquduvawe.
na nastavnikot
42
[to pretstavuva nabquduvaweto

na rabotata na u~enicite od strana
na nastavnikot?
Nabquduvaweto na rabotata na u~enicite od strana na nastavnikot, bez ogled dali toa e spontano ili
planirano, moè da bide sekoga{ prisutno vo interakcijata me|u nastavnikot i u~enikot. Nabquduvaweto
od strana na nastavnikot na ~asovite obezbeduva odredeni najneposredni i to~ni informacii za u~eweto na deteto. Koga nabquduvaweto od strana na nastavnikot }e se oformi vo vid na pismeni bele{ki toa
mu ovozmoùva da go opi{e znaeweto na odreden u~enik vo dadeniot kontekst. Vakvata evidencija moè
da ovozmoì planiraweto na idnata rabota za oddelni deca, grupi ili celata paralelka da bide ponaso~eno i sistematsko.
Kakva e vrednosta na nabquduvaweto

od strana na nastavnikot kako
metoda na ocenuvawe?
Preku beleèweto na detalite za toa {to deteto
kaùva ili pravi, a u{te pova`no kako deteto gi kaùva ili gi pravi rabotite, nastavnikot moè da sobira informacii za u~eweto na deteto. Toj moè da gi
identifikuva obrazovnite potrebi i sklonostite na
deteto i moè da oceni kolku efektivno tie potrebi
se zadovoluvaat na ~asovite. Nabquduvaweto na nastavnikot mu obezbeduva informacii za toa kako deteto komunicira i raboti so drugite deca. Toa, isto
taka, mu pomaga da ja ocenuva ne samo sposobnosta na
deteto da gi koristi ve{tinite i znaewata i vo drugite nastavni programi, tuku i negovata sposobnost da
gi koristi u~ebnite materijali i resursi.
Nabquduvaweto mu pomaga na nastavnikot da gi
otkrie razli~nite nivoa na uspe{nost so koja deteto
gi steknuva i gi sovladuva razli~nite sposobnosti i
znaewa, a potoa sledstveno na toa da ja prilagodi
nastavata i obrazovniot kontekst. Izvesni znaewa i
sposobnosti steknati od u~enikot najdobro se sledat
vo tekot na nekoja aktivnost i taka sledeweto od strana na nastavnikot moè ~esto da bide edinstveniot
na~in toj da go oceni to~no napredokot na nekoe dete.
Nastavnite programi za osnovno u~ili{te prepora~uvaat primena na sledeweto od strana na nastavnikot po site nastavni predmeti. Postojat nekolku
sli~ni na~ini na nabquduvawe na rabotata na decata od strana na nastavnikot (vidi dijagram 3 na str. 43).
Kako se koristi nabquduvaweto

od strana na nastavnikot?
Nabquduvaweto od strana na nastavnikot pretstavuva del od rabotata na ~asovite. Toa vklu~uva slu{awe i gledawe i bara od nastavnikot da go voo~uva,
prepoznava i da reagira na razmisluvaweto i na aktivnostite na deteto. Nabquduvaweto moè da se
fokusira na eden u~enik ili na izvesna grupa, no na
site deca ne im e potrebno isto nivo na sledewe za
celo vreme. Nabquduvaweto od strana na nastavnikot
se vr{i spontatno dodeka decata se angaìrani vo
obrazovnite aktivnosti i takvite sledewa moè da
se beleàt. Najefektivnoto i najcelosnoto nabquduvawe na opredeleno dete ili grupa deca vklu~uva
sledewe od strana na nastavnikot koe{to e planirano i koe{to se beleì na eden struktuiran i fokusiran na~in.
Koga treba da se koristi

nabquduvaweto od strana
na nastavnikot?
Nabquduvaweto od strana na nastavnikot moè
da se primeni vo sekoe vreme. Na primer, odreden
nastavnik moè da re{i da ja sledi diskusijata vo
ramkite na odredena grupa vo u~ilnicata ili, pak,
rabotata na oddelno dete so te{kotii vo u~eweto. Toj
pravi poseben raspored da go sledi deteto ili grupata, koj{to moè da vklu~uva organizirawe na grupna rabota za drugi deca, obezbeduvawe sorabotka so
nekoj kolega i/ili izgotvuvawe listi za proverka.
Nabquduvaweto obi~no se vr{i vo tekot na eden kratok vremenski period. Nastavnikot go nabquduva u~enikot ili grupata dodeka tie gi realiziraat planiranite zada~i i/ili gi beleì relevantnite informacii. Posledovatelnite nabquduvawa ovozmoùvaat tekovno sledewe na detoto ili na grupata.
Dijagram 3: Nekoi metodi na nabquduvawe od strana na nastavnikot
Naso~eno nabquduvawe
na oddelno dete:
se fokusira samo na edno dete;
se kombinira serija na sledewa
za da se dade slika za posebniot
razvoj na deteto.
43
Nabquduvawe na opredeleni
aktivnosti:
se beleàt opredeleni postigawa
koi{to se karakteristi~ni
za odnesuvaweto na deteto
vo eden odreden vremenski period.
Nabquduvawe vo odredeni vremenski

periodi:
opfa}a kratki, fokusirani nabquduvawa na
razvojot na oddelno dete koi se povtoruvaat;
tie moàt da se koristat za sobirawe
precizni podatoci vo tekot na eden podolg
vremenski period.
Anegdotsko nabquduvawe:
spontano ili planirano, toa
pretstavuva pismeno narativno
iskaùvawe za interesni momenti
od razvojot ili odnesuvaweto na
oddelno dete.
Podolgotrajno nabquduvawe:
pretstavuva dokumentirano, planirano
sistematski nabquduvawe na aspektite na
u~eweto i odnesuvaweto; moè da vklu~uva
edno dete, grupa vo paralelkata ili celata
paralelka ili, pak, u~ili{teto.

Naso~eno nabquduvawe
na rabotata na oddelno dete
44
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Oddelensko nivo:
Jazici
Angliski jazik
Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot / Usno
iskaùvawe
Usno iskaùvawe: razvivawe sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot za usno iskaùvawe
Sposobnost i samodoverba vo koristeweto na jazikot
Deteto da se osposobi da izbira soodvetni zborovi za da imenuva i
opi{uva predmeti i nastani.
Po~etnite oddelenija
Eni ima ~etiri i pol godini. Nejzinata nastavni~ka, Sjoban, e zagrièna za razvojot na jazi~nite sposobnosti na Eni, a osobeno za nejzinite sposobnosti za prepoznavawe na boite. Taa planira da ja nabquduva Eni i nejzinata najdobra drugarka Keti dodeka tie se zabavuvaat igraj}i nekoja slobodna igra naredniot den. Sjoban znae deka Eni i Keti sakaat da se oblekuvaat vo razni obleki, pa zatoa taa im nosi nekolku raznobojni obleki za da
gi probaat na sebe. Keti izbira edno sino paltence od zaka~alkata, gi otkop~uva kop~iwata i go oblekuva. Potoa vnimatelno gi zakop~uva kop~iwata i so zadovolstvo se gleda vo ogledaloto. Sakam sina boja - veli taa
na Eni koja se ma~i da go oble~e svojot rozov xemper. Eni go oblekuva xemperot preku glavata, no ne moè da gi vovle~e racete vo rakavite. Sjoban
ja pra{uva dali e potrebna pomo{. Ne - zabrevtano odgovara Eni. ]e go oble~am samata. Keti se smee i pomaga da go oble~e xemperot od vistinskata strana. Kakva boja ima tvojot xemper? - ja pra{uva Sjoban. Zelena - veli
taa. Ne - veli Keti. Tvojot xemper e rozov! Ubavo izgledame vo oblekive!
Otkako paralelkata }e si zamine doma toa popladne, Sjoban otvora
nova stranaci vo nejziniot folder vo kompjuterot na paralelkata. Taa go
otvora fajlot nasloven kako: Keti.
Pregleduvaj}i go dokumentot taa na krajot zapi{uva:
Primer na bele{ki na nastavnikot za Keti

21 oktomvri
Dobro gi zakop~uva kop~iwata.
Gi poznava boite sina i rozova.
Im pomaga na svoite drugar~iwa.
Vo fajlot na Eni taa zapi{uva:
Primer na bele{ki na nastavnikot za Eni
21 oktomvri
Pokaùva izvesno docnewe vo jazikot.
Potrebna e pomo{ vo oblekuvaweto.
Ne e sigurna za boite rozova i zelena.
Saka sama da gi vr{i rabotite.
Sjoban gi vnesuva novite informacii i gi zatvora fajlovite vo kompjuterot.
45
Pred krajot na sedmicata Sjoban raboti so svojata paralelka za boite

za koi taa ve}e im predavala. Preku dopolnitelnite pra{awa, taa sfa}a
deka treba da pravi razlika me|u decata koi poznavaat mnogu boi i onie
koi s u{te se borat so onie boi koi{to ve}e bile obrabotuvani na ~asovite. Taa sogleduva deka Keti i tri drugi deca gi prepoznavaaat i moàt da
gi kaàt imiwata na site boi koi{to taa planirala da gi obraboti na ~asovite vo svojata paralelka vo taa u~ebna godina. Dodeka decata rabotat vo
parovi na edna kompjuterska programa za boite, Sjoban vr{i povtoruvawe
za onie boi koi{to ve}e gi obrabotuvala. Taa posvetuva posebno vnimanie
na Eni koja s u{te se bori so niv. Pritoa ja pottiknuva da gi kaùva imiwata na boite i da koristi zborovi za boite kolku {to e mo`no po~esto.
Dodeka Sjoban prodolùva da ja nabquduva Eni i da vodi bele{ki za
toa kako taa go koristi usnoto iskaùvawe, sfa}a deka ima docnewe vo
nejziniot jazi~en razvoj. Taa mu kaùva za toa na direktorot na u~ili{teto
i tie se soglasuvaat deka za zagriènosta na Sjoban treba da se prodiskutira i so majkata na Eni. Taa, od svoja strana, se sloùva da ja pottiknuva
Eni da koristi posloèni jazi~ni formi. Sjoban pozajmuva na majkata na
Eni knigi od u~ili{nata biblioteka koi se fokusiraat na boite. Tie
zaklu~uvaat deka na Eni }e treba posebna stru~na pomo{ vo razvojot na
jazikot i se sloùvaat deka }e go sledat nejziniot napredok vo tekot na
slednite nekolku meseci.
Sjoban ~esto gi proveruva na kompjuterot fajlovite na decata pred da
go izgotvi svoeto planirawe na ~asovite. Na sredbite so roditelite taa
se osvrnuva na fajlovite {to gi izgotvila vo tekot na nekolku nedeli za
sekoe dete. Taa smeta deka fajlovite se osobeno korisni koga gi izgotvuva
izve{taite za decata vo u~eni~kite kni{ki na krajot na u~ebnata godina.

Podolgotrajno nabquduvawe
46
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:

Istorija
Prou~uvawa na lokalnit kraj
Mojot lokalen kraj niz vekovite
Deteto da se osposobi da prou~uva opredelen period ili periodi od
istorijata na lokalnoto selo, gradot, gradskoto podra~je, op{tinata,
parohijata ili grofovijata.
Vo grupite od treto i ~etvrto oddelenie ima dvaeset i ~etiri deca na
koi im predava g-din OGrejdi. Vo septemvri toj ja deli paralelkata vo dva
tima za da napravat patuvawe niz istorijata vo lokalniot muzej. Sekoj tim
e sostaven od deca so me{ani sposobnosti i ima najmalku po edno dete od
treto oddelenie i po edno dete od ~etvrto oddelenie. Timovite imaat zada~a da gi sledat dobienite nasoki, da baraat odgovori i da najdat nekoi
izloèni eksponati za da gi popolnat rabotnite listovi koi{to prethodno
im gi podgotvil g -din OGrejdi. Vo tekot na slednite nedeli timovite }e
izgotvat modeli za nekoi od muzejskite eksponati i }e dadat izve{taj za
koncipiraweto i izrabotuvaweto na modelot. G-din OGrejdi pokanuva vo
svojata paralelka i eden roditel da im se pridruì vo posetata na muzejot. Zaedno so paralelkata odi i eden u~enik od zavr{nata godina od edno
lokalno post-sredno u~ili{te, koj e na rabotna praktika.
G-din OGrejdi ima planirano da ja sledi rabotata na eden od timovite. Bidej}i se na po~etokot od u~ebnata godina toj saka da ja prou~uva socijalnata interakcija na ~lenovite na timot za da vidi dali tie moàt da
rabotat dobro sorabotuvaj}i me|u sebe. Toj, isto taka, planira da gi sledi
nivnite individualni sklonosti. G-din OGrejdi zabeleùva deka Grejni
se istaknuva kako voda~ vo tekot na prvite fazi od proektot. Taa odreduva
zada~i i go organizira beleèweto na nivnite naodi. Edno drugo dete Xejms
pokaùva mal interes za vodeweto bele{ki ili za ~itaweto na klu~nite
zborovi. Erin, koja raboti sekoj den so nastavnikot za poddr{ka vo u~eweto
vo u~ili{teto, se raduva {to moè da gi sledi drugite vo timot od eden
izlo`ben eksponat do drug, no taa e bavna vo davaweto svoi sugestii. Antonio pra{uva dali moè da ja koristi u~ili{nata digitalna kamera koja{to
g-din OGrejdi ja donel vo muzejot za da ja koristat decata. Antonio vnimatelno snima eden videoklip na timot dodeka tie rabotat. Toj gi fotografira izloènite eksponati spored koi{to timot saka da izrabotuva modeli.
Xejms izgleda nekako nezainteresiran dodeka tie se vo muzejot. Me|utoa, koga se vra}a nazad vo u~ilnicata, vo fazata na koncipirawe i izgotvuvawe, toj dava sugestii za nekoi na~ini na izrabotka na modelot. Po diskusijata ~lenovite na drugiot tim prifa}aat da gi sledat negovite idei.
Antonio snima u{te nekolku drugi fotografii dodeka timot raboti na svojot model. So izvesna pomo{ na u~enikot od zavr{nata godina Grejni i Antonio gi prefrluvaat fotografiite i videoklipot vo kompjuterot na paralelkata i gi skeniraat nivnite popolneti rabotni listovi. Koga decata }e
go zavr{at proektot nivnite roditeli se pokanuvaat vo u~ili{teto za da
ja vidat izrabotkata. Erin gordo gi izvestuva paralelkata i roditelite koi
prisustvuvaat za toa kako timot rabotel vo muzejot i kako tie }e go izrabotat modelot. Xejms gi istaknuva negovite posebni karakteristiki. Antonio i Grejni gi pokaùvaat fotografiite i skeniranite rabotni listovi
na slajdovi i go prikaùvaat snimeniot kratok videoklip.
47
Dodeka decata rabotat na modelot g-din OGrejdi pi{uva kratki bele{ki. Potoa toj pravi dopolnitelni bele{ki dodeka tie rabotat vo u~ili{teto. Vodi bele{ki i za nivnite sklonosti i sposobnosti za u~ewe.
Vodi bele{ki i za pridonesot na sekoe dete vo rabotata na grupata koi gi
otslikuvaat negovite/nejzinite sposobnosti i interesi.
Primer na bele{ki na nastavnikot
Grejni
Ima èlba za vode~ka uloga - organizirana e - so dobri kompjuterski ve{tini.
Antonio
So dobri kompjuterski ve{tini - mnogu dobar fotograf - saka da raboti

individualno.
Erin
Mnogu dobra usna prezentacija na idei.
Xejms
Se ~ini deka ima mal interes za ~itawe i za pi{uvawe - dobri idei za

izrabotuvawe na modelot - isto taka, sposoben da prezema vode~ka uloga.
G-din OGrejdi gi vnesuva bele{kite {to gi napravil vo fajlovite vo
kompjuterot. Go pottiknuva sekoe dete vo grupata da raboti na svoite jaki
strani vo tekot na ostanatiot period od polugodieto. Toj poveduva diskusija so svoite kolegi za usnata prezentacija na Erin i za davaweto poddr{ka vo nejzinoto u~ewe. Tie se sloùvaat da pomogaat na Erin vo razvivaweto na nejzinite sposobnosti za verbalna prezentacija stavaj}i pomal
naglasok, sega zasega, na nejzinite zada~i vo pi{uvaweto. Toj i Xejms se soglasuvaat za alternativnite na~ini vo vodeweto bele{ki. Xejms e zadovolen {to koristi mislovni mapi koi{to baraat pomalku pi{uvawe vo eden
kratok vremenski period. Podocna vo tekot na u~ebnata godina Grejni pomaga vo izdavaweto na vesnikot na u~ili{teto. Fotografskite sposobnosti
na Antonio osobeno se koristat za vreme na posebnite nastani na u~ili{teto kako {to se Sportskiot den i u~ili{nite ekskurzii.
G-din OGrejdi planira da ja sledi rabotata i na drugite grupi dodeka
tie gi realiziraat zada~ite vo tekot na celoto polugodie. Toj gi koristi
bele{kite {to gi vodi za da dobie informacii za svoeto planirawe na ~asovite i pri dostavuvaweto na izve{taite do roditelite.

Nabquduvawe opredeleni aktivnosti
48
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:
Fizi~ko obrazovanie
Igri
Dodavawe, primawe i frlawe dolga topka
Deteto da se osposobi da razviva i praktikuva razli~ni ve{tini za
rakuvawe so topka.
Paralelkata na Liam, sostavena od deca od treto i ~etvrto oddelenie,
ve}e nekolku sedmici raboti na ve{tinite za driblawe i dodavawe topka
vo ko{arkata. Pred da premine na narednite ve{tini Liam saka da go
proveri napredokot na sekoe dete.
Toj na kompjuterot izgotvuva ednostavna lista za proverka. Gi vnesuva
imiwata na decata, datumot i ve{tinite koi{to saka da gi sledi. Na printer ja otpe~atuva listata za proverka i vo tekot na slednite dva ~asa po
fizi~ko obrazovanie, toj go {tiklira sekoe soodvetno kvadrat~e dodeka
sledi kako deteto ja demonstrira sekoja ve{tina. Onamu kade {to e potrebno toj pravi mnogu kratki bele{ki koi{to }e mu pomognat vo negovoto
planirawe vo slednite fazi na ~asovite po ko{arka. (Vidi gi primerite
dadeni podolu.)
Primer na lista za proverka za treto odd. izgotvena od nastavnikot

Treto oddelenie, datum: 25.09.07
Ime
Driblawe
Mihael
Brin
Ja gubi topkata ako ne

gleda vo nea celo vreme.
Xejn

Brajan
Meri
Slaba koordinacija
oko - raka.
Dodavawe
preku glava
Vodewe / tapkawe
i dodavawe topka
Dodavawe so
gradi

Ne moè da ja
kontrolira topkata.
Primer na lista za proverka za ~etvrto odd. izgotvena od nastavnikot

êtvrto oddelenie, datum: 25.09.07
Ime
Driblawe
Dodavawe
preku glava
Vodewe / tapkawe
i dodavawe topka
Dodavawe so
gradi
Sile
Ja gubi topkata ako ne

gleda vo nea celo vreme.
Ne moè da ja
kontrolira topkata.
Oisin
Slaba koordinacija
oko - raka.
Ne moè da ja
kontrolira topkata.
Klaudija

Kumar
Olivija
Slaba koordinacija
oko - raka.
Ne moè da ja
kontrolira topkata.
Toj gi ~uva listite za da gi koristi koga poedine~no }e im kaùva na

decata za nivnoto nivo na sposobnosti i za sostanokot so roditelite podocna vo taa u~ebna godina.Toj, isto taka, gi koristi listite pri izgotvuvaweto na pismenite izve{tai za decata.
Zada~i i testovi
izgotveni od nastavnikot
[to pretstavuvaat zada~ite i
testovite izgotveni od nastavnikot?
Kakva e vrednosta na zada~ite i

testovite izgotveni od nastavnikot
Zada~ite i testovite im davaat mo`nosti na decata da gi pokaàt svoeto nivo na razbirawe (ili pogre{no razbirawe) i svoite sposobnosti, a nudat vredni informacii {to moàt da se koristat za da se planira idnata rabota naso~ena kon potrebite na decata.
Op{ti nasoki za izgotvuvawe

testovi od vidot hartija moliv
izgotveni od nastavnikot
Na po~etokot odredete ja celta na testot i

koncipirajte go testot taka za da moè taa
cel da se postigne.
Obiduvajte se da gi formulirate onie pra{awa koi{to se povrzani so interesite na decata bidej}i toa pomaga da se napravi testot
da bide relevanten i motivira~ki za decata.
Zapo~nuvajte so nekoi lesni pra{awa na koi{to site deca }e moàt da dadat odgovor so
cel da im pomognete da ja nadminat nervozata
i da po~uvstvuvaat verba deka moàt da uspeat.
Vklu~uvajte najmalku dva vida problemi vo
testovite. Koga na stranicata ima samo eden
vid problem decata brzo ja dolovuvaat vakvata {ema i toa gi obeshrabruva da ~itaat i da
razmisluvaat za problemite. Novite problemi treba da bidat pome{ani so onie koi{to
decata ve}e moàt da gi re{at za da im se
dadat mo`nosti da gi pokaùvaat razli~nite
nivoa na integriranost na znaewata i razli~nite nivoa na sposobnosti.
Kolku {to e mo`no pove}e sostavuvajte pra{awa koristej}i ja ednostavnata re~eni~ka
struktura podmet-prirok-dodatoci, duri i
ako ova moè da bara da se koristat pove}e
zborovi. Na primer: Namesto da pi{uvate:
Pra{aweto moè da bide formulirano vaka:

Primer B
Laura ima tegla vo koja ima òlto oboena voda.
Taa dodava sina slikarska boja vo teglata.
Bojata na vodata vo teglata se promenuva.
Kakva boja ima taa sega?
Koristeweto na ime na dete vo primerot B, isto
taka, ovozmoùva koristewe na poednostavni, direktni re~eni~ni strukturi.
Odbegnuvajte koristewe na dvojni odre~ni
formi vo pra{awata.
Razmisluvajte za grafi~kiot izgled na testot
i za toa kako }e bidat prezentirani informaciite. Na primer, edno poedine~no pra{awe treba da bide na edna stranica za da im
pomogne na decata polesno da gi sledat pra{awata.
Davajte gi klu~nite informacii so zdebeleni bukvi. Koristeweto sliki i nasloveni
dijagrami moè da pomogne pra{awata da
bidat pojasni.
Kombinirajte razli~ni pra{awa za da moàt
da se ocenuvaat sposobnostite za razmisluvawe na decata i metodite {to tie gi koristat. (Vidi go prilogot A, str. 83-84 za pove}e
informacii vo vrska so izgotvuvaweto na
test pra{awa.)
Kako se koristat zada~ite izgotveni

od nastavnikot?
Mnogu od zada~ite izgotveni od nastavnikot vklu~uvaat rabota na deca vo mali grupi. Za da se ocenat
se prepora~uva visoko nivo na interakcija me|u nastavnikot i grupata deca. Za ova da bide mo`no nastavnikot moè da re{i deka samo edna grupa }e raboti na taa aktivnost dodeka drugite deca se angaìraat vo druga aktivnost koja{to ne bara golemo prisustvo ili nadzor od strana na nastavnikot. (Vidi prilog A, str. 82, za edno upatstvo za koristewe na primer na lista za planirawe na zada~i i prilog B, str.88,
na lista na planirawe {to moè da se fotokopira.)
Povratni informacii za zada~ite

i testovite
Koristeweto na ocenki ili nagraduvawa, kako
{to se karton~iwa za povratni informacii za zada~ite i testovite, obi~no ima ograni~ena korist za decata vo OZU. Glavnata cel na davaweto povratni informacii e da im se dadat na decata informacii za
toa kade tie postignale uspeh vo vrska so obrazovnite
celi i kade bi moèle da se podobruvaat. Na decata
im treba vreme da gi pro~itaat ili da razgovaraat za
povratnite informacii, kako i vreme za da napravat
podobruvawa bazirani vrz takvite informacii.
49
Zada~ite i testovite moè da imaat forma na

pismeni ili usni ocenuvawa ili, pak, na prakti~ni
zada~i izgotveni od nastavnikot za da go ocenuva
u~eweto na decata. Tie moàt da se koristat vo tekot
na celata u~ebna godina kako osnova za kontinuirano
ocenuvawe (OZU). Zada~ite i testovite moè, isto
taka, da se koristat i na krajot na u~ebnata godina
ili na krajot od izvesen period na izu~uvawe na programska tema zaradi ONN. Me|utoa, zada~ite i testovite moàt da sluàt istovremeno kako za OZU taka
i za ONN, bidej}i nastavnicite mora najprvin da dadat izvestuvawe za rezultatite od zada~ite i testovite, a potoa da gi koristat rezultatite za da odlu~at
{to tie treba da predavaat kako da i prijdat na
sekoja tema.
Primer A
Slikarska sina boja se dodava vo edna tegla
koja{to sodrì òlto oboena voda.
Bojata na vodata se promenuva.
Kakva boja ima taa sega?

Koristewe testovi
50
Nastaven predmet:
Nastavna tema:
Tematska edinica:
Programska zada~a:
Oddelensko nivo:

Prirodni nauki
@iviot svet
Rastenija i ìvotni
Deteto da se osposobi da go grupira i klasificira ìviot svet vo
grupi spored izvesni karakteristiki.
G-|a Sojers izveduva nastava vo kombinirana paralelka so dvaeset i
pet deca od prvo i vtoro oddelenie. Nadovrzuvaj}i se na iskustvoto na decata vo klasificiraweto i sporeduvaweto taa ja zapo~nuva aktivnosta so
celata paralelka sednati na kilimot, ragleduvaj}i edna zbirka na sliki
od ìvotni zaka~eni na tablata. Taa bara od decata da izberat edna
neobi~na slika i da kaàt zo{to ja izbrale tokmu nea. Slikite na ìvotnite se izbrani za da se naso~at decata na odreden vokabular (na primer,
cica~i, ìvotni {to poloùvaat jajca, karakteristikite spored koi{to se
razlikuvaat insektite itn.). Taa zabeleùva deka na decata im e polesno
da gi odredat razlikite bazirani na vizuelnite karakteristiki, pa taka gi
pottiknuva niv da gi iskaàt verbalno i da objasnat koi se soodvetnite
sli~nosti.
.
Taa podgotvuva eden brz neformalen test koj{to vklu~uva diferencirani aktivnosti za da go oceni razmisluvaweto na decata za karakteristikite {to se relevantni za nau~na klasifikacija. Ovoj test im dava na decata mo`nosti da koristat specifi~en vokabular na na~in koj{to go otkriva nivnoto razbirawe na terminite {to se zna~ajni za klasifikacijata.
Za pomalite deca ili za onie so pomali sposobnosti vo paralelkata
taa voveduva edna igra nare~ena Vo obra~ot. Decata rabotat vo parovi so
eden obra~ za sortirawe i komplet karti za igrawe so sliki na ìvotni.
Taa im dava zada~a da gi najdat onie koi{to se odgleduvaat na farmi i da
gi stavat vo obra~ot. Taa postavuva pra{awa za ìvotnite {to se staveni
vo obra~ot i za onie nadvor od nego. G-|a Sojers potoa gi pra{uva decata da
gi izvadat site ìvotni nadvor od obra~ot i da stavat vo nego drugi ìvotni (na primer, ìvotni {to prezimuvaat vo sostojba na dlabok son).
Taa, na povozrasnite deca i na onie so pogolemi sposobnosti im prezentira edna tabela (neobi~na i {to ja nema na tablata) koja sodrì imiwa na ìvotni (vidi podolu).
Primer na tabela so imiwa na ìvotni

ververica
polarna me~ka
krava
e`
pingvin
liljak
lastovica
peperutka
koko{ka
Taa bara od decata da izberat eden red ili kolona, da go izdvojat ìvotnoto koe ne pripa|a tuka i da gi nabeleàt sli~nostite i razlikite me|u
ìvotnite. Potoa treba da ja navedat pri~inata za svojot izbor.
51
Primer na popolnet obrazec
Ima
krzno
Ververica
Se gnezdi
na drvja
Ima
bocki
Jade
crvi
Lastovica
perIma
duv
i
E`
Hibernira
Xon i Fiona brzo ja zavr{uvaat ovaa zada~a, pa g-|a Sojers im postavuva druga zada~a so pogolem predizvik. Taa bara od niv da nacrtaat svoja
tabla so neobi~ni ìvotni i da pronajdat ne{to {to e isto za dve od ìvotnite i ne{to {to e razli~no za treto ìvotno.
Od edna grupa od {est deca od vtoro oddelenie se bara da izberat po
edno ìvotno od tabelata i da izgotvat izve{taj koristej}i go obrazecot
{to im go dala g-|a Sojers. (Vidi primer na izve{taj na str. 52.) Za sekoja
informacija {to ne ja znaat tie prebaruvaat vo kompjuterot. Tereza go prebaruva zborot ververica na portalot Google i nao|a izvesen broj veb-stranici so informacii za ìvotnoto. G-|a Sojers zabeleùva deka taa e sposobna da gi ~ita i da gi razbira informaciite prezentirani na veb-stranicata za da ja zavr{i svojata zada~a.
Koga }e zavr{i so testovite i so zada~ite g-|a Sojer gi sobira site tabeli i izve{tai. Vo nejzinite izve{tai kako nastavnik taa pi{uva kratki
bele{ki za toa {to sekoe dete napravilo i na kakvi te{kotii nai{lo. Na
primer, taa otkriva deka Klodag ne raboti tolku uspe{no kolku {to taa
o~ekuvala od nea. I pokraj toa {to Klodag gi navela karakteristikite kako
{to e bojata, taa ne spomenala nitu edna od pova`nite nau~ni karakteristiki koi{to gi obrabotuvale vo paralelkata. G-|a Sojers vo zabele{kata
sugerira na Klodag deka treba povtorno da naglasi nekoi od glavnite
karakteristiki vo klasifikacijata na ìvotnite.
52
Primer na izve{taj
Izve{taj za ìvite su{testva

Ime:
Tereza
Naslov:
Datum:
21/06/07
Ververica
Definicija:
Ververicata
malo ìvotno.
....................................... e edno ..........................................................
cica~.
Toa e eden vid na ............................................
Kako izgleda?
malo ìvotno so sivo ili

crveno krzno i gusta opa{ka.
@iveali{te:
Toa ìvee
Izgled:
Toa e
vo gnezda na drvjata.
Kade ìvee?
@ivoten ciklus:
Kako se ra|a?
edno
male~ko su{testvo dolgo
dva i pol santimetri
bez vlaknenca i bez zabi.
@ivotot go zapo~na kako
Kao se menuva?
Mu rastat vlakna, zabi i

stanuva pogolemo.
Hrana:
Jade orevi, semki i ovo{je.
So {to se hrani?
tie hiberniraat (prezimuvaat

vo sostojba na dlabok son).
Jas znam deka
G-|a Sojers im gi vra}a tabelite i izve{taite na decata i vo tekot na

slednite nekolku dena taa izdvojuva po nekolku minuti za da razgovara so
sekoe dete za negovata rabota. Taa se navra}a na mnogu od to~kite {to se
pokrenale na vakvite razgovori so decata za da ja planira natamo{nata
rabota vo vrska so ìvotniot ciklus na ìvotnite. Edna od nejzinite
zabele{ki e deka na decata im e polesno da go opi{at ìvotniot ciklus na
ìvotnite koi{to imaat posebni fazi na razvoj, kako {to e àbata ili
peperutkata, no deka tie imaat pogolemi pote{kotii so cica~ite. G-|a Sojers se osvrnuva na rezultatite od testot i ja prilagoduva novata tema za
ìvotniot proces, so namera da vnese razli~ni zada~i taka {to pogolem
akcent da bide staven na ìvotniot cikluls na cica~ite.
[to pretstavuva standardiziranoto
testirawe?
Standardiziraniot test pretstavuva instrument

za ocenuvawe koj{to sodrì standardizirani postapki za negovo sproveduvawe i bodirawe i za interpretacija na rezultatite. So drugi zborovi, testot se
sproveduva, bodira i interpretira na ist na~in bez
ogled na toa koga i kade se koristi. Izvesen broj na
standardizirani testovi {to se koristat vo irskite
u~ili{ta se normirani za populacijata vo irskite
osnovni u~ili{ta. Nastavnicite }e bidat zapoznaeni
so niv. Terminot normirani zna~i deka testovite mu
ovozmoùvaat na nastavnikot da go sporeduva uspehot na nekoe dete na testot so uspehot na decata od
toa nivo ili vozrast vo irskite osnovni u~ili{ta.
Zada~ite vo testot, isto taka, se odnesuvaat na sodrìnata na Nastavnite planovi i programi za osnovnoto u~ili{te. Koga se koristat vo kombinacija so informaciite od drugite metodi na ocenuvawe rezultatite od standardiziraniot test pridonesuvaat za
preciznosta na sledeweto od strana na nastavnikot i
pomagaat vo identifikuvaweto na individualnite
potrebi na decata.
Kako se sobiraat i beleàt

informaciite od ocenuvaweto
koristej}i standardizirano
testirawe?
Site osnovni u~ili{ta vo Irska imaat obvrska da
sproveduvaat standardizirani testovi po angliski
jazik i po matematika dva pati vo tekot na u~ebnata
godina vo osnovnoto obrazovanie - na krajot na prvo

oddelenie ili na po~etokot od vtoro oddelenie i na
krajot od ~etvrto oddelenie ili na po~etokot od petto oddelenie. Testovite obi~no se sproveduvaat od
strana na oddelenskiot nastavnik spored uslovite
{to se specificirani vo prira~nikot za testirawe,
za da se obezbedi validnost na rezultatite od testot.
Mnogu e va`no da se napravat dobri podgotovki za
sproveduvaweto na testovite. Prira~nikot za testirawe dava detalni upatstva vo ovoj pogled, no od osobena va`nost e da se obezbedat soodvetni uslovi vo
u~ilnicata i da se odbere najdobroto vreme, kako i da
bidat prethodno podgotveni site neophodni materijali.
Nastavnicite gi ocenuvaat i gi bodiraat testovite onaka kako {to e odredeno vo prira~nikot za
testirawe. Prira~nikot, isto taka, sodrì obrazec
za beleèwe na informaciite od standardiziraniot
test. Poedine~nite rezultati na testot na sekoe dete
se beleàt vo negovoto u~eni~ko dosie. (Vidi Tema 4,
str. 73 za pove}e informacii za u~eni~koto dosie).
Za evidentiraweto na vakvite rezultati vo u~eni~kata kni{ka na deteto }e stane zbor podocna vo Temata 4.
Kako se interpretiraat rezultatite

od standardiziranite testovi?
Nastavnikot treba da gi poznava klu~nite poimi
kako {to se sirov rezultat, bodovi na standardna
skala, percentilni rangovi i bodovi na desetstepena
skala pri interpretiraweto i beleèweto na rezultatite od testovite. Ovie koncepti se objasneti
vo prira~nikot za testirawe i se sumirani vo tabelata 1.
Testiraweto }e
zavr{i vo 12.15.
eN
javurimenzov
Prira
~nik
za
testir
awe
__________________
4 Vo Irska vo osnovnoto obrazovanie se vr{at standardizirani
testirawa samo po ovie predmeti (zab. na redaktorot).
53
Standardiziranite testovi se koristat za da se

izmerat sposobnostite na deteto vo ~itawe i po matematika i da se odredi napredokot na decata vo tie podra~ja4. Informaciite od testovite se zna~ajni zaradi
vitalnata uloga {to jazi~nata i matemati~kata pismenost ja imaat za u~eweto na site nastavni predmeti.
Tabela 1: Pregled na poimite povrzani so rezultatite na standardiziranite testovi
54
Ime
Zna~ewe
Sirov rezultat
Toa e prost zbir na brojot na bodovi za to~nite odgovori. Toj malku se koristi vo
izvestuvaweto za uspehot na deteto.
Bodovi na
standardna skala
Se transformacija na siroviot rezultat na druga skala i obi~no se dviàt me|u 55

i 145, so prosek od 100.
Percentilen rang
Percentilniot rang go pokaùva procentot na deca od soodvetnata vozrasna grupa

{to dobile isto ili pomalku bodovi od deteto. Toj ne go ozna~uva procentot na
zada~i na testot na koi deteto to~no odgovorilo.
Bodovi na
desetstepena skala
Vo rezultatite na desetstepenata skala brojot 1 ja pretstavuva najniskata kategorija, a brojot 10 najvisokata. Tie proizleguvaat od rezulatite na standardnata
skala. (Vidi ja tabelata 3, str. 56, za opisite koi{to gi objasnuvaat rezultatite na
desetstepenata skala.)
Pri donesuvaweto odluki za napredokot i postigawata na deteto va`no e da se koristi edna niza na
informacii od ocenuvaweto. Redovnoto sledewe od
strana na nastavnikot na rabotata i u~estvoto na deteto na ~asovite, kako i drugite evidentirani podatoci za u~eweto na deteto, treba da go dopolnuvaat
rezultatot na standardiziraniot test. Nastavnicite
~esto (no ne sekoga{) smetaat deka rezultatite od
testovite gi potvrduvaat nivnite procenki i sogleduvawa. Va`no e, isto taka, oddelenskite nastavnici
da se konsultiraat so nastavnicite za davawe poddr{ka i/ili so predmetnite nastavnici za da obezbedat pocelosna slika za napredokot, jakite i slabite
strani na deteto. Ova e posebno va`no pri podgotvuvaweto na izve{taite za roditelite.
Na nastavnicite ~esto im se sovetuva da ne se
potpiraat premnogu na rezultatot od eden poedine~en
test. Se prepora~uva pretpazlivost zaradi toa {to
treba da se zemat predvid slednive faktori:
Eden standardiziran test moè da go meri

uspehot na nekoe dete samo na toj test i na toj
den, no toj ne e sigurna merka za sposobnosta
na deteto.
Postoi izvesen prostor za gre{ka vo standardiziranite testovi {to zna~i deka vo rezultatot moè da ima gre{ka do odreden stepen
nad ili pod bodovite na testot na deteto.
So vreme uspehot na decata na testovite stanuva postabilen.
Vrz uspehot na decata na testot moàt da
vlijaat i eksterni faktori, na primer deteto
moèbi ne se ~uvstvualo dobro ili, pak, bilo
posebno nervozno.
Podu~uvaweto/davaweto pomo{ na deteto za
testot }e gi iskrivi rezultatite.
I pokraj budnosta na nastavnikot moè da se
slu~i nekoe dete da prepi{uva.
Nivoto na jazi~niot razvoj na deteto pretstavuva zna~aen faktor za uspehot na testot. Na
primer, ona dete koe ima mali sposobnosti za
~itawe moè da ima pote{kotii vo ~itaweto
na tekst so pra{awa po matematika. Za onie
deca ~ij maj~in jazik ne e angliskiot, testot
moè da bide nesoodveten. Prira~nikot za
testirawe }e dade detali za situaciite kade
testovite ne se pogodni. (Nastavnicite moàt,
isto taka, da go koristat cirkularnoto pismo

od Ministerstvoto za obrazovanie, 0138/2006
od dekemvri 2006, Davawe poddr{ka na ocenuvaweto vo osnovnite u~ili{ta.)
Kako moàt da se koristat

rezultatite od standardiziranite
testovi?
Rezultatite od standardiziranite testovi obi~no se koristat vo osnovnite u~ili{ta vo Irska za
slednive celi:
Da se identifikuvaat decata so pote{kotii

vo u~eweto za da moè da im se obezbedi soodvetna poddr{ka vklu~uvaj}i i, dokolku e
potrebno, obezbeduvawe posebna poddr{ka vo
u~eweto. I pokraj toa {to rezultatite od
testovite moè da posluàt za prvi~na selekcija, }e bide potrebno i dopolnitelno dijagnosti~ko testirawe za da se odredat specifi~nite obrazovni potrebi na deteto.
(Nastavnicite treba da gi koristat Upatstvata za davawe pomo{ vo u~eweto (Ministerstvo
za obrazovanie, 2000).
Da se identifikuvaat onie deca so isklu~itelno visoki rezultati za da moè za niv da
se obezbedat soodvetni iskustva vo u~eweto.
(Vo davaweto poddr{ka na vakvite deca na nastavnicite moè da im pomognat Upatstvata za
nastavnici za rabota so isklu~itelno sposobni u~enici (NCCA, 2007) .
Da gi izvestuvaat roditelite za postigawata
i napredokot na nivnite deca.
Standardiziranoto testirawe obi~no se smeta
za ONN, koe dava indikacii za uspehot na u~enikot na
krajot na odreden obrazoven period. Standardizirani testovi se koristat i od nekoi postosnovni u~ili{ta koga decata se prefrluvaat od osnovnoto u~ili{te vo srednoto u~ili{te. Vo takov slu~aj, rezultatite od testot moàt da se koristat za da se rasporedat decata vo kombinirani grupi ili da se identifikuvaat onie deca na koi im e potrebna poddr{ka.
Dadeniot sovet deka treba da se bide pretpazliv pri
odlu~uvaweto vrz baza na rezultatot na eden poedine~en standardiziran test e duri povaèn koga
treba da se donese vaka va`na odluka.

Interpretirawe na rezultatite
od standardiziran test za proverka
na sposobnosta za ~itawe po angliski jazik
Jazik
Angliski jazik
Moè da se slu~i rezultatot na deteto vo ~itawe i razbirawe na pro~itanoto da pokaùva o~igledno golemi razliki kako, na primer, kaj rezultatite na testot na Stiven OBraen prikaàni podolu (od treto oddelenie).
îtawe / vokabular
Razbirawe na ~itaweto
Vkupno ~itawe
SR
StS
PR
SR
StS
PR
SR
StS
PR
25
109
73
14
93
32
39
102
55
SR = Sirov rezultat StS = Standardna skala PR = Percentilen rang

Zabeleùvaj}i ja razlikata me|u rezultatite na Stiven, negovata nastavni~ka proveri vo soodvetniot prira~nik za testirawe kako da gi interpretira.
Iako znae{e deka vakvite razliki moàt da se pojavat slu~ajno, taa se
pra{uva{e dali toj ima pote{kotii vo ~itaweto. Vpro~em, po ~itawe Stiven ima 102 na standardnata skala, {to sugerira deka toj ima prose~ni
sposobnosti za ~itawe. Ovde e korisno da se pogledne na razlikata me|u
bodovite na standardnata skala. Ako tie se razlikuvaat za pove}e od 15
boda - kako {to toa e slu~aj kaj Stiven vo ~itaweto/vokabular i razbiraweto na ~itaweto - toga{ mo`na e realna razlika vo postigawata. Moè da
se prepora~a dopolnitelno testirawe za da se odredi dali na Stiven mu e
potrebna pomo{. Treba, isto taka, da se zabeleì deka vkupniot rezultat
po ~itawe moè da bide dobar indikator za obrazovnite potrebi na deteto, bidej}i toj pretstavuva zbir na bodovi za vokabularot i za razbiraweto na ~itaweto.
Standardiziranite testovi moàt, isto taka, da

se koristat i za OZU, obezbeduvaj}i mu na nastavnikot
informacii {to se korisni vo planiraweto na natamo{nite ~asovi za jazi~nata i matemati~kata pismenost. Na primer, nastavnicite moàt da razgledaat
edna grupa na rezultati od paralelkata za da vidat
dali tamu ima nekakva o~igledna pravilnost ili karakteristika, a osobeno vo distribucijata na rezultatite. Toa moè da mu obezbedi na nastavnikot informacii za da gi adaptira svoite nastavni metodi,
strategiite za diferencirawe, sodrìnata itn. za da
gi zadovoli poefektivno obrazovnite potrebi na decata. Rezultatite na nivo na celo u~ili{te se, isto
taka, korisni bidej}i tie moàt da ukaàt na potrebata da se obrne vnimanie na odredeni sposobnosti
ili obrazovni podra~ja na razni nivoa.
Primerot na aktivnosta 2.19 pokaùva kako se
interpretiraat rezultatite od odredena grupa standardizirani testovi za proverka na sposobnosta za
~itawe po angliski jazik.
Kako treba da bidat izvestuvani

roditelite za rezultatite
od standardiziranite testovi?
Izvestuvaweto na roditelite pretstavuva nivno
zapoznavawe so informaciite od ocenuvaweto {to se
od korist za deteto. Osobeno e va`no nastavnicite
da koristat takov jazik so koj rezultatite od standardiziraniot test }e bidat razbirlivi za site roditeli. Moè da bide korisno da se istaknuva deka
uspehot na deteto na standardiziraniot test ne se
razlikuva ili, pak, se razlikuva od napredokot na
deteto ocenet na drug na~in od strana na nastavnikot,
vklu~uvaj}i gi i drugite zada~i i testovi, kako i preku sledeweto na rabotata na deteto. (Vidi Tema 2,
str. 14-52, za infrmaciite vo vrska so drugite metodi na ocenuvawe.)
Percentilniot rang moè da izgleda atraktiven
zaradi negovata o~igledna ednostavnost, no davaweto objasnuvawe na roditelite za razlikata me|u izve-
Nastaven predmet:
Oddelensko nivo:
55
56
sen procent i izvesen percentilen rang ne e sekoga{

lesno. Sli~en predizvik se javuva i pri objasnuvaweto na razlikata me|u sirovite rezultati i rezultatite prikaàni na standardna skala. Moèbi mnogu polesno e da se informira i da se interpretiraat rezultatite na SDeset (na desetstepena skala), koi{to
integriraat zaedno eden raspon na percentilni rangovi. (Terminot SDeset proizleguva od Standardot
DESET). Va`no e nastavnikot da se povikuva na
odnosniot prira~nik za testirawe bidej}i toj sodrì
tabeli koi{to go pretstavuvaat uspehot na deteto na
ovie razli~ni na~ini.
Verbalnite opisi se korisni pri izvestuvaweto
na roditelite za rezultatite od standardiziraniot
test i vo objasnuvaweto {to pokaùvaat tie rezultati za postigawata na nivnite deca. Tabelite 2 i 3
na str. 63 davaat pregled na rezultatite na testot i
{to tie pokaùvaat za postigawata na deteto. Prira~nicite za nastavnicite, isto taka, davaat informacii za nastavnicite za deskriptorite, i povtorno
mnogu e va`no nastavnicite da go koristat navedeniot prira~nik pri koristeweto na ovie opisi. Kaj
nekoi testovi opisite se povrzani so rasponite na
bodovi na standardnata skala so koi{to nastavnicite moàt da se zapoznaat preku izve{taite na psiholozite. Opisite koristeni vo tabelata 2 gi odrazuvaat onie {to se koristat vo standardiziranite testovi normirani vrz u~ili{nata populacija vo osnovnite u~ili{ta vo Irska.
Tabela 2: Interpretirawe na rezultatite na standardnata skala za roditelite

Raspon na standardna skala
Raspon na SDeset skala
Opfatenost
130 i nad
Mnogu visoko nad prosekot/Krajno visoko
2% od u~enicite
120-129
Nad prosekot/Visoko
7% od u~enicite
110-119
Visok prosek
16% od u~enicite
90-109
Prosek
50% od u~enicite
80-89
Nizok prosek
16% od u~enicite
70-79
Pod prosekot/ Nisko
7% od u~enicite
Pod 70
Mnogu nisko pod prosekot/Krajno nisko
2% od u~enicite
Na tabelata 3 imame poinakvo prikaùvawe na

rezultatite vo pet namesto vo sedum kategorii. Sekoj
red nad i pod prosekot ozna~uva edna {estina od u~enicite, dodeka redot so prosekot vo tabelata pretstavuva edna tretina od u~enicite.
Ovoj priod na pretstavuvawe na rezultatite ja

ima prednosta na izramnuvawe na rezultatite prikaàni na SDeset skalata so opisot koj{to moè da
dade poznata osnova za izvestuvawe na roditelite za
postigawata na nivnite deca.
Tabela 3: Interpretirawe na rezultatite na SDeset skalata za roditelite

Raspon na
standardna
skala
Raspon na
SDeset skala
Deskriptor
Opfatenost
115 i nad
8-10
Mnogu visoko nad prosekot
Najdobrata edna {estina od u~enicite
108-114
Visok prosek
Edna {estina od u~enicite
93-107
5-6
Prosek
Edna tretina od u~enicite vo sredinata
85-92
Nizok prosek
Edna {estina od u~enicite
84 i pod
1-3
Mnogu nisko pod prosekot
Najslabite edna {estina od u~enicite
Bez ogled na toa koja skala se koristi za izvestuvawe, mnogu pova`no e roditelite da go sfatat
zna~eweto na rezultatot odo{to da im se dade celosnoto objasnuvawe na na~inot spored koj{to rezultatot bil izveden.
Primerite na aktivnostite 2.20. i 2.21. na slednite stranici pokaùvaat kako nastavnicite bi moèle da gi izvestuvaat roditelite za individualnite rezultati na decata na standardiziranite testovi.

Izvestuvawe za rezultatite
od standardiziraniot test po matematika
57
Nastaven predmet:
Oddelensko nivo:
Matematika
Nial re{aval eden standardiziran test po matematika vo maj na krajot od petto oddelenie.
Negovite rezultati bile slednive:
Sirov rezultat
Bodovi na
standardna skala
Percentilen rang
Bodovi na
desetstepena skala
72
116
86
Koga majkata na Nial do{la vo u~ili{teto na krajot na u~ebnata godina da go zeme izve{tajot za negoviot godi{en uspeh, nastavnikot Jamon gi
objasnil rezultatite od testot. Toj kaàl deka Nial pokaàl mnogu dobar
uspeh na testot bidej}i rezultat 8 na desetstepenata skala pretstavuva
visok prose~en rezultat. Toj bil sli~en na rezultatite na standardiziranite testovi vo tekot na prethodnite godini, kako i na uspehot na Nial na
nastavnite testovi izgotveni od nastavnikot.
Jamon go iskoristil dijagnosti~kiot element na standardiziraniot
test. Toj go presmetal % to~no za sekoj del od testot i zatoa moèl da go
identifikuva re{avaweto na problemite kako edno podra~je na koe bi trebalo da se obrne vnimanie kaj Nial. Ova se sovpa|alo so negovite bele{ki
od redovnoto sledewe na ~asovite. Majkata na Nial pra{ala dali taa bi
moèla na nekakov na~in da mu pomaga na Nial doma. Jamon kaàl za nekoi strategii za re{avawe na problemite koi{to Nial gi koristel na ~asovite i deka bi moèla da go pottiknuva toj da gi koristi i vo izrabotuvaweto na svoite doma{ni zada~i. Toj dodal deka ovaa preporaka, kako i
rezultatite od testovite }e mu gi prosledi na nastavnikot na Nial koj }e
mu predava slednata u~ebna godina.

Izvestuvawe za rezultatite
od standardiziran test po ~itawe
vo nastavata po angliski jazik
58
Nastaven predmet:
Oddelensko nivo:
Jazik
Angliski jazik
Eve gi rezultatite na Kjara na eden standardiziran test po ~itawe vo
nastavata po angliski jazik na krajot od prvo oddelenie, koga taa be{e na
vozrast od 6 godini i 10 meseci.
Rezultati bazirani
na nivo na oddelenie
Rezultati bazirani
na nivo na vozrast
Vozrast
pri ~itaweto
SR
StS
SDeset
PR
SR
StS
SDeset
PR
SR
V^
18
77
18
87
19
18
5.08
SR = Sirov rezultat STS = Standardna skala PR = Percentilen rang

SDeset = Desetstepena skala V^ = Vozrast pri ~itaweto
G-|a Runi gi proverila rezultatite vo prira~nikot za testirawe. Taa
diskutirala za svoite dilemi i so direktorot na u~ili{teto. Tie voo~ile
deka rezultatite na Kjara bazirani na vozrasta bile povisoki odo{to nejzinite rezultati bazirani na oddelenskoto nivo i sfatile deka toa se
slu~ilo bidej}i vozrasta na Kjara bila poniska od prose~nata vozrast na
u~enicite na krajot na prvo oddelenie, a rezultatite bazirani na vozrast
zemaat predvid dali deteto e pod ili nad prose~nata vozrast za negovoto
oddelenie. Rezultatite od testot jasno pokaùvale deka Kjara ima problemi koga nejziniot uspeh se sporeduva na dràvno nivo so onoj na drugite deca vo prvo oddelenie. G-|a Runi i direktorot sfatile deka e sosema validno da se koncentriraat na poniskiot od dvata rezultati pri davaweto
preporaka deka Kjara treba da bide upatena na natamo{no dijagnosti~ko
testirawe. G-|a Runi potoa imala sredba so tatkoto na Kjara.
Taa nemu mu gi objasnila rezultatite i rekla deka tie pokaùvaat deka
treba pomo{ vo u~eweto po angliski jazik bidej}i nejzinite rezultati }e
bidat klasifikuvani kako niski ili so nisok prosek. G-|a Runi mu kaàla
deka Kjara }e ima sredba so nejziniot nastavnik za davawe poddr{ka vo
u~eweto po letnite odmori za da bide upatena na dijagnosti~kite testovi
koi{to }e dadat pojasna slika za nejzinite obrazovni potrebi vo ova podra~je.
Kontinuum na metodite
Tabela 4: Nekoi od karakteristikite {to treba da se zemat predvid pri koristeweto na osumte metodi
Planirawe
i organizirawe
Samoocenuvawe
Ocenuvawe
na portfolio
Resursi
Razjasnete ja celta;
odlu~ete koi informacii }e bidat beleèni
i kade.
Dogovorete se za kriteriumite za uspe{nost.
Razvivajte gi sposobnostite na decata za
samo-analiza.
Razjasnete ja celta,
i kade.
Organizirajte gi obrazovnite aktivnosti za
site deca.
samo-analiza.
Koristete soodveten
jazik vo razgovorite.
Razjasnete ja celta, odlu~ete koi informacii

}e bidat beleèni i
kade.
samo-ocenuvawe i
vodewe razgovori.
Silni strani
Pra{awa za potsetuvawe i instrumenti za

decata.
Vreme za decata da ja
analiziraat svojata
rabota.
Primeri(i) na trudovi/
izrabotki od decata.
Vreme za razgovor so
deteto, roditelot ili
kolegata(ite).
Materijali i/ili softver za izrabotka na

portfolija.
Prostor za ~uvawe na
portfolijata.
Vreme za razgovor so
sekoe dete za negovoto
portfolio.
Izgotvuvawe
mislovni mapi
i kade.
izgotvuvawe mislovni
mapi.
Izbirajte soodvetni
mislovni mapi.
Materijali i/ili softver za izgotvuvawe

mislovni mapi.
Vreme da se interpretiraat mapite.
Ja pottiknuva samostojnosta i motivacijata na

u~enikot.
Obezbeduva informacii od gledna to~ka na
deteto.

deteto.
Razviva vrski me|u
u~ili{teto i domot.
Pottiknuva kolegijalnost - u~ej}i i razmenuvaj}i iskustva so
kolegite.
Ja pottiknuva samostojnosta i motivacijata na

deteto.
Dava poddr{ka na samoocenuvaweto.
Obezbeduva primeri od
trudovite na decata
kako dokazen materijal
za u~eweto.
deteto.
Obezbeduva vizuelno
pretstavuvawe za toa
kako i {to razmisluvaat decata.
Obezbeduva dokazen
materijal za promenite
vo razmisluvaweto na
deteto so tekot so vremeto.
59
Tabelata 4 dava rezime na nekoi od karakteristikite {to treba da se zemat predvid pri koristeweto na osumte metodi. Kolonata Planirawe i organizirawe se odnesuva na kratkoro~nite aktivnosti
kako {to se razjasnuvaweto na celta na ocenuvaweto,
pa s do podolgoro~nite aktivnosti kako {to se davaweto poddr{ka na razvojnite procesi i iskustva na
decata. Kolonata Resursi se odnesuva na realnite
resursi kako {to e vremeto. Kone~no, kolonata Silni
strani prezentira izvesni vidovi pridobivki pri
primenata na sekoja metoda.
Ovaa tema go prezentira kontinuumot na osum metodi na ocenuvawe od metodi vo koi vode~kata uloga
ja ima u~enikot kako {to se samoocenuvaweto i vodeweto razgovori do pove}e metodi vo koi vode~ka uloga ima nastavnikot, vklu~uvaj}i gi i zada~ite i testovite izgotvuvani od nastavnikot i standardiziranite testovi. Sekoja od ovie metodi moè da dade informacii koi{to }e mu pomognat na nastavnikot da
napravi to~na ocenka za izu~uvaweto na nastavnite
programi od strana na u~enikot, kako i za potrebite
na OZU taka i za ONN.
Planirawe
i organizirawe
Postavuvawe pra{awa
60
Nabquduvawe
na rabotata na
u~enicite od strana
na nastavnikot
Zada~i i testovi
izgotveni
od nastavnikot
Standardizirano
testirawe
Resursi
i kade.
Formulirajte razli~ni
vidovi pra{awa.
Opredelete go vremeto
za pra{awata.
i kade.
Planirajte prigodni
zada~i za onie deca koi
}e bidat sledeni.
Organizirajte aktivnosti za onie deca
koi nema da bidat sledeni, za da ne pre~at.
Razjasnete ja celta, odlu~ete koi informacii

}e bidat beleèni i
kade.
Podgotvete pra{awa i
zada~i za testot koi
pokaùvaat opredeleno
razbirawe ili sposobnost.
Razjasnete ja celta;
dogovorete se koga vo
tekot na u~ebnata godina }e bidat sprovedeni
testovite; odlu~ete
koi informacii }e bidat beleèni i kade.
Pro~itajte go prira~nikot za testirawe.
Izberete pogoden den i
vreme i organizirajte ja
paralelkata.
Planirajte aktivnosti
za onie deca koi nema
da go re{avaat testot.
Silni strani
Pra{awa koi{to pottiknuvaat posloèno

razmisluvawe.
Vreme da se koristat
razli~ni vidovi
pra{awa so razli~ni
deca.
Obrasci ili listi za

proverka pri
sledeweto.
Vreme za nabquduvawe
vo tekot na ~asot.
Resursi za zada~ite i
testovite izgotveni od
nastavnikot.
Vreme vo tekot na ~asot
za nabquduvawe na
zada~ite.
Test kni{ka za sekoe

dete.
Prira~nik za testirawe.
Vreme da se sprovede
testot.
Vreme za da se ocenat i
interpretiraat rezultatite.
Obezbeduva neposredni
povratni informacii
za u~eweto na deteto.
Obi~no bara nekolku
konkretni resursi.
Modelira dobro
postavuvawe pra{awa
za decata.
Obezbeduva neposredni
povratni informacii
za u~eweto na deteto.
Moè da bide planirano ili spontano.
Obezbeduva dokazen
materijal za u~eweto
vo kontekst (zada~ite).
Obezbeduva primeri na
trudovite od u~enicite
kako dokazen materijal
od u~eweto (testovite).
Go pokaùva postigaweto vo sporedba so

uspehot na dràvno
nivo.
Pomaga da se identifikuvaat jakite i slabite individualni
strani na decata.
61
:
3
A
M
TE
T
R
V
S
O
K
O
Z
I
L
B
O
P
N
N
O
I
U
Z
O
A
N
Tema 3:
Poblizok osvrt
na OZU i ONN
64
Vo ovaa tema se sporeduvaat dvata priodi vo

ocenuvaweto (pretstaveni vo temata 1), OZU i ONN,
spored aktivnostite vklu~eni vo definicijata na
ocenuvaweto dadena vo Temata 1 i podolu vo tekstov.
Kako {to be{e prikaàno vo kratki crti vo Temata 1,
ovie aktivnosti se prepletuvaat i ~esto se slu~uvaat
simultano.
Ocenuvaweto pretstavuva proces na sobirawe,

beleèwe, interpretirawe, koristewe na
informaciite i izvestuvawe za napredokot
i postigawata na u~enikot vo steknuvaweto
znaewa, sposobnosti i stavovi.
Vo ovaa tema vneseni se i primeri zaedno so

osvrtite za metodite na ocenuvawe opi{ani vo Temata 2. Raspravava zapo~nuva so prvata aktivnost na
ocenuvaweto - sobiraweto na informacii.
mo na edna gre{ka sekoja sedmica. (Nastavnik na

u~enici od petto oddelenie)
Otkako zabeleàv deka nekoi ru~eci za decata
imaat niska hranliva vrednost, planirav serija
na lekcii integriraj}i gi sodrìnite od op{testvenoto, li~noto i zdravstvenoto obrazovanie so
onie od prirodnite nauki - planirawe i podgotvuvawe na zdrava uìnka. (Nastavnik na povozrasni mali deca)
OZU aktivno go vklu~uva u~enikot. Nastavnikot
treba da povede razgovar so decata za obazovnite
celi, {to vklu~uva diskusija so nastavnikot za toa
{to tie treba da izu~uvaat. Pritoa, deteto treba so
nastavnikot da razgleda {to se o~ekuva da nau~i. Na
primer, tie moàt da gi odredat klu~nite elementi
na eden dobar pismen sostav koristej}i lista za analiti~ko ocenuvawe. Ovie elementi na OZU nudat na~ini za vklu~uvawe na deteto vo analiziraweto i
ocenuvaweto na sopstvenata rabota.
1. Sobirawe na informacii
Sobiraweto informacii za OZU, glavno, pretstavuva del od praktikata na ~asovite i ne go prekinuva tekot na nastavata i u~eweto. Za deteto eden ~as
so pra{awa i odgovori zaedno so nastavnikot moè
da pretstavuva razgovor, no iskusniot nastavnik od
nego moè da sobere vredni informacii za ocenuvawe na toa {to i kako deteto u~i. Eden nastavnik za
davaweto poddr{ka vo ~itaweto objasnuva: Jas postojano gi nabquduvam i gi slu{am decata i redovno
pravam promeni vo moite planovi za da go zemam
predvid ona {to sum go videl i slu{nal. Vo slednive
primeri nastavnicite opi{uvaat kako tie nenametlivo gi sobiraat informaciite za ocenuvaweto.
Vo tekot na vtoriot ~as koga rabotevme na ozna~uvaweto na desetkite kako decimalni broevi jas
pobarav od decata da ja zasen~at decimalnata zapirka kaj to~kata pet na dijagramot na nivniot
raboten list. Otkako pregledav del od odgovorite sfativ deka najgolemiot del od paralelkata
ne go razbrale poimot. Prodolìv da go doobjasnuvam osnovniot poim koristej}i nalepnici na
kartonski lenti vo boi. Od natamo{nite pra{awa {to gi postaviv, otkriv deka ovoj na~in e poefekten. (Nastavnik na u~enici od treto oddelenie)
Vo tekot na ~itaweto na pismenite raboti na decata po angliski jazik zabeleàv izvesni gramati~ki gre{ki napraveni od nekoi deca. Planirav odredeni aktivnosti nameneti za popravawe
na takvite gre{ki, naso~uvaj}i go vnimanieto sa-
Nasproti toa, ONN obi~no se primenuva na krajot na odreden vremenski period. Nastavnikot moè
da koristi raznovidni instrumenti za ocenuvawe
vklu~uvaj}i i testovi za proverka na pravopisot ili
standardizirani testovi. Nastavnikot moè, isto taka, da koristi i drugi metodi kako {to se postavuvawe pra{awa i nabquduvawe na rabotata na deteto.
Toj ima rakovodna uloga vo ocenuvaweto, a deteto e
svesno deka go ocenuvaat. Podolu odredeni nastavnici opi{uvaat nekoi na~ini kako tie sobiraat informacii preku ONN.
Po edna serija lekcii za Normanite jas gi
odnesov decata od petto oddelenie vo poseta na
na{iot lokalen Normanski zamok. Prethodno se
podgotvivme za posetata za da moème da vidime
nekoi od glavnite detali vo zgradata. Koga se
vrativme vo u~ili{teto pobarav od niv da gi
nabeleàt svoite vpe~atoci od zamokot, pritoa
naveduvaj}i {to e mo`no pove}e detali na koi{to moàt da se prisetat. (Nastavnik na u~enici
od ~etvrto oddelenie)
Otkako nekolku sedmici rabotevme na temata
Mnoèwe na decata od paralelkata im postaviv nekolku problemi baraj}i od niv da ja primenuvaat ovaa operacija. Toa mi pokaà deka, i
pokraj toa {to pogolem del od niv ima dobro
razbirawe za primenata na mnoèweto, potrebno
e da se raboti pove}e na sposobnosta za presmetuvawe. (Nastavnik na u~enici od petto oddelenie)
2. Beleèwe na informaciite
od ocenuvaweto
Vo slu~ajot na ONN, rezultatite od odreden obrazoven period obi~no se evidentiraat od strana na

nastavnikot, se koristat za izgotvuvawe na izve{taite i se smestuvaat vo u~eni~koto dosie na deteto.
Primerite na informacii od ocenuvaweto evidentirani na vakov na~in moè da vklu~uvaat rezultati od
standardiziran test i poeni na decata dobieni na
testovi izgotveni od nastavnikot.
3. Interpretirawe na informaciite
od ocenuvaweto
Soznanijata na nastavnikot za rabotata na u~enicite vo paralelkata se koristat vo interpretiraweto na negovite informacii od OZU. Nastavnikot
odlu~uva koi informacii se zna~ajni i kako tie moàt da se koristat za da se podobruva u~eweto na deteto. Informaciite dobieni od OZU moàt da dadat
detalna slika za u~eweto na deteto i da mu ovozmoàt na nastavnikot da donesuva poinformirani odluki pri planiraweto na diferenciranata nastava.
Decata i nivnite roditeli moàt, isto taka, da
dadat pridones vo interpretiraweto na informaciite od ocenuvaweto. Sposobnostite za samoocenuvawe
treba da se razvivaat kaj site deca za tie da moàt da
ocenuvaat kolku dobro gi sovladale sposobnostite i
znaewata. (Vidi Tema 2, str. 16-23) Koga povratnite
informacii gi naglasuvaat kriteriumite za uspe{no
u~ewe toa mu pomaga na deteto da ja ocenuva sopstvenata rabota i mu dava nasoki za idnata rabota. Roditelite moàt, isto taka, da pomognat da se gradi pocelosna slika za deteto kako u~enik razgovaraj}i so
nastavnikot za toa kako deteto u~i doma i za interesite {to deteto gi pokaùva nadvor od u~ili{teto.
Pritoa za nastavnikot moè da bide korisno da ja
znae prirodata na poddr{kata {to roditelite ja davaat vo izgotvuvaweto na doma{nite zada~i.
Interpretacijata na informaciite od ONN moè
da zavisi od prirodata na odreden test ili zada~a.
Vo standardiziranite testovi po jazi~na i matema-
4. Koristewe na informaciite
od ocenuvaweto
Glavna cel na informaciite od OZU e da go podobruva sekojdnevnoto u~ewe na deteto. Koga nastavnikot }e zabeleì izvesni pote{kotii kaj deteto pri
nivnoto pojavuvawe ili koga }e dobie soznanie za
na~inite na u~ewe {to deteto gi pretpo~ita, toj moè
da gi koristi vakvite informacii za da ja prilagodi
svojata nastava i taa da mu odgovara na deteto, kako
{to e prikaàno podolu.
Smetam deka koga gi nabquduvam decata kako rabotat i jas u~am ne{to za nivnoto u~ewe. Toa moè da se odnesuva na situaciite koga Kjara ne saka da se vklu~i vo rabotnite grupi koi{to jas gi
odreduvam ili koga pra{aweto na [ejn mi kaùva deka toj ne go razbral ona koe{to jas im go predavav na toj ~as. Treba da planiram da mu posvetam pove}e vreme na [ejn vo tekot na narednite
aktivnosti na sledniot ~as. (Nastavnik na u~enici od vtoro oddelenie)
OZU treba aktivno da gi vklu~uva i deteto i nastavnikot. Pokraj zaemnoto dogovarawe za obrazovnite
celi i kriteriumite za nivna postignatost, nastavnikot, isto taka, im dava na decata i povratni informacii. Povratnite informacii {to se fokusiraat na
u~eweto ili na tekovnata zada~a ukaùvaat na slednite ~ekori, fazi na postigawa i predizvici i imaat
pozitivno vlijanie vrz u~eweto na decata.
Koga g-|a Rajan mi gi dava rezultatite od moite
testovi taa sekoga{ dava i zabele{ka za ne{to
{to jas dobro sum go napi{ala, no, isto taka, mi
kaùva i za na~inite na koi{to moàm da go podobram moeto pi{uvawe sledniot pat. Sakam da
znam kako moàm da ja podobruvam mojata rabota.
(Keti, petto oddelenie)
Razvivaweto sposobnosti kaj decata za samoocenuvawe e eden postepen proces koj{to moè da zapo~ne u{te na rana vozrast. Koga nastavnikot gi pra{uva
decata vo edno od po~etnite oddelenija {to e toa {to
65
Celta na ocenuvaweto odreduva {to }e se beleì i kako }e se beleì. Nastavnikot moè neposredno da koristi golem del od informaciite sobrani od
OZU pri struktuiraweto i davaweto poddr{ka na
u~eweto na deteto. Nastavnikot moè da proceni koi
informacii od ocenuvaweto se zna~ajni za da bidat
zabeleàni. Na primer, toj ne treba da gi beleì neva`nite detali od diskusijata na eden ~as, no bi moèl da go registrira neo~ekuvanoto entuzijasti~ko
u~estvo na odredeno dete koe retko u~estvuva vo diskusijata. Na sli~en na~in, nastavnikot verojatno nema
da gi nabeleùva detalno gre{kite vo rabotata na
matemati~kite zada~i, no moè da zabeleì deka golem del od paralelkata pokaùva deka ima potreba
od dopolnitelna pomo{ vo razvojot na sposobnostite
za presmetuvawe. Deteto, isto taka, moè da beleì
informacii za svojot napredok vo u~eweto, na primer
kako del od ocenuvaweto na portfolioto.
ti~ka pismenost, na primer, na bodovite {to gi dobivaat decata im se dodava i nivnoto zna~ewe. Vo statisti~kite tabeli bodovite na deteto se rangiraat
spored normite na dràvno nivo ili spored normite
na nivo na oddelenie ili na vozrasta na deteto. Nastavnikot koristi tehni~ki jazik vo interpretiraweto
na vakvite normi, kako i davawe svoja stru~na procenka. Vo interpretiraweto na informaciite toj dava validni i verodostojni procenki bazirani vrz dovolno evidencija. (Vidi Tema 2, str. 53-58) Na primer,
edno bodovno saldo na oddelen u~enik vo koe{to ima
mnogu otstapuvawe od prethodniot op{t uspeh na u~enikot po toj nastaven predmet, zasluùva podetalna
proverka. Nastavnikot moè, isto taka, da bara mislewa i od svoite kolegi vo interpretiraweto na bodovnite salda na testot. Davaweto pomo{ na roditelite za da gi razberat informaciite pretstavuva u{te edna od profesionalnite obvrski na nastavnicite.
im se dopa|a vo nivnata rabota ili vo rabotata na

drugite deca, toj gi prezema prvite ~ekori vo razvivaweto na sposobnostite za ocenuvawe kaj niv.
66
Site informacii od ocenuvaweto treba da vodat

kon podobruvawe na u~eweto na deteto. Tokmu
na~inot kako informaciite se koristat e povrzan so
prvobitnata cel na aktivnosta na ocenuvaweto. ONN
~esto se koristi da se odredi stepenot vo koj{to se
realizirani celite na nastavnata programa. Nastavnikot moè da gi koristi vakvite informacii na razli~ni na~ini vo planiraweto na slednite ~ekori na
obrazovanieto na deteto. Na primer, informaciite
od ocenuvaweto moè da pokaàt deka e potrebna
prerabotka na sodrìnata za nekoj matemati~ki poim
ili deka e potrebno da se stavi pogolema naglaska na
sposobnostite za razbirawe. Vakvite informacii mu
koristat na nastavnikot dokolku gi sobira vo tekot
na u~ebnata godina. Informaciite {to se sobiraat na
krajot na u~ebnata godina se, isto taka, korisni za
nastavnikot pri planiraweto na programata za
narednata u~ebna godina. Sobranite informacii od
standardiziranoto testirawe moàt da se koristat
za planiraweto na aktivnostite za jazi~nata i
matemati~kata pismenost na nivo na celo u~ili{te.
Eden direktor komentira:
Gi pregledav rezultatite od standardiziranite
testovi {to se sprovedoa po matematika zaedno
so eden ~len od nastavni~kiot kolegium koj e
odgovoren za nastavnata programa po matematika. Ni be{e jasno deka sposobnostite za presmetuvawe na nivo na u~ili{te ne se tolku dobri,
pa go pokanivme sovetnikot koj ni pomogna da gi
formulirame strategiite za da se podobri sostojbata. Niv gi primenuvame ovaa godina, fokusiraj}i se na intervenciite vo prvo, vtoro i treto oddelenie.
Informaciite od ONN se koristat za da se izgotvi izve{tajot za odredeno dete koj dava informacii za razgovorot na nastavnikot so roditelite za
silnite strani i slabostite vo u~eweto na deteto.
5. Izvestuvawe za informaciite
od ocenuvaweto
Nastavnicite i decata sekojdnevno gi razmenuvaat informaciite od OZU. Decata postojano im prenesuvaat informacii na nastavnicite. Niv toa moè
da im pretstavuva predizvik da se prilagoduvaat na
razli~nite na~ini na komunikacija so decata i da
sfatat kakvo zna~ewe imaat informaciite za sekoe
dete. Razvivaweto na sposobnostite za samoocenuvawe i redovnoto koristewe na portfolijata, listite za analiti~ko ocenuvawe i dnevnicite za u~ewe,
gi osposobuva decata da prenesuvaat informacii od
ocenuvaweto - informacii na koi nastavnicite moàt da reagiraat. (Vidi Prilog A, str. 78-79)
Na primer, za nekoi od vakvite informacii roditelite se informiraat preku doma{nite raboti i
ova moè da ovozmoì kontinuitet na u~eweto vo
domot i vo u~ili{teto. Nastavnicite moàt da im

ukaùvaat na roditelite na nekoi metodi so koi tie
moàt da im davaat poddr{ka na decata pri u~eweto
doma, a osobeno preku aktivnostite za razvivawe na
jazi~nata i matemati~kata pismenost. Nastavnicite
moàt, isto taka, za informaciite od ocenuvaweto
redovno da gi izvestuvaat decata, roditelite, drugite nastavnici i drugite relevantni stru~waci.
Za informaciite od ONN obi~no se izvestuva na
sredbite so roditelite, vo u~eni~kite kni{ki, na
sostanocite na nastavni~kiot kolegium itn. Nastavnicite moàt rezultatite od ocenuvaweto da im gi
interpretiraat na roditelite ukaùvaj}i im kako tie
moàt da gi koristat za da se podobruva u~eweto na
decata. Roditelite, isto taka, moàt da reagiraat na
rezultatite od ocenuvaweto. Taka se ovozmoùva dvonaso~en proces me|u nastavnikot i roditelot.
Postoi eden kontinuiran proces preku koj{to
formalnoto iskustvo od u~eweto na deteto vo
u~ili{teto zaemno deluva so pomalku formalnoto razvojno iskustvo steknato vo domot i vo semejstvoto. (Nastavni planovi i programi za osnovno u~il{te, Voved, str. 21)
Vo ovaa tema se definiraat i opi{uvaat dva komplementarni priodi vo ocenuvaweto: Ocenuvaweto
zaradi u~ewe i Ocenuvaweto na nau~enoto, koi se
nadgraduvaat na informaciite za ocenuvaweto prezentirani vo Nastavnite planovi i programi za osnovno u~ili{te. Zaedno, dvata priodi im obezbeduvaat na nastavnicite podatoci za napredokot i postigawata na u~enicite vo u~eweto. Vakvite informacii im ovozmoùvaat na nastavnicite da donesuvaat odluki za poefektivno prilagoduvawe na nastavata kon obrazovnite potrebi na decata. Vo su{tina, OZU i ONN im ovozmoùvaat na nastavnicite da
kreiraat najpogodna sredina na poddr{ka vo koja decata se pove}e motivirani da u~at.
67
:
4
A
M
TE
A
T
A
N
[
I
L
I
U^
A
K
I
T
O
T
E
POLI
W
A
V
U
N
E
Z A OC
Tema 4:
U~ili{nata politika
za ocenuvaweto
Celta na ovaa tema e da im pomogne na u~ili{tata vo kreiraweto na svojata politika za ocenuvaweto.
Vo Zakonot za obrazovanie (od 1998) predvidena e obvrska sekoe u~ili{te da izgotvi u~ili{ten plan.
U~ili{niot plan pretstavuva dokument za obrazovnata filozofija na u~ili{teto, negovite celi i kako toa predlaga niv da gi postigne. Toj se
osvrnuva na site nastavni planovi i programi i
na organizacijata na u~ili{nite resursi... (Ministerstvo za obrazovanie i nauka, 1999, str. 8)
Zatoa, razvojot na u~ili{nata politika za ocenuvaweto e postaven vo po{irok kontekst na razvojot
i planiraweto na u~ili{teto i go sledi modelot na
razvojnoto planirawe na u~ili{teto prikaàn na dijagramot 4. Dopolnitelni informacii za ovoj model moàt da se najdat na veb-stranicata School Development
Planning Support (Primary) (SDPS) na http://www.sdps.ie.
Procesot na planirawe e cikli~en i toj im ovozmoùva na u~ili{tata da se vklu~uvaat vo fazata

{to e relevantna za nivnata sostojba. Nekoi u~ili{ta ve}e imaat izgotveno svoja politika za ocenuvawe
i moèbi se vo fazata na preispituvawe na svojata
politika vo pogled na ovie nasoki. Drugi u~ili{ta,
pak, moèbi se vo fazata na izgotvuvawe na nacrtot.
Va`no e deka site ~lenovi na nastavni~kiot
kolegium treba da bidat vklu~eni vo razvojot, primenata i preispituvaweto na politikata za ocenuvawe.
Isto taka, va`no e politikata formulirana od
u~ili{tata redovno da se vrednuva i preispituva za
da moè kontinuirano da gi zadovoluva menlivite
potrebi na u~ili{tata i nivnite u~enici. Roditelite
treba, isto taka, da bidat vklu~eni vo politikata na
ocenuvaweto. Ova razviva ~uvstvo na sopstvenost vo
vrska so politikata i ovozmoùva poefektivna implementacija. Sli~no na site drugi vidovi politiki,
u~ili{nata politika za ocenuvaweto gi odrazuva su{tinskite vrednosti i klimata na u~ili{teto.
Dijagram 4: Model na razvojno planirawe na u~ili{teto

Ocenuvajte go efektot
na planiranata promena
vrz nastavata i u~eweto.
Vrednuvajte
Istaknete gi tekovnite
jaki strani na u~ili{teto
i odredete gi podra~jata
{to baraat akcija.
rajt
Ko
nt
ro
li
e
ajt
tuv
pi
eis
Pr
ra
j te
Redovno proveruvajte
go napredokot
vo odnos na planot.
N
p r av e
i o de
r i te
te gi
ti
te
Vnesuvajte gi
promenite spored
odredenite prioriteti
postaveni vo planot.
ti
men
e
l
Imp
70
Planirajte
Dajte jasni upatstva za toa kako

povremeno da se obrnuva vnimanie
na prioritetite - vo razvojniot
plan na u~ili{teto.
Odredete gi podra~jata
na koi treba vedna{
da im se posveti
vnimanie.
Sodrìna na politikata
za ocenuvawe
Op{to kaàno, u~ili{nata politika za ocenuvaweto sodrì pismen prikaz za celite i vo kratki
crti izloùva kako u~ili{tata }e go koristat ocenuvaweto za da izlezat vo presret na potrebite na decata, nastavnicite, roditelite i na drugite relevantni subjekti. Toj dokument moè da vklu~uva kratok pregled na:

na~inot na kreirawe na politikata;

povrzanosta na politikata so odredbite za
celta na u~ili{teto i u~ili{nata klima;
celta na politikata;
ulogata i odgovornostite na kadarot za taa
politika;
sodrìnata na politikata - procesot na
ocenuvaweto vo u~ili{teto;
- celite na ocenuvaweto;
- metodite na ocenuvaweto (sobiraweto
informacii od ocenuvaweto);
- interpretiraweto, beleèweto, koristeweto i izvestuvaweto za informaciite
od ocenuvaweto;
implikaciite za obu~uvaweto na kadarot
i za resursite;
procedurite za razgleduvawe i evalvacija
na rezultatite.

Zo{to treba da se ocenuva u~eweto na

decata?
Kako treba da se ocenuva u~eweto na
decata?
Kade treba da se beleàt/evidentiraat
informaciite od ocenuvaweto?
Kako treba da se beleàt/evidentiraat
Koj treba da bide izvesten za informaciite od ocenuvaweto?
Kako treba da se izvestuvaat drugite subjekti za informaciite od ocenuvaweto?
Kolku dolgo treba da se ~uvaat informaciite od ocenuvaweto?
Podolu vo ovaa tema se dava odgovor na navedenive pra{awa. Celosno se istaknati i implikaciite
na zakonskata regulativa vrz politikata i praktikata.
Zo{to treba da se ocenuva u~eweto

na decata?
Kako {to be{e prikaàno vo kratki crti vo Temata 1, ocenuvaweto e del od dobrata nastava i u~ewe. Toa mu obezbeduva na nastavnikot informacii za
da donesuva odluki za toa {to i kako deteto u~i. Vakvite informacii, pak, od svoja strana mu ovozmoùvaat na nastavnikot da gi odreduva slednite ~ekori
vo napreduvaweto na u~eweto na deteto i na soodveten na~in da gi prilagoduva svoite nastavni strategii i obrazovni aktivnosti. Koristeweto na informaciite od ocenuvaweto za podobruvawe na nastavata
i u~eweto na vakov na~in moè da pridonesuva za
pogolemo zadovolstvo vo u~eweto i interesni iskustva za deteto, kako i da pridonesuva za zbogateno i
korisno profesionalno iskustvo za nastavnikot.

Ovoj del e adaptiran od dokumentot Pra{awa koi{to pottiknuvaat razvoj na edna politika na ocenuvawe koj{to moè da se najde na veb-stranicata na SDPS
(Primary) na www.sdps.ie/policies/Assessment.doc.
Politikata na ocenuvawe treba, isto taka, da
dava objasnuvawe za toa koga i kako u~ili{teto }e ja
koristi IKT vo ocenuvaweto na u~eweto na decata, vo
beleèweto i skladiraweto na informaciite od ocenuvaweto i za pri~inata {to go odreduva ovoj proces.
Pra{awata koi{to moàt da Vi pomognat vo izgotvuvaweto na politikata za ocenuvaweto dostapni se na
veb-stranicata na SDPS (Primary) na http://www.sdps.ie.
Va`no e da se istakne deka politikata treba da se
odnesuva konkretno na site aspekti koi{to bea istaknati pogore. Podrobnite detali za procesot na
ocenuvawe treba da pretstavuvaat klu~en element na
politikata. (Vidi ja pettata komponenta navedena
pogore vo kratkiot pregled.) Vo toj pogled, politikata
treba da dade odgovor na slednive pra{awa za
u~ili{nata praktika vo ocenuvaweto na u~eweto na
decata:
U~ili{nata politika za ocenuvaweto treba da

obrnuva vnimanie na sekoe programsko podra~je/nastaven predmet od Nastavnite planovi i programi za
osnovnoto u~ili{te i da gi opfa}a znewata i sposobnostite {to deteto gi steknuva, stavovite i vrednostite {to deteto gi razviva i sklonostite {to deteto
gi pokaùva. Va`no e da se napomne deka kaj site programski podra~ja/nastavni predmeti se primenuvaat
soodvetni metodi. Nekoi metodi se popogodni za izvesni celi na ocenuvaweto i za izvesni nastavni predmeti, kako {to e navedeno vo Temata 2 od ovie upatstva.
Odlu~uvaweto {to da se ocenuva se bazira na
celite na nastavnite programi po sekoe programsko
podra~je/nastaven predmet i na toa {to nastavnikot
ima namera da im pomogne na decata da nau~at. Nastavnikot koristi soodvetni metodi na ocenuvawe za
da go izmeri stepenot do koj{to decata gi postignale
tie celi. (Vidi primeri na metodi na ocenuvawe vo
Temata 2.)
71
Zakonot za obrazovanie (1998) nalaga u~ili{tata

redovno da gi vrednuvaat znaewata na u~enicite i da
dostavuvaat periodi~ni izve{tai za rezultatite od
evalvacijata do u~enicite i do nivnite roditeli. Vo
ispolnuvaweto na ova barawe u~ili{tata izgotvuvaat razvojni proceduri koi{to obezbeduvaat to~en
opis na napredokot i postigawata na decata. Komponentite kako, koga i kade od ovie proceduri se izloèni vo kratki crti vo u~ili{nata politika za ocenuvaweto.
72
Ocenuvaweto pretstavuva kontinuiran proces vo

tekot na celokupnoto iskustvo na deteto vo osnovnoto
u~ili{te. Ovoj proces se oblikuva spored vozrasta na
deteto i spored fazata na negovoto obrazovanie i
razvoj. Pogledot na deteto kon svetot i negovoto iskustvo od u~eweto se pove}e holisti~ki vo prvite
oddelenija od osnovnoto u~ili{te. Vo ovaa faza razdvojuvaweto na u~eweto vo razli~ni nastavni predmeti vo golem del ne e bitno za deteto. Nastavnite
programi go naglasuvaat zna~eweto na povrzanite obrazovni iskustva za pomalite deca i smetaat deka so
rasteweto na decata predmetnata nastava im stanuva
porazbirliva. U~ili{nata politika za ocenuvaweto
treba da go odrazuva vakviot razvoj i promenite vo
toa kako decata mu prio|aat i go doìvuvaat u~eweto,
a metodite na ocenuvawe {to u~ili{teto gi koristi
treba da se razlikuvaat vo razli~nite fazi na razvojot na decata. Politikata treba, isto taka, da obezbedi davaweto sudovi za u~eweto i razvojot na decata da se vr{i vo tekot na izvesni vremenski periodi
namesto toa da bide sporadi~no, a informaciite od
ocenuvaweto da se koristat za da se intervenira i da
se dade soodvetna poddr{ka vo odnosnata obrazovna
faza na deteto.
So ogled na odredbite vo Zakonot za obrazovanie
(1998) i vo Zakonot za obrazovanie na licata so posebni obrazovni potrebi (2004) u~ili{teto treba da
obezbedi obrazovnite potrebi na site deca, vklu~uvaj}i gi i onie so pre~ki vo razvojot ili posebni obrazovni potrebi da bidat identifikuvani i zadovoluvani. Zatoa, u~ili{nata politika na ocenuvawe
treba, isto taka, da se osvrnuva i na ulogata na dijagnosti~koto ocenuvawe i da gi specificira dijagnosti~kite instrumenti {to treba da se koristat, kako i
vremenskite rokovi za intervenciite. Na sli~en na~in treba da se specificiraat i u~ili{nite proceduri vo identifikuvaweto i zadovoluvaweto na potrebite na izvonredno sposobnite deca. Spored odredbite vo Zakonot za obrazovanie na licata so posebni obrazovni potrebi (2004) za sekoe dete so posebni obrazovni potrebi koe se ocenuva treba da postoi individualen / li~en plan za obrazovanie. U~ili{nata politika na ocenuvawe treba da gi odreduva
procedurite za izgotvuvawe i primena na ovoj plan za
poddr{ka na obrazovanieto na deteto. Vo podgotovkite na obrazovniot plan mora da bidat konsultirani
roditelite na deteto, organizatorot na posebnite
obrazovni potrebi koj e odgovoren za oddelnoto u~ili{te i drugi lica za koi{to direktorot smeta deka
se nadle`ni.(EPSEN Act, 2004, Section 9 (a))
Ocenuvaweto vo po~etnite oddelenija
Ocenuvaweto vo po~etnite oddelenija pretstavuva neformalen i priroden del na interakciite
na nastavnikot i decata. Golem del od ocenuvaweto
se vr{i preku sledewe / nabquduvawe na deteto, razgovori so deteto i aktivno islu{uvawe na deteto vo
raznovidni obrazovni situacii.
Bidej}i ranata vozrast obezbeduva osnova za natamo{noto u~ewe va`no e {to e mo`no pobrgu da se
identifikuvaat onie deca koi imaat pote{kotii vo

u~eweto. Za da go ovozmoì toa, u~ili{teto treba da
implementira kontrolna politika na testirawe vo
vtorata u~ebna godina. Kontrolata vklu~uva sledewe
na decata od strana na nastavnikot i sproveduvawe
na grupni i individualni testovi za rana jazi~na i matemati~ka pismenost i za razvojnite sposobnosti. Informaciite dobieni preku vakvite kontrolni testovi, zaedno so sekojdnevnoto sledewe na malite deca
od strana na nastavnikot, ovozmoùvaat poto~no ocenuvawe na jakite strani i na potrebite na deteto. Ova
e osobeno va`no vo slu~ajot so pomalite deca koga napredokot se odviva so voobi~aeno tempo.
Kontrolata ovozmoùva rana identifikacija na
pote{kotiite vo u~eweto i ovozmoùva efektivna
komunikacija so roditelite na deteto. Ranata identifikacija mu ovozmoùva na nastavnikot da organizira soodvetna poddr{ka bazirana na Fazniot
model na intervencii (od Nacionalniot obrazoven
servis na psiholozite). Ovoj model vklu~uva rabota
na nastavnikot so roditelite na deteto, konsultirawe so psiholog od NEPS i, onamu kade {to e
potrebno, organizirawe na poddr{ka vo u~eweto ili
resursna nastava i/ili pristap na raznovidni terapii. Upatstvata za davawe poddr{ka vo u~eweto
(2000) obezbeduvaat informacii za izgotvuvawe na
celosen u~ili{ten plan za poddr{ka vo u~eweto i go
naglasuvaat zna~eweto od implementiraweto na interventnite programi za ranata vozrast.
Podetalni upatstva za ocenuvaweto na ranata
vozrast }e bidat publikuvani kako del od Ramkata za
u~eweto na rana vozrast vo 2008.
Ocenuvaweto vo srednite i vo pogornite
oddelenija
Kako i so pomalite deca, metodite na ocenuvawe
{to se koristat so decata vo srednite i vo pogornite
oddelenija treba da bidat izloèni vo u~ili{nata
politika. Pritoa, treba da se dokumentiraat planovite za standardiziranoto testirawe na u~ili{teto.
U~ili{tata treba da go zadovolat minimumot barawa za sproveduvawe na standardiziranite testovi po jazi~na i matemati~ka pismenost na krajot
na prvo oddelenie/na po~etokot na vtoro oddlenie
i na krajot na ~etvrto oddelenie / po~etokot na
petto oddelenie. Politikata na ocenuvawe treba da
odreduva koi testovi }e se koristat, koga tie }e se
sproveduvaat i kako }e bidat koristeni rezultatite.
Odreduvaweto na vremeto za testirawe, bez ogled na toa dali na po~etokot ili na krajot na oddelno oddelenie, }e bide diktirano od celta na testovite. Glavno, kolku porano se sproveduva edno ocenuvawe za dijagnosti~ki celi, poverojatno e deka toa }e
vodi kon intervencija od koja deteto }e ima korist.
Testiraweto na po~etokot na u~ebnata godina im ovozmoùva na u~ili{tata da planiraat soodvetni intervencii za odredeni deca, dodeka, pak, testiraweto na
krajot na u~ebnata godina im ovozmoùva na u~ili{tata da donesuvaat re{enija vo vrska so rasporeduvaweto na u~enicite vo paralelkite i vo vrska so niv-
Kako treba da se ocenuva u~eweto

na decata?
Informaciite sobrani preku raznovidni metodi
na ocenuvawe, vo tekot na odreden vremenski period,
moàt da mu pomognat na nastavnikot da dobie detalna slika za napredokot i postigawata na deteto. Kako
{to ve}e be{e istaknato, ova posebno se odnesuva na
slu~ajot so pomalite deca, bidej}i nivnoto u~ewe moè vo golema mera da bide povrzano so konkretnata
situacija zaradi {to informaciite od ocenuvaweto
(vklu~uvaj}i gi rezultatite od testovite) se pomalku
verodostojni otkolku {to toa e slu~ajot so pogolemite deca. Poznavaweto na kontekstot vo koj se realizira ocenuvaweto ja zbogatuva interpretacijata na
sobranite informacii od strana na nastavnikot. Ova
mu ovozmoùva polesno da go razbere procesot na
u~ewe od gledna to~ka na deteto.
Delot 2 od ovie upatstva mu obezbeduva na u~ili{teto informacii za eden {irok opus na metodi za
ocenuvawe. Osobeno e va`no izbranite metodi da se
soodvetni na celta na ocenuvaweto i na vozrasta i
razvojnite fazi na decata. Zakonot za ednakov status
(2000), isto taka, ima implikacii za u~ili{tata vo
vr{eweto na vakviot izbor. Ovoj zakon poddrùva ednakvost i zabranuva izvesni vidovi diskriminacija,
na primer diskriminacija po osnov na vera, vozrast,
invaliditet ili etni~ka pripadnost. Zatoa, metodite
na ocenuvawe {to se koristat za sobirawe informacii za decata ne smeat na nikakov na~in da vr{at
diskriminacija me|u niv. U~ili{tata treba da bidat
zapoznaeni so vlijanieto na kontekstot, kulturata i
jazikot na ocenuvaweto i da nastojuvaat da obezbedat
ocenuvawata da se realiziraat vo okolnosti koi{to
se soodvetni za decata. Na primer, kadarot treba da
gi identifikuva i da im obrnuva vnimanie na onie
aspekti na ocenuvaweto {to se od posebno zna~ewe
za decata so posebni obrazovni potrebi i da obezbedi
soodvetni alternativi dokolku takvi se potrebni. Za
odredeni deca, nastavnikot moèbi }e treba da gi
razgleduva / prou~uva na~inite za ocenuvawe na napredokot i postigawata koi{to se dovolno ~uvstvitelni za nivoto na sposobnostite na sekoe dete. Ova
moè da vklu~uva davawe pogolemo zna~ewe na toa
kako deteto ja doìvuva i reagira na izvesna aktivnost ili davawe dopolnitelno vreme na deteto za
da dovr{i izvesna aktivnost. Alternativno, toa moè
da go vklu~uva i ona dete na koe mu e potrebna pomala
poddr{ka za da dovr{i izvesna aktivnost. Pove}e
informacii za ocenuvaweto na u~enicite so op{ta
popre~enost vo u~eweto moàt da se najdat vo Upatstvata za nastavnicite na u~enici so op{ta popre~e-
nost vo u~eweto - Voved (NCCA,2007), i na veb-stranicata na NCCA na www.ncca.ie/uploadedfiles/Publications/

SEN_introduction.pdf.
Kade treba da se beleàt /

evidentiraat informaciite
od ocenuvaweto?
Vo ispolnuvaweto na odredbite od Zakonot za
obrazovanie (1998) u~ili{tata vospostavuvaat i vodat poedine~na evidencija za obrazovanieto na decata dodeka tie go posetuvaat u~ili{teto. Tie im dostavuvaat na roditelite izve{tai od ocenuvaweto koi{to sodràt to~ni i jasno pristapni informacii za
napredokot i postigawata na decata. U~ili{tata vodat tri vida evidencija:

sekojdnevni bele{ki {to gi vodat

nastavnicite;
dosie za u~enikot;
u~eni~ka kni{ka.
Bele{ki {to gi vodi nastavnikot

Nastavnikot voobi~aeno vodi sekojdnevni bele{ki za svoite opservacii, zabele{ki, slu~ki itn.
koi{to se javuvaat na ~asovite i vo dvorot na u~ili{teto. Ovoj vid na bele{ki mu obezbeduvaat dopolnitelni informacii za deteto i mu pomagaat poefektno da gi zadovoluva nivnite individualni obrazovni potrebi. Toj vid, isto taka, dava informacii za
organizacijata na ~asovite na nastavnikot.
U~eni~ko dosie
U~eni~koto dosie se koristi od strana na nastavnicite za da se beleàt informaciite za site aspekti na u~eweto i razvojot na deteto. Dosieto pretstavuva koncizen obrazoven istorijat za napredokot i
postigawata na deteto vo tekot na sekoja u~ebna godina i zatoa treba da se vodi dosie za sekoj u~enik. Toa
se koristi za vo nego da se ~uvaat dokumentite vnesuvani od strana na oddelenskiot nastavnik, nastavnikot za davawe poddr{ka vo u~eweto i nastavnikot za
resursi (onamu kade {to toa e primenlivo). Glavnite
funkcii na u~eni~koto dosie se:
da im dava poddr{ka na nastavnicite

i na decata vo sledeweto i struktuiraweto
na u~eweto;
da obezbeduva informacii vo podgotvuvaweto
na izve{taite za roditelite;
da obezbeduva informacii za nastavnicite
koi{to podocna }e go u~at deteto.
U~eni~koto dosie gi vklu~uva silnite strani i

potrebite na deteto, napredokot {to toa go postignuva i sekoe podra~je na obrazovanieto i razvojot na
koi{to treba da im se obrne posebno vnimanie. Vo
u~eni~koto dosie moàt da se vnesuvaat i drugi korisni i relevantni informacii, kako {to se detali
za kontaktite so domot, zapi{uvaweto vo u~ili{teto,
evidencijata za redovnosta na ~asovite, medicinska
istorija (onamu kade {to toa e potrebno), informacii vo vrska so predu~ili{noto iskustvo (dokolku se
73
niot napredok, a koi{to se baziraat vrz rezultatite

od ocenuvaweto. Iako odreduvaweto na vremeto za
testirawe i redosledot koi{to gi odreduvaat nastavnicite pri opfa}aweto na razli~ni elementi od
nastavnite programi so razli~ni oddelenija moè da
predizvika problemi vo odlu~uvaweto koga testovite
treba da se sprovedat vo tekot na u~ebnata godina,
celta na ocenuvaweto treba da bide od presudno
zna~ewe.
74
obezbedeni od strana na u~ili{teto od koe deteto

preminuva) i materijali so rezultatite od ocenuvawata (na primer, re{avani standardizirani test
kni{ki). U~ili{teto moè da izbere da go vodi u~eni~koto dosie vo pismena forma (vo papki) ili vo
elektronska forma. Dokolku se vodi elektronski,
dosieto treba da bide pridruèno i so otpe~ateni
listovi vo posebna papka.
U~eni~ka kni{ka
U~eni~kata kni{ka pretstavuva zna~aen element
na u~eni~koto dosie i vo nea se beleàt najva`nite i
karakteristi~nite informacii za obrazovniot napredok i postigawata na deteto (vklu~uvaj}i gi i interesite, jakite strani i potrebite). Glavna cel na
u~eni~kata kni{ka e informirawe na roditelite
preku edna pristapna forma za da moàt da gi koristat takvite informacii vo davaweto pomo{ na svoite
deca vo u~eweto i taka da ja zajaknuvaat vrskata me|u
u~ili{teto i domot.
U~eni~kata kni{ka ovozmoùva beleèwe na informaciite od ocenuvaweto dva pati godi{no. Vo
kni{kite vnesuvaat bele{ki site onie koi mu predavaat na deteto. Rezultatite od ocenuvawata na decata se beleàt za da se olesni zapoznavaweto na roditelite, nastavnicite i drugite subjekti zainteresirani za obrazovanieto na deteto so najrelevantnite
i korisnite informacii za napredokot i postigawata
na deteto. NCCA vo momentov raboti zaedno so u~ili{tata na izgotvuvawe na obrasci na u~eni~ki kni{ki na dràvno nivo.
Kako treba da se beleàt /

evidentiraat informaciite
od ocenuvaweto?
Informaciite od ocenuvaweto moàt da se beleàt vo razli~ni formi, vklu~uvaj}i broj~ani ocenki, opisni ocenki, listi za proverka, profili i narativni komentari. (Vidi Tema 2). Nastavnicite treba
da imaat predvid deka komentarite treba da bidat
objektivni i instruktivni. Se prepora~uva komentarite {to se vnesuvaat vo u~eni~koto dosie i vo u~eni~kata kni{ka da bidat formulirani na pozitiven
na~in so cel da se dava poddr{ka na natamo{noto
u~ewe i razvoj. Pri nivnoto popolnuvawe nastavnicite treba da gi imaat predvid i mo`nite korisnici
koi{to }e gi ~itaat ovie dokumenti.
Informaciite od ocenuvaweto {to se sodràt
vo u~eni~koto dosie i vo u~eni~kata kni{ka treba da
im bidat lesno dostapni i razbirlivi na site relevantni zainteresirani korisnici. Toa nalaga jasnost
i doslednost vo beleèweto i prenesuvaweto na informaciite od ocenuvaweto od eden na drug nastavnik vo ramkite na u~ili{teto i pri izvestuvaweto
na roditelite vo razli~nite fazi od obrazovanieto
na nivnite deca vo osnovnoto u~ili{te. Sli~na doslednost i jasnost e potrebna i pri zaemnata razmena
na informaciite od ocenuvaweto i me|u u~ili{tata,
a osobeno zaradi zgolemenata mobilnost na u~ili{nata populacija.
So kogo treba da se spodeluvaat

Zakonot za za{tita na podatocite (Izmenite) (od
2003) gi utvrduva pravata na roditelite za dobivawe
redovni informacii za napredokot i postigawata na
nivnite deca spored Zakonot za obrazovanie. Zakonot
im dava pravo na roditelite na u~enici pod osumnaesetgodi{na vozrast (a i na samite u~enici koga }e bidat na vozrast od osumnaeset godini ili postari) da
imaat pristap do site li~ni podatoci koi{to se odnesuvaat na ovie u~enici, bez ogled na toa dali informaciite se ~uvaat vo elektronska forma ili vo
otpe~ateni papki vo sreden sistem na arhivirawe vo
u~ili{teto. (Sekakvi informacii od ocenuvaweto
ili li~ni podatoci evidentirani od u~ili{teto,
vklu~uvaj}i gi i formalnite i pomalku formalnite
bele{ki, bez ogled dali tie se registrirani avtomatski ili ra~no, pretstavuvaat predmet na odredbite od ovoj zakon.)
Zakonskata regulativa bara od u~ili{teto na
soodveten na~in da dava informacii za rezultatite
od ocenuvawata koga toa go baraat drugi nastavnici,
drugi u~ili{ta i samite deca. U~ili{teto, isto taka,
e obvrzno da im gi dostavuva informaciite od ocenuvaweto i na drugi poedinci koi{to se vklu~eni vo obrazovanieto na deteto. Vo niv vleguvaat inspektorite
od DES, lica od Nacionalnata obrazovna slu`ba na
psiholozite (NEPS), organizatorite na posebnite obrazovni potrebi, kako i drugi stru~ni lica kako {to
se terapevtite za govor i jazik i drugi profesionalni
terapevti. Vakvoto spodeluvawe na informaciite so
razni stru~ni lica gi zbogatuva obrazovnite iskustva
na deteto. Vo razvivaweto na svojata politika za ocenuvaweto u~ili{tata treba da izloàt vo kratki crti
kako tie }e obezbedat eden celosen i precizen pregled za napredokot i razvojot na sekoe dete da im bide dostapen na relevantnite lica navedeni pogore.
Kako treba da se spodeluvaat

informaciite od ocenuvaweto
so drugi subjekti?
Prezentiranive informacii treba da im bidat
dostapni na site relevantni subjekti. Pri formuliraweto na u~ili{nata politika za ocenuvaweto, u~ili{teto treba da ima predvid:
Komu treba u~ili{teto da mu dostavuva

izve{tai so informacii od ocenuvaweto?
Kako }e se vr{i izvestuvaweto so informacii od ocenuvaweto?
Kolku ~esto }e se dostavuvaat izve{tai so
informacii od ocenuvaweto?
Kakva terminologija }e se koristi vo
izve{taite so informacii od ocenuvaweto
(odnosno, koja terminologija im e poznata
na ~lenovite na nastavni~kiot kolegium, a,
isto taka, i na roditelot(ite)?
Za rezultatite od ocenuvaweto roditelite }e

bidat izvestuvani dva pati godi{no vo tekot na sekoja u~ebna godina. Edniot od ovie nastani vklu~u-
Direktorot na u~ili{teto treba da go odobruva

pristapot do informaciite od ocenuvaweto na drugi
lica pokraj roditelite (koi{to bea prethodno navedeni). Vakviot pristap moèbi }e treba da bide pridruèn i so komentar ili interpretacija od strana
na odreden nastavnik ili od strana na direktorot.
Kone~no, procedurite za prenesuvawe na relevantnite informacii me|u osnovnite u~ili{tata (vo
slu~ajot koga deteto preminuva vo drugo osnovno u~ili{te), kako i prefrluvaweto na relevantnite informacii od osnovnoto vo postosnovnoto u~ili{te
treba, isto taka, da bidat vgradeni vo taa politika.
Kolku dolgo treba da se ~uvaat

U~ili{nata politika za ocenuvawata treba da
dava kratok pregled i za toa kako i kade }e se ~uvaat
informaciite od ocenuvawata na decata poedine~no.
Decata moàt da gi baraat informaciite od ocenuvaweto vo tekot na izvesen broj godini (koj{to s u{te ne e specificiran vo zakonskata regulativa) otkako }e si otidat od u~ili{teto. Zatoa, va`no e u~ili{tata da gi ~uvaat vakvite informacii na bezbedno mesto za da im ovozmoàt na porane{nite u~enici
polesen pristap vo koj bilo period s do nivniot
dvaeset i prvi rodenden. Spored Zakonot za za{tita
na podatocite (Izmenite) (2003) od u~ili{tata moè
da se baraat informacii od ocenuvawata. Informaciite {to se ~uvaat vo kompjuterite mora da bidat

za{titeni i treba da ima ograni~en pristap do niv.
Pritoa, treba da se izgotvat i rezervni verzii na informaciite, jasno obeleèni i ~uvani na sli~en
na~in na bezbedno mesto.
75
va i dostavuvawe pismen izve{taj, po mo`nost na

krajot na u~ebnata godina. Drugiot izve{taj moè da
vklu~uva samo sredba ili sredba i pismen izve{taj.
U~ili{teto moè da odlu~i za najsoodvetnoto vreme
za vakvite izve{tai i sredbi i da go vklu~i vakviot
vremenski raspored vo politikata za ocenuvawe. Nastavnicite moàt da ostvaruvaat neformalni sredbi
so roditelite i nadvor od vakvite formalni sostanoci. Politikata na ocenuvawe treba jasno vo kratki
crti da dade pregled na odlukite {to u~ili{teto gi
prezema vo vrska so za~estenosta i na~inot na izvestuvaweto. Na u~ili{tata moè da im bide od korist
da se dogovorat za izvesna forma za roditelskite
sostanoci. Moè da se izgotvi i Vodi~ za sredbite so
roditelite koj{to }e im pomaga na nastavnicite vo
vodeweto na vakvite sredbi. Toj bi moèl da stavi
naglaska na pra{awata kako najdobro da se iskoristuva raspoloìvoto vreme, prezentirawe na izve{tajot za deteto vo edna, kolku {to e mo`no, popozitivna i konstruktivna svetlina, koristewe na jazikot
koj{to site roditeli go razbiraat i odbegnuavwe na
upotrebata na tehni~ki ili stru~ni termini i davawe
upatstva na roditelite za na~inite kako tie moàt
da im pomagaat na decata vo nivnoto u~ewe. Kako
dodatok na edno CD za roditelite, nasloveno kako
[to, zo{to i kako decata u~at vo osnovnoto u~ili{te
(NCCA, 2006), NCCA }e izgotvi resursni materijali
za u~ili{tata so koi }e im pomagaat na roditelite da
gi razbiraat i da gi koristat informaciite od ocenuvaweto vo davaweto pomo{ vo u~eweto na nivnite
deca. Ovie materijali }e vklu~uvaat informacii i za
razbiraweto na zna~eweto na rezultatite na standardiziranite testovi.
I
C
O
T
A
A
J
D
I
O
F
D
A
R
G
O
I
L
B
I
IB
Prilog A:
Dopolnitelni informacii
za metodite na ocenuvawe
na ~asovite
78
Ovoj prilog dava dopolnitelni informacii za

samoocenuvaweto, postavuvaweto pra{awa i za zada~ite i testovite izgotveni od nastavnikot {to bea
prikaàni vo kratki crti vo Temata 2. Toj vklu~uva:
Samoocenuvawe
Lista za ocenuvawe
Tehnika: Krevawe palec
Tehnika: Semafor
Dijagram: Plus, minus, interesno (PMI)
Sogovornici partneri / drugar~iwa sogovornici
Skali za popolnuvawe
Postavuvawe pra{awa
Vidovi pra{awa
Zada~i i testovi izgotveni od nastavnikot
Planirawe na zada~a za rabota na ~asovite
Vidovi test-pra{awa.
Prilogot B dava izvesni resursni materijali za
fotokopirawe {to moàt da se koristat pri samoocenuvaweto, ocenuvaweto na portfolioto i kaj zada~ite i testovite izgotveni od nastavnikot. NCCA
vo momentov raboti na edna publikacija za davawe
poddr{ka vo ocenuvaweto na napredokot i postigawata na u~enicite vo realizacijata na Nastavnite
programi za osnovno u~ili{ta naslovena kako:
ACTION (Assessment, Curriculum, and Teaching Innovation On the Net) koja {to }e moè da se pogleda na
veb-stranicata http://www.ncca.ie.
Samoocenuvawe
Lista za ocenuvawe
Temata 2 dava primer na lista za ocenuvawe {to
se koristi za samoocenuvawe. (str. 17) i za vodewe
razgovori (str. 25). Nakratko, listata za ocenuvawe
pretstavuva eden instrument za ocenuvawe koj{to gi
opi{uva raznovidnite nivoa na kvalitet vo eden poseben trud na u~enikot. Taa moè da se koristi vo ocenuvaweto na ednostavni obrazovni aktivnosti, kako
i na pokompleksni zada~i. Taa, isto taka, moè da se
adaptira za upotreba na razni nivoa na oddelenija.
Listata za ocenuvawe moè da bide izgotvena od
strana na samiot nastavnik ili vo sorabotka na nastavnikot so decata. Koga edna takva lista za analiti~ko ocenuvawe za prv pat se voveduva vo edno oddelenie taa treba da bide vo ednostavna forma i treba
da se koristi vo posebno obrazovno podra~je s dodeka decata dobro ne ja zapoznaat i ne nau~at kako taa se
koristi. Vo prvite oddelenija moàt da se primenuvaat ednostavni listi koi koristat izrazi na lica ili
drugi simboli za da gi odredat nivoata na zadovolstvoto. Na decata moè da im se pomaga da ja ocenuvaat svojata rabota na mnogu ednostavni na~ini preku
usno komentirawe za toa {to tie napravile, kaùvaj}i dali tie se zadovolni so trudot, {to im se dopa|a
vo nego, a {to ne im se dopa|a i {to bi sakale tie da
napravat podobro sledniot pat. Listite za ocenuvawe
moàt, isto taka, da se koristat od strana na nastavnikot za da gi informira decata za kriteriumite
spored koi }e bide ocenuvan nivniot trud.
Listata za ocenuvawe ima dve osnovni karakteristiki: (1) spisokot na kriteriumite, odnosno va`nite elementi na trudot i (2) nivoto na kvalitetot, odnosno koi elementi na trudot se sli~ni na sekoe od
nivoata na kvalitetot. Podolu e daden primer na
lista za ocenuvawe izgotvena od Airasian (Airasian,
2000) za bodirawe na delovi od pismen sostav na decata.
Lista za ocenuvawe - pismen sostav za izrazuvawe na sopstveni idei

Bodovi
3
Bodovite ozna~uvaat:

Razvivawe na ideite: postojano razviva idei vo edna kompletna, dobro obrabotena celina.
Organizacija na ideite: redosledot na ideite e daden na eden logi~en i efektiven na~in.
Fokusot vrz ~ita~kata publika: gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i pra{awata na ~itatelite.
Jazikot {to se koristi: postojano koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.
Razvivawe na ideite: Delumno gi razviva ideite, no ne obezbeduva kompletna, dobro obrabotena celina.
Organizacija na ideite: celishodno go dava redosled na ideite za da moè ~itatelot da gi sledi.
Fokusot vrz ~ita~kata publika: obi~no gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i pra{awata na
~itatelite.
Jazikot {to se koristi: ~esto koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.
Razvivaweto na ideite: retko gi razviva ideite, dava slabo razvieni i nekompletni idei.
Organizacijata na ideite: obi~no go dava redosledot na ideite, no prisutni se izvesni prekini vo
negoviot tek.
Fokusot vrz ~ita~kata publika: povremeno gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i pra{awata
na ~itatelite.
Jazikot {to se koristi: ponekoga{ koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.
Razvivawe na ideite: ne e prisutna razvojnost na ideite vo edna kompletna celina.
Organizacija na ideite: retko dava podatoci za logi~en redosled na ideite.
Fokusot vrz ~ita~kata publika: ne se ni obiduva da gi predviduva i izleguva vo presret na potrebite i
pra{awata na ~itatelite.
Jazikot {to se koristi: ne uspeva da koristi jazik koj{to go podobruva kvalitetot na pi{uvaweto.
Tehnika: Krevawe palec

Ovaa tehnika ovozmoùva decata da go pokaùvaat svoeto nivo na razbirawe ili svoite ~uvstva
davaj}i go odgovorot so palcite svrteni nagore ili
nadolu

crvena karta = Ne go rabiram toa.

òlta karta = S u{te ne go sfa}am toa.
zelena karta = Go sfativ / razbrav!

Koj del od rabotata be{e najzna~aen?

Koj del od rabotata go razbrav najdobro?
Koj del od rabotata ne go razbrav?
Koj del od rabotata be{e teòk?
Tie na skalata gi rangiraat odgovorite na ovie

pra{awa.
Primer na skala
Decata moàt da koristat semafor vo sekoe

vreme vo tekot na ~asot. Ovaa tehnika e posebno korisna za grupna rabota na ~asovite so celata paralelka, a, isto taka, i so pomalite deca.
Dijagram: Plus, minus, interesno (PMI)
Dijagramot PMI moè da se koristi od strana na
u~enicite za da ja ocenuvaat sopstvenata rabota
ozna~uvaj}i gi interesnite elementi od rabotata so
znacite plus, minus i interesno. Ovaa tehnika moè
da im pomaga da odredat {to bilo uspe{no, a {to ne
bilo uspe{no vo nivnoto u~ewe. Dijagramot PMI moè
da se crta kako grafa, grafikon ili tabela. Podolu e
daden primer na eden grafikon za PMI.
Primer na grafikon za PMI
+
I
Sogovornici partneri / drugar~iwa

sogovornici
Koristeweto na ovaa tehnika ovozmoùva decata
da gi spodeluvaat informaciite edno so drugo za
nivnoto sopstveno u~ewe. Na primer, decata moàt da
odredat tri novi ne{ta {to gi nau~ile i da kaàt
{to im bilo lesno, a {to im bilo te{ko i da navedat
ne{to {to tie bi sakale da go nau~at vo idnina so
svojot sogovornik partner / drugar~e sogovornik. Idealno bi bilo sogovornikot partner da bide nekoj vo
kogo deteto ima doverba i so kogo saka da gi spodeluva svoite misli i idei.
79
Tehnika: Semafor
Semaforot e sli~na tehnika kako i onaa so palcite svrteni nagore ili nadolu. Taa moè da im pomogne na decata da go pokaàt svoeto nivo na razbirawe ili svoite ~uvstva pokaùvaj}i karta so soodvetna boja:
Skali
Skalata pretstavuva instrument za samoocenuvawe koja{to moè da im pomogne na decata da rangiraat i da odreduvaat prioriteti i podra~ja za razjasnuvawe vo svojata rabota onamu kade {to nai{le na
pote{kotii. Decata donesuvaat odluki za svoeto u~ewe davaj}i odgovori na pra{awata kako {to se:
Postavuvawe pra{awa
Slednive tabeli davaat kratok pregled na razli~nite vidovi pra{awa bazirani na Blumovata taksonomija (Krathwohl, 2002) i davaat primeri za sekoj
poseben vid.
80
Blumova taksonomija na postavuvawe pra{awa

Evalvacija
Sinteza
Analiza
Primena
Sfa}awe
Poznavawe
Poznavawe
Klu~ni zborovi
Primeri na pra{awa
Kaì
Navedi / nabroj
Definiraj
Imenuvaj
Koga
Kade
Odredi
Pokaì
Formuliraj
Lociraj
Povrzi
Koj
[to se slu~ilo po...?

Kolku...?
Koj be{e toj {to...?
Moè{ li da go imenuva{...?
Opi{i {to se slu~ilo na...?
Koj mu zboruva{e na..?
Moè{ li da kaè{ zo{to...?
Najdi go zna~eweto na...?
[to e...?
Koe e to~no ili neto~no...?
Sfa}awe
Klu~ni zborovi
Primeri na pra{awa
Preraskaì
Sumiraj
Opi{i
Objasni
Prodiskutiraj
Interpretiraj
Daj kratok pregled
Predvidi
Preformuliraj
Sporedi
Proceni
Sprotivstavi
Moè{ li da napi{e{ so svoi zborovi...?

Moè{ li da napi{e{ kratok pregled...?
[to misli{ deka bi moèlo da se slu~i potoa...?
Koj misli{ deka...?
Koja bila glavnata ideja...?
Koj bil glavniot lik...?
Moè{ li da napravi{ razlika me|u...?
Kakvi razliki postojat me|u...?
Moè li da dade{ eden primer za toa {to ti misli{
za...?
Moè{ li da dade{ definicija za...?
Primena
Klu~ni zborovi
Primeri na pra{awa
Pokaì
Koristi
Ilustriraj
Konstruiraj
Kompletiraj / dovr{i
Ispitaj
Klasificiraj
Primeni
Demonstriraj / pokaì
Presmetaj
Modifikuvaj
Dali znae{ za drug slu~aj kade...?

Moèlo li ova da se slu~i vo...?
Moè{ li da gi grupira{ ovie spored karakteristikite kako {to se...?
Koi faktori bi gi promenil dokolku...?
Moè{ li da ja primeni{ metodata {to ja koriste{e
vo nekoe svoe sopstveno iskustvo...?
Koi pra{awa bi gi postavil za...?
Od dadenite informacii, moè{ li da izgotvi{
upatstva za...?
Dali ovie informacii }e bidat korisni dokolku ti
ima{...?
Analiza
Klu~ni zborovi
Primeri na pra{awa
Analiziraj
Napravi razlika
Sporedi
Sprotivstavi / sporedi
Istraì
Kategoriziraj / grupiraj
Identifikuvaj
Razdeli
Naredi
Objasni
Povrzi
Izvedi zaklu~ok
Koi nastani bi moèle da se slu~at...?

Dokolku...se slu~e{e kakov bi moèl da bide krajot?
Kako toa bilo sli~no na...?
Koja bila osnovnata tema na...?
Koi bi bile, spored tebe, drugite mo`ni posledici
na/za...?
Zo{to...promeni se slu~ile?
Moè{ li da go sporedi{ tvojot...so onoj prezentiran
vo...?
[to be{e problemot so...?
Kakvi podatoci moè{ da navede{ za...?
Sinteza
Klu~ni zborovi
Primeri na pra{awa
Kreiraj / napravi
Otkrij / pronajdi
Komponiraj / sostavi
Predvidi
Planiraj
Konstruiraj
Dizajniraj / proektiraj
Pretpostavi / zamisli
Predloì
Izmisli / izraboti
Formuliraj
Kombiniraj
Moè{ li da dizajnira{ eden...na...?

Zo{to da ne komponira{ edna pesna za...?
Moè{ li da najde{ nekoe posebno re{enie za...?
Dokolku ima{e pristap do site resursi kako bi se
spravil so...?
Zo{to ne izmisli{ svoj sopstven na~in za da se
spravi{ so...?
[to bi se slu~ilo ako...?
Na kolku na~ini moè{...?
Moè{ li da izmisli{ nekoja nova i neobi~na promena
na...?
Moè{ li da izgotvi{ predlog koj{to bi...?
81
Najdi re{enie
Evalvacija
Klu~ni zborovi
Primeri na pra{awa
Prosudi / proceni
Izberi / odberi
Izberi
Odlu~i
Opravdaj
Debatiraj / raspravaj
Potvrdi / proveri
Spori / tvrdi
Prepora~aj
Oceni
Proceni
Opredeli prioritet
82
Dali ima podobro re{enie za...?

Proceni ja vrednosta na...?
Moè{ li da go brani{ svojot stav za...?
Dali smeta{ deka...e dobra rabota ili lo{a rabota?
Kako ti bi postapil...?
Kakvi promeni za...ti bi prepora~al?
[to ti bi predvidel / kakov zaklu~ok bi izvel od...?
Kolku efikasni se...?
[to misli{ ti za...?
Kako ti bi izgotvil / koncipiral eden nov...?
Zada~i i testovi izgotveni

od nastavnikot
Listi za planirawe
Listite za planirawe moàt da bidat korisni vo
podgotovkite da se koristat zada~ite kako metoda na
ocenuvawe. Podolu e prikaàn eden primer na lista
za planirawe so edna verzija za fotokopirawe
dadena vo Prilogot B, str. 88.
Oddelenie(ja)
Datum
Nastaven predmet(i)
Programski celi / zada~i
Vo koe oddelenie(ja)
u~at decata?
Na koj datum decata

}e ja zavr{at
zada~ata(ite)?
Po koj nastaven
predmet(i) se vr{i
ocenuvaweto?
Koi programski celi /

zada~i se ocenuvaat
preku ovaa zada~a(i)?
Resursi
Vreme
Organizacija
Aktivnosti
Koi resursi im se
potrebni na decata?
Kolku vreme }e bide

potrebno da se zavr{i
zada~ata(ite)?
Kakva organizacija na
~asot (so celata paralelka, so grupa, par ili
individualno) e najpogodna od gledna to~ka
na vklu~uvawe na decata i potrebata efektivno i efikasno da se realizira ocenuvaweto od
strana na nastavnikot?
Koi se glavnite aktivnosti koi{to nastavnikot

treba da gi prezeme po~nuvaj}i od po~etnata prezentacija pred decata
preku razli~ni fazi na
zada~ata(ite), pa s do
zaklu~nite sogleduvawa?
Zabele{ki na nastavnikot:
Primeri na test-pra{awa
Pra{awata od 1 do 10 dadeni podolu ilustriraat eden opus na vidovi pra{awa koi{to za nastavnicite moàt da bidat korisni pri izgotvuvaweto
na testovi od vidot hartija moliv.
Primer 1: Test-pra{awa so popolnuvawe na
ispu{teni zborovi / prazni mesta
Primer na test so popolnuvawe na ispu{teni

zborovi / prazni mesta: 2, 4, 8... Koj }e bide
sledniot broj? Odgovorot 10 moè da ukaùva
deka vrskata me|u broevite pretstavuva prosto
zgolemuvawe na 2, namesto udvojuvawe na poslednata brojka.
Primer 2: Test-pra{awa so kratok / otvoren

odgovor
Test-pra{awata so kratok / otvoren odgovor
ovozmoùvaat po{irok opus na odgovori otkolku pra{awata so popolnuvawe na ispu{teni
zborovi / prazni mesta kako {to e prikaàno
vo sledniov primer.
............................................................................................
Primer na test-pra{awa so kratok / otvoren
odgovor: Navedete go imeto na edno od ezercata
na rekata [enon.
Pra{awata so sloboden odgovor ovozmoùvaat

davawe na eden po{irok obem na odgovori otkolku pra{awata so pove}kraten odgovor. Pra{awata koi{to baraat narativni odgovori moàt da mu dadat na nastavnikot informacii za
dlabo~inata i {irinata na razbiraweto na deteto, za razmisluvaweto na deteto i za podra~jata vo koi toa moè da ima korist od natamo{nata poddr{ka ili rabota.
............................................................................................
Primer na pra{awa so sloboden odgovor:
Napi{i kratok tekst za celta na narodnite
kujni vo vremeto na Golemata glad.
............................................................................................
Prepora~livo e da se struktuira pra{aweto za
da se odredi dali deteto pokaùva vistinsko
razbirawe za temata ili problematikata za koja{to se zboruva vo pra{aweto, otkolku da se
pottiknuva nestruktuiran odgovor koj{to moè
da krie praznini vo znaewata na deteto, na
primer:
............................................................................................
Primer na pra{awe so sloboden odgovor: Navedi tri faktori koi{to pridonele za pojavata na
Golemata glad.
Primer 6: Povrzuvawe
Vidot na zada~ite so povrzuvawe pretstavuva
efektiven na~in da se testira prepoznavaweto
na vrskite me|u zborovite i definiciite, nastanite i datumite, kategoriite i primerite itn.
Primer 3: Pra{awa so pove}ekraten odgovor

Pra{awata so pove}ekraten odgovor pottiknuvaat davawe redica odgovori i moàt da se re{avaat na raznoviden na~in kako {to e dadeno
vo sledniov primer.
............................................................................................
Primer na pra{awe so pove}ekraten odgovor:
+=9
Primer 4: Odgovori koi{to treba da gi
korigiraat samite u~enici
Edna interesna varijacija na test-pra{awa
kade nastavnikot treba da podgotvi dobro formulirani, no konceptualno pogre{ni odgovori
koi{to decata treba da gi korigiraat. Vakvite
odgovori moàt da sodràt voobi~aeni pogre{ni razbirawa, to~ni no nekompletni odgovori
ili poznati celosno fakti i idei.
Primer 7: Pra{awa so pove}e~len izbor

vo odgovorot
Odgovorite na pra{awata so pove}e~len izbor
obezbeduvaat informacii za sposobnosta na
deteto da pravi razlika me|u to~niot odgovor i
neto~nite alternativi. Odgovorot na deteto
pove}e ja pokaùva negovata sposobnost da go
prepoznae to~niot odgovor, otkolku da dade svoj
odgovor.
............................................................................................
Primer na pra{awe so pove}e~len izbor:
297 + 352 = 649
Zatemnetite broevi go ozna~uvaat to~niot
odgovor.
Koe od slednive re{enija na broevite e to~no?
a) 397 + 362 = 659
b) 649 - 352 = 317
v) 29.7 + 35.2 = 6.49
g) 287 + 342 = 629
83
Test-pra{awata so popolnuvawe na ispu{teni

zborovi / prazni mesta obi~no se koristat za da
se dobie opredelen odgovor koj{to e ili to~en
ili e neto~en, kako {to e prikaàno vo sledniov primer.
............................................................................................
Primer 5: Pra{awa so sloboden odgovor
Primer 8: Pra{awa od vidot to~no - neto~no

Pra{awata od vidot to~no - neto~no moàt da
se koristat za dobivawe informacii za op{tite pogre{ni pretstavi / mislewa na decata.
............................................................................................
84
Primer na pra{awe od vidot to~no - neto~no:

Pogledni go dobieniot zbir. Dali odgovorot e
to~en ili e neto~en?
[tikliraj go kvadrat~eto ako misli{:
da, odgovorot e to~en.
Stavi znak H vo kvadra~eto ako misli{:
ne, odgovorot ne e to~en.
18
+ 23
311
............................................................................................
Primer 10: Skali

Skalite moè da se koristat za da mu se pomogne na deteto da odgovori na pra{awata so kratok / otvoren odgovor. Ova obezbeduva izvesna
struktura za decata ovozmoùvaj}i im da izberat eden od serijata odgovori.
Podolu e daden primer na skala koja{to im pomaga na decata da dadat odgovor za edno umetni~ko delo.
............................................................................................
Laliwa vo popladnevna svetlina, nepoznat
avtor.
Nastavnikot moè da dodade i edna kolona Objasni vo koja deteto treba da napi{e edna ili
dve re~enici davaj}i opravduvawe za svojot odgovor.
Primer 9: Pra{awa prezentirani na nekoj

nov na~in
Prezentiraweto na pra{awa vo nekakva nekonvencionalna forma moè da se koristi za da se
testira razbiraweto na deteto za odreden koncept.
............................................................................................
Primer na pra{awe prezentirano na eden nov na~in:
Za da go oceni{ razbiraweto/sfa}aweto na deteto za mesnata vrednosta na broevite postavi
mu zada~a so pogre{no izramneti koloni na
broevi.
4
35
+ 24
Pobaraj od nego da gi pro~ita broevite, a potoa
da go napi{e odgovorot. Koga }e zavr{i so toa,
pobaraj glasno da go pro~ita odgovorot, potoa da
dade tolkuvawe za odgovorot koristej}i dopolnitelno pra{awe, kako na primer: dali smeta{
deka odgovorot e to~en?
Pogledni ja vnimatelno ovaa umetni~ka slika.

Obeleì go tvojot odgovor na skalata 1 - 7 so
zaokruùvawe na eden od broevite. Na primer,
koe vreme od denot go pretstavuva slikata? Ako
misli{ deka e utro, obeleì go brojot 1. Ako
smeta{ deka e ve~er, obeleì go brojot 7. Ako
misli{ deka e nekade pome|u, izberi eden od
broevite 2, 3, 4, 5 ili 6. Obrazloì go tvojot
odgovor otkako }e go zaokruì{ brojot.
Kakva svetlina e pretstavena na slikata?

Silna. 1 2 3 4 5 6 7 Slaba.
Obrazloì go tvojot odgovor.
___________________________________________
Kakvi se rabovite na predmetite?
Jasni i ostri. 1 2 3 4 5 6 7 Umereni i bledi.
___________________________________________
Slikata e:
So malku detali. 1 2 3 4 5 6 7 Prenatrupana.
___________________________________________
Slikata predizvikuva ~uvstvo na:
Zadovolstvo. 1 2 3 4 5 6 7 Taga.
___________________________________________
Prilog B:
Resursi za fotokopirawe
Edna Tabela ZSN (Znam, Sakam da znam,

Nau~iv). Popolnuvaj}i ja povremeno tabelata
deteto se fokusira na ona {to ve}e go znae, na
{to bi sakalo da go znae i na novite ne{ta
{to gi izu~uva. (Vidi Tema 2, str. 22-23 za informaciite vo vrska so samoocenuvaweto.)
Eden Obrazec za razmisluvawe / refleksija

koj{to moè da se koristi od strana na deteto za da mu pomogne da odlu~i dali da vklu~i
nekoi poseben trudovi vo svoeto portfolio.
(Vidi Tema 2, str. 28-32 za informaciite vo
vrska so portfolioto.)
Edna Lista za planirawe koja{to moè da se

koristi od strana na nastavnikot za da mu pomogne da se podgotvi pri koristeweto na zada~ite za ocenuvawe na u~eweto na decata.
(Vidi Tema 2, str. 49-52 za informaciite vo
vrska so zda~ite i testovite izgotveni od
nastavnikot.)
85
Vo ovoj prilog dadeni se odredeni resursi za

fotokopirawe koi{to moàt da se koristat vo samoocenuvaweto, ocenuvaweto na portfolioto i vo zada~ite i testovite izgotveni od nastavnikot. Tie vklu~uvat:
Tabela ZSN
Ime na u~enikot:
Datum:
86
Z
([to znam)
S
([to sakam da znam)
N
([to nau~iv)
na lekcijata/~asot.
Popolni na krajot
na lekcijata/~asot.
Obrazec za razmisluvawe / refleksija
Ime na u~enikot:
Datum:
87
Opis na trudot:
[to e toa {to se obidov da napravam?
[to navistina napraviv?
[to nau~iv od toa?
[to mi se dopa|a vo ovoj trud?
Na {to bi trebalo u{te da porabotam?
Lista za planirawe
Oddelenie(ja)
Datum
Nastaven
predmet(i)
Programski
celi/zada~i
Resursi
Vreme
Organizacija
[to treba
da se napravi?
88
Bibliografija
Airasian, P. W.
Assessment in the Classroom, A Concise Approach.
(2nd edition)
Boston, McGraw Hill, 2000
American Federation of Teachers, the National

Council on Measurement in Education, and the
National Education Association
Standards for Teacher Competence in Educational
Assessment of Students,
[cited 2007 September 3].
Available from: URL:
http://www.lib.muohio.edu/edpsych/stevens_stand.pdf
Association for Achievement and Improvement through
Assessment
Assessment for Learning | Assessment Issues | Thinking
Skills | Websites.
[cited 2007 July 18].
http://www.aaia.org.uk/assessment.asp
Atherton, J. S.
Learning and Teaching: Blooms taxonomy.
[cited 2007 February 24].
Available from: URL: http://www.learningandteaching.
nfo/learning/bloomtax.htm
Australian Government Department of Education
Science and Training
Strategies for teaching reading in the middle years.
Available from: URL: http://www.myread.org/index.htm
Classroom Organisation.
http://www.myread.org/organisation.htm
Self and Peer Assessment
http://www.myread.org/monitoring_self.htm
Black, P.
Testing: Friend or Foe? The Theory and Practice
of Assessment and Testing.
London, The Falmer Press, 1998
Black, P. and Wiliam, D.
Inside the Black Box: Raising Standards through
Classroom Assessment.
London, Kings College, 1998
Bloom, B. S.
Taxonomy of Educational Objectives. Vol. : Cognitive
Domain.
New York, McKay, 1956
Burden, R. and Williams, M.

Thinking through the Curriculum.
London & New York, Routledge, 1998
Cashin, W.
Answering and asking questions,
IDEA Paper No.3 , January, 995.
[cited 2007 May 29].
Available from: URL: http://honolulu.hawaii.edu/
intranet/committees/FacDevCom/guidebk/teachtip
Center for Educational Technologies
Concept Mapping.
Available from: URL: http://www.cet.edu/ete/pbl2.html
Ciesla, Blythman and MacLeod
Fitting in Pupil Shadow Studies (Spotlight 17).
http://www.scre.ac.uk/spotlight/index.html
Clarke, S.
Unlocking Formative Assessment. Practical Strategies for
Enhancing Childrens Learning in the Primary Classroom.
London, Hodder & Stoughton, 2001
Clausen-May, T.
An Approach to Test Development.
Berkshire, National Foundation for Educational Research,
2001
Coalition of Essential Schools National web
Looking Collaboratively at Student Work: An Essential Tool.
Available from: URL: http://www.essentialschools.org/cs/
resources/view/ces_res/57
Cowie, B. and Bell, B.
A Model of Formative Assessment in Science Education.
Assessment in Education. Vol. 6, No.1, pp.101-116, 1999
Dalton, J. and Smith, D.
Extending Childrens Special Abilities Strategies for primary
classrooms, pp. 36-7.
Available from: URL: http://www.teachers.ash.org.au/
researchskills/dalton.htm
Davis, B.
Quizzes, Tests and Exams.
Available from: URL: http://honolulu.hawaii.edu/intranet/
committees/FacDevCom/guidebk/teachtip/
Department of Education and Science
Primary School Curriculum.
Dublin, Government Publications, 1999
Developing a School Plan: Guidelines for Primary Schools.
Dublin, Department of Education and Science, 1999
89
Allyn and Bacon

Taxonomy of educational objectives.
Available from: URL: http://www.coun.uvic.ca/learn/
program/hndouts/bloom.html
Blythman, MacLeaod and Ciesla

Classroom Observation from Inside (Spotlight 16).
http://www.scre.ac.uk/spotlight/index.html

Learning Support Guidelines.
90

School Development Planning, Phase 3 Schools: Guidelines
and Resources.
Supporting Assessment in Primary Schools
(Circular letter 0138/2006).
Educational Research Centre (ERC)
Drumcondra English Profiles.
Dublin, ERC, 2000
Educational Research Centre
Drumcondra Primary Mathematics Test (Revised edition).
Dublin, ERC, 2007
Educational Research Centre
Drumcondra Primary Reading Test (Revised edition).
Dublin, ERC, 2007
Equality Authority
Equality in a Diverse Ireland.
Available from: URL: http://www.equality.ie
Goodrich, H.
Understanding rubrics.
Educational Leadership, 54(4), pp. 14-17, 1996
Government of Ireland
Data Protection Act.
Dublin, The Stationery Office, 1988
Freedom of Information Act.
Education Act.
Equal Status Act.
Education (Welfare) Act.
Data Protection (Amendment) Act.
Freedom of Information (Amendment) Act.
Education for Persons with Special Educational Needs Act.
Higgins, S., Baumfield, V. and Leat, D.
Thinking through Primary Teaching.
Cambridge, Chris Kington Publishing, 2001
Irish National Teachers Organisation

EPSEN Act.
Available from: URL: http://www.into.ie/ROI/WhatsNew/
Issues/SpecialEducation/EPSENAct2004/
Kinds of Concept Maps
http://classes.aces.uiuc.edu/ACES100/Mind/c-m2.html
Krathwohl, D. R., Bloom, B. S. and Masia, B. B.
Taxonomy of educational objectives; Handbook : Affective
domain.
New York, David McKay Co., 1964
Linn, R. L. and Gronlund, N. E.
Measurement and Assessment in Teaching.
New Jersey, Merrill Prentice Hall, 2000
Loyd, B. H. and Loyd D. E.
Kindergarten through Grade 12 Standards: A Philosophy of
Grading, in Phye, G. D. (Ed.),
Handbook of Classroom Assessment, Learning Adjustment
and Achievement.
San Diego, Academic Press, 1997
Mary Immaculate College
SIGMA-T Mathematics Assessment Test (Revised edition).
Limerick, Mary Immaculate College, 2007
Mary Immaculate College
MICRA-T Reading Assessment Test (Revised edition).
Limerick, Mary Immaculate College, 2007
Mason, K.
Assess and Progress.
Berkshire, National Foundation for Educational Research,
1995
McPhilips, T.
The Learning Support Teacher, a Practical Handbook.
Dublin, Blackrock Education Centre, 2003
Nasen
Policy Document on Assessment.
London, Nasen, 2002
National Council for Curriculum and Assessment (NCCA)
Information and Communications Technology (ICT) in the
Primary School Curriculum: Guidelines for Teachers.
Dublin, NCCA, 2004
National Council for Curriculum and Assessment
Supporting Assessment in Schools : Assessment in
Primary Schools.
Dublin, NCCA, 2005
Supporting Assessment in Schools 3: Standardised Testing
in Compulsory Schooling.
Dublin, NCCA, 2005
The What, Why and How of childrens learning in primary
school DVD for parents.
Dublin, NCCA, 2006
National Council for Curriculum and Assessments

corporate website
[cited 2007 June 14].
Available from: URL: http://www.ncca.ie
Qualifications and Curriculum Authority

UK, International Review of Curriculum and Assessment
Archive Frameworks Internet Access.
Available from: URL: http://www.inca.org.uk

curriculum online website
Available from: URL: http://www.curriculumonline.ie
Rhodes, L. and Shanklin, N.

Windows into Literacy.
Portsmouth NH, Heinemann, 1993
National Council for Special Educations (NCSE) website

Available from: URL: http://www.ncse.ie
National Educational Welfare Boards (NEWB) website
Available from: URL: http://www.newb.ie
National Educational Psychological Service
Working Together to Make a Difference for Children,
the NEPS Model of Service.
Dublin, The National Psychological Service
National Literacy Trust Website
Available from: URL: http://www.literacytrust.org.uk
Newton, D.
Teaching with Text. Choosing, Preparing and using Textual
Materials for Instruction.
London, Kogan Page Ltd., 1999
Ricket, M. A., Schudt Caldwell, J., Hilt Jennings, J., and

Lerner, J.
Reading Problems, Assessment and Teaching Strategies.
Boston, Allyn and Bacon, 2002
Road Ahead
Childcare.
http://www.newchildcare.co.uk/index.html
Observation Techniques Anecdotal.
http://www.newchildcare.co.uk/Anec.html
Observation Techniques Event Sampling.
http://www.newchildcare.co.uk/Event.html
Observation Techniques Target Child.
http://www.newchildcare.co.uk/Target.html
Newton, D.
Teaching for Understanding.
London & New York, Routledge Falmer, 2000
Observation Techniques Time Sampling.

http://www.newchildcare.co.uk/Time.html
New Zealand Ministry of Education

Te Kete Ipurangi The Online Learning Centre.
Available from: URL: http://www.tki.org.nz/
Rosenshine, B. and Meister, C.

The use of scaffolds for teaching higher-level cognitive
strategies.
Educational Leadership, 49(7), pp. 26-33, 1992
North Central Regional Educational Laboratory

Using Concept Mapping as an Assessment Method.
[cited 2007 April 30].
Available from: URL: http://www.ncrel.org/sdrs/areas/
issues/content/cntareas/science/sc7conc.htm
Ruiz-Primo, M. A.
Examining concept maps as an assessment tool in Canas, A.
J., Novak, J. D. and Gonzlez, F. M.,
Concept Maps: Theory, Methodology, Technology.
Proceedings of the First International Conference on Concept
Mapping.
Universidad Publica de Navarra, Pamplona, Spain, 2004
Novak, J. D. and Gowin, D. B.

Learning how to learn.
New York and Cambridge, UK: Cambridge University Press,
1984
Ogle, D.
K-W-L-Plus: A strategy for comprehension and
summarisation.
Journal of Reading, Vol.30, pp. 626-663, 1983
Payne, J.
Mathematics for the Young Child.
USA, The National Council of Teachers of Mathematics, 1990
Phye, G. D. (Ed.)
Handbook of Classroom Assessment, Learning
Adjustment and Achievement.
San Diego, Academic Press, 1997
Salvia, J. and Ysseldyke, J.

Assessment (8th edition).
Boston, Houghton Mifflin, 1998
School Development Planning Support (SDPS) (Primary)
A Whole School Approach, the School Development
Planning poster.
Available from: URL: www.sdps.ie.
Science Education Resource Center, Carleton College
Developing Concept Maps.
[cited 2007 April 30].
http://serc.carleton.edu/introgeo/browse_examples.html

ACTION website
Available from: URL: http://www.ncca.ie
91
Stiggins, R. J.
Student-centred Classroom Assessment (2nd edition).
New Jersey, Prentice Hall, 1997
92
Sutton, R.
Assessment for Learning.
England, Ruth Sutton Publications, 2001
Teaching Resources
Available from: URL: http://home.att.net/~teaching/
The Data Protection Commissioner
Available from: URL: http://www.dataprivacy.ie
The Data Protection Commissioner
Data Protection Acts 988 and 2003: A Guide for Data
Controllers.
Dublin, Data Protection Commissioner, 2003
The North Central Regional Educational Laboratory
Using Concept Mapping as an Assessment Method.
Available from: URL: http://www.ncrel.org/sdrs/areas/
issues/content/cntareas/science/sc7conc.htm
Thompson, M. and Wiliam, D.
Tight but Loose: A Conceptual Framework for Scaling Up
Reforms.
Paper presented at the annual meeting of the American
Educational Research Association (AERA), 913 April, 2007
Torrance, H. and Pryor, J.
Investigating Formative Assessment Teaching, Learning
and Assessment in the Classroom.
Buckingham, Open University Press, 1998
Veenema, S.
Portfolio Assessment, in the Project Zero Classroom:
New Approaches to Thinking and Understanding,
(eds. Veenema, S., Hetland, L. and Chalfen, K.).
Cambridge, MA, Harvard Graduate School of Education, 1997
Westwood, P.
Commonsense Methods for Children with Special Needs
(3rd edition).
London, Routledge Falmer, 1997
Westwood, P.
Commonsense methods for children with special educational
needs (4th edition).
London, Routledge Falmer, 2003
Victorian Curriculum and Assessment Authority
Using cognitive organisers in the middles years by D. Brown
http://www.vcaa.vic.edu.au/prep10/csf/publications/
midyears/uscogorg.html
Wilen, W.
Effective Techniques of Questioning.
Available from: URL: http://honolulu.hawaii.edu/intranet/
committees/FacDevCom/guidebk/teachtip/
Wilson, L.
Newer Views of learning Types of Questions.
Available from: URL: http://www.uwsp.edu/education/
lwilson/learning/quest2.htm
Woodward, H. and Munns, G.
Self-Assessment: Ways to become a Classroom Insider.
Paper presented at the IAEA Conference, Philadelphia,
Pennsylvania, June 2004.
ISBN 978-608-4529-00-2

Ocenuvanje na ucenicite на напредокот и постигањата на учениците - Упатства за училиштата MAK PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ocenuvanje na ucenicite на напредокот и постигањата на учениците - Упатства за училиштата MAK PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

E

OCENUVAWE NA NAPREDOKOT I POSTIGAWATA NA U^ENICITE

Povtorno razgleduvawe na ocenuvaweto

Metodi na ocenuvawe vo nastavata

Poblizok osvrt na OZU i ONN

U~ili{nata politika za ocenuvaweto

OCENUVAWE NA NAPREDOKOT I POSTIGAWATA NA U^ENICITE

Dokumentot opfa}a ~etiri temi. Temata 1 - Povtorno razgleduvawe na ocenuvaweto gi prezentira

Dokumentot Ocenuvawe na napredokot i postigawata na u~enicite e izgotven za da im pomogne na

Koja e celta na ocenuvaweto

[to vklu~uva ocenuvaweto?

Ocenuvaweto pretstavuva proces na sobirawe,

Bez ogled na toa dali nastavnikot postavuva

deli zavisno od celta na ocenuvaweto i metodite {to

Ovoj prikaz na praktikata na eden nastavnik na

Dijagram 1: Ocenuvaweto kako del od nastavata

Go planira novoto u~ewe

OCENUVAWE NA NAPREDOKOT I POSTIGAWATA NA U^ENICITE

Kako se razviva{e ocenuvaweto

ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU);

Ovie zaemno povrzani i komplementarni aktivnosti gi naglasuvaat dvata aspekti na ocenuvaweto

Nastavnikot sekojdnevno gi koristi podatocite

Ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU)

Kade se (do kade stignale dosega) decata

Zatoa, davaweto povratni informacii na decata

Nastavnikot gi koristi informaciite od ONN za

Ocenuvawe na nau~enoto (ONN)

Konceptot na ocenuvawe zaradi u~ewe (OZU) gi

~uva ocenuvawe na ona {to nekoe dete nau~ilo na

Ovaa tema sodr`i vovedni informacii za raznovidnosta na metodite za sobirawe i koristewe na

Vo ovaa tema se davaat informacii za osum

Koja e celta na ovaa metoda za ocenuvawe?

Dijagram 2: Kontinuum na metodite za ocenuvawe

Deteto ima vode~ka uloga

Nastavnikot ima vode~ka uloga

Diskusijata za metodite na ocenuvawe vo ovaa

OCENUVAWE NA NAPREDOKOT I POSTIGAWATA NA U^ENICITE

Decata se vklu~eni vo samoocenuvaweto koga tie

Kakva e negovata vrednost

Razvivaj}i samodoverba toa se ~uvstvuva posigurno i

Kako se koristi samoocenuvaweto?

Koi novi raboti gi nau~iv?

Primer na aktivnost 2.1.

Na decata od treto i ~etvrto oddelenie od strana na g-din Birn im e

Izgotviv plan za mojot

Izgotviv plan za mojot

Izgotviv mnogu detalen

Prika`av samo nekolku

Gi prika`av mnogute ili

Site materijali {to

Toa go objasniv delumno.

Toa go objasniv mnogu

Mojot most izgleda deka e

Mojot most izgleda dobro.

Mojot most izgleda mnogu

Primer na aktivnost 2.2.

Kade imav problemi?

Kogo go pra{av za toa?

Toj im sugerira nekoi mo`ni odgovori, a potoa im dava na decata dve

(poseduva dobri matemati~ki sposobnosti): Jas mislam deka e

Primer na aktivnost 2.2. (prodol`enie)

Rej obi~no gi pottiknuva decata svoite odgovori da gi ka`auvaat usno.

Gi me{a kvadratot i pravoagolnikot.