OSMANGAZ NVERSTES

MHENDSLK MMARLIK FAKLTES

ENDSTR MHENDSL BLM

RETM YNETM
ve
RETM PLANLAMASI

Ders Notlar

Hazrlayan:
Prof.Dr. Nihat Yzgll

Mart-1998

NDEKLER
Sayfa
1. GR........................................................................................................1
2. RETM PLANI
2.1 Biimsel retim Plan...................................................................
2.2 retim Plan Hazrlama Yntemleri..............................................
2.2.1 Tablolama yntemleri......................................................
2.2.2 Dorusal programlama teknikleri.....................................
2.2.3 Dier teknikler.................................................................
3. RETM PROGRAMI
3.1 retim Programnn Girdileri........................................................
3.2 Kapasite Kstlar..........................................................................
3.3 Yapsal Nitelikler..........................................................................
3.4 evrim emalar............................................................................
3.5 retim Programnn Gzden Geirilerek Dzeltilmesi...................
4. MALZEME GEREKSNM PLANLAMASI
4.1 MRPye Genel Bak....................................................................
4.2 MRP Girdileri...............................................................................
4.3 MRP ktlar...............................................................................
4.4 rn Yaplar................................................................................
4.5 MRP Tipleri..................................................................................
4.6 MRP Hesaplamalar......................................................................
4.7 MRPde Parti Byklnn Belirlenmesi...................................
5. STOK KONTROLU
5.1 Stok Kontrol Sistemlerinin Tipleri.................................................
5.2 Stok Kontrol Modelleri..................................................................
5.3
6. ZELGELEME
7. TEDARK VE SATIN ALMA
8. BAKIM

1. GR

1. RETM SSTEMLER RETM PLANLAMASI

1.1. YNETM ve PLANLAMA FONKSYONU
Mal ve/veya hizmet retmek amacyla tasarlanarak kurulan retim ve/ya servis
sistemlerinin

varlklarnn

srdrlebilmesi,

ancak

salkl

ve

tutarl

bir ekilde

ynetilmeleriyle mmkndr. Bu derece nemli sorumluluu olan ynetimin farkl tanmlar

yaplmtr.
En basit tanmyla ynetim, bir eylerden baka bir eyler elde etmektir. Baka bir
tanma gre ise ynetim rgtsel hedeflere erimede yer alma srecidir.
Ynetim srecinde drt temel fonksiyon yer almaktadr. Bunlar planlama, rgtleme,
ynlendirme ve kontrol fonksiyonlardr. Birbirleriyle ilikileri ekil 1.1.'de grlen bu
fonksiyonlar, izleyen paragraflarda ksaca tanmlanmaktadr.

Planlama

Kontrol

rgtleme

Ynlendirme

ekil 1.1. Ynetimin Fonksiyonlar

Planlama:

Yneticiler

rgtsel

hedeflerini

planlama

fonksiyonu

ile

gelitirmektedirler. Planlama olarak gerekletirilen ilemler dier fonksiyonlarn ncs

durumundadr. Ancak rgtlerin tam olarak oluturulamad ortamlarda planlama
fonksiyonunun gerekletirilmesi olanak ddr. retim sistemleri asndan yaamsal nemi
olan planlama fonksiyonu iin yaplan bir tanma gre, yneticiler "ne yaplacana, ne
zaman yaplacana, nasl yaplacana, kimin yapacana karar verme durumundadrlar.

rgtleme: Ynetimce hazrlanan planlar dorultusunda hedefler belirlendikten

sonraki fonksiyon ngrlen ilemleri gerekletirecek olan igc ve malzeme
kaynaklarnn rgtlenmesidir. Kaynaklarn salanmas ve datlmasnn yansra, yaplacak
ilerin egdmnn salanmas da gerekmektedir. Salanacak kaynaklar arasnda uygun
nitelik ve niceliklerde igc de bulunmaktadr.
rgtleme

fonksiyonu

zellikle

tasarlanm

bir

yap

dorultusunda

gerekletirilmelidir. Bu yap erevesinde alt birimler ve bu birimler arasndaki ilikiler de

tanmlanmaldr.
Ynlendirme: Ynlendirme stlerin astlarn etkiledii bir eitsizlik sistemi olarak
tanmlanmaktadr. Szkonusu sistemde, yetkili yneticiler rgtsel hedeflere ulamak iin
igcne yn vermektedirler. Bununla birlikte ynetim bilimindeki gelimeler ve bunun
dorultusunda retim ynetimi teknolojilerinin gerekleri dorultusunda ortaya kan katlmc
ynetim ynlendirmede igrenlerin de yer almasn gerektirmektedir.
Kontrol: Her kademedeki yneticiler, ilgi alanlarndaki ilerin yolunda gitmesinin
sorumluluunu tamaktadrlar. Bu amala gerekletirilen fonksiyon kontrol olarak
isimlendirilmektedir.
Ynetimin kontrol fonksiyonu, en basit ekliyle, arzulanan sonulara doru
performansn yaklatrlmasdr. Gerekte kontrol fonksiyonu yukarda tanmland ekilden
ok daha karmaktr. Bu dorultuda yneticiler performanslarn deerlendirebilmeli, oluan
problemleri grebilmeli, krizleri ortaya kmadan nce farkedebilmeli, beklenmedik olaylara
kar duyarl olabilmeli, ve tm bunlar gerekletirmenin yansra, sonutaki baaryla
baarszlk arasndaki fark ortaya koyacak saysz kk kararlar verebilmelidirler.
Kontrol planlama fonksiyonunun tamamlayc fonksiyonudur. Yneticiler ne
yapacaklarn belirlemek iin planlar hazrlarlar ve yaptklarndan ne tr sonular elde
ettiklerini kontrol ederler. Bu dorultuda, rgtn genel ynetiminde olduu kadar, retimin
ynetiminde de planlama ve kontrol byk nem tamaktadr. Bu nemin temel
nedenlerinden birisi, retim faaliyetlerinin malzemeye deer katmalar, retim d
faaliyetlerin ise rgte maliyet yklemeleridir. Bu adan deerlendirmeler yaplnca izleyen
sonuca varlmaktadr: retim birimin ve giderek onu iinde bulunduran sistemin varlnn
srdrlmesi ancak ve ancak yeterince zenli yapda, salkl ve tutarl planlarn
hazrlanmas, buna bal olarak ta bu planlara uyumlu bir ekilde faaliyetlerin
gerekletirilmesi ile mmkn olabilecektir.
1.2. RETM ve STOK YNETM

retim ve stok ynetimi rnlerin imalat ve datmn salayacak sistemlerin

tasarm, iletimi ve kontrolu olarak tanmlanmaktadr. retim ve stok ynetimi lojistik
zincirinde farkl seviyede uygulanacaktr.
-Perakende sat seviyesi
-Toplam sat (ana depo) seviyesi,
-malat seviyesi.
Bu seviyelerden, imalat ortamlar ok farkl ekillerde grlebilmektedir. Bu deiik
grntler hammadde farkll, rn eitlilii, sreteki ilemlerin duyarllk dereceleri, vb.
ekillerde olabilmektedir. retim ve stok ynetimi, yer ald ortamlardaki durumuna ve iin
niteliine gre eitlilik gstermekle birlikte, tmnde ortak bir ekilde yakn iliki iinde
olan iki faktr bulunmaktadr. Bu faktrler unlardr:
i) rgtteki alanlar,
ii)Tutarl, ok iyi tanmlanm bir planlama ve kontrol sistemi iin gereksinim
rgtlerdeki retim ve stok ynetim biimi rnlerin yapl amacna ve/ya retim
sre tipine gre deiiklik gstermektedir. zleyen paragraflarda bu snflandrmalar ele
alnmaktadr.
1.2.1. rnlerin Yapl Amacna Gre Snflandrma
rnler retim ve stok ynetimi asndan farkl ekilde ayr ayr veya bunlarn
deiik birleimlerinde yaplabilmektedir. Bunlar;
i) Stoklama amacyla retim yapmak ve mteri talebini stoklardan karlamak,
ii) Sipari alndnda rnlerin montajn yapmak, bu amala gerekli para, grup,
ve/ya alt montajlar stoklarda bulundurmak,
iii) Sipari alndnda istee gre rnleri imal etmek, bu amala stoklarda gerekli
malzemeleri bulundurmak,
eklindedir.
Bu sistemler arasndaki seimin temel belirleyicileri ise,
-malat sreleri,
-Mterilerin rnlerini teslim almak iin beklemeye rza gsterecei sreler,
-Mteriye sunulacak hizmetin seviyesidir. rnein, mterinin istedii rn teslim
almak iin bekleyebilecei sre, rnn imalat ve/ya montaj sresinden daha ksa ise,
mteri

talebinin

karlanabilmesi

iin

ilgili

gerekmektedir.
1.2.2. retim Sre Yaplarna Gre Snflandrma

rnden

stoklarda

bulundurulmas

retim ortamlar yaplarna gre farkl snfta toplanmaktadr. Bunlar:

-Ak tipli imalat,
-Atlye tipi imalat,
-Sabit yerleimli imalat,
eklinde olmaktadr.
a) Ak Tipli malat: Bu tip imalat ortamlarnda rn her zaman ayn ilem noktalarn
izlemektedir.

Bu

nedenle

ak

tipi

atlyelerde

rne

gre

tesis

yerleimi

gerekletirilmektedir. Uygulamada drt farkl ekilde grlmektedir:

i) Srekli ak tipi,
ii) Tekrarl ak tipi,
iii) Srekli ve tekrarl ak tiplerinin karmas,
iv) Kesikli ak tipi,
Srekli ak tipi ounlukla sv veya toz eklinde rnlerin retiminin gerekletirildii
ortamlardr. Bunun tipik rnei petrol rafinerileridir. Tekrarl ak tipi ise belli bir rnn
farkl modellerde retilmesinde szkonusu olmaktadr. Srekli ve tekrarl ak retim
tiplerinin genel karakteristikleri u ekilde sralanabilir:
i) srete sabit bir hzla hareket etmektedir.
ii) Malzemelerin ilenmesi ve atlye ii tanmas iin gerekli donanmlar belli bir tip
rnn retimi iin tasarlanmaktadrlar.
iii) retim sreci atlye ii tamay enkkleyecek ekilde dzenlenmektedir.
iv) rn veya srete iyiletirmeler yapmak iin retim hattnda kk deiiklikler
yaplabilir. te yandan geni boyutlu deiiklikler pahalya mal olmaktadr.
v) retim hattnn bo kalmamasna zen gsterilmektedir.
vi) Stok planlamas ve kontrolu retim hattnn hzna gre dzenlenmektedir.
Malzeme ve paralarn srekli elverililii nemlidir.
vii)

retim

hattndaki

istasyonlarnn

kapasitelerinin

dengeli

olmas

hedeflenmektedir.
viii) Donatlarda veya alan saysnda gerekli dzenlemeler yaplmakszn ak hz
nemli dzeyde deitirilemez.
ix)Sabit maliyetler yksek, deiken maliyetler ise olduka dktr.
b) Kesikli Ak Tipli malat: Bu tip imalat sreleri fonksiyonel olarak srekli veya
srekli tekrarl ak tipine benzemektedir. Aralarndaki farkllk kesikli ak tipli imalatta ayn
tesiste iki veya daha fazla rn eidine yer verilmesidir. Kesikli ak tipli imalatta tezgah

veya retim band hazrlama sreleri uzun olduu iin her rn iin imalat evrimleri birka
saat veya birka gn srebilmektedir. Bu tipin temel karakteristikleri u ekilde sralanabilir:
i) Donatlar daha genel amal olup, bunun sonucunda srekliye gre daha az
etkendir.
ii) Donat ve igrenlerin srekli olarak izelgelenmesi gerekmektedir.
iii) Farkl bir rnn imalatna geileceinde gerekli ayarlamalar yaplmaldr.
Son yllardaki tketici davranlarndaki deiimler retim firmalarnn rn
yelpazelerini geniletme gereini ortaya koymutur. Buna bal olarak, firmalar srekli ak
tipini uygulamakta zorlanmakta veya bunu uygulama anslar kalmamaktadr. Hem
rnlerinde eitlilii salamak, hem de maliyet artlarnn nne gemek iin yaplan
aratrmalar sonucunda yeni retim ynetimi teknolojileri gelitirilmitir. Bunlarn iinde en
farkl gze uygulama alan bulanlar MRP II (retim Kaynaklar Planlamas) ve JIT (Tam
Zamannda retim) olmutur.
c) Atlye Tipi malat:

1. GR
En genel ekliyle, rn veya hizmet oluturulmas yoluyla topluma deer
yaratan sistemlere "retim sistemleri" denir. retim ynetimi, bir iletmenin elinde
bulunan malzeme, makina ve insangc kaynaklarnn belirli miktardaki mamuln
istenilen kalitede, istenilen zamanda ve mmkn olan en dk maliyette retimini
salayacak biimde biraraya getirilmesidir. retim ynetimi, miktar, kalite, zaman,
maliyet parametrelerini eniyilemeye alr. retim planlamas ve kontrolu bir retim
ynetimi faaliyetidir. retim planlamas, hangi rnn retileceini belirtmek, tehizat
ihtiyacn ortaya koymak ve rnlerin doru sayda ve istenilen zamanda yaplmasn
salayacak izelgeleri hazrlamak iin kullanlan bir n retim faaliyetidir. zetle,
retim planlamas ve kontrol retimden sorumlu yneticinin gereken zamanda retim
hedeflerine verimli bir ekilde ulaabilmesi iin ona yol gsteren nemli bir retim
ynetim aracdr.

retim planlama ve kontrolnn hedefi, kaynak kayplarn en aza indirgemek

ve retimde en yksek verimlilii salamaktr. Bu, istenilen miktarda rn, istenilen
zamanda ve kalitede, eniyi ve en ucuz yntemlerle retmekte salanr.

retim, bir rgtn temel fonsiyonudur. retim planlamasyla "ne", "ne

zaman", "hangi miktarda" retilecek sorularna cevap aranr. APICS tarafndan retim
planlamas, gelecekteki imalat faaliyetlerinin (veya miktarlarnn) dzeylerini veya
limitlerini belirleyen fonksiyon olarak tanmlanmtr.

retim planlamas, artan rekabet koullarnda iletmelerin kaynaklarn etkin bir

ekilde kullanmalar bakmndan byk nem tamaktadr.
Modern bir imalat iletmesinde retim planlamann kanlmaz bir ekilde yer
almasn gerektiren nedenler yle zetlenebilir:

1)

retim sistemlerinin faaliyet younluu ve karmakl ,

2)

letme ii faaliyetlerin koordinasyonu zorunluluu,

3)

letmeler arasndaki bamllk ve ilikilerin gelimesi,

4)

Tketici ktlesinin genilemesi ve isteklerin deiik olmas,

5)

Tedarik ve datm faaliyetlerinin geni bir alana yaylmas,

6)

Hizmet, kalite ve fiyat rekabetinin younlamas,

7)

letmenin ekonomik dzeyde almasn salamak amac ile malzeme,

makina zaman ve insangc kayplarnn minimum dzeye indirilme
orunluluu.

Talep
Sipari
M/C Kaynaklar
gc Kaynaklar

ekil 1.1 retim Planlama Sreci

retim
Planlama
Sreci

. Ne
. Ne zaman
. Ne kadar
retilecek?

amalar
letme

rota

izimler

Mal

yeri

stratejiler
rn

politikas

Tesisin

taktikler

Sre

operasyon

lemler

Tesis

Hizmet

spesifikas-

yonlar

Tesis

tanmlar

yerleimi

"niin"

" ne "

"nasl"

"nerede"

"nezaman"

karar

karar

karar

karar

karar

ekil 1.2 retim/ilem karar seviyeleri

Girdiler
retim faktrleri
- Malzeme
- gc
- Sermaye
- Arazi

Dntrme
Sreler
- Srekli
- Kesikli
- Proje

Bilgi ve Kontrol
Sistemi
Karar Verici

ekil 1.3 retim Fonksiyonu

yi bir retim plan u zellikleri tamaldr:

rgt politikasyla uyumlu olmal

Talep gereksinimlerini karlamal

Kapasite kstlar iinde olmal

En az maliyetli olmal

ktlar
rnler
- Mal
- Hizmet

10

Mevcut durum
- retim hz
- gc dzeyi
- Stok seviyesi
Talep kestirimi
Sipariler

retim planlama
modeli

retim Plan
- retim hz
- gc seviyesi
- Stok seviyesi

Kapasite Kstlar
- Ekipman
- gren
- Malzeme
- Fazla mesai
- Ek vardiya
- D yaptrm

ekil 1.4

retim planlama modeli

Biimselletirilmi retim planlamas;

i)

Kontrol edilebilir deikenleri (stok seviyesi, ii says, fazla mesai,

ek vardiya) gznne alarak rgt politikasnn belirlenmesi ,

ii)

Kestirim sresi ve planlama uzaynn belirlenmesi,

iii) Talep kestirim sisteminin gelitirilmesi ,

iv) Toplam kapasitenin uygun biriminin seilmesi,
v)

lgili maliyet yapsnn belirlenmesi ,

vi) Uygun bir retim planlama metodunun kullanm,

eklinde verilebilir.

11

retim program

Kapasite kstlar
rn baznda kestirim

Ne retilecek ?
retim
Program

retim plan

Ne zaman retilecek ?
Ne kadar retilecek ?

rn baznda sipari
rn teknolojisi
kstlar

ekil 1.5

retim programnn girdi ve ktlar

12

2. RETM PLANI

retim planlamas, bir rgtn, belli bir dneme ait tm ilemleriyle ilgilenir. Bu
kavram, retim planlamasnn yansra baka ekillerde de isimlendirilmektedir. rnein;
"toplam planlama", "ilem planlamas" ve "toplam izelgeleme" gibi. retim planlamas,
talep kestirimleri ve mteri siparilerinden hareketle, arzu edilen ktlar etkin bir ekilde
retebilmek iin gerekli igc ve malzeme kaynaklarn belirlemektedir. Ama, sistem
kapasitesini (tesis, donat ve igc) tasarlanm planlama dnemi boyunca etkili bir ekilde
tahsis etmektir. Yukardan aaya planlamada retim plannn durumu ekil 2.1de
grlmektedir.

Stratejik
planlama
retim
plan
retim
Program
Malzeme Gereksinim
Planlamas (MRP)
Ayrntl izelgeleme

ekil 2.1 Yukardan aaya planlama.

retim plan, bir rgt ana plannn btnleik bir parasdr. ekil.2.2'de
grld zere, ana plan iin kestirimin eitli tiplerine gerek duyulmaktadr. retim

13

plan, iletmenin stratejik durumunun ktlara olan beklenen talebe tepkisini

gstermektedir. yi bir retim plan, izleyen nitelikleri tamaldr:

i)

rgtsel politika ile uyumlu olmal,

ii)

Talep gereksinimlerini karlamal,

iii) Kapasite kstlarna uygun olmal,

iv) Maliyetleri enkklemeli.

retim plan, ktlar ile genel terimlerde ilgilenir. Genellikle ktnn tek bir
l birimi veya kstl sayda rn eidiyle llr. rnein ton kt, metre kt,
makina-saat, adam-saat, vb. l birimleri kullanlmaktadr. rnlerin ortak bir l
birimiyle ifade edilmesi planlama srecini ksmen kolaylatrmaktadr. st ynetime,
belli ayrntya girmeden kaynaklar genel olarak tahsis etme olana salamaktadr.
Bylece, yukardan aaya planlamaya bir yaklam salanabilmektedir.

letme
Plan

retim

Kestirim

Plan

retim
Program

ekil 2.2. Master planlama.

rn

tasarm

yapldktan,

sreler

belirlendikten,

tesis

yerleimi

gerekletirildikten ve talep kestirildikten sonra bunlarn tmne ilikin bilgiler retim

planlama blmne aktarlr. retim planlama blm; igcn, malzemeleri ve
donatlar uygun bir ekilde bir araya getirerek retim motorunu oluturur. retim

14

planlama toplam igc, kt ve stok gibi toplam deerlerle ilgilidir. ounlukla genel
terimlerle ifade edilmektedir. retim planlama gelecek devreler iin kt seviyelerini
ve bunlarn stok, istihdam dzeyi ve mteri servis dzeyi zerindeki etkileri iin
kestirimler yapmaktadr.

Tablo 2.1 Master planlama seviyeleri

Plan tr

l birimi

Kapasite

Zaman aral

letme Plan

Para birimi

Tesis

4 ay

retim Plan

rn grubu

Tesis

Ay

retim Program

rnler

Blmler/ merkezi

Hafta

retim planlama fonksiyonu, ekil 2.4'te grld gibi, talebin toplam

seviyeleri ile balantl olarak retim stratejisini gelitirir. Eer bir rn veya servis
iin talep sabit olarak gerekleiyorsa, planlama faaliyeti

kolay

bir ekilde

gerekletirilebilir. Ancak talepteki deiimle, retim planlamas nem kazanmaktadr.

Talebin deiken olduu durumda retim planlamas ile ilgili temel stratejik
deikenler unlardr: retim hz, stok seviyesi, igc miktar, ek vardiyalar,
fazla mesai, rn karmas ve d yaptrm. Politikalara bal olarak sz konusu
strateji deikenleri, herhangi bir rgt iin, deitirilebilir, uyarlanabilir, sabitlenebilir
veya hibir ekilde gznne alnmayabilir. Her rgt karmak ve birbirinden
bamsz rn karmas, donat ve malzemelerden olumaktadr. Bu nedenle talepteki
deiimlere farkl tepkiler olumaktadr. Bunlardan bazlar aada sralanmtr.
i)

gc seviyesini deitirmek,

ii) rn stou bulundurmak,

iii) Fazla mesai uygulamas yapmak,
iv) Ek vardiya uygulamak,
v) rn karmasnda deiim yaparak i ykn deitirmek,
vi) rnn bir ksmn veya tamamn baka firmalara yaptrmak,
vii) Mteri hizmet dzeyini deitirmek,
viii) Belirli devrelerde talebi dengeye getirmek iin zel rnler ilave etmek,

15

ix)

Talebin yapsn etkilemek iin pazarlamada (fiyat, reklam) deiiklik

yapmak.

Mevcut Durum
* retim hz
* gc miktar
* Stok seviyeleri

retim Plan
Talep kestirimleri

retim Planlama

* retim hzlar

Mteri siparileri

Modeli

* gc dzeyi
* Stok seviyeleri

Kapasite Kstlar
* Donat
* Personel
* Malzemeler
* Ek vardiya
* Fazla mesai
* D yaptrm

ekil 2.3 retim Planlama Fonksiyonu

Talep deiiklikleri eitli noktalardan kaynaklanabilir. Bu deiiklikler rassal

olabildii gibi trend, mevsimsel veya devresel etkiler incelenerek kestirimi yaplabilen
deikenler olabilir. letmelerin ou gerek talebin ini ve klarn tam anlamyla
izlememektedir. kt seviyelerinin devrelerdeki ini ve klara gre ayarlanmas
genellikle ok masrafl olmaktadr.

16

retim
deikenlerde

planlarnn
baz

hazrlanmasnda,

dzenlemeler

yaparak

iletmeler
talebin

kontrolleri

karlanmas

altndaki
iin

aba

gstermektedir. Bu amala, deikenlerin yapsna gre, tam ve karma stratejiler

gelitirilmitir. Tam stratejide ynetimin kontrolu altndaki deikenlerden yalnzca bir
tanesinde ayarlama yaplarak deiimler salanmaktadr. Talepteki sapmalar emmek
iin drt adet tam strateji gelitirilmitir. Bunlar izleyen satrlarda grlmektedir:

i)

Ynetim igc seviyesini ve retim hzn sabit tutarak, talepteki sapmalar

stok hareketleriyle emebilir.

ii)

iye fazla mesai yaptrlarak veya ii bota bekletilerek retim hz

deitirilebilir.

iii)

i kartlarak veya yeniden ii alnarak igc saysnda ve sonucunda da

retim hznda deiiklik yaplabilir.

iv)

Talepteki sapmalar karlamak iin baka firmalara i yaptrlabilir.

Karma strateji iki veya daha fazla deikenin ayn anda deitirildii
durumlardr.
Daha fazla iilik genelde daha fazla kt salamaktadr; bylece ii
saysndaki art, fazla mesai ve ek vardiya ile kapasite art salanabilmektedir.
Benzer ekilde, stoktaki malzeme bir anlamda depolanm kapasite anlamna
gelmektedir. Talebin dk olduu devrelerde, sabit retim hzlar stok seviyelerinde
arta yol amaktadr; talebin fazla olduu devrelerde ise stoktaki malzemeler
kullanlarak, retim hznda deiiklie gereksinim duyulmayacaktr.
Her stratejinin uygulanmas farkl maliyetlerle sonulanacaktr. gc
seviyesindeki deiim eitim, ie alma, iten karma vb. masraflarn ortaya kmasna
neden olacaktr. inin bota kalmas israfa, fazla mesai ve ek vardiya ise fazladan
demelere yol aacaktr. Stokta malzeme bulundurmak kadar, bulundurmamak ta baz
masraflarn olumasna neden olmaktadr. baka firmalara yaptrlan ilerin maliyeti ise
genellikle ierde yaptrlandan daha yksek olmaktadr. Ayrca kapasite artrm ise

17

hem masraf gerektirmekte hem de yeni bir yatrm oluu nedeniyle risk tamaktadr.
Bu durumda en uygun zm zel koullarda iletmenin hedeflerine ulamay
salayacak stratejiler gelitirmektir.
letmeler, rnlerine olan talebe etken veya edilgen olarak tepki gsterirler.
Edilgen tepki, iletmenin talebi olduu gibi kabul etmesidir. Bununla birlikte ou
iletme rnlerine olan talebi belli bir ekilde etkilemeye almaktadrlar. Talebin
dk olduu devrelerde fiyat indirimleri, hediyeli satlar, kampanya satlar, vb. sat
arttrc abalarla rnlerine olan talebi ykseltmek iin almalar yapmaktadrlar.

2.1 Biimsel retim Plan

retim planlarnn hazrlanmasnda yaplandrlm bir yaklam izleyen ekilde
olmaktadr:
i)

Kontrol edilebilir deikenlere gre rgt politikasnn belirlenmesi,

ii)

retim plan uzaynn ve planlama devrelerinin belirlenmesi,

iii)

Talep kestirim sisteminin gelitirilmesi,

iv)

Toplam kapasiteyi ifade edebilecek uygun bir birimin seilmesi,

v)

lgili maliyet yaplarnn belirlenmesi,

vi)

Uygun bir retim plan hazrlama ynteminin kullanlmas.

retim

plan

dayandrlmaktadr.

hazrlama
letmeler,

yntemleri,
karar

rgtsel

srecini

hedef

ynlendirecek

ve

stratejilere

kurumsal

bir

deerlendirme sistemi gelitirilmeye almaktadr. Planlama kararlar eitli

deerlerden etkilenmekte ve bir dizi elikili durumu iermektedir. Tipik bir hedef
elverili kstlar altnda, en dk maliyetle talebi karlayacak veya doyuracak bir
plann gelitirilmesidir. Bununla birlikte, karlanmas istenen deiik amalar da
bulunmaktadr. eitli gruplarn ilgilendikleri konularn da gznne alnmas
gerekmektedir. rnein, iten ii kartlmamas ou iletme iin nemli bir
toplumsal sorumluluk olarak kabul edilmektedir.

18

Tm kestirimler belli zaman aralklarndaki devrelere gre yaplmaktadr.

Planlama uzay rgtten rgte farkllk gstermektedir. Bununla birlikte, kontrol
edilebilir deikenlerde deiikliklerin kolaylkla yaplabilecei en uzun tedarik sreli
rnn tedarik sresinden ksa olmamaldr.

Parametrelerin kestirimi iin bir dizi teknik bulunmaktadr. Kestirim sistemi,

ayn

zamanda,

talebe

dayanarak

toplam

kapasiteyi

genel

birim

cinsinden

salayabilecek yapda olmaldr. Bu birimler rn says, makina-saat, adam-saat, ton,

vb. olabilir.

Farkl seeneklerin zmlemelerinin yaplabilmesi iin ilgili maliyetlerin

bilinmesi gereklidir. En iyi plann belirlenebilmesi iin kriter maliyetlerin
enkklenmesine dayandrlmaldr. Bu amala gznne alnacak temel maliyetler u
ekilde sralanabilir:
i)

retim hzn deitirmenin maliyetleri;

Bir miktar igcnn bota bekletilmesi,

Fazla mesai ve ek vardiya uygulamas,

ii)

gc dzeyini deitirmenin maliyetleri;

gcn artrma (ii alma ve eitimi)

gcn azaltma (ii kartma tazminat)

iii)

Stok seviyelerindeki deiikliklerin maliyetleri;

Stok seviyelerini indirme (Mteriye daha dk seviyede hizmet verme ve stok

d kalarak yoksatma veya sonradan karlama)

Stok seviyelerini ykseltme (Depolama, bozuma, demode olma, sigorta,

fire,frsat maliyeti)

2.2 retim Plan Hazrlama Yntemleri

19

retim plan hazrlama yntemleri ile devrelik beklenen talepten hareketle ilgili
devre iin retim plan hazrlanmaktadr. Konunun karmaklna ve uygulaycnn
uzmanlk dzeyine gre deien eitli yntemler bulunmaktadr. Yntemler, basit
tablolamalardan balayarak dorusal programlama tekniklerine ve karmak dorusal
olmayan ve yordamsal aratrma tekniklerine kadar uzanmaktadr. letme ortamndaki
gerek problemlerin zm iin dorudan zme gtrebilecek analitik hibir
yntem bulunmamaktadr. Deikenlerin bir ksmnn birbirinden bamsz olmas ve
kolaylkla anlalamamas nedeniyle, retim plan hazrlama yntemleri genellikle eniyi
zm dorudan verememektedir.

2.2.1 Tablolama Yntemleri

Tablolama yaklamlar genellikle birka deiken zerinde ve deneme-yanlma

temelinde ilem yapmaktr. eitli seenekler snanr ve sonuta genellikle en dk
maliyetli seenek seilir. Ancak, kuramsal olarak karma stratejilerin uygulanmas
durumunda binlerce seenein tretilebilecei unutulmamaldr. Bununla birlikte,
gerek durum gznne alndnda, seenek says kabul edilebilir saylara
indirilebilmektedir.

rnek 2.1
Bir iletmenin retimine ilikin aylk talep kestirimleri bilinmektedir. letmenin
politikas gerei aylk talebin % 10'u orannda emniyet stounun bulundurulmas
istenmektedir. Aylk allan gn says tabloda grld gibidir. Dnem banda
ambarlarda hi rn bulunmamaktadr. Dier bilgiler izleyen tabloda verilmitir:

Tablo 2.2 rnek 2.1'e ilikin veriler.

Aylar
Balang stou

ubat

Ocak
0

1000

Mart
1500

Nisan
3000

Mays
2700

Haziran
3000

20

Kestirilen talep

10000

15000

30000

27000

30000

16000

Emniyet stou

1000

1500

3000

2700

3000

1600

Gerekli retim

11000

15500

31500

26700

30300

14600

22

19

21

21

22

20

Birikimli talep

10000

25000

55000

82000 112000

128000

Bir.li gerek retim

11000

26500

58000

84700 115000

129600

22

41

62

allan gn/ay

Bir.li allan gn

83

105

125

letme ile ilgili maliyetler ise aada grlmektedir:

malat maliyeti/birim

: 700.000 TL

Stok bulundurma maliyeti/birim-ay

5.000 TL

ilik creti/saat

80.000 TL

Stok d kalma maliyeti/birim

50.000 TL

Fazla mesai creti/saat

: 120.000 TL

Darda yaptrma maliyeti/birim

: 1.200.000 TL

Birim iin gerekli iilik saati

ten karma maliyeti/ii

: 5.000.000 TL

e alma ve eitim maliyeti/ii

: 2.000.000 TL

Gnlk mesai saati

5 saat

8 saat

Sz konusu iletmenin ngrlen dnemdeki retim plan iin izleyen

seenek nerilebilir:

Seenek 1. Ocak ay banda 250 iinin mevcut olduunu varsayarak, ii alma

ve karma yoluyla her ayn talebini kendi devresinde karlamak.
Seenek 2. gcn 518 ii olarak sabitlemek, baka firmalara d yaptrma
izin vermemek, stok bulundurarak ve sonradan karlamayla talebe cevap verecek bir
retim gerekletirmek.

21

Seenek 3. Normal mesaide 500 iilik 6 ay boyunca sabit kalacak bir kadro ile
retim yapmak, devrelerinde karlanamayan talebi stok tayarak veya d yaptrm
yoluyla karlamak. Stok d kalmaya izin verilmemektedir.
Bu planlar ayrntl bir ekilde Tablo 2.3 (a), (b) ve (c)'de grlmektedir.

Tablo 2.3

Tablolama yntemi ile retim plan seeneklerinin gelitirilmesi (Parasal

deerler milyon TL olarak verilmitir.)

(a) 1. Seenek plan

Ay

Gerekli
retim

Gerekli

Elverili Gerekli ii Giren/kan

retim saati saat/ay

says

Maliyet

ii

Ocak

11000

44000

176

250

ubat

15500

62000

152

408

+158

442.4

Mart

31500

126000

168

750

+342

957.6

Nisan

26700

106800

168

636

-114

399.0

Mays

30300

121200

176

689

+53

148.4

Haziran

14600

58400

160

365

-324

1134.0

Toplam = 3 081.4 Milyon TL

(b) 2. Seenek plan

Ay

Gerekli

Elverili retim miktar

Devre sonu Stok/stokd

retim

retim

stou

maliyeti

saati
Ocak

11000

91168

22792

+11792

165.088

ubat

15500

78736

19684

+15976

223.664

Mart

31500

87024

21756

+ 6232

87.248

Nisan

26700

87024

21756

+ 1288

18.032

Mays

30300

91168

22792

- 6220

217.700

Haziran

14600

82880

20720

- 100

3.500

22

Toplam

= 715.232 Milyon TL

(c) 3. Seenek Plan

Ay

Gerekli Elverili
retim

retim D.yaptrm D.sonu Dyaptrm/Stok

retim saati miktar miktar

stok

tama maliyeti

Ocak

11000

88000

22000

11000

154.000

ubat

15500

76000

19000

14500

203.000

Mart

31500

84000

21000

4000

56.000

Nisan

26700

84000

21000

1700

47.600

Mays

30300

88000

22000

8300

232.400

Haziran

14600

80000

20000

5400

75.600

Toplam = 768.600 Milyon TL

Tablo2.4 Plan seeneklerinin karlatrlmas

Maliyet Kalemi

I. Plan

II. Plan

III. Plan

e alma ve eitim maliyeti

1548.400

ten karma maliyeti

1533.000

Stok bulundurma maliyeti

494.032

488.600

Stok-d kalma maliyeti

221.200

Dar yaptrm maliyeti

280.000

3081.400

715.232

768.600

Toplam

Yukarda

ele

alnan

rnekte

yalnzca

retim

plan

seenei

deerlendirilmitir. Tablolama tekniklerinin ounda bulunan zmn eniyi olup

olmad baka bir deyile en dk maliyetli olup olmadn renmek olanak ddr.
Bunun nedeni, birok elverili seenein daha varoluudur. Eer iletme ynetimi
deikenlerin bir ksmn sabitleyecek olursa, kstlar altnda en uygun retim plan
gelitirilebilir. zleyen rnekte bunun elverililii grlmektedir.
rnek 2.2
Bir retim iletmesi rnlerine olan talep dalgalanmalarn fazla mesai, d
yaptrm ve stokta rn bulundurmak yoluyla dengelenmeye almaktadr. 12 aylk bir

23

retim plan gelitirilmekte ve bu plan her ay gnlenmektedir. zleyen 12 devre iin

beklenen talep izleyen tabloda grld gibi bulunmutur:

Tablo 2.5 Devrelik talep (Talep 1000'in katlar olarak verilmitir.)

Devre

10

11

12

Talep

10

15

30

27

30

16

12

10

18

26

30

15

Planlama dnemine ilikin maliyetler ve kstlar ise aada grld gibidir:

Normal mesaide enfazla retim miktar/devre

: 19.000 birim

Fazla mesaide enfazla retim miktar/devre

Normal mesaide retim maliyeti/birim

: 210.000 TL

Fazla mesaide retim maliyeti/birim

: 245.000 TL

Dyaptrm maliyeti/birim

: 259.000 TL

Stok bul. maliyeti/birim-devre

4.000 birim

7.000 TL

Dnem balangcnda ve sonunda stoklarn sfr olmas ve stokd kalmaya izin

verilmemesi durumunda, izleyen 12 ay iin en uygun retim plannn nasl olmas
gerektii aratrlacaktr.

Birim maliyetler ve kstlar incelendiinde , normal mesaide reterek be devre

stokta tama maliyetinin fazla mesaide retim yapmaktan daha ekonomik olduu
grlebilir. Fazla mesaide retim yapp, iki devre stokta tamann ise darda
yaptrmaktan daha ucuz olduu anlalmaktadr. Normal mesaide reterek yedi devre
stokta tamann ise darda yaptrmaktan daha ucuz olduu bir gerektir. retildii
devrede tketilemeyen veya mterisi olmayan rnler iin stok bulundurma maliyeti
olumaktadr. Sz konusu maliyet karlatrmalar gznnde tutularak, izleyen
sayfadaki Tablo 2.6'da grlen retim plan gelitirilebilir.
lgili devrede retilmesi ngrlen miktarlar o devreye ait satrlarda
gsterilmektedir. Ayrca, yaplan retimin hangi devrenin talebini karlamaya ynelik
ise, o devrenin numaras parantez iindeki saylarla belirtilmektedir.

24

retim planna ilikin tablodaki devre ba ve devre sonu stok miktarlar

stratejik deikenlere atamalar yapldktan sonra belirlenmektedir.
Tablolama teknikleri ncelikle nerilen retim planlar-nn deerlendirilmesinde
olduka kullanldr. Tam anlamyla daha iyi bir plan nerilmesine yardmc
olamadklar gibi, nerilen plann en iyi olduunu da garanti etmezler. Yeni planlar
gelitirilmesinde veya planlarn doyurucu bir noktaya getirilebilmesi iin dzenlemeler
yaplmasnda gereksinim duyulur. Tablolama teknikleri, genellikle problemlere
deneme-yanlma yaklam uygulandnda szkonusu olmaktadr.

Tablo 2.6 rnek 2.2 iin gelitirilen retim plan.

Devre

Talep D.B.

Normal mesaide

Fazla mesaide

D.S.

retim

retim

yaptrm

stou

stou
1

10

10(1), 7(3),2(4)

15

15(2), 4(3)

30

13

19(3)

2(4), 2(5)

27

19(4)

4(4)

30

19(5)

4(5)

16

16(6), 1(11)

12

12(7), 7(11)

10

10(8),6(10),3(11)

17

18

17

18(9), 1(10)

18

10

26

18

19(10)

11

11

30

11

19(11)

12

15

15(12)

2.2.2 Dorusal Programlama Teknikleri

9
13

5(5)

25

retim plan hazrlanmas beklenen gereksinimleri (istem) karlayacak

kapasitenin (sunum) atanmasn ierdiine gre, plann gelitirilmesi iin dorusal
programlama eitli dzeylerde olan ve atan talepler arasnda kt kaynaklarn
paylatrlmas ile ilgilenmektedir. Bu yaklamda sunum eldeki stoklara ilgili devrede
gerekletirilecek retimden oluacaktr. Talep ise ilgili devrede beklenen gereksinim
miktar ile o devre sonunda stokta olmas istenen rn miktar toplamdr. Dorusal
programlamann zel bir ekli olan ulatrma ynteminin retim plan hazrlanmasnda
dorudan bir uygulamas da bulunmaktadr.

rnek 2.3
Bir retim iletmesi rnne olan talebi karlamak amacyla igcn sabit
tutarak stoklama, fazla mesai ve d yaptrm yolunu tercih etmektedir. Stokd
kalmaya izin verilmemekte, talep kendi retimince ve/veya dardaki firmalara
yaptrlan retimle mutlaka karlanma yoluna gidilmektedir. nmzdeki alt devre
iin talep kestirimleri ile birim cinsinden normal mesai, fazla mesai ve dyaptrm
kapasiteleri aadaki tabloda grlmektedir.

Tablo 2.7 rnek 2.3'e ilikin veriler.

Devre

Beklenen talep Normal Mesai

Kapasitesi

Fazla Mesai

Dyaptrm

Kapasitesi

Kapasitesi

1 000

600

180

200

500

500

150

200

700

600

180

200

800

650

200

200

900

600

180

200

900

600

180

200

4 800

3 550

1 070

1 200

Toplam

26

Planlama dneminin balangcnda stokta 200 birim rn bulunmakta olup,

dnem sonunda da (6.devre sonunda) stokta 100 birim bulundurulmas istenmektedir.
Probleme ilikin maliyet verileri ise aadaki gibidir:

Normal mesaide birim maliyet

: 700.000 TL

Fazla mesaide birim maliyet

: 875.000 TL

Dyaptrmda birim maliyet

: 910.000 TL

Stok bulundurma maliyeti

: 14.000 TL

En az maliyetle talebi karlayacak olan retim plannn bulunmas

istenmektedir.

Problemin zmne bir dorusal programlama tablosu hazrlanlarak

balanyor. Tabloda son stuna elverili toplam kapasiteler, son satra ise devrelik talep
miktarlar yazlr. Artrml maliyet temeline dayanarak, 700.000 TL'lik normal
mesaideki birim retim maliyeti sfr olarak alnr; bu durumda fazla mesaideki birim
maliyet 175.000 TL ve dyaptrmdaki birim maliyet 210.000 TL olarak ele
alnacaktr. Tablodaki uygun zm hcrelerine dier maliyetler yerletirilir. Bundan
sonraki aamada en dk maliyetli zm salayacak atamalar gerekletirilir.
Kapasite kstlar almakszn tm talepler karlandnda problem zlm
olacaktr.

En uygun retim plan iin bilgiler Tablo 2.8'de grlmektedir. Yaplan ilemler
sonucu en uygun zm u ekilde bulunmutur.

27

Tablo 2.8 rnek 2.3'e ilikin en uygun retim plan iin bilgiler.
(Tablodaki deerler *103 TL olarak alnmtr.)
Sunum yaplan
devre/mesai

Talep yaplan devreler

1

Toplam
6

kaynak

Atl

kapasit

kap.

Balang stou

14

28

42

56

70

200

N.mesai

14

28

42

56

70

600

1 F.mesai

175

189

203

217

231

245

180

D.yaptrm

210

224

238

252

266

280

200

N.mesai

xxxx

14

28

42

56

500

2 F.mesai

xxxx

175

189

203

217

231

150

D.yaptrm

xxxx

210

224

238

252

266

150

N.mesai

xxxx

xxxx

14

28

42

200

3 F.mesai

xxxx

xxxx

175

189

203

217

180

D.yaptrm

xxxx

xxxx

210

224

238

252

200

N.mesai

xxxx

xxxx

xxxx

14

28

650

4 F.mesai

xxxx

xxxx

xxxx

175

189

203

200

D.yaptrm

xxxx

xxxx

xxxx

210

224

238

200

N.mesai

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

14

600

5 F.mesai

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

175

189

180

D.yaptrm

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

210

224

200

N.mesai

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

600

6 F.mesai

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

175

180

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

xxxx

210

200

500

700

800

1000

1120

D.yaptrm
Talep

1000

900

6020

28

1. Devre: 200 birim stoktan, 600 birim 1. devre normal mesai retimi, 180 birim
1.devre fazla mesai retimi ve 20 birim 1. devre dyaptrm.
2. Devre: 500 birim 2.devre normal mesai retimi.
3. Devre: 600 birim 3.devre normal mesai retimi, 100 birim 3.devre fazla mesai
retimi.
4. Devre: 650 birim 4.devre normal mesai retimi, 50 birim 4.devre fazla mesai
retimi.
5. Devre: 70 birim 3.devre fazla mesai retimi, 50 birim 4.devre fazla mesai retimi,
180 birim 5.devre fazla mesai retimi.
6. Devre: 10 birim 3.devre fazla mesai retimi, 10 birim 5.devre dyaptrm, 600 birim
6.devre normal mesai retimi, 180 birim 6.devre fazla mesai retimi, 200
birim 6.devre dyaptrm.

Bu zm dorultusunda izleyen noktalara dikkat edilmesi gerekmektedir:

i)

Toplam kapasite toplam talebi amaktadr; bu nedenle istem ve sunum arasndaki

dengenin salanmas amacyla kullanlmayan kapasite iin hayali istem yaratld.

ii)

lk devredeki balang stou olan 200 birimlik rn ilk devrede kullanld

takdirde ek maliyet oluturmayacaktr. Bunlar 2.devrede kullanlacak olursa birim
bana 14.000 TL'lik, 3.devrede kullanlacak olursa 28.000 TL'lik vb. maliyetler
oluacaktr.

iii)

Eer rn retildii devrede tketilecek olursa artrml maliyete dayanlarak sfr

maliyetli olarak ele alnacaktr. zleyen devrelere aktarlma durumunda ise birim
bana devrelik 14.000 TL stok bulundurma maliyeti oluacaktr.

iv)

Eer rn tketildii devrede fazla mesaide retilecek olursa 175.000.TL'lik

arttrml maliyet oluacaktr. retilen rn izleyen devreye aktarld takdirde
daha nce belirtildii ekilde stok bulundurma maliyeti ek olarak oluacaktr.

v)

Eer rn tketildii devrede dyaptrm eklinde retilecek olursa 210.000

TL'lik arttrml maliyet oluacaktr. retimi gerekletirilen rn izleyen devreye
aktarlacak olursa ek olarak stok bulundurma maliyeti oluacaktr.

29

vi)

6.devre sonunda 100 birim dnem sonu stounun bulundurulmas isteniyor. Bu

amala 900 birim olan son devre talebi 1.000 birim olarak alnm ve zmler
buna gre gelitirilmitir.

vii) Stokd kalmaya izin verilmedii iin, herhangi bir ay iin szkonusu olabilecek
talebin izleyen aydaki retimle karlanmas olanakszdr. Bu nedenle ilgili
devreler uygun zm alan dnda kalmlardr.
viii) Bu problemde kullanlmayan kapasiteyle ilgili olarak maliyet deeri sfr olarak
verilmitir. Eer kullanlmayan kapasite ile ilgili olarak alternatif maliyet
szkonusu olursa, buna gre deerlendirme yaplmaldr.

Yaplan zm sonucu en uygun retim plan ve buna bal maliyetler aadaki

gibi bulunmutur:

Tablo 2.9 rnek 2.3'e ilikin uygun retim planna bal maliyetler.
Normal

Fazla mesaide

Darda

Toplam retim

mesaide retim

retim

yaptrlan retim

maliyeti (TL)

600

180

20

595.7 Milyon

500

350.0 Milyon

600

180

577.5 Milyon

650

200

630.0 Milyon

600

180

10

586.6 Milyon

600

180

200

759.5 Milyon

Toplam

3 550

920

230

3499.3 Milyon

Devre

Not: Toplam retim maliyetinin iersinde stok bulundurma maliyeti katlmamtr.

Toplam stok bulundurma maliyetinin de katlmyla toplam maliyet 3502.52
Milyon TL olacaktr.
Birka deikenin daha eklenmesiyle farkl dorusal programlama modelleri
gelitirilebilir. Ancak bu durumda modelin karmakl hzl bir ekilde artacak ve
problemin zmde o derece zorlaacaktr.

30

Dorusal programlama modellerinde dorusal olmayan ilikiler, zmn

kolaylatrlmas amacyla, dorusallk varsaym altnda ele alndndan uygulamada
fazla gvenilir sonular salanmamakta ve sonuta fazla ilgi grmemektedir.

2.2.3 Dier Teknikler

Yukarda anlatlanlarn dnda retim planlarnn hazrlanmas iin eitli

analitik, yordamsal, benzetim ve bilgisayarla aratrma teknikleri gelitirilmitir. Bu
tekniklerin hibirisi geni uygulama alan bulamamtr. ou zaman girdi
gereksinimleri ve varsaymlar, uygulama iin nemli kstlamalar getirmitir. Bu
konuda yaplan almalarn ou akademik amaldr.

i) Dorusal karar kural

Dorusal

karar

kural

maliyet

fonksiyonunun

kuadratik

olmasn

gerektirmektedir. lgili maliyetler unlardr: Normal mesai cretleri, ie alma ve iten

karma maliyetleri, fazla mesai cretleri ve stoklama (stok bulundurma, sonradan
karlama) ve hazrlk maliyetleri. Model, gelecek devrede bulundurulacak igc ve
retilecek rn miktarn belirlemek iin maliyet fonksiyonunun her deikene gre
trevinin alnmasyla altrlr.

Dorusal karar kuralnn dayandrld varsaymlar endstriyel uygulamalara

nemli kstlamalar getirmektedir. ncelikle kuadratik maliyet ilikileri uygulamaya
kst getirmektedir. Daha sonra modelin kurulabilmesi iin gerekli maliyet bilgilerinin
doru bir ekilde elde edilmesi ou firma iin olduka zordur. Son olarak,
deikenlerin alaca deerlerin zerinde hibir kst bulunmamakta olup, sonuta
bunlarn (igc ve retim miktarlar) negatif deerler almalar sz konusu
olabilmektedir.

31

ii) Ynetim katsays modeli

Ynetim katsays modeli, yneticilerin gemi dnemlerdeki baarlarna

dayandrlan bir yordamlama yntemidir. Deneyim ve duyarll biimsel bir modelde
biraraya getirmeye alr. Benzer durumlarda gemiteki davranlar regresyon
analiziyle yneticilerin deiken davranlarndaki ini-klar gidermekte kullanlr
ve modeldeki her deikenin katsaylar gelitirilir. Bu model yneticilerin bilgili ve
tecrbeli olduklarn varsayarak, retim plannn gelitirilmesinde gemiteki
baarsnn gelecee yansyaca noktasndan hareket eder.

iii) Benzetim ve aratrma modelleri

Benzetim ve aratrma modelleri daha nce tartlan modellerden hareketle

gelitirilmitir. Benzetim modelleri bilgisayar ortamnda eitli retim planlarn
deneyerek en dk maliyetlinin bulunmasn salar. Ancak bu modeller en uygun
zm salayamazlar. ok sayda plan seeneini karlatrmalarna ramen elverili
planlarn tmn gzden geiremezler. Bununla birlikte benzetimin genel ilkelerinin
retim planlarnn hazrlanmasnda olduka geni uygulamalar bulunmaktadr.

iv) Ama programlamas

Matematiksel

programlama

modellerinin

ou

(dorusal

programlama,

kuadratik programlama, tamsayl programlama ve stokastik programlama) tek boyutlu

ama fonksiyonuna sahiptir. Bunun anlam, rgt hedeflerinin tek bir ltle
aklanacadr. Ama programlama, matematiksel modelde birden amac dorusal
kstlar iinde birletirir. Amalar, nceliklerine gre sralanmaktadr. En yksek
ncelii olan en nce karlanr ve ilem devam eder.

32

Yararlanlan Kaynaklar
KOBU Blent, 1981, retim Ynetimi