D.E..

lhiyat Fakltesi Dergisi

Say: XXV, zmir 2007, ss.241-270

LAL MEHMED FEN EFEND ve DVNES

Necdet ENGN*
zet
Lal Mehmet Fen, hem Glen tarkatna intisap etmi bir mutasavvf;
hem de, bu tasavvuf neve ile iirler syleyen bir irdir. Pek fazla hret bulmam birka eseri ierisinde onun en nemli almas Dvnesidir. Bu makalede, Lal Mehmet Fennin hayat yannda iirlerini muhtev Dvnesi zerinde de durulmutur. lk olarak onun hayat ortaya konulmu, ardndan Dvne
metni, ilm nere uygun olarak neredilmitir. Dvnede yirmi sekiz iir bulunmaktadr ve bu iirlerin tamam tasavvuf ile alakaldr. Bu iirler ayn zamanda
Lal Mehmet Fennin iir yeteneinin de nemli bir gstergesidir.
Anahtar Kelimeler: Fen, Tasavvuf, Dvne, Glen, Edirne
Abstract
LAL MEHMED FENA and HIS DIVANCE
In this study, Lali Mehmet Fenais life and his Divane were explained.
Firstly, his life were examined afterwards his divane text were brought up.
Although a member of Gleni order he is an important poet. He has four
works. The most important work is Divane from the viewpoint of poem. Other
three works are prose. Divane have twenty eight poems. Almost of them were
related to Sufism and draw a good and mature poet image.
Key Words: Fenai, Sufizm, Divane, Gulshani, Edirne

Dr., DE. lahiyat Fakltesi Trk slam Edebiyat Anabilim Dal.

Necdet ENGN

Giri
Gleniyye1 tarkat, Halvetiyye2 tarkatnn nemli bir koludur.
Bata pr-i tarkat eyh brahim-i Glen (.940 / 1534)3 olmak zere
mntesipleri arasndan pek ok lim ve ir yetimitir.4 Bunlar iinde
nemli ahsiyetlerden biri de Lal Mehmed Fen Efendidir.
Lal Mehmed Fen Efendi, pek ok tarkattan iczet alm bir mutasavvf olmas yannda, daha ok Glenlik ierisindeki faaliyetleri ile
tebarz etmitir. O, iirle ve gzel sanatlardan hat ile megul olmasnn
yan sra, Gleniyye tarkat ierisinde yetitiricilik grevi ifa etmi ve
Sez-i Glen (.1151 / 1738) gibi kendisinden daha mehur olmu bir
mutasavvf yetitirmitir.
Dolaysyla onun hayat ve tasavvuf ahsiyeti, tasavvuf literatrmzn ortaya konulmas asndan son derece nemlidir. Mutasavvf
irlerin, iiri, didaktik bir gaye iin kullandklar da bilinmektedir. Bu
dnceden hareketle Lal Mehmed Fen Efendinin de dncelerinin
bir ksmn iir yoluyla anlatmay setiini sylemek yanl olmaz. Ne var
ki onun iirleri bir divan hacmine ulamam, ancak bir divane oluturacak miktarda kalmtr. Lal Mehmed Fennin hayat yannda
1

Gleniyye tarkat iin bkz. Harr-zde Kemaleddn, Tibyn vesilil-hakik f

beyn- selsilit-tarik, Sleymaniye Ktp., Fatih, nr. 430-432, III, 86a-90a; Mustafa
Kara, Gleniyye, DA, stanbul 1996, XIV, 256-259.
Halvetlik hakknda bkz: Sdk Vicdn, Tomr- Turuk- Aliyyeden Halvetiyye,
stanbul 1338-1341 s. 48-50; Rahmi Serin, slam Tasavvufunda Halvetilik ve Halvetiler, Petek Yay., stanbul 1984; Hans Joachim Kissling, Halvet Tarikat-I, (ev:
Mehmet Serhan Tayi), Bilim ve Sanat Vakf Blteni, Kasm-Aralk-Ocak stanbul
1993 / 1994, Yl:5, S.33; Hans Joachim Kissling, Halvet Tarikat-II, (ev: Mehmet
Serhan Tayi), Bilim ve Sanat Vakf Blteni, stanbul ubat 1994, Yl:5, S.33, s. 3132; Sleyman Uluda, Halvetiyye DA, stanbul, 1997, XV, 394; Mustafa Akar,
Bir Trk Tarkat olarak: Halvetiyyenin Tarih Geliimi ve Halvetiyye Silsilesinin
Tahlli, AFD, Ankara 1999, S. XXXIX, s. 535-563.
Geni bilgi iin bkz: Mahmud Cemleddin Hulv, Lemazt- Hulviyye ez Lemet-
Ulviye, MF Yay., stanbul 1993; Hoca-zde Ahmed Hilmi, brhm Glen,
Ktphne-i Cihn, stanbul 1332; Tahsin Yazc, eyh brahim Glen Hayat,
Eserleri ve Tarikat, Doktora Tezi, Ankara 1951, DTCF Ktp., nr. D.T. 259; Himmet
Konur, brhm Glen Hayat, Eserleri, Tarikat, nsan Yay., stanbul 2000; Nihat
Azamat, brahim Glen, DA, stanbul 2000, XXI, 302.
Geni bilgi iin bkz: Mustafa sen, Dvn airlerinin Tasavvuf ve Tarikat likileri
Mill Eitim, Ankara 1989, S. 84, s. 21-27; Ali ztrk, XVI. Yzyl Halvet iirinde
Din ve Tasavvuf, Doktora Tezi, 2003, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.

242

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Dvnesinin de ortaya konulmas, dn-tasavvuf edebiyatmza nemli

bir katk salayacaktr. Bununla birlikte bugne kadar onun hakknda
herhangi bir alma yaplmam, iirleri deerlendirilmemitir. Bu alma byle bir eksiklii gidermek amacn gtmektedir.
A. LAL MEHMED FENNN HAYATI
1. Doum Yeri ve Yl
Lal Mehmed Fen Efendinin Kastamonuda doduu hususunda kaynaklar ittifak halindedir.5 Fakat kaynaklar onun doum tarihi hakknda kesin bir ifadeye yer vermemektedirler. Buna mukabil Hseyin
Vassf, Sefnetl-evliy adl eserinde onun 1112 / 1700 senesi Zilhicce
aynda 110 yanda iken vefat ettiini ifade etmektedir.6 Bu rivayeti doru kabul ettiimizde Lal Mehmet Fennin yaklak olarak 998-999 /
1590 senelerinde domu olduu kabul edilebilir. Fakat ka yana kadar
Kastamonuda kald ve ne zaman Edirneye gelip yerletii hususlarnda herhangi bir bilgi verilmemektedir. Dnemin geleneine uygun olarak, tahsil ve lkesine hizmet etmek gayesiyle Anadolunun eitli yerlerinden, ilmin merkezi saylan stanbula gelen dier pek ok gen gibi
onun da stanbula gelmi, oradan da Edirneye gemi olmas ihtimal
dahilindedir.

Mstakm-zde Sleyman Sadeddin, Mecelletn-nisb fin-nesebi vel-kn velelkb, Kltr Bakanl Yay. Tpk Basm, Ankara 2000, s. 342; eyh Mehmet Efendi, Vakyiul-fuzal, (Haz: Abdlkadir zcan), stanbul 1989, II, 205; Hseyin
Vassf, Sefnetl-evliy, Sleymaniye Ktp., Yazma Balar, nr. 2307, III, 129b (almada eserin: Osman-zde Hseyin Vassf, Sefne-i Evliy, Haz: Mehmet AkkuAli Ylmaz, Kitabevi Yay., stanbul 2006, I-V adl evirisinden de yararlanlmtr);
Hafz Hseyin Ayvansary, Vefayt- Ayvansary, Sleymaniye Ktp, Esad Efendi,
nr. 1375, vr. 86a; Mehmet Nil Tuman, Tuhfe-i Nil, (Haz: Cemal Kurnaz-Mustafa
Tatc), Ankara 2001, II, 2394; Mstakm-zde Sleyman Sadeddin, Tuhfe-i Hatttn,
stanbul 1928, s. 481; Tosyav-zde Rifat Osman, Edirne Rehnms, (Yay: Rtip
Kazancgil), Trk Ktphneciler Dernei Edirne besi Yaynlar no:15, Edirne
1994, s. 107; Bursal Mehmet Thir, Osmanl Mellifleri I-II-III ve Ahmed Remzi Akyrek Mifthul-ktb ve Esm-i Mellifn Fihristi, (Haz: Cemal Kurnaz-Mustafa Tat), Bizim Bro Yay., Ankara 2000, I, 108.
Hseyin Vassf, Sefne, III, 130a.

243

Necdet ENGN

2. Ad ve Mahlas
Kaynaklarmzda ismi, Arapa yazllar ayn olmas hasebiyle
Mehmed veya Muhammed olarak geen Lal Mehmed7 Efendi, iirlerinde Fen (Feny) mahlasn kullanmaktadr.8 Aada metni verilen
Dvnede bu husus grlecei gibi; o dnemde bakalar tarafndan da
Fen mahlasyla tannd bilinmektedir. Onun en yaknndaki isimlerden biri ve halifesi olan Hasan Sez-i Glen de onun bu mahlasn
iirleriyle dorulamaktadr:
Gl fasl Sezde bulmudur Fende
Sen dahi bulam dersen gel cn ile ol bende9
it bu Sezden ne grd Fenden
Dost vechini gsterdi mirt- mcelldan10
Lal Mehmed Fen, Arapa yokluk, yok olu gibi anlamlara gelen
Fen mahlasnn yannda Lal mahlasyla da n kazanmtr. Lal mahlasn, mrekkeb yapmas ve lal rengindeki krmz mrekkebi cd etmesi dolaysyla almtr.11 Ne var ki o bu mahlas pek kullanmam, dolaysyla daha ok Fen mahlas ile mehr olmutur. Fakat her iki mahlasn
ona baka biri tarafndan m verildii yoksa kendisinin mi bu mahlaslar
tercih ettii bilinmemektir.
3. Tarkat
Lal Mehmed Fen Efendi, Kastamonudan Edirneye geldikten
sonra burada bulunan tarkat evreleriyle temasa gemi ve mntesip
olduu abniyye tarkat yannda Gleniyye tarkat bata olmak zere
dier tarkatlardan bazlarna da intisab etmitir. Bu hususu Hseyin
Vassaf (. 1347 / 1929), Sefnetl-evliyda Harr-zde Keml Efendi
(. 1298 / 1881)den naklen u ekilde ifade etmektedir: Lal Mehmed
Efendi abn, Uk, Glen, Snbl ve Nak tarklerini kendinde
cem etmitir. Tark-i abnye, Kastamonuda eyh smail orumye
7

9
10
11

irin Trk olmas ve Trkler arasnda Mehmed isminin Muhammed isminden daha
yaygn kullanlmasndan dolay tercihimiz bu ynde olmutur.
Alim Yldz, Dvan Edebiyatnda Feny Mahlasl irler, Cumhuriytet niversitesi
lahiyat Fakltesi Dergisi, (Sivas, Haziran 2003), VII / 1, s. 345-355.
Hasan Sez, Divan, stanbul 1267, s. 105.
Ayn yer.
Hseyin Vassf, a.g.e., III, 129b; Ayvansary, a.g.e., vr. 86a.

244

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

nisbetle dahil olup, tavr- rbia kadar terakk etmitir. Daha sonra Edirneye gelip, Uk riclinden eyh Sdk Efendi (. 1094 / 1683)ye ve
Gleniyyeden, Evliy Sinan Paa-zde eyh Muhammed Srr Efendiye intisab etmitir. Muhammed Srr Efendinin veftndan bir sre
nce onu ynlendirmesi sonucu, stanbula gelip hnkh- Hz. Snblde
Kocamustafapaa eyhi eyh Seyyid Aladdn Efendi (. 1091 /
1680)ye imtisl ile ikml-i slka muvaffak olup, erban karm ve
ird greviyle Edirneye dnerek eyh c zviyesine eyh olmutur.
Hacc iin Hicza gittiinde, mceddid-i tark-i abn Karaba Vel
(. 1096 / 1685) ve Yek-dest diye mehr eyh Ahmed-i Curyn (.
1119 / 1707)ye intisab etmitir. Hiczdan dndkten sonra Edirnede
Glen zviyesinde irda devam etmitir. 1106 / 1694 senesinde eyh
Ali b. Kutbuddn b. eyh Srr veft edince onun makamna gemi ve
Glen tekkesi eyhi olmutur.12
Gleniyye tarkat eyhlerinden Nazr brahim (. 1188 / 1774), divannda13 yukarda verdiimiz bilgileri bir iiri ile dorulamakta ve amcas
olarak takdim ettii Lal Mehmed Fen Efendinin tarkat hakknda
bilgiler vermektedir. Burada geen iirin bal u ekildedir: Azzim
Ammim Hazret-i Lal Efendi Hazretlerinin Mcz Olduklar Tarkat-
Aliyye Beyndr. 14 Ayn iir burada bulunan iirden iki drtlk daha
fazla ve vezin kalbna daha uygun olarak Nazr brahimin bir dier eseri
olan Beyn- Tarkat- Glende u ekilde gemektedir:
Tark-i Glennin ser-blendi
Azzim hazreti Lal Efendi
Kitb- Manevnin behre-mendi
Azzim hazret-i Lal Efendi
Tark-i Halvetde pvdr
Tark-i Celvetde reh-nmdr
12
13

14

Hseyin Vassf, Sefne, III, 129b; Harr-zde Kemleddn, Tibyn, II, 126b-127a.
Nazr brahim Dvn tarafmzdan doktora tezi olarak hazrlanmtr. Bkz: Necdet
engn, Nazr brahim ve Dvn (Metin-Muhtev-Tahll), Doktora Tezi, 2006, Dokuz
Eyll niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.
Nazr brahim, Dvn, Sleymaniye Ktp., Lala smail Paa, nr. 493, vr. 19b-20a. Nazr
brahim, Beyn- Tarkat- Glen, Millet Ktp., Ali Emr, nr. 888, vr. 8a.

245

Necdet ENGN

Hem Uklere ltf- Huddr

Azzim hazret-i Lal Efendi
Tark-i Nakibend iinde yekt
Azzn ile olm idi hem-p
Olurdu dim halvetde tenh
Azzim hazret-i Lal Efendi
Haber verdi bize srr- nihndan
Sezdir halfem slikndan
Deyip ksz kodu gitdi cihndan
Azzim hazret-i Lal Efendi
Ali Efendi geti posta amm
O verdi slikna pend-i al
Be alt ayda etdi terk-i dny
Haber vermi idi Lal Efendi
Sez c-nini old al
Cihna verdi hret oldu al
Mrdine nihyet yokdur asl
Azzim hazret-i Lal Efendi
Nazr iin nefs-i evld oldu
Cihnda ltfunu ol dahi buldu
Dil-i zr muhabbet ile doldu
Azzim hazret-i Lal Efendi15
Lal Mehmed Fen, tm bu tarkatlardan iczet almasna ve Hseyin Vassfn haber vermesine gre yukarda ad geen be tarkatn btn ritellerini hakkyla bilip uygulamasna16 ramen, onun bugn bize
ulaan bilgileri daha ok Gleniyye tarkat iindeki faaliyetlerine dair-

15

16

Nazr brahim, Beyn- Tarkat- Glen, Millet Ktp., Ali Emr, nr. 888, vr. 8a. (Eser
Himmet Konur tarafndan yaymlanmtr. Bkz: Himmet Konur, Glenlie Dair Bir
Eser: Nazr brhimin Beyn- Tarkat- Glensi, Tasavvuf lmi ve Akademik Aratrma Dergisi, Ankara Nisan 2000, Yl:1, S. 3, s. 65-79.)
Hseyin Vassf, a.g.e., III, 130a.

246

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

dir.17 Bu hususta Nazr brahim, yukarda ad geen Beyn- Tarkat-

Glen adl eserinde geni bilgiler vermektedir. Bu eserde Gleniyye
tarkatnn Edirnedeki durumu anlatlrken, Lal Mehmed Fen Efendinin Gleniyye tarkat iindeki silsilesi de u ekilde gsterilmektedir:
Glen tarkatn Edirneye tayan Ak Ms Efendi (. 975 / 1567) Abdlkerm Efendi (. 992 / 1584) - Sdk Efendi - Kutb Efendi - Srr
Efendi - Seyyid Ali Efendi ve Lal Mehmed Fen.18 Lal Mehmed
Fen Efendinin Gleniyye tarkat pri eyh brahim-i Glenye kadar
olan bir baka silsilesi ise kendisine ait Dvne nshalarndan birinde
derkenr olarak genel hatlaryla u ekilde verilmektedir: Dede mer
Ren (. 893 / 1488 Tebriz), brahim-i Glen (Msr), Emr Ahmed
Hayl (. 977 / 1569), Ali Safvet (.1005 / 1597), Sultan Hasan, Muhammed Srr, Lal Mehmed.19 Yine onun Glen tarkat iindeki yerini gstermesi bakmndan Nazr brahime ait u ifadeler dikkat ekicidir:
Bizim azzlerimiz, tark-i h- Nakibend hazretlerinden dahi gerek
azzimiz Lal Mehmed Efendi hazretleri ve gerek serimiz hazret-i eyh
Hasan Sez hazretleri, ekser evktta pazartesi gnleri, bade salatiz-zuhr
hatm-i hcegn dahi ederler idi. 20
te yandan Lal Mehmed Fen Efendi de baz iirlerinde kendisinin Glen tarkatna mensbiyetini dile getirmekte, aada Dvane
metninde grlecei zere iki ayr iirde Gleniyye tarkatna
mensbiyetini ortaya koymaktadr.21

17

18
19
20
21

Ramazan Muslu, Osmanl Toplumunda Tasavvuf [18. Yzyl], nsan Yay., stanbul
2003, s. 210da 943 nolu dipnotta Lal Muhammed Fen hakknda bilgiler vermekte ve onu Glen irler ierisinde saymaktadr. Buna mukabil eserinin 145. sayfasnda, Sinn tarkat eyhleri arasnda zikredilen Mehmed Feny Efendi(. 1140 /
1727)nin, makalemize konu tekil eden ahsla ayn kii olmad kanaatindeyiz. Fakat eserde Feny Efendinin erhun maneviyyun adl bir eserinin olduu ve bu
eserinin Mektbt- Sez ile birlikte baslm olduu ifade edilmektedir. Ayn eserin
653. sayfasnda Feny Efendiye ait eserin ad ise erh-i Manev olarak verilmektedir.
Nazr brahim, Beyn- Tarkat- Glen, vr. 6a.
Lal Mehmed Fen, Dvne, Sleymaniye Ktp., Hlet Efendi, nr. 691, vr. 87a.
Nazr brahim, Beyn- Tarkat- Glen, vr. 2a.
Bu hususta Dvane metnindeki 11 ve 16 numaral iirlere baknz.

247

Necdet ENGN

Lal Mehmed Fenden sonra Gleniyye tarkat, Hletiyye ve

Seziyye olmak zere iki koldan22 devam ettii iin Glenlik etkisini
biraz kaybetmitir.23 Lal Mehmed Fen Efendi, Glenlik ierisindeki
nemli faaliyetlerinin yan sra dier drt tarkatta da iczet sahibidir ve
bu tarkatlarca da sahiplenilmitir.
4. Veft ve Kabri
Lal Mehmet Fennin, hacdan dndkten sonra yine Edirneye
geldii ve Glen-hnede eyhlik makamnda bulunan Kutb-zde eyh
Seyyid Alinin veftnda onun yerine post-nin olduu, alt sene bu makamda kaldktan sonra 24 1112 / 1700 senesi Zilhicce aynda 110 yanda iken veft ettii 25 ve ird grevini yrtt tekkesine defnedildii
kaynaklarmzda haber verilmektedir.26 Kabrinin yeri hususunda farkl
kanaatleri tayanlar da vardr. Nitekim Ramazan Muslu kabrinin Edirnede h Melek Paa tarafndan yaptrlan Glen tekkesinde olduunu
kif-zde 27 ve Rfk Mell Meriten 28 naklen aktarmaktadr.29
te taraftan Hseyin Vassf, Lal Mehmed Fen Efendinin kabrinin Hasan Sez sitnesinde bulunduunu ve kendisinin bu kabri ziyaret
ettiini belirterek u ifadelere yer vermektedir: Na- mnfleri, sitne-i
Hz. Sezde sde-nin-i rahmettir. Leh'l-hamd ziyretle km-yb oldum. 30 Yukarda bahsi geen ve Lal Mehmed Fen Efendinin kabrinin bulunduu yeri ifade eden tekke isimleri, fakl mekanlar deil ayn
yeri iret etmektedir. Bu tekke ise hem Glenlik hem de Sezliin
Edirnedeki merkezi olan Veli Dede Tekkesidir.31
Dnemin nemli ilim adam ve irlerinden biri olup, ayn zamanda Glen tarkat mntesibi bulunan Edirneli Km Mehmed Efendi
22
23
24
25
26
27

28

29
30
31

Bu iki tarkat iin bkz: Sadk Vicdn, Tomr, s. 50-54.

Harr-zde Kemaleddn, a.g.e., II, 126b-127a.
Mstakm-zde, Tuhfe-i Hatttn, s. 482.
Hseyin Vassf, a.g.e., III, 130a.
Ayvansary, a.g.e., vr. 86a.
kif-zde, Amasyal Abdrrahim Efendi, et-Tezkiret bil-mecm fil-mehdi velmesm, Millet Ktp, Ali Emr, nr. 2527; (trc: Hikmet zdemir) stanbul 1998, s. 153.
Rfk Mell Meri, Edirnenin Tarih ve Mimar Eserleri Hakknda, stanbul 1963, s.
13.
Ramazan Muslu, Osmanl Toplumunda Tasavvuf, s. 210.
Hseyin Vassf, a.g.e., III, 130a.
Veli Dede Tekkesi iin bkz: Ramazan Muslu, a.g.e., s. 216 ve 221.

248

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

(.1136 / 1724)nin32 u ktas onun veftna tarih olarak sylenmi bir

manzmedir:
Trh-i Ber-y eyh Glen Lal Mehmed Fen Efendi Kuddise
Srruh:
Dir yine hem-nm Muhammed eyh Renden
Tark-i Glennin pvs Hazret-i Lal
Koyup bu tekye-gh- b-vefy eyledi rhlet
Olunca rh- pki lem-i envra mstal
Didim g eyleyince irtihlin Kmiy trh
Meded kopd nihl-i Glenden bir gl-i Lal 33
5. Eserleri
Yaptmz aratrmalar sonucunda Lal Mehmed Fenye ait drt
eserin olduunu tespit etmi bulunmaktayz. Bunlardan ilki Etvr- Seba
Tercmesidir.34 Dier eserlerine gre bu eseri fazla mehr olmamtr.
kinci eseri ise; erh-i Ebyt- Manev-i Glendir.35 Lal Mehmed
Fen bu eserinde; Gleniyye tarkat pri eyh brahim-i Glennin
Mevln Celleddn-i Rmnin Mesnevsine nazre olarak yazm olduu Manev-i Mesnev adl eserinin ilk 500 beytini erh etmitir. Bu eser
1289 / 1872 ylnda Fennin halfesi Hasan Seznin Mektbt ile
birlikte baslmtr. Hseyin Vassf, Lal Mehmed Fen hakknda bilgi
verdikten sonra, onun manev ahsiyetini ortaya koymak bakmndan,
bu eserin giri ksmndan uzunca bir blm eserine aynen aktarmtr.36
Lalnin nc eseri de; Tercme-i Hl-i Hazret-i Pr brhm-i
Glendir. Eser bu adla ve erh-i Manev ile birlikte (stanbul 1289)
32

33
34

35
36

Km iin bkz: Glgn Erien Yazc, Edirneli Kami ve Divannn Tenkitli Metni, Doktora tezi, 1998, Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits.
Hasan Sez, Mektbt- Sez, stanbul 1289, s. 145.
Eserin yazma nshalar: Sleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 1469, vr. 1 b-9a; Sleymaniye Ktp., Hac Mahmud Efendi, nr. 2749, vr. 33a-38b; Sleymaniye Ktp., Badatl
Vehbi, nr. 2089, vr. 4a-11a; Yap Kredi Bankas Ktp., nr. 70, vr. 1b-8a; stanbul Belediye Ktp., Osman Ergin Yazmalar, nr. 1494/2 vr. 12b-18bdedir.
Eserin bir nshas Sleymaniye Ktp., Halet Efendi, nr. 273dedir. Eser 107 varaktr.
Hseyin Vassf, a.g.e., III, 130b-131a.

249

Necdet ENGN

baslmtr. Eser kitabn banda 1-24. sayfalar arasndadr.37 Adndan da

anlalaca zere eser, Gleniyye tarkat pri eyh brahim-i
Glennin hayat hakknda bilgiler iermektedir.
Lal Mehmed Fennin drdnc eseri burada metnini yaymlamay uygun grdmz Dvnesidir.
6. ahsiyeti
Lal Mehmed Fen Efendi, Gleniyye tarkatnn nde gelen
eyhlerindendir. phesiz onun manev ahsiyetini ispat eden en nemli
ey, Gleniyye ierisinde pr-i sn kabul edilen Sez-i Glenyi yetitirmesidir. Dvnesi onun iir kabiliyetini ortaya koyarken, eyh brahim-i Glennin Manev-i Mesnev adl eserinin baz beyitlerini erh
ettii erh-i Ebyt- Manev-i Glen adl eseri de onun ilm kiiliine en
byk delildir.
Dier taraftan onun sosyo-kltrel ortam iindeki yerini gstermesi
ve devlet adamlaryla mnsebetini ortaya koymas, dolaysyla ahsiyeti
hakknda ipular vermesi bakmndan u hdise nemli bir ayrnt niteliindedir: Dnemin pdiahlarndan Sultan II. Mustafa, Lal Mehmed
Fen Efendinin muhiblerindendir ve onu sk sk ziyarete gelmektedir.
Bir gn Sultan, Lal Mehmed Fen Efendiden herhangi bir eye ihtiyalar olup olmadn sorup, eer varsa derhal temin edebileceini ifade ettiinde, Lal Mehmed Fen Efendi bu teklifi reddetmi, hatta
mrdlerinin Sultanla aralarndaki bu scak tems kendi karlar iin
kullanabileceklerinden kayglanarak, Sultan II. Mustafadan kendisini
gece tenha zamanlarda ziyaret etmesini ric etmi ve bu rics kabul
grmtr.38
Lal Mehmed Fen Efendi ayn zamanda gzel sanatlardan hsn-i
hat ile de megul olmutur. Hat sanatnn en nemli unsurlarndan biri
olan mrekkeb zerindeki almalar netice vererek, lal rengindeki krmz mrekkebi cd etmesini salamtr. stanbula gelip Snbliyye
tarkat eyhlerinden Kocamustafapaa eyhi Seyyid eyh Aladdin
Efendiye intisab ettikleri dnemde, Balat eyhi Seyyid Hasan Nri ve

37
38

Mustafa Kara, a.g.md., s. 259.

Nazr brahim, Beyn- Tarkat- Glen, vr. 6b-7a.

250

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

eyh Hasan Kenz ile de grm 39 ve bu esnada yukarda ad geen

Seyyid Hasan Efendiden mek etmitir.40 Mstakm-zde, (. 1202 /
1788) Lal Mehmed Fen Efendinin hat sanat ile profesyonel anlamda
ilgilenmediini, bu ii bir hobi olarak yaptn ifade etmitir. Onun bu
husustaki grn anlatan ifadeler: Meslekleri bu olmad iin bu hususta hret bulmamtr 41 eklindedir.
B. DVNE
Lal Mehmed Fennin Dvnesi 28 iiri muhtev kk hacimli
bir divanedir. Aratrmalarmz sonucunda Dvnenin 4 adet yazma
nshas olduu tespit edilmitir. Bu nshalardan Sleymaniye Ktp.,
Drl-mesnev, nr. 400deki nsha, iinde bulunduu eserin 72b ile 78b
varaklar arasndadr. Tlik yazyla kaleme alnan eserin her vara 17
satrdan olumaktadr. Satrlar suyolludur ve fligransz, harl-saykall
nohud kat kullanlmtr. iirlerde geen Fen mahlaslar krmz
olarak yazlmtr. Bu nsha metin oluturulmas srasnda dipnotta D
olarak isimlendirilmitir. Karlatrmaya esas alnan ikinci nsha ise; zmir Mill Ktp nr. 1102, vr. 70b-75ada bulunan ve ksaltmasyla ifade
ettiimiz nshadr. Bu nshada da suyollu ve fligransz harl-saykall
nohud kat kullanlm ve iirler tlik yaz ile kaleme alnmtr. Satrlar
ve balklar bu nshada krmz ereve iine alnmtr. Nshann yukardaki D nshas ile bir baka benzer taraf, iirlerin ayn tertip srasyla
yazlmasdr.42 Karlatrmaya esas alnan bir dier nsha; Sleymaniye
Ktp., Halet Efendi, nr. 691, vr. 84b-89bdeki nshadr. Her varakta 19
satrn bulunduu bu nsha da tlik yaz ile kaleme alnmtr. iirler burada da krmz izgiler ile erevelenmitir. Tertip sras bakmndan dier
iki nshadan baz farkllklar arz etmektedir. Metin oluturulmas srasnda
tarafmzdan H harfi ile ksaltlmtr. Karlatrmaya esas aldmz son
nsha; Millet Ktphnesi, Ali Emr, nr. 358, vr.1a-4bde bulunmaktadr.
A harfiyle gsterdiimiz bu nsha, her vara 30 satrdan oluan ve
yine tlik yaz ile kaleme alnan bir eserdir. iirlerdeki Fen mahlaslar
krmz olarak yazlmtr. Bu nshada metin ereve iine alnmamtr.
39
40
41
42

Mstakm-zde, Tuhfe-i Hatttn, s. 481.

Hseyin Vassf, a.g.e., III, 130a.
Mstakm-zde, Tuhfe-i Hatttn, s. 482.
Metin oluturulmas srasnda D ve nshalar tertip sras bakmndan esas alnmtr.

251

Necdet ENGN

Lal Mehmed Fennin Dvnesi birisi ta bask olmak zere

kere de baslmtr. Bu basklarda Dvne, Hasan Sez Dvn ile birlikte
tabedilmitir. Bu basklardan birincisi: 1266 / 1849 ylnda Msrda Bulak
matbaas tarafndan yaplmtr. kincisi: 1267 / 1850 ylnda stanbulda
Matbaa-i mire tarafndan, ncs de: 1276 / 1859 ylnda ta bask
olarak yaplmtr. Bu basklarn hepsinde Sez Dvnyla birlikte baslan
Dvne, eserin sonunda 150 ile 159. sayfalar arasndadr.
Ayrca eser ahver elikolu tarafndan hazrlanan Dvn Sezyi-i
Glen, (stanbul 1985) adl eserin sonunda 265-277. sayfalar arasnda,
Sez-i Glennin eyhi Lal Mehmed Fen Efendinin Dvanesi
adyla yaymlanmtr. Fakat bu yaymda okuma ve vezin hatalarna fazlaca dld, transkripsiyon esaslarna da uyulmad gibi; ilm bir
eserde bulunmas gereken tenkitli bir metin almas yaplmam, eserin
nshalar karlatrlmamtr. Bundan dolay hem mellif hakknda bilgi
vermek; hem de, daha doru bir metin ortaya koymak amacyla eserin
tenkitli metninin oluturulmasna ve yeniden yaymlanmasna karar verilmitir.
Dvnenin muhtev zellikleri ise u ekildedir: Eser 28 iiri
muhtevdir ve genelde 5 beyitli gazel ve 5 bendli murabblardan olumaktadr. Eserde nazm ekli olarak 3 murabba ve 25 gazel vardr. Bu
iirlerden 3 tevhd, 5i mnacaat, 8i nattr. Geri kalan iirlerde tasavvuf esaslar anlatlmakta ve tler verilmektedir. Eserde 8 ayr arz kalb kullanlmtr. Bu kalplardan en ok remel ve hezec bahirleri tercih
edilmi, muzri ve mnserih bahirleri birer kez kullanlmtr. ki iir ise
hece ls ile kaleme alnm, bunlardan 17 nolu iir 5+5=10lu; 24
nolu iir ise, 7+7=14l hece ls ile yazlmtr. iirlerde kullanlan
aruz vezinlerini u ekilde toplu olarak ortaya koymak mmkndr:
iirlerde Kullanlan Vezinler

Bahri

Says

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
Me f ln Me f ln Me f ln Me f ln
Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln
Me f ln Me f ln Fe ln
Mef l Me f l Me f l Fe ln
Mef l F i l t Me f l F i ln
Mf te i ln F i ln Mf te i ln F i ln
Fe i l tn Fe i l tn Fe i l tn Fe i ln

Remel
Hezec
Recez
Hezec
Hezec
Muzri
Mnserih
Remel

13
3
3
3
1
1
1
1

252

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Sonu
Lal Mehmed Fen Efendi, Gleniyye tarkatna mntesib nemli
bir mutasavvftr. Az saydaki iirinden mteekkil Dvnesi onun iir
yetenei bakmndan iyi bir ir olduunu ortaya koymaktadr. Onun
Gleniyye tarkat ierisindeki yeri de son derece nemlidir. Bu alma
hem onun hayat hakknda bilgiler vermek; hem de, Dvnesini yaymlamak sretiyle onun iirlerini daha iyi deerlendirmek ve bylece irin
dnce yapsn meydana karmak imkann sunmak zere hazrlanmtr. Tamam tasavvuf neve ile sylenmi bu iirler, irin derin tasavvuf
altyapsn yanstmaktadr. te taraftan ahsiyeti bal altnda anlatld
zere, onun Sultan II. Mustafa ile olan mnasebeti, Osmanldaki tekkedevlet ilikileri hakknda baz ipular da sunmas bakmndan son derece
nemlidir.

253

Necdet ENGN

C. Dvne-i Lal Mehmed Fen

1*

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

Ey vcdula amunu farna oldu n

Mrde-ve bar-i fenda ar iken virp be

Y Reslallh ceml nr ir eyleyp

On sekiz bi leme yek lemas virdi iy

alm idi cmlesi ketm-i ademde b-vcd

Geldi bil-cmle burze ald nrudan cil

Olmasa bb- hviyyet bbna mift eger

Dr- vadet hir olmazd alurd der-am

tdi yt- vcd- a tefsr gn yz

Kef idp klli vchn omad erre af

Nrua nisbet d-lem olmad adr-i er

Buld uda melikle beer nev nem

Crm-i b-adle Fen yine afva muntar

Bildi an bir nighu cmle merya if
2

Me f ln Me f ln Fe ln
1

lh ref l yzden icb

oma bu hecr-ile urbetde y Rab

D: 72b ; : 70b ; A: 1a ; H: 84b.

4 eger: ger H.
Bu dvne aret-i Sez Sellemehullhu Tel ve Ebbedehnu pr mridleri
areti Pr Lal Efendi aretlerin male-i erfeleri olup teyemmnen ve teberrken Adet budur irde gelr bezme ekbir mefhmna mrt olnup bu
maalle ebt tarr olund. Naar- meramet-eer ve rniyyet-i fey-perverndan
cmlemizi ud ie-yb eyleye.
D: 73a ; : 70b-71a ; A: 1a ; H: 84b-85a.
1: icb: nib A.

254

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Grnsn ol ceml fitb

oma bu hecr-ile urbetde y Rab
2

uhra olup perde uhru

Gzmz nrn mav itdi nru
Delli olsaa bu pr-uru
oma bu hecr-ile urbetde y Rab

ridr bezm-i lhta bu cn

oma bu minet-i nstda an
Ceml gsterp aynel-ayn
oma bu hecr-ile urbetde y Rab

Beni mstara- bar- uhd it

Gne l erremz feyle cd it
Dai zde ez-enb-i vcd it
oma bu hecr-ile urbetde y Rab

Kerem l vir bu keretden ny

Ola t cnmuz vadet sary
Fen bulsun vcdndan Fen
oma bu hecr-ile urbetde y Rab
3

Me f ln Me f ln Me f ln Me f ln

Gel ey dil muhbi-i fey-i uddur ala-i tevd

Muaa mrid-i rh- lidur ala-i tevd

Pes anda nr- ikrullh ider mum hen-i nefsi

Yaup n nr eyler hddur ala-i tevd

Aceb mi yz evirse mnkir-i dil-asteler zr

Dev ua ehl inkra dddur ala-i tevd*

D: 73a ; : 71a ; A: 1a ; H: 85a.

3 dddur: ddur D; ; H.
Msrada geen ehl-i inkr tamlamas, tamlama eklinde okunduunda vezin hatasna sebep olduu iin yukardaki gibi tamlamasz ekilde okunmutur.

255

Necdet ENGN

Vcdu messin ey slik oyup gel pte-i aa

O dem li zer eyler kmydur ala-i tevd

Eger ket-i er-ile girerse bar- lhta

Fen vadete o reh-nmdur ala-i tevd
4

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

Cnu eyle mzeyyen zver-i tevd-ile

l ten smin-muraa cevher-i tevd-ile

Ol vcdudan mcerred gr ceml-i mula

ir-i sr leminde eh-per-i tevd-ile

Olma isterse mam- urbda abdl-uyb

Kes hevnu resini gel aner-i tevd-ile

lib olan dest-i andinden adeh n itmege

Dim hem-meclis olsun rehber-i tevd-ile

L-maallh alasnu fetine rb ise*

Hem-inn ol-l Fen ayder-i tevd-ile
5

Me f ln Me f ln Fe ln
1

Dil emrna dermn old tevd

Hevya t-i berrn old tevd

D: 73 b ; : 71a-71b ; A: 3a ; H: 85a.
1 cevher: zver H.
3 Ada yok.
4 andden: aydndan H.
L-maallh: Allah benimledir eklinde balayan hadsin ba tarafdr. Bkz:
Acln, smail b. Muhammed, Kefl-haf ve muzll-ilbs amme-tehara minelehds al elsinetin-ns, Beyrut 1352 / 1933, II, 173, hadis no: 2159.
D: 73b ; : 71b ; A: 1a-1b ; H: 85a-85b.
3 yzlerinde: yzlerinden A, H.
5 vcdu: vcd A.

256

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

dp mlk-i vcda kmin icr

Gl ire Sleymn old tevd

ay bura ad yzlerinde
Heme eyde nmyn old tevd

Gidp keret grndi vadet rf

Yine tevde burhn old tevd

Yanup nrun al nra vcdu*

Fen saa her an old tevd

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln l-t

*
6

Bilmeyenler derdi dermn bilmezler nedr

Dmeyenler aua irfn bilmezler nedr

Lev-i dilden men aref srrn rat eyleyen*

Drt kitb oyup fermn bilmezler nedr

Grmeyen keretde vadet srrn aynel-ayn

Kr- mder-zddur cnn bilmezler nedr

Alamayanlar altda remz-i mirc tamm

Fev-i mnda olan isn bilmezler nedr

Ey Fen itmeyenler lem-i srda sefer

Rz- sry duyup Sbn bilmezler nedr*

Nrun al nr: Nr stne nrdur Nr, 24 / 35.

D: 73b ; : 71b ; A: 1b ; H: 85b.
1 dermn: dermn D / irfn: irfn D.
2 fermn: fermn D.
3 cnn: cnn A / mder-zddur: mder-zdedr H.
4 isn: isn A / fev: ev H.
5 isry: esrr A / Sbn: Sbn A.
Men aref: Kim nefsini bilirse Allah bilir eklindeki hadisin ba tarafdr. Acln,
Kefl-haf, II, 262, hadis no: 2532.
sr: Gece yry sr, 17 / 1.

257

Necdet ENGN

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

Sil glden msiv nan ceml-i yri gr

Her neye basa o yzden ehre-i dildr gr

Gel vcdu ulmetin aldr aradan sen bu gn

Yarn anda b-tekellf perdesiz ddr gr

Mest olu-ben a- adan var yamaya vir

Gel be bul-l fenda yolu ire var gr

avr- dilde sr ile evr- hefti seyr idp

Cn gziyle l naar pes nrdan envr gr

Derd-i a al Fen blbl-i irfn olup

Bu glistn- cihnda r ko glzr gr
8

Me f ln Me f ln Me f ln Me f ln

udy cmle-i ey glen gller seni ister

Lisn- l ile gy olan diller seni ister

Ceml nr n ey yr olupdur gnden ikr

Yine byle iken her br gren ullar seni ister

uhrudur yine perde drdi lemi derde

Sen vechi her yerde bulan iller seni ister

Kimi mahr cellle kimi mesrr cemlle

Olup ser-mest ville o vllar seni ister

D: 73b; : 71a ; A: 1b-2a ; H: 85b.

2 sen: pes A.
D:74a ; : 71b ; A: 1b ; H: 85b-86a.
4 ser-mest: mest H.

258

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Fen a vcduda olup n-bd- bduda

lh fal u cduda bu gller seni ister
9

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

Ey vcdudur hviyyet gencin drna der

L-taayyn flin mift m-zal-baar*

Ey vcd mahar- t unur- pk laf

Nrua nisbet d-lem bir er- mutaar

Deyr-i lemde muavver olan ekl rusm

Olmasa na itmez idi an na- uver

Manar- t- eadsin bildk an bhesiz

Mecma- kll sendedr ecz-y lem bar ber

Mm mmkndr eadden Amedi far eyleyen

Byle grmezse Fen b-baarsn b-baar
10

Mf te i ln F i ln Mf te i ln F i ln

9
*
10

Ey ki hezr fern bu nice cnn olur

olan kiiler Byezid-arn olur

Besle bu gn teni nimet-i irfn-ile

ir anu nimeti mrike her an olur

Aa degi varu yoklu-ile var idp

Mr-i dil-i n maa perrn olur

Nefs odndan sakn dil all yakmasun

Mlik-i nefs olanu r Sleymn olur

D: 74a ; : 72a ; A: 1b ; H 86a.

M zal-baar: Gz kaymad Necm, 53 / 17.
D: 74a ; : 72a ; A: 1b ; H: 86a.
1 cnn: suln H.

259

Necdet ENGN

Sil kdrt- uverden Fen albi

Kim kederi def ide dnyede ol n olur
11

Mef l F i l t Me f l F i ln
1

Bar-i fenya al olan Glenlerz

Drr-i bey marec olan Glenlerz

Pervne-ve celle per bl yaup

Mav id-ben varn h olan Glenlerz

Cn mri evr- dili cmle seyr idp

Nr- eadde t hec olan Glenlerz

Tedrs-i ilm idp ders-ne-i aybda

lm-i lednni mntec olan Glenlerz

Srr- udy srr- Srrden Feniy

Az ile albe mdrec olan glenlerz
12

Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln

11
12

Y Rabben y Rabben eyle bizi ifn-y a

Envr- t- bat-ile olna yz ibk-y a

Eyle mnevver albimz andl-i irfnu ile

r- nr- Rabla ten r ola mev-y a

Ol erbeti sun kim bize ola tm misk anu

Dest-i abbden mdm n itsn ol ab-y a

D: 74b ; : 72a A: 2a ; H: 86a-86b

D: 74b ; : 72a-72b ; A: 2a ; H: 86b
1 olna yz: olnur D; ; H.
2 ten: Ada yok.
3 mdm: dim .

260

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Y Rab o urb ber-devm ile virem hel min mezd*

Cn tene-dil olsun kebb oulmasun yara-y a

Eyle arbt- ademde zii mest arb

f- anatde Fen olasn an-y a
13

Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln

1

Y Rabben y Rabben eyle bizi mev-y a

Dil mlki olsun iyn skin ola an-y a

Ten kiverin ldum arb nefs-i eyn askerin

Teyd-i r- uds-ile fet eylesn Dr-y a

Y Rabbi a gl gkin ebr-i sivdan ser-te-ser

B-iticb hir ola t u ft esm-y a

Au ayn-ender-ayn grmege lkin gz gerek

Srrn b-baar ile eyle bizi bn-y a

fk u enfs her ne var memr amr- a-ile

Blbl finda gl gler lem olu sevd-y a

Eyle refm Glen ala srr- Manev

Kef ola remz-i Menev all eyleyp Moll-y a

Dilber Fen ikr ebr urb af ider

Vulat fen-ender-fen byle dimi dn-y a
14

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

13

14

Bar-i vadetde vcdu gevheri al- ul

Sen ile buld bulan aa vulat y Resl

Hel min mezd: O gn cehenneme doldun mu? deriz. O da daha var m? der. Kf,
50 / 30.
D: 74b-75a ; : 72b ; A: 2a ; H: 86b
3 Rabbi: Rab A / gkin: gzin A.
D: 75a ; : 72b ; A: 2a ; H: 86b-87a
4 vcdu: vcd A.

261

Necdet ENGN

nki eynu med mebdei nru sen

Old eflk-i vcduda ulyla ufl

Mazen-i esrr- aybl-aybsn yo bhemz

Mala- envrsn necm amer ems saa ul

Oldu imkn- vcdu cmi ey t- erf

hir bn sensin knhe irmez ul

Ey Fen atre bari nicesi med eyleye

erre emsi ya ne vechiyle idi-serdr uml
15

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

S-i bezm-i elest mey-nesidr bu gl

Devr ider amr- ledn peymnesidr bu gl

On sekiz bi lemi bir avede seyrn iden

Peyk-i aret rh- a merdnesidr bu gl

M-i nsn- aatden olupdur mncemid

Bar- tu b-bedel drdnesidr bu gl

lem-i srda hev-y H ile pervz iden

Mr-i au b- tende lnesidr bu gl

em-i m-z mam u menzile meyl eylemez

Bilmedm au Fen ya nesidr bu gl
16

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

15

16

em-i cem-i bezm-i Hdan pr-iydur Ren

S-i cm- ezelden reh-nmdur Glen
Geldi bu mr dile dilden direm dim bun
Glenyem Glenyem Glenyem Glen

D: 75a ; : 72b-73a ; A: 2b ; H: 87a

5 bilmedm: bilmedi A / ya: y D; H.
D: 75a-75b ; : 73a A: 3b ; H: 87a
3 af: cef A.

262

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Diller ire vadet esrrn ayli itdi na

Eyledi nstye keyfiyyet-i lht ba
rtib itdi o emse i bu glm erre-ve
Glenyem Glenyem Glenyem Glen

afvetin cebesi erv lup pr-iy

Naresinden geldi ecsma dretden reh
Bilr erbb- aat kim degil c-y af
Glenyem Glenyem Glenyem Glen

B- avseynde ev edn snblidr ey asan*

L-maallh glenin bir glidr ey asan
Mridim mridi gerek veldr ey asan
Glenyem Glenyem Glenyem Glen

Ey Fen birbirinden nr nr it itibs

Bulasn inn enellh nrn eyle iltims*
Silsile kime irer dirse baa ey a-ins
Glenyem Glenyem Glenyem Glen
17

5+5

17

Serseri gezme ey dil yabanda

Her ne ararsa sendedr sende

retde geri bir kur tensin

Mande cnsn Mr- bedende

n srr- cnn glde her an

Bil ar- Ramn old dil tende

Mest ol eyleme her yaa yelme

Bir drre ir kim olmaz Adende

Fe-kne be avseyni ev edn: O kadar ki iki yay aras kadar, hatta daha da yakn
oldu. Necm, 53 / 9.
Hallc- Mansra atfedilen inn enallh veya enel-hak szleri iin bkz: skender
Pala, Ansiklopedik Divn iiri Szl, stanbul 1998, s. 127.
D: 75b ; : 73a A: 3a ; H: 87b

263

Necdet ENGN

Gel ey Fen bul-l bey

B-hde davyla itme ande
18*

Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln Ms tef i ln

1

ems-i ruu her errede pinhn idersin dostum

U her bir laada giryn idersin dostum

Gh cellle aa girye v zr ldrup

Gh cemlle an andn idersin dostum

bn yznde her nefes sn hveyd eyleyp

U gziyle ol yzi seyrn idersin dostum

Au arbn iirp meyne-i aybda aa

Ser-mest medh eyleyp ayrn idersin dostum

albi tfengine Fenn koyup brd- a

te-i evle an szn idersin dostum
19

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln

18

19

Nr- a itdi tecell kime nr- nrdan

Gediler anlar behit hem ur u rdan

Bar-i nra ar olu-ben old anlar b-nin

Oldlar ayy- ebed mstan nef-i rdan

Nr- dilden hem- Ms itibs- nr idp

nir- dil-nmn old aa dil rdan

D: 75b-76a ; : 73a ; A: 2b ; H: 87b

1 U: U H; D.
Bu azelin mra- evvelini Lal Efendi aretleri uddise Srruh ind buyurup
mra- nsini Sez Efendi aretleri iml buyurup bu l zre azel-i erf tekml
olunmdur.
D: 76a ; : 73b ; A: 2b ; H: 87b

264

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Mlik-i mlk-i Sleymn pdih- tat- dil

Bu cihnda kendyi kemter utanlar mrdan

Bil Fen addi avru taadd eyleme

Bul udnu rametini olma avm-i Brdan
20

F i l tn F i l tn F i l tn Fi ln

20

Ger aber orma dilerse baa ey dil yrdan

Saa sensin perde ancak ehre-i dildrdan
fil olma gel bu genci urtar i bu mrdan
Gresin her laa yri kl gzer ayrdan

Sil kdrt- suverden gel gl levin bu gn

r-gr z ol mama anda id dnki gn
Kalma non ire furat elde iken ol btn
rteye oyma z urtar bu gn bu brdan

Bezl-i madr ile sende almasun al eer

Nr- aa yle yan kim mav ola cmle keder
Kendi yo eyle vadetde budur anca hner
l-i ecz-y vcdu slike envrdan

Bizi ald bu diyra bunda oldu biz arb

h- eb firat ab ola m y arb
Ortadan alsa bu varlk kef olur ry- abb
Gresin inn enellh nrn ey dil nrdan

Ey Fen gel fen barinde ol mil-i adef

Ama azn t kemlin bula drr-i men aref
Her ne gelse dostdan o gr bulasn t eref
B- vadet blbli semez glini rdan

D: 76a-76b ; : 73b ; A: 2b ; H: 87b-88a

2 iden: ide id A // irteye: irte: ; H.
3 slike: slikn D; H.

265

Necdet ENGN
21

Me f ln Me f ln Me f ln Me f ln
1

El ey lib-i slik orar ise msemmdan

Bulursu aa vulat rh- tevd-ile esmdan

Vcdudur icb ancak aa ulmt- nrn

An bil-cmle mav eyle uyarsn bu muammdan

Gl mirtna ur ayal gresin bunda t a*

Gremez yrini anda bulnan bunda amdan

Cemlin ar idp cnn seni davet ider her an

Ki srr- emme vechullh alup Rabb-i ecldan*

Tecell-i cemli ar idpdr lemi dndur

Fen a gz a-bn olup gr bu tecelldan
22

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln

21

*
*
22

Tekye-i rnda dim u ekr- H

Srr mirtnda her dem du ddr- H

Mekteb-i albinde dersi nefy ile ibt olan

albi afletden ber olup olur b-dr- H

Her kim afel-afda ikr fikri H olur

Dest-i zlf-ile anu cn olur b-dr- H

Allh Allh alayan i bu muamm remzini

rif-i billhdur gli biraz envr- H

D: 76b ; : 73b-74a ; A: 2b ; H: 88a

3 Gremez yrini anda bulnan: Gre yrin anda an olmayan A; Gre yrin anda
an olnan D.
Vezinde bir hece fazladr. Fakat btn nshalarda bu ekilde gemektedir.
emme vechullh: Nereye dnerseniz Allahn yz oradadr Bakara, 2 / 115.
D: 76b ; : 74a ; A: 3a ; H: 88a-88b

266

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

Ey Fen nefs alb al u rn bir iden

Bulur elbetde ayt- ayyibe ol yr- H
23

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln
1

sumn- snesinde rif esrr- H

Ar- cisminden anu ir ider envr- H

Men aref dersin vcd nsasndan oyan

Her zamn diyp enel-a olur ol ber-dr- H

ems-i ryla sem- manevsin seyr iden

Fet olup bb- aat kef olur ddr- H

Derd-i a ksib ol kim ayn- dermn andadur

Vl olmaz o derde olmayan bmr- H

Mest medh ol Fen um- Hdan n idp

urtlup ol b u rdan olasn b-dr- H
24

7+7

23

24
*

Knt kenzen mift sensin y Reslallh*

Srr- abebt fett sensin y Reslallh

Olup mahar- esm nrula mu ey

Tre-i gn mib sensin y Reslallh

Sendedr heme lem ar feriyle dem

Cmle ey erv sensin y Reslallh

D: 76b-77a ; : 74a ; A: 3a ; H: 88b

2 Her zamn diyp: H diyp A; Her diyp D.
D: 77a ; : 74a ; A: 3a ; H: 88b
Knt kenzen: Ben gizli bir hazine idim. Bilinmeyi istedim bu nedenle halk (tm
mevcdt) yarattm eklindeki hadisin ba tarafdr. Ahbebt ibaresi de bu hadiste
gemektedir. Bkz: Acln, Kefl-haf, II, 132.

267

Necdet ENGN

Eb oluben erva hem m olup eba

au r- rar sensin y Reslallh

N itdr Fenye bezmde fen cmn

nki her var m sensin y Reslallh
25

Me f ln Me f ln Fe ln

25

lh virdini erzn eyle

Benm derdme dermn derd olsun
Bu glm vechin ayrn eyle
Benm derdime dermn derd olsun

Umarum refidp benlik icbn

Baa gster ceml fitbn
r derd ile au arbn
Benm derdime dermn derd olsun

Olup ar-b- tevdle ser--p

Dil olsun mh gibi lib-i m
Disn hel min mezd yevmen fe-yevm
Benm derdime dermn derd olsun

Medr eyle baa derd bu yolda

Baa olsun mib bar u berde
aleb itdkce senden em bu derde
Benm derdime dermn derd olsun

Fenn vcdna fen vir

Bu derdine anu derd if vir
Fen ire be-ender-be vir
Benm derdime dermn derd olsun

D: 77a-77b ; : 74b ; A: 2b-3a ; H: 88b-89a

2 r derd ile: ird yle A.

268

[Lal Mehmed Fen Efendi ve Dvnesi]

XXV, zmir 2007,

ss. 241-270

26

Fe i l tn Fe i l tn Fe i l tn Fe i ln
(F i l tn)
(Faln)
1

n iy virdi amu leme vech gnei

Buld ol nr-ile bulan yine sen mh-vei

lem-i mande tu gher-i lht

Old nstda velkin Him v ure

Rz u eb ems amer mabaa imet-kr

Biri abb birisi nimetin b-kei

Kerem nn nki ded fa

oyladu enfs-i Rm u Arab-ile abei

Barmandan cereyn eyleyen b bir kez

N idenler ebed grmeyeler h aa

Mertebe old-n ar- bernden erfa

Dkilp fere melik od ayala ba

Bezm-i uda nedm it bu Fen ulu

Derdi ola cra-ke kll adtin ve a*
27

F i l tn F i l tn F i l tn F i ln

26
*
27

Muaf- sni sen vechle tefsr eyledi

yet-i vechi vchn ad teysr eyledi

Ktib-i udret sen lev-i vcdu stne

Nsa-i evfn tasr tarr eyledi

D: 77b ; : 74b ; A: 3b ; H: 89a

Bil-adti vel-aiyy: sabah akam Enam, 6 / 52.
D: 77b ; : 74b-75a ; A: 3b ; H: 89a-89b
3 uufn: uhuf D; H.

269

Necdet ENGN

Fet idp ders-ne-i nruda t uufn

tn tuda ol tna tarr eyledi

Cmi-i yt u arufdur vcdu ser-te-ser

Eyleyp urna tevem saa tevr eyledi

Y Reslallh elin al bu Fen benden

oma ayalarda nefsi an tesr eyledi
28

Mef l Me f l Me f l Fe ln

28

Ez-ketm-i adem ry- adem ala ddi

Ayna o dem nr- vcd ala ddi

Old nice bi u ma hveyd

Glzr- cihn ire aceb velvele ddi

mn- baretle naar olsa bu srra

Gl mahar- nz old niyz blble ddi

Ad gibi r icbn ru- glden

Ferydda iken blbl-i eyd gle ddi

Srr- eadi ry- mehirde Fen

Grdigi gibi rif-i billh bile ddi

D: 78a ; : 75a ; A: 3b ; H: 89b

270