Upravljivi trofazni mosni ispravlja prikljuen je na 220 V, 50 Hz.

Induktivitet
izvora je 0,8 mH. Zanemarujemo unutarnji otpor izvora i pad napona na tiristoru
1. Nacrtajte valne oblike izlaznog napona i struja tiristora pri =30
2. Nacrtajte upravljaku karakteristiku VAV/ za struju troila I=30 A kao
parametar
3. Za kut upravljanja 30 nacrtajte graf VAV/I
4. Izraunajte kut komutacije za kut upravljanja 30
Rjeenje:
1. Program Simplorer omoguava vie naina generiranja okidnih impulsa. Jedan
od njih prikazuje (sl. 1). Trenuci okidanja tiristora paljivo su generirani redom
(Th1-Th6-Th2-Th4-Th3-Th5).
TRIANG3
COMP3

TRIANG2

COMP2

TRIANG1

COMP1

L1
TH1

TH2

TH3

L2
L3
E1

E2

E3

I1

TH4
TRIANG6

TRIANG5

TRIANG4

TH5

TH6

COMP6

COMP5

COMP4

Sl. 1. Shema spoja trofaznog mosnog usmjerivaa

Sl. 1. prikazuje shemu spoja trofaznog mosnog usmjerivaa. Budui da je na

izlazu spojen strujni izvor: to je izvor, a to troilo ovisi samo o kutu
upravljanja tiristora. Pulznost sklopa je 6. Valni oblici prikazani na sl. 2. prikazuju
usmjeriva u ispravljakom reimu rada pri kutu upravljanja =30.

QuickGraph1
4.22e+002

4.22e+002

3.00e+002

3.00e+002

2.00e+002

2.00e+002

1.00e+002

1.00e+002

-1.00e+002

-1.00e+002

-2.00e+002

-2.00e+002

-2.88e+002

COMP1.VAL
COMP2.VAL
COMP3.VAL
I1.V
VM1.V
VM2.V
VM3.V

2.68e-003

1.00e-002

1.50e-002

2.00e-002

2.50e-002

3.00e-002

3.57e-002

-2.88e+002

Sl.2. Valni oblici izlaznog napona (tamno modro), faznih napona

i pripadajuih upravljakih impulsa

Pogledom na simulirane valne oblike jasna je definicija pulsnosti (broj poluvalova

ili krnjih poluvalova unutar jedne periode). Na sl. 3. prikazane su struje pojedinih
tiristora istim redom kao to su i oznaeni na shemi spoja. Radi bolje
preglednosti uzeto je razliito mjerilo za katodnu ("gornju") i anodnu ("donju")
grupu tiristora.

QuickGraph2
7.00e+001

7.00e+001

6.00e+001

6.00e+001

5.00e+001

5.00e+001

4.00e+001

4.00e+001

3.00e+001

3.00e+001

2.00e+001

2.00e+001

1.00e+001

1.00e+001

-1.00e+001

TH1.I
TH2.I
TH3.I
TH4.I
TH5.I
TH6.I

5.00e-003

1.00e-002

1.50e-002

2.00e-002

2.50e-002

3.00e-002

3.50e-002

4.00e-002

-1.00e+001

Sl.3. struja tiristora u 1. grani s lijeva (crveno), u drugoj grani (zeleno)

i u treoj grani modro

Na sl. 3 je vano primjetiti da tiristori u istoj grani (npr Th 1 i Th4) ne mogu voditi
istovremeno. U suprotnom bi to znailo kratki spoj. Sa sl. 3. je tako vidljivo da
kada vodi Th1 (crveni gornji valni oblik) Th 4 ne vodi (crveni donji valni oblik). Ista
konvencija vrijedi i za druge dvije grane (zelena i modra).
2. Kao to je prikazano u primjeru s poluvalnim ispravljaem postoje dvije
univerzalne formule za izraun izlaznog napona:
U prvom sluaju je izlazni napon funkcija kuta komutacije:


pVm
cos cos
sin

,
2
p

VAV

a u drugom funkcija struje kroz induktivitet izvora (odnosno kroz troilo):

VAV

pX
Vm

sin cos
I
p
p
2 .

Kombinacijom obiju formula mogue je povezati struju troila i kut komutacije.

cos cos XI

Vm sin

Za crtanje obiju karakteristika upotrijebit emo jednadbu:

VAV

pX
Vm

sin cos
I
p
p
2

raunamo
V
220

I 30

Vm V 2

p 6

f 50

L 0.0008

2 f
VAV

p L I

sin p cos
2

p Vm

500

VAV ( )

500

20

40

60

80

100

120

140

160

180

180

Sl. 4. Upravljaka karakteristika zadanog izmjenjivaa

Za kutove upravljanja vee od 90 sklop prelazi u izmjenjivaki reim rada

(srednja vrijednost napona na troilu je negativna) i strujni izvor se ponaa kao
izvor, a mrea izmjeninog napona kao troilo. To je posljedica promjene
polariteta mrenog napona, odnosno promjena kuta upravljanja.
Znatno elegantija izvedba zadanog spoja koja omoguuje verifikaciju izrauna
(upravljake karakteristike) prikazana je na (sl. 5.). Dodatne knjinice sa gotovim
"upravljakim modulima" (makroima) moe se dobiti besplatno na stranicama
zavoda za elektrostrojarstvo (FER- Zagreb).

Pilasta funkcija se moe iskoristiti za kontinuiranu promjenu kuta upravljanja

(sl. 5) i za promatranje pojava koje karakterizira razliit kut upravljanja unutar
jedne simulacije (sl.6).
UPR

6
alfa
TH1

TH3

TH2

L1
L2
I1

L3
E1

E2

E3

TH4

TH5

TH6

Sl. 5. Shema spoja trofaznog, mosnog upravljivog izmjenjivaa s upravljakim sklopom

Na sl. 6. takoer su prikazani i valni oblici faznih napona u istom mjerilu kao i
napon na troilu.
6.01e-003

1.52e+002

2.00e-002

3.00e-002

QuickGraph1
4.00e-002

5.00e-002

6.00e-002

7.00e-002

7.82e-002

1.52e+002

1.00e+002

1.00e+002

5.00e+001

5.00e+001

-5.00e+001

-5.00e+001

-1.00e+002

-1.00e+002

-1.52e+002

UPR.Trigger1
UPR.Trigger2
UPR.Trigger3
UPR.Trigger4
UPR.Trigger5
UPR.Trigger6
VM1.V
VM2.V
VM3.V
VM4.V

6.01e-003

2.00e-002

3.00e-002

4.00e-002

5.00e-002

6.00e-002

7.00e-002

7.82e-002

-1.52e+002

Sl. 6. Valni oblik napona na troilu za razliite kuteve upravljanja

Vrijednost srednjeg napona nije prikazana zbog preglednosti slike. Pri tome je
analogija s upravljakom karakteristikom (na sl. 4) oita. Vano je primjetiti da
kada kut upravljanja prekorai vrijednost maksimalnog kuta upravljanja (sl. 6)
dolazi do prekretanja. To je stanje jo neugodnije od kratkog spoja (izvora ili
troila) jer usmjeriva ponovno poinje djelovati kao ispravlja (posljednja

poluperioda na "crvenoj" fazi), te se njegovo djelovanje superponira (podupire) s

djelovanjem izvora istosmjernog napona (stuje) koji je, do trenutak ranije,
izmjenjivao napon, te je svoju energiju slao u izmjeninu mreu.
3. Slino kao u primjeru trofaznog poluvalnog usmjerivaa raunamo izlaznu
karakteristiku:
V 220
f 50

1 30
1

180
p 6

2 f

L 0.0008

Vm V 2

VAV ( I)

p L I

sin p cos
2

p Vm

300

200
VAV ( I)
100

10

15

20

25

30

35

40

Sl. 5. Ovisnost izlaznog napona o struji troila (pad napona uslijed komutacije)

Sl. 5. pokazuje ovisnost izlaznog napona o izlaznoj struji. Iz karakteristike je

jasno da je posljedica induktiviteta izvora ekvivalentna posljedici unutarnjeg
otpora izvora.
4. Kut komutacije je mogue jednostavno izraunati upotrebom programskog
paketa Mathcad.

Vm 311
I 30
f 50

L 0.0008
p 6

180 acos cos 2 f L I

Vm sin

5.161