>> erwMknMkLkk{Mkkuk{T >>

(Mkh rh Mkkku)

e Mk{e rkLkt kkLkkrLkr

r SLk Mkt, y{kk-380015

fkf :
e Mk{e rkLkt kkLkk rLkr
r SLk Mkt, y{kk
fkko :
rkLkt yk{,
ukwh xufhe, MkuxukEx {kko,
y{kk-380015
VkuLk : 26861234, VuMk : 26862345
E-mail : sivananda_ashram@yahoo.com
Website : http://www.divyajivan.org

k{ yk]rk k - 4000
f{k Yk. 30-00
eee y{eLk yLku e Mk{e r[kLkt kukkLk
{trhLkk { kkxkuMk kkk kq e Mk{e yk{kLktS
{nkhksLkk 66{k kkxko Mktku {wrk yLku [kELkk kuk
yuMkkurMkyuLk kkEkLkLkkt Wkh kukkLk khk xkzue f{ku
rkrhk (kkLkk : kk.25-4-2010ke kk.3-5-2010)
xkEk Mkuxk : nrhyku{ kkrVMk
1/2, ykLktrnkh ^uxTMk, n{kk kkfo kkzoLkLke Mkk{u,
MkuxukEx, y{kk-380015.
VkuLk : 079-26767181
{wf : rLx rLk k. r.
rLx rLk nkWMk
yktkkkze, y{kk-380 006
VkuLk : 079-26405200

II

>> ku kku >>

wrk{kt fkwt Au, T {LkrMk kT [rMk f{or [ suwt {Lk{kt nku
kuwt [Lk yLku f{o{kt yku. sue r[khkhk kue SLkMk]r. ykkk
r[khkuLkku ykkh ykkku Mk{ks Au. ykku suk Mk{ksLke [u hneyu
ku Mk{ksLkwt rkkk ykkk r[khku yLku nkh{kt rkkkurk kk.
wLkk Lkk{Lkwt Mkkk ykkLku w{ SLkLkk {kkuo s ykMkhu
Au. {kukhkLkk kwkLkwt Lkk{-W[kh Mkhu s ykke r Mk{k {kukhkLkk
kwkLkwt ykkMke r[k WkMkku Au; kuke ruk kuLke Mkwktke k kkLku
Wkh fhu Au. ku{ s e rwLkkt MknMkLkk{, uf Lkk{Lke kkA e
rwLkk kwkLkwkLkwt kkLk fhu Au. {kxu s yk[ko tfh ku{Lkk s
kku{T Mkkuk{kt kut kekk Lkk{MknMk{T fneLku k{ fhu Au fu e
rwLkkt yk MknMkLkk{Lkwt kkLk fhku.
kq kkkk[ko e{kT f]tfh keS {nkhks (kq
kkS) Mki fnukk, e rwMknMkLkk{Lkku {kuxk-W[ Mhu kkX fhku.
yk kkXLkku rLk{ euk ykrk kufkuLkkt SLkkufkoLkku nwt Mkkke Awt. kuLkk
Vku{kt uwt kwt s kk Mk Lkezu Au. yk~fkk yuxe fu yk
MkkLkk{kt Mkkk nkuwt xu.
{nk kktsr yk {kxu fnu Au, fu MkkLkk{kt rLkhtkhkk uEyu.
eofk Mkwe MkkLkk rLkckkLk nkue uEyu. Z {Lkkuk Mkkku MkkLkk
fhkk hnuwt uEyu, yLku MkkLkk{kt r[ kku nkue s uEyu.
e rwMknMkLkk{{kt {kuLkkuxkuLkMkkk-LkehMkkk Lkke. EhLkk
Lkk{Lkwt Mkkk Au. ku{kt Mkkrn Au, MkhMkkk Au yLku EhLke {nkT kkkLkwt
rk oLk Au. yuf {kk r{T kkueyu ktke s Mk{k Mk{rLkwt
oLk kE Au. ku{kt q:, w:, M:, {n:, sLk:, kk: yLku Mk{T,
ykfk, kkkk, rk, Mkqo, [t, kn, Lkkk kwt s yke Au.
yw{ktke {nkT{kt, Mkq{ke Mkq{kt, Mk{k irf [ukLkk{kt yk r{T
ykkLku kuhe Au. yn yk, rk, Mkwk, kkkk, kkk
RkrLkku k Mk{ku kE Au. yuf {kk r{T kkukktLke Mkkku
s M M{h{kku ykku [ikLLke kh{ku[ yMkk{kt r kE
sEyu Aeyu. yk{ e rwMknMkLkk{Lkku uf ykhk Mk{kLk Au
III

ku uf Lkk{ k Au.
{kxu s e{ rkkk{n hGk khke wrrchLku yk rwMknMkLkk{Lkku
Wku ykkeLku Mkw-w:, hkk-uk, ykr-yLkkr Mkuo Lku e rw
s Au yLku kkt Lkuke kh k ku s Au, kuLke yLkwqrk fhku Au.
yk{ e rkLkt kkLkk rLkrLkku yk r yLku krk kMk yk
wkwMkfk khk MkkfLku kuLke MkkLkkLkk {kkuo w MkwZ fhk uhu kue
uhk-khk yk e rwMknMkLkk{ zu ykke hne Au kuLkku ykLkt Au.
yk w kwMkfkLkk Mkuo MktkusfkuLku Mkkwk. e e w yLku
MkTkwu Mk{e rkLktS {nkhksLke ynukwfe f]kkLkwt y{ku hkLk MkkiLkwt
knwr {tk fhku, yu s ykoLkk.
H ktrk.
e kw [hkrk Mkuf
Mk{e yk{kLkt
H

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.

>> yLkw{ >>

ku kku
ykeko
SLk h{h
MkkLkk
e rw-tLkk
e rw-kk:M{h
kqo kk
kLk
Mkkuk
Vwrk
Mkkuk-rh
erwMknMkLkk{kr
k{f {krnke

III
V
VI-VII
VIII

01
02
03
06
07
17
24
79
97

IV

>> e Mk{e rkLkt kkLkk rLkr >>

r SLk Mkt, Lkhtkkwhk kk (hrs. Lkt.1099)
fkko : rkLkt yk{, ukwh xufhe, rkLkt {kko, y{kk-380054.

kk:M{he keLk Mk{e e rkLkt {nkhksLkwt {kk M{h

k yuf Lke [ukLkk skku Au. ku{Lkku r Wku ykke MktMf]rkLkku
y{q khMkku Au. {q ytkuS{kt kue yk r ke kwshkke{kt k
rLkr{k heku {e hnu ku nukwke e Mk{e rkLkt kkLkk rLkrLke
MkkkLkk fhk{kt yke Au. yk kusLkkLku kq e Mk{e r[kLktS
{nkhksLke {tsqhe yLku y{ku ykeko Mkktkzk Au. yk rLkrLke
ykf{ktke fk{e kuhu kkLkMkke nU[kLke kusLkk Au. yk {nkLk
kfko{kt ykk yLku ykkLkkt MsLkku kkk kukkLk ykke uzkku kue
kkoLkk Au.

kq e r[kLkt {nkhksLkk ykeko

krk yk{k,
s kwu,
k{u kikh fhue kke kkLkk [khLke yTwk kusLkk kt[e
qk ykLkt kku. yk yuf fk{e tzku nkukke kke kAe r{kt
k yk ]rk [kw hnuu. yk yuf Wk{ kusLkk Au. kuLku nwt Mktkqo MkVkk
yLku rMkr RAwt Awt. wLke ie f]kk yLku kwuLkk ykeko k{khe
kusLkkLku k{k{ fkhu Mktkqo MkVkk kku. kwuLkk WkukuLkk yMkhfkhf
rkh {kxu fkSkqof kusLkk kikh fhku.
s nku.
kk.17-7-85
Mk{e r[kLkt
H

>> kwu Mk{e e rkLkt MkhMke (1887-1963) >>

sL{

: rk khk{kt kkr{Lkkzw L kk kk{zkE kk{{kt .

kk.8-9-1887.

Lkk{

: e fwkwMk{e Ukw yGh, {kkk kkoke yGh

rk kkk : {uke rkkeo khefu kkukkLkk ykkfkuLkku u{ Sku.

Mkk
{urzf kELk E zkxh kk. 1919-23 {urk{kt
zkxh khefu Mkuk ykke.
rfkMk

: SLkrk kkE. efkku tku Akuze khk kkAk Vko yLku

kefu ykk.

1924

: Mk{e rkLkt MkhMkeyu MktLkMkekk ykke Mk{e rkLkt

Lkk{ ykwt. kkh hMkLke kkko kAe woLk kkt.

1932

: rkLkt yk{Lke MkkkLkk.

1934

: heyku {kxu kkLkwt ku{s ykwuorf Vk{oMke Y fkO.

1936

: r SLk MktLke MkkkLkk fhe.

1938

: r SLk - Divine Life {krMkf Y fwO.

1948

: kuk uktk yh yufuz{eLke MkkkLkk.

1950

: yr khk ku{s etfkLke kk.

1953

: kq. Mk{eSyu Mko {o r kkko{uLx yk{{kt kkuke.

1963

: kk.14-7-1963Lkk rLku {nkMk{kr.

{nkMk{kr

: rr rkku Wkh 310 kwMkfku kt. uru{kt e

kkkyku{kt yLkwk kk. rkLkt yk{Lkwt Mktfw yksu
rkLktLkkh khefu ekwt Au. Mk{krMkkLk ku{s Mk{eSLkwt
hnuXk kkk ]rkMkkLk ykLktfwxehLkkt oLk yksu k
nhku kufkuLku uhk ykku Au.

VI

>> Mk{e e r[kLkt MkhMke (1916-2008) >>

: rk khk{kt fkoxf{kt Mkwe s{eLkkh fwxwtk{kt sL{.
: e ehhk, rkkk : erLkkMk, {kkk : MkhkursLkeue
: kkkke s w u u{. yk{{kko{kt r[. MLkkkf
kk.
rfkMk
: ytk:uhkke kefu kk. Mk{e e rkLktSLkk r
kLk. sLkMkukLku wMkuk {kLke hkrkk suk [uke hkukkuLkk
heykuLke Mkuk fhe. yk{{kt kuk Bwr{ Mkkwt.
kukuktk yh yufuz{eLkk Wkfwkrk kLk.
1949
: MktLMk ekk
1950
: yr khkkkk
1960
: y{urhfkLke kkk
1963
: r SLk Mkt Divine Life SocietyLkk {w khefu
he.
1991
: r SLk MktLkk {w {kfLkk rkLkt yk{ (kefu)
kkk MktLke kkyku{kt kk.24-8-1991Lkk rLku kq.
Mk{eSLkk 75{k sL{rLk (y{]k {nkuMk)Lke Wse
fhk{kt yke.
1991-2000 : Mk koLkk yk kkkLku r f khefu nuh fkou yLku
ku hr{kLk {kLk WkkLkLke rr ykk{f ]rkyku
nkk hk{kt yke.
2000
: r{urLk{ MkkLke k{ Wse kk.30-31 rzMkuBkh
1999 yLku kk.1-2 Lwykhe 2000Lkk rLkku{kt {wtkE{kt
fhk{kt yke.
2002
: r{urLk{ MkkLke rke Wse kk.30-31 rzMkuBkh
2001 yLku 1-2 Lwykhe 2002Lkk rLkku{kt fxf
(ykurhMkk){kt fhk{kt yke.
2002
: Aukt Mkkk koke ktrkMkLk-nuhkqLk kku e MkTkwu
Mk{e rkLktS {nkhksLkk rk r yLku k
Mk{wkLkk yk{fk kkk yk{kukrk {kxu Mkkk MkkLkk
rLkhk yufktk SLkkkLk.
2008
: kk.28-8-2008 {nkrLkko.
sL{
Lkk{
rk

VII

>> MkkLkk >>

erwMknMkLkk{ {nkkhkLkku yuf y{q kk Au. {nkkhkLkk
yLkwkMkLk koLkk 149{k yk{kt kkLk rwLkkt MknMk Lkk{kuLkwt
rLkYk Au. kqoqr{fk yue Au fu {nkkhkLkk kuh w{kt kuk
{nkMktnkhLku fkhu wrrch k kufke uhkE kk Au. yu{Lkk r[kLku
fkuE heku kkk ke Lkke. yke kufkMk Mkrk uE kLk khk ef]u
Mk{hktk{kt kkGk kh Mkqkuk e{ rkkk{nLku wrrchLku hks{o
ek rLktke fhu Au. kAe wrrchLku Mkkn ykkkkt fnu Au : fkihkuLkk
whth e{Lkku yk k]e khke khu yMk ku khu ku{Lke Mkkku Mko
fkhLkkt kkLkku k yMk ku; {kxu nwt k{Lku fnwt Awt fu ku{Lke kkMku sELku
kkLkkuku kn fhku. ef]Lke MkknLku {kL hke wrrch kkLke
Gk kh Mkqkuk e{ rkkk{n kkMku Au.
e{ ku{Lku kufhrnk kk Mk{u Au. ku Mk{u wrrch ku{Lku
rr &ku (kqokkLkk &kuf 4-5) kqAu Au. wrrchLkk yk kk &kuLkk
Wkh (&kuf 6 ke 15) ykke e{ kkkLkk Lku nLkkh rwLkkt MknMknh-Lkk{ (nrh: H &kuf 1 ke 108) Mktku Au ku s yk
rwMknMkLkk{ yLku Auu kkXLke Vwrk (&kuf 1 ke 36) k fnu
Au.
rLkkukkS fnu Au fu, MLkkLk fhkke su{ heh rLk{o kk Au yLku
Mkkkk yLkwk Au ku{ kkLkLkk [kLkke ykk{f MLkkLk kk Au
yLku knw MkkkkLkku yLkw kk Au. Lkk{M{hke Mkkkk fue heku
rLk{ko kk Au, yu fku kkku ? nwt kekkLkku kh{ k Awt, ku{ Akkt
kekkLkk kXLkLke {khe Wkh yu yMkh kke Lkke su rwMknMkLkk{Lkk kXLkke
kk Au. kekk{kt [kLk-{LkLk kk Au, k rwMknMkLkk{ke krk
MLkkLkLke yLkwqrk kk Au. {Lk kukE Au. yk{ ku yuf ruk yLkwqrk
Au.
ykku su rwMknMkLkk{ kkueyu Aeyu, ku{kt fu kkhkLke s
kk Au, kt ku fu M{h{kku wr kk Au. yk{ kku kkt Lkk{
yuf kkLkLkkt s Au, khtkw yufLkwt yuf Lkk{ nh-nh kh kkuk{kt
yku kku ku{kt {kMkLku khuf kkf fu ftxkku k kku. kuLku ku rrkk
VIII

nku kku kkf Lk kku. rwMknMkLkk{{kt yuf nh swkt swkt Lkk{ Au kuke
kuLkk kkhk{kt kkf kkkku Lkke-LkehMkkk ykke Lkke. ku{kt [kLk{LkLkLke ykukk Lkke. fkuE kuLkwt [kLk-{LkLk fhu kku k k Au, Lk fhu
yLku fu kkhk s fhu kku k k Au.
tfhk[kuo yLkuf kku kt, k ykhu Mkk{kL sLkku {kxu s
kkurL{T k wt. ku{kt wt fkwt ? kut kekk-Lkk{MknMk{T kekk yLku
rwMknMkLkk{Lkk rLk kkXLke kk fhe. ykwt k {kxu fkwt ? yuxk {kxu
fu kufku{kt kkLkk nku Au, ku kkLkkLku Z fhkLke nku Au.
Mkk{kL kufku {kxu yk s kh{kkoLkwt MkkLk Au. yu{Lkk {kku kkLk keLku
yk Lk fhe feyu. kwfkhk{u fkwt : yk nh Lkk{ ykkkt nh nrkkh
Au. xqtf{kt, fnukLkwt yuxwt s fu rwMknMkLkk{Lkk kkhk {kkke s k
kE Au.
kkhk{kt su k kk Au ku{kt kx k kku Au s Au, k
{w k Au ku kqZ k Au. kx k yu Au fu ke shk MA
kk Au, kt[kkt ykzu Au yLku kqZ k yu Au fu kkhk{kt MLkkLk kE
Au. Lke{kt MLkkLk fhkke ykwt heh w kE Xtzf yLkwu Au.
kue s heku kkhk fhkke {LkLku yktkrhf Xtzf-ktrk kk Au. kuLkkke
fu kwrLku fu keLku s k kk Au yuwt Lkke, ku MkkOke MLkkLk
Au. kuLkkke Mk{Lkku Mkwkkuk k kk Au.
yu ytkko{e kkLk fuku Au. ku rufke s e fk Au. kuLkkt
nh wt yLktk Lkk{ nkuE fu Au. kuLkk kwkuLkku ytk Lkke. yuf-yuf kwLkwt
yuf-yuf Lkk{ kLku Au. yk heku kuLkkt yLktk Lkk{ Au. k kkLk e
kMku MknMk Lkk{ s kLkkkt. yuLku kk kkt[ nh ko kE kkt Akkt
yk Lkk{kuLkku kkX yksu k ykkk {o{kt WMkknke kk Au.
r Lkk{Lkk kkLk fu W[khLkwt k {kkuo kkuue rMk{kt {nLkwt
MkkLk Au. r Lkk{Lke yk k ku MYku kk Au - sk khk yLku
Mkkuk khk. sk{kt {qf hneLku r Lkk{Lkwt rLkk {tk khk hx fhkLkwt
nku Au; khtkw Mkkuk{kt kuLku {kuxuke kkkLkkt nku Au. ku{kt EhLkku {rn{k
kkk yikou kokkt rr kkuLkku Mk{ku kk Au. e rwMknMkLkk{
yu kku{kt w{kt w kufr krk Mkkuk Au.
MknMkLkk{ Lkku yko kkLkLkkt nh Lkk{ kk. uLke khtkhk
{ku khkLku kokku yuf s Au yLku ku Au yku{T-H. sue
IX

heku yuf khk k ukkykuLkk Yku kq Au ku{ khkLkkt rr

r yikou yLku uckkykuLku kok {kxu khkLkku H yLktk rLkLkkt
Ykku kh fhu Au. MknMkLkk{ fk[ r Lkk{Lkwt w{kt w rMk]k Mkkuk
nu. nw k{kkoLkwt kh{uhLke WkkMkLkkLkwt yk rr k Au.
yuf & kk fu Lkk{Lke kkhkke-W[khke yuku fku kLkku
nukw Mkhkku nu. k{ ykMk-MkkLkk-Lkku yrLkko kw yktkrhf
yufkkkk Au; k yktkrhf yufkkkkLku {ue qk s {w~fu Au. yuxu
k{kkoLkk rskkMkwykuyu r Mkkku kkkBkk Mkkk {kxu rr
Mkq{kkkku ykMk ykLkkku kzu Au. Eh Mkkku kkkB Mkkk {kxu
yufkk kLk yu W[k{ MkkLkkLkwt MYk Au. ku kAeLkku {kko sk Au yLku
Auku {kko Mkkuk yLku kkk kLkku Au. kLk yLku sk kqo heku fhkLkwt
{kuxk kkLkk kufku {kxu Lkke, kkuzkf s ku Mktkkukfkhf heku fhe fu
Au, khtkw MkkukkkLk yLku kkk kLkku {kko kk s E fu Au yLku
ku{kt MkVkkLkku Mktkkuk E fk Au.
kku {kxu rwMknMkLkk{Lke kMk k{ ykr tfhk[ko
khVke fhk{kt yke Au. ykLkwt fkh yu Au fu ku MkoMktkknf Au.
nwMkkLk{kt suxk ktk Au ku kkLke khV rwMknMkLkk{ Mk{kLk rke
swyu Au. rwLkkt MknMk Lkk{ Au kuke ikuLkwt Mk{kkLk kk Au. r,
Mkkw sukt kkLk tfhLkkt Lkk{ ku{kt Au yuxu ikuLkwt Mk{kkLk kE
kwt. rMkkko kkik{ kwLkwt Lkk{ Au, kuke kkikuLkku Wu kE kku.
o{kLk {nkehLkwt Lkk{ Au, yuxu siLkkuLkku Mktkn kE kku. Mft yuxu
fu fkkfMk{e, yu{Lkku rk n{kt yuf Mktk ktk Au. MkqoLkk WkkMkfku
{kxu rwMknMkLkk{{kt yLkuf kh Mkqo:, yfo:, kLkw: kuhuLkku Wu ykku
Au. yLk: Lkk{ke yLkkqsfkuLkwt Mk{kkLk kk Au. yk heku swk swk
{oktkkuLkku ku{kt Wu Au.
Lkk{ yLku kw[kLk Wkhktk kkM{hLkku keuu yuf {rn{k
Au. kw[kLkke kwrfkMk kk Au. Lkk{M{hke r[kLke yufkk Mkk
Au yLku yLkuf kkuyu ku{u fhuk Lkk{M{h khk kLkkLkku su Mktkwx
fkou yu kLkku k {u Au. kqkoLkwkt uzk Au. k yk Wkhktk keS
yuf [es k Lkk{M{h{kt Au. ku Au k. sue suLke k nu, yuwt
ku. Lkk{M{h khk ykku kkLkLke kku{kt Aeyu yue kLkk hnuu
yLku Eh-yLkwMktkLk Mkke fku. ykk ku {kxu EhLke Mkkku {LkLkku
X

yLkwkt uEyu, EhLkk yMk{kt rLkck uEyu.

fuxkfLkwt yu{ fnuwt Au fu sk fu kkX fu {kirf Lk kLke hnuku
uEyu. kuLkku yko k r[k{kt Mkku uEyu. khu ke fuxkf yu{
fnu Au fu sk fu kkXLku {kxu eu ykokk nkuk s Lk uEyu.
rwMknMkLkk{Lkk kk e{uLke wt ykukk Au ku uEyu.
rwLkkt MknMk Lkk{kuLku ku{u krLk Lkk{krLk kkikrLk yuxu fu kwk[f
Lkk{ku fkkt Au. EhLkwt huf Lkk{ yuLkk yuf yuf kwLkwt Mkq[f Au. ykkokT
su ku Lkk{Lke Mkkku su ku kwLkwt [kLk Mkkfu fhwt uEyu. MkkkkuMkkk yk[h
kh k kh {qku Au.
Mkkok{kLkk[kh: k{t krhfkku >
yk[khku {kou {oM whwk: >>
kkt kkuLkku kkku yk[kh Au. yk[kh{ktke {oLke Wkrk Au yLku
{oLkk Mk{e kh{uh Au.
yk{kt k yu Au fu yu {o-Mk{e kh{uhLkk Lkk{M{h yLku yuLkk
kwkuLkk [kLkke Mkk[khLke uhk {u Au. kuke EhLkk Lkk{Lkwt M{h
fhwt yu Mko{kokt {o: yrfk{ku {k: - kk {kou{kt uc {k Au.
rwMknMkLkk{{kt fuxkf Lkk{kuLkwt kwLkhkkoLk Au. ywk:, ys:, Eh:,
f]:, kkLk: sukt fuxktu Lkk{Lkwt kwLkhkkoLk ku k Au kku k:, {k:,
Mkw:, ehnk, Mk: sukt Lkk{kuLkwt k k kuwt Au. yk kwLkhkkk
Lkk{ku yuLkk yu s yko{kt kkt MkkLkkuyu kukt nku yu{ kwt Lkke.
kt ykkWLkk ykoLkwt kwLkhkkoLk Lk fhkkt kuxku MkwMktktrk yko ykkk
kMk kku Au.
rwMknMkLkk{ rku wt kwt kwt Au. ykr tfhk[koke {ktze
yLkuf h ktrzkkuyu kuLke xefk fu k kt Au. yk kwMkfk{kt Lkwt
ftE s Lkke. Mkkwt MktfLk Au. MkhYku k[fku Mk{k rwMknMkLkk{
{qfkLkku yuf{kk Lk{ kMk Au. kwMkfkLkk MktfLk{kt rr kwMkfkuLkku
ykkh eku Au. {w ykkh rwMknMkLkk{-yktkhu - {nk
urkkLk yfk{e khk fkrkLkku eku Au. yk Wkhktk Sri VisnuSahasranama Published by the President Sri Ramakrishna ....

kkk rwMknMkLkk{- k fkLk kkk e rwMknMkLkk{-ke

rLkku ktzkLkku k Mkwkkuk fkou Au. kkLkku yk {kxu nkf ykkh.
- MktfLkfkko
XI

>> e rw-tLkk >>

} |x J (kkkh {tk)
} J (ykkh {tk)
c }: J (kzkh {tk)

>> e rwMknMkLkk{ Mkkuk >>

e hk{f] kh{ntMku khtkh kowt Au fu
Eh-Mkkkkfkh {kxuLkk kk {kkkou{kt EhLkk Lkk{Lkwt
kkLk-M{h yu Mkkike Mkh {kko Au. e rwMknMkLkk{
yuf yuwt yLkL Mkkuk Au su{kt suLkk kw kkk Au
ku rw fkuE Mkktkrf u Lkke, ku kku rLku
kuhLkkh {qqk ytrk{ k Au. kkt s Lkk{ {wh
Au yLku u ku{Lkwt kkLk ykoLke Mk{s Mkkku fhk{kt
yku kku ku kkLk kLku yMkkkh ktrk yLku
kh{kLkt ykke fk k{kLk Au. kwMkfk{kt xqtf{kt
ykkue Lkk{kuLke Mk{s huf Lkk{Lkk zk kkkoLku
Mk{sk{kt {Yk ku.

}} U yVUS||X} J
U c HUU} JJ
{u Mk{kLk ~k{Mkw t h, hu {e kekkt kh kh fhLkkhk,
eMkr[nTLkktrfk, fkiMkw{rke fkrk ytkkukk, kwk{k, f{LkLk
yLku Mko kufkuLkk yuf{kk Mk{e e rwkkLkLku nwt k{ ft Awt.

S S}y }vy U J
} l }} JJ
su{Lkk M{hke yLku Lkk{ku[kh{kkke kk, k ku{ s f{ofktz
kuhu{kt hne kue kwrx kfk kqo kE Au yuk kkLk rwLke
nwt tLkk ft Awt.

}U U H X HY x} J
yU } }}{} JJ
su kkLkLke f]kk {qtkkLku kkukku fhu Au, qkLku kok ykutkku
Au, ku kh{kLkt {k wLku nwt tLk ft Awt.

>> e rw-kk:M{h >>

: S}} ||}<y xL}|} J
x||}QU RU{ L~~} JJ
kz kh Mkkhe fhLkkhk, Lkkr{kt f{kk, ksuLLku {khLke
kfz{ktke AkuzkLkkhk, MkwoLk[khe, euk f{Lke kktze sukt
Lkukkk Lkkhk wLkwt kk:fku nwt MktMkkhLkk Lkk {nkw:Lke ktrk
{kxu M{h ft Awt.

}} } } xH }S : J
S US S JJ
ukuLkku ykMk fhkkk kkkuLkk kh{ ykYk, Lkhf suk
MktMkkh Mk{wLkk kkhnkh yuk kh{kwk LkkhkLkkt ku [hkh{kt {kkwt
Lk{ke, {Lk yLku [Lkke nwt kk:fku Lk{Mfkh ft Awt.

|} |}| U U}U|y J
xU~xUU { RU: JJ
{khLkk {kuZk{kt kzuk kkkk ksuLLkk kuh MktfxLkku t[ kh
fhe Lkk fhLkkh, kkuLku y fhLkkh kkLkLku nwt {khkt kqosL{Lkkt
kkt kkkkuLkk Lkk {kxu kk:fku swt Awt.

HU~} :UH : J
HU~xLSS} ly} : JJ
yk k krk &kufLkwt su {kMk kk:fku kXLk fhu Au yuLku
rkwLkLkkk nrh kkukkLkku fhu Au.

>> erwMknMkLkk{Mkkuk{T >>

>> kqo kk >>

}y} }:
UH}{ c Z |} J

JJ
su{u MkVu ku kh fhukt Au, su [tLkku o hku Au, yuk
kkLk rwLkwt nwt kkt s rLkkuLkk rLkkh {kxu kLk t Awt.

S S}}~ }{ J
} }SS} c |c JJ 1 JJ
su{Lkk M{h{kkke (skkLkk Sku) sL{-{hYk MktMkkhktLkke
{wk kk Au, ku {nkMk{ko rw kkLkLku nwt Lk{Mfkh ft Awt.

}: }S| | || J
UMM c | c JJ 2 JJ
Mk{Mk ke{kkLkk ykrqk q{tzLku kh fhLkkh, yLkuf YkkuLkk
yuf Yk yuk {nkMk{ko rwLku Lk{Mfkh nku.

J
y {} : J
{D: || JJ 3 JJ
itkkLk kkuk :
Mk{kku Mko {kouLku yLku krk ykkLkkuLku Mkkte wrrch Vheke
ktkLkwLkk kwk(e{)Lku kqAk kk.

{D J
U}U HU U U } J
S: U U}: }: |} JJ 4 JJ

U {}: {} |: } }: J
U } }{ JJ 5 JJ
wrrch kkuk :
yk skk{kt fk yuf s u Au ? yLku fk u kh{ hYk
Au ? fkuLke Mkwrk fhkkt yLku fkuLke kq fhkkt {Lkwku fk kk{u Au ?
Mko {kou{kt fk {oLku ykku uc {kLku Au ? fkuLkku sk fhkku {Lkw
sL{{hYke MktMkkhktLkke {wk kk Au ?

|c} J
xy | } L }} J
S }d L : y: JJ 6 JJ
} y |vy L}} J
S}Sp }S} JJ 7 JJ
{ c H U} E } J
HU Sy :x | JJ 8 JJ
r {} HU U<{} J
HU }| ||j} JJ 9 JJ
e{ kkuk :
skkLkk Mk{e, ukuLkk u, yLktk yLku kwkkuk{ yuk e
rwkkLkLke nh Lkk{ku zu su {Lkw rLk MkkkLk kE Mkwrk fhu,
yu yrLkke kwkLku su kkkqof kqsu, kLk hu, kkoLkk fhu, k{
fhu, ku{Lkk rLkr{ku sLk-kqsLk fhu, ku{ s yu ykrytkhrnk, Mko kufLkk
{nuh kkk Mko skkLkk ykLke rLk Mkwrk fhu ku Mko w:kuke {wk
kk Au. yu kMYk, Mko {kouLku Lkkhk, kufkuLke fek khLkkhk,
Mko kufLkk Lkkk, MkoLkwt fk fhLkkhk yLku Mkkt kekkkoLkk skkLku

5
Wkk fhLkkhk {nkLk wLkwt MkLk fhkke {Lkw Mko w:kuke {wk kk
Au.

} {} {}{U} }: J
jvy U S: JJ 10 JJ
} }: } }: J
} }r } : } JJ 11 JJ
~ ~ }XH }xH} J
| : JJ 12 JJ
f{ Mk{kLk Lkukkk kkLkLkwt kkqof M{h fhwt, h
uwt, ku{Lke s Mkwrk fhe, ku{Lkwt s y[oLk fhwt ku s {o Mko {kou{kt
uc {o Au, yuwt {kt {kLkwt Au. su u kh{ kus Au, {nkuc kk Au,
{nkuc k Au, Mko {LkwkuLku {kxu ytrk{ k-uc MkkLk Au. su (u)
krk{kt krk Au, {tk{kt k {tkYk Au, Mko ukkykuLkk k ikYk
Au yLku Mko qkkuLkk yrLkke rkkk Au.

: | |yxx} J
S}p H x JJ 13 JJ
S HU{S xS | J
c}d } |} JJ 14 JJ
} x w }y}: J
|: x } | JJ 15 JJ
wkLkk ykrfk{kt Mko qkkeyku Wkk kk Au yLku wkLkku k
kkkt su{Lkk{kt yu kkt kkAkt kk{u Au; ku Mko kuf{kt {w yLku skkLkk
Lkkk erw kkLkLkkt nh Lkk{ su Mko kkkkuLkku yLku Lkku Lkk
fhLkkh Au kuLku nu hk, kwt {khe kkMkuke Mkkt. {nk{k rwLkkt su Lkk{Lkku
kki yuxu (rwLkkt) kwk[f Au, rkk Au yLku rkykuyu kkukt
Au ku nwt kLku fnwt Awt.

>> kLk{T >>

>> nrh: H >>

U |x k|
E{ xx }Z | x} J
H}U U}H x|x}
c || HUU} JJ

E cU |||y|: J
| U | | j | y} | |: JJ 1 JJ

kLk{qk, ukLkkk kh Lk fhLkkh, Lkkryu f{kk, ukru,

rLkk ykkhYk, ykfk suk (kkf), k suk htkkk, Mkwth
ytkkk, {eLkk krk, f{ sukt Lkukkk, kLk (Mk{kr) fhkke
kukeykuLku Mk{ kuk, MktMkkh (Mkkkh)Lkku qh fhLkkh, Mko ([ki)
kufLkk yuf{kk Lkkk, yuk rw kkLkLku nwt Lk{Mfkh ft Awt.

x x { - L E : * J
: } U : L }: JJ 3 JJ

RU UUH L} J
:SHUS| }} c |} JJ

S|: |-y: cU }S: J

-{ { { { L }: JJ 5 JJ

su{Lkk nkk{kt t yLku [ Au, su {wfwx yLku fwtzke kuu Au,

su{u kekktkh kh fwO Au, su{Lkkt Lkukku f{ Mk{kLk Au yLku su{Lke
Akke fkiMkw r[nTLk kkk e {kkykuke kue hne Au kuk [kh kknwkk
kkLk rwLku Lkk{Mkfu k{ ft Awt.

y} }y} } Q U } x: J
: L : ~ JJ 2 JJ

: : : S-|-<{-: J
| | | | : | - E: JJ 4 JJ

} NU : k| } | : J
EU} }-SyC SD:-S {: JJ 6 JJ
xs: E: Uc H: : J
|-UU{} ~ }XH } JJ 7 JJ

S S xRU xL S } J
: UH S } c: JJ

: : D: D: : J
x| | x | }{ }{ : JJ 8 JJ

suLkk nkk{kt kk yLku [ Au, suLkwt knLk kz Au, suLke nkue{kt

t Au, ku rw {khk kh Mkk kkyku.

E RU} { }{ RU}: RU}: J

} {: U: Uy} JJ 9 JJ
* uLkkkhe kkk{kt k[Lk ku{ s kXLk{kt Mkhkk hnu ku {kxu fuxkf ku [u Mkkk
kok {kxu nkVLk (-) {qfe Au. yke heku uzkuk kuLku yuf s kuk khefu
kt[kLkk fu kXLk fhkLkk Au.

: } E : |: J
: y H: y : : JJ 10 JJ

}- } : | x }: J
|: : k|: : JJ 21 JJ

: E: h: h: : J
U-} y} x -: : JJ 11 JJ

}y: U : { {} S: J
}: S y} JJ 22 JJ

-}: y: }y} }}: }: J

}: U U} U: JJ 12 JJ

x L -x L } {} y: yRU}: J
}}: dx S-L{: JJ 23 JJ

L | - <E : : J
} : E-S - }: JJ 13 JJ

x-x}: } }: J
d}{ Ey} d: d JJ 24 JJ

x : < j - <cv : J
x x U: JJ 14 JJ

y} : } : J
: U q-H {{: JJ 25 JJ

HU: {}: UU: J

y}
-pZc-p|: JJ 15 JJ

: y} E{x-E|x |: J
yU yU: {-- : JJ 26 JJ

|c-| |QU c-x: J

{ E: : JJ 16 JJ

w}y} C: CU-: J
h: hU: h: h{: JJ 27 JJ

}: -}: -M<: J
: x: x {y} } }: JJ 17 JJ

| c - : J
{ {}p QU: x: JJ 28 JJ

l l : x }{ }{ : J
}} }y }H: JJ 18 JJ

| { x} } : J
UM : C: U: JJ 29 JJ

} h-} }QU-} l : J
: }-}y} }{U JJ 19 JJ

S l {: Uy} : J
h: SC }~-p-|SUl: JJ 30 JJ

} c }| : x: J
Lh: x x : JJ 20 JJ

} j | : : E : J
{ x: : y-{}-RU}: JJ 31 JJ

10

11

| ||: : H: J
U} U}U U: U}: U}: |: JJ 32 JJ

} } }x : J
: QU} D {} {}}: JJ 43 JJ

x U - l x U} }: J
QUMp d- JJ 33 JJ

U: L: : : : : J
x|: ~ # -{: JJ 44 JJ

CC: CC: : J
RU{ RU{U U E-}{: JJ 34 JJ

: : UH: } D x : J
x: y } E: JJ 45 JJ

: : : : J
{-{D-} } : D: JJ 35 JJ

S: SS: } }} J
}U }|x }{: JJ 46 JJ

SU: SU{ { : J
j - : : JJ 36 JJ

<: SD|-{} }}: J

~}- ~ }: }: }: JJ 47 JJ

U-S-S: : -E: J
UH: : k-k|: JJ 37 JJ

} p RU : ~ x: J
}QUy} }}} JJ 48 JJ

k| : kx| : | J
}h-h hy} } xL: JJ 38 JJ

: }: }: : : N J
} RU{ -<: JJ 49 JJ

H : | |}: } : J
HH H} }T: JJ 39 JJ

S: S Uy} UU}U J
y yH y yx| {E: JJ 50 JJ

}x - } : : J
}{ }|x x-}: JJ 40 JJ

{}x-{}U-{} -}} J
d <{ UH: JJ 51 JJ

j: | : x| : } E : J
U U U U x x: JJ 41 JJ

x|S }: S: | } E : J
} | xL: JJ 52 JJ

S: S: S {: J
h: }SC-SC: C: |: JJ 42 JJ

xx# x}: : J
|||QU U |: JJ 53 JJ

12

13

} } : } : L L }: J
: y{ : : JJ 54 JJ

: : : {: |: J
{: U: : } HU~: JJ 65 JJ

} U }RU}: J
}|{-y} }{U: JJ 55 JJ

S: S x: -xE: J
y}{y} yU<-: JJ 66 JJ

}: S| }~: }: J
: y{} ~RU}: JJ 56 JJ

: p - : ES: J
Lh:
l}}RU}: JJ 68 JJ

}<: UH : U } : J
~- }X: UU JJ 57 JJ

UH } : : E : J
~HUy} ~HU: U: U : JJ 69 JJ

} x : : UUX J
xs x| x x#-pRUx{: JJ 58 JJ

U}: U}H: U} U: Ux}: J

-<c- {T: JJ 70 JJ

{: SX: Uc U: J
L L : cU }}: JJ 59 JJ

r rU-r r r{: J
r r r r r: JJ 71 JJ

|x |x }H H { : J
y y: c-x}: JJ 60 JJ

}RU} }U} } } x: J
}RU-} } }: JJ 72 JJ

{ - L : J
:SU x S: JJ 61 JJ

S: S: S~ S: S : J
: : U<-}: JJ 73 JJ

~} }x: } | |U J
U}: D : } JJ 62 JJ

} -S U : J
-} : JJ 74 JJ

|X: : dC U}: UH: J

x x-x# | : JJ 63 JJ

e: yU: |: y: J
D : : } : JJ 75 JJ

y} # } U : J
y: : : } : JJ 64 JJ

| : H H: J
: JJ 76 JJ

14

15

E} < }} < - # } < -} < } J

U}<-QU: }<: : JJ 77 JJ

H |: : h: ~ ~ : J
x { } Ey-p { : JJ 88 JJ

U U: : U: U }}} J
HU{-HU }{ |QUyH: JJ 78 JJ

d<: u: { : : J
}<-y |U-|: JJ 89 JJ

} X XpX J
}: -H-pH: JJ 79 JJ

- U: SH x|-x } J
{: S{: SS: x {: JJ 90 JJ

} } } HUS} HU{U J
}{ } {: y}{ {{: JJ 80 JJ

|| U x x: U}: J
}: }: }: : JJ 91 JJ

l {: | : J
x x x UX xx: JJ 81 JJ

{ { { } }: J
: }}: JJ 92 JJ

} < -p - p -p x : J
y} | -p - U JJ 82 JJ

yU: y: y-{}-: J
|: : U {: JJ 93 JJ

} y} RU}: J
H| x} x JJ 83 JJ

x- : L - | x| : J
-<: : H: JJ 94 JJ

| X H UX: - S { : J
U} }U} UU} Ux}: JJ 84 JJ

| x | Q U U x : J
<: } HU{D-}|: JJ 95 JJ

j: : y|: H : J
U : X : JJ 85 JJ

- }: UH: U-: J
SS: SSU SS SS|U SS: JJ 96 JJ

- | : xE E : J
}u }x }| }{: JJ 86 JJ

: UH RU RU}<: J
x: : : U: JJ 97 JJ

U}: U: U: : H: J
} } : : } : JJ 87 JJ

RU: H : } : J
m} |: U: JJ 98 JJ

16

17

c U : S: J
: : S: JJ 99 JJ
M -<} - | : J
d x|y} : JJ 100 JJ
-|| H}: LX: J
}-|} |}RU}: JJ 101 JJ
{H { c : x: J
x: y: : : : JJ 102 JJ

>> Vwrk >>

|c}
US US }y}: J
} d } U<} JJ 1 JJ
e{ fnu Au : yk {ku fekoLk fhk ku {nk{k e fuLkkt
yk r MknMk(nh) Lkk{ Mktkqoku fkkt.

y p U J
| yU@y}~ }: JJ 2 JJ

} H: | : J
Uy} }-}y-x: JJ 103 JJ

su {Lkw yk MknMkLkk{Lku rLk Mkktu Au ykk kkX fu fekoLk

fhu Au ku yk kuf{kt kkk khkuf{kt fwt yw kk{kku Lkke.

| | :SSL-S: }: J
- x : JJ 104 JJ

x r: Sy~ | J
{}h: S: } JJ 3 JJ

|-lUl |x {: J
U-lxs-}-} JJ 105 JJ

ku kk nku kku ukLkLku kkh kk{Lkkhku kk Au; u krk nku

kku (hMktkk{{kt) rse kk Au; u i~ nku kku Lkke Mk{] kk
Au yLku u w nku kku Mkw kk{u Au.

y}: S : }x: J
U: dC : : JJ 106 JJ

{} h}} } J
U}yU} y} JJ 4 JJ

|U RU X{ x{: J
X-|: {: JJ 107 JJ

{oLke RAkkku nku kku {o kk{u Au; LkLke RAkkku Lk kk{u

Au; fk{Lke(kuk-iLke) RAk nku kku fk{Lku-kukiLku-kk{u Au yLku
Lke RAkkku Lku-MktkrkLku k fhu Au.

{ }: JJ 108 JJ
}H x x RU U J
}H x x RU U JJ
} c | J
| } JJ

|QU}: y Sx}: J
d S }} y U JJ 5 JJ
su k{kLk rLk (nuku) QXe, krk kE kkk kkLk{kt {Lk
khkue kMkwu (rw)Lkkt MknMkLkk{Lkku kkX fhu Au.

18

19

: H {} J
H } : y}} JJ 6 JJ

} S}{: h|QU}: J
y}{S}U<|: JJ 12 JJ

ku kwf k fhu Au, kkrk{kt ykkukLk kk Au; y[ Mktkrk

kk{u Au yLku Wk{ uLku {uu Au.

su {Lkw k yLku kwk kE yk MkkukLkku kkX fhu Au, kuLku

yk{kLkwt Mkw, k{k, {e, io, M{]rk yLku fek k kk Au.

| Z p J
|y x l }HMx : JJ 7 JJ

RU{ }yZ H| | }: J
| U |QU L} JJ 13 JJ

ku kt kk{kku Lkke; eo yLku kus kk{u Au, rLkhk{, fktrk{kLk

ku{ s kkLk, YkkLk yLku kwkLk kLku Au.

kwkkuk{{kt kkk kwke {LkwkuLku ku, Rko, ku fu

yw kwr Lkekskkt Lkke.

x } xh } { J
|} |S } : JJ 8 JJ

l: U~ |}{: J
S { }y}: JJ 14 JJ

hkukke kezkkku ({Lkw) hkukke {wk kk Au; ktLk{kt ykku nku

kku ktLkke Aqxu Au; kk{uku ke {wk kk Au yLku ykkrk kk{uku
ykkrkke {wk kLku Au.

Mko, Mkqo, [L ku{ s Lkkk Mkrnk ykfk yLku rkyku, k]e,

{nkMkkkh yk Mko {nk{k ekMkwuLkk kkkke xfe hkkt Au.

x y L : L }} J
S }d y |QU}: JJ 9 JJ
su kwk kkku kE yk MknMkLkk{ zu rLk kwkkuk{Lke Mkwrk
fhu Au ku Mko rLkkuLku Mkhu khe Au.

}y : J
hy} r } JJ 10 JJ
su {Lkw kMkwuLkku yk fhu Au yLku kMkwukhk kk Au ku
Mko kkkke rw {Lkkku kE MkLkkkLk kLku kk{u Au.

|QU}| l v J
}} y {| JJ 11 JJ
ekMkwuLkk kkuLkwt fe yw kkwt Lkke; ku{ s ku{Lku sL{,
{]w, ]kMkk yLku hkukLkku kkkku s Lkke.

x{
x} J
xm UcS } JJ 15 JJ
u, i, kto, k, Mkko yLku hkkMkku Mkrnk yk Mk[hk[h skk
ef] kh{k{kLku yeLk kuo Au.

} h: H {: J
y}U : ~ ~ JJ 16 JJ
RrLku, {Lk, kwr, Mk, kus, k, io, heh yLku hehLku
Lkkh, yu Mkuo kMkwu s Au yu{ uukkyku fnu Au.

x }}: } U J
| {} {}S |: JJ 17 JJ
Mko kku{kt yk[kh k{ ({w) {Lkk Au. yk[khke s {oLke
Wkrk Au yLku {oLkk Mk{e ywk kh{k{k Au.

20

21

: }| {: J
X}X} x j } JJ 18 JJ
rkyku, rkk]yku, ukkyku, kt[ {nkqkku, kkwyku yLku Mkkh
ku{ s stk{ yk skk eLkkhkke Wkk kk Au.

x w l: U} J
: }yZ JJ 19 JJ
kuk, kkLk kkk Mkkt, rkyku, rk ykr f{kou, uku, kku
yLku rkkLk yk kwt sLkkoLk kkLkke Wkk kk Au.

U c}| x|U: J
~U |y} | QU E|x: JJ 20 JJ
erw yuf s {nkLk qkYk Au, su rk rk yLkuf kekkkoYku
ku kuf{kt kke hkk Au, yLku Mko qkkuLkk yrLkke yk{k yu
rkukk MkoLku kuke hkk Au.

} S |x c U<} J
l yL: : # JJ 21 JJ
su {Lkw fk yLku Mkw k fhkLke RAk hkkku nku, kuu
ekMku fnuk kkLk rwLkk yk MkkukLkku kkX fhku.

EE} x: |} J
| cU |} JJ 22 JJ
su w rLkk Eh Au, sL{hrnk Au, skkLke Wkrk yLku
fhLkkhk Au, f{ Mk{kLk Lkukkukk Au ku wLku su su Au ku{Lkku khks
kkku Lkke.

yswoLku fkwt :
nu f{kk Mk{kLk rk Lkukkk, Lkkr{kt f{Lku kh fhLkkhk,
uku{kt Wk{ u, nu sLkkoLk, ykk u{e ksLkkuLkwt hk fhLkkhk ku.

|x
} }d S} J
}U HU S : JJ 24 JJ
e kkLku fkwt :
nu kktz, su kufku MknMkLkk{ke {khe Mkwrk fhk RAu Au, ku u
Lke[uLkk yuf s &kufke {khe Mkwrk fhu kkuk ku{u {khe Mke s Mkwrk
fhe kk yu{kt Mkt Lkke.

}Sy d} dL J
d} L E dUx{ }: JJ 25 JJ
yLktk, nhku MYkkk ku{ s nhku kk, ykt, {Mkf, Mkkk
yLku kknwLku kh fhLkkhk, yMkt Lkk{kk, nhku fhkuz wkLku kh
fhLkkhk MkLkkkLk kwkLku nwt Lk{Mfkh ft Awt.

}: U}H| }S H J
}S U }S JJ 26 JJ
su{Lke Lkkr{kt f{ Au yuk ykkLku Lk{Mfkh; s{kt Lk fhLkkhLku
Lk{Mfkh; nu fu, nu yLktk, ykkLku Lk{Mfkh; nu kMkwu, ykkLku Lk{Mfkh.

m S | ~} J
| }S JJ 27 JJ

kMkwuLke RAkke s ku wLkLkk kufku kMkLkkkk kk Au yLku

nu kMkwu, Mko qkku{kt ykk s Mkuk Aku; ykkLku nwt Lk{Mfkh ft Awt.

k~H k| } J
|QU}QU ~ | JJ 23 JJ

} r xr J
xh Uc x } }: JJ 28 JJ

22

kkkuLkk u yLku kki-kkkuLkwt rnk fhLkkhkLku Lk{Mfkh; skkLkwt

rnk fhLkkhk ef]Lku yLku kkurLLku Lk{Mfkh nku.

23
suu yk MkkukLkwt kLk, fu kkX fkou nku kuu Mko kLk ykkt
kk yLku Mko ukuLke Yze heku kq fhe yu{ wt.

Uy x x} J
}SU: U x JJ 29 JJ

HU | l J
} d { m }} { JJ 35 JJ

su{ ykfk{ktke kzuwt s Mkkkh{kt Au, ku{ Mko ukuLku fhuk

Lk{Mfkh kkLk e fuLku knkut[u Au.

UU J
Ey{ H { JJ 36 JJ

cUU: : ~ : J
U xx}} JJ 30 JJ
su ktk{kt enrhLkwt M{h kk Au ku s rLkftxf ktk Au yLku su
ktk kkuLkk M{h rLkkLkku Au kuLku fw{kko ku.

y yUH} J
yUH } Sy } JJ 31 JJ
Mko uku kke su kw kk Au yLku Mko kekkouLke kkkke su
V {u Au ku V u sLkkoLkLke Mkwrk fheLku {Lkw {uu Au.

: y ~UH UH J
mUH}UUH RU Z JJ 32 JJ
su {Lkw u{trh{kt rLk k fk (kk, {knTLk yLku
Mkktfk), ku fk (Mkkh-Mkkts) fu yuf fk (kku) erwMknMkLkk{Lkku
kkX fhu Au, ku Mkf kkkf{kou qh fhu Au.

s SS }: x: J
H S sS}U< JJ 33 JJ
su kufku yk MkkukLkku kkX fhu Au ku{Lkk kwyku keLku M{ kk
Au, kuLkk Mko knku Mkk ktk hnu Au yLku kuLkkt Mko kkk Lkk kk{u Au.

: K S: J
: }<: JJ 34 JJ

}d x UUH H| J
H y H S: JJ 37 JJ
}QU} RU J
r yU JJ 38 JJ
su {Lkw kkhLku rMku {khe Mkrkr{kt yk MknMkLkk{Lkku kkX fhu
Au kuLku yk kuf{kt fu khkuf{kt fkuE Xufku hnukku Lkke. yLku fhkuzku
fkkuLkkt kkk ku e{u e{u kke Lkku Au. nu yswoLk, su kekkLkk ]k
kkMku fu kwMkeLkk Akuz kkMku yk rwMknMkLkk{Lkku kkX fhu Au ku fhkuz kkkuLkk
kLkLkwt V k fhu Au. e su {Lkw rLk rk{kt ykk kwMkeLk{kt
kuMke kuLkku rLk kkX fhu Au ku {kuk kk{u Au yLku kuLkkt knkr kuh
kkk nku ku k Mko Lkk kk{u Au, yuwt [khe kkLkLkwt [Lk Au.
}| d
v}U {} |c}{D
c<d}S~ } JJ Uc}S JJ
JJ JJ

24

25

kukku kukrkt Lkukk kLkkwhwkuh: >

LkkhMknkw: e{kLkT fu: kwhwkkuk{: >> 3 >>

>> Mkkuk - rh >>

H rt rwokxTfkhku qkw: >
qkf]T qk]T kku qkk{k qkkLk: >> 1 >>
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

r{T ykrko kuwt skk.

rw: Mkokkf [ikL.
kxTfkh: - k{kt yknwrk nku{kLke rkLku kxTrk fnuk{kt
yku Au. su{Lku {kxu yk rk fhk{kt yku Au ku
kxTfkh fnuk Au.
qkw: - qkfk, rfk yLku ko{kLkfk yu kuLkk
Mk{e.
qkf]T - S{kkLkk fkko.
qk]T - S{kkLkwt hkkuk fhLkkh.
k: w yMk.
qkk{k - Mko keyku{kt hnuk yLkko{e.
qkkLk: - S{kkLke Wkrk yLku ]r fhLkkh.

kqkk{k kh{k{k [ {wTkkLkkt kh{k krk: >

y: kwhwk: Mkkke kukkkukh yu [ >> 2 >>
kqkk{k - krk kuku yk{k.
kh{k{k - Eh, Mko kufLkk Mk{e.
{wTkkLkkt kh{k krk - {wk kwkkuLke kh{ krk.
y: - su{kt fku yuxu rLkk fu rfkh Lkke ku.
kwk: (i) su kwh fu heh{kt hnu Au ku ykrLkkhk. (ii)
MknMk kwk su k khk r{kt ykrqok kku Au ku.
15. Mkkke kkwk.
16. kukk: kuk yuxu un{kt hnuk yLkko{e.
17. ykh: suLkku Lkk kkku Lkke ku Sk{k.
y, kwk, Mkkke, kukk yLku ykhYk kh{k{k u fu yk
hkk kh Qkhe ykk. nu Sk{kyu kuLkk {q MYkLku kk{wt
nku kku kuu kh{k{k e ykhkun fhwt uEyu.

10.
11.
12.
13.
14.

kuk: kh{k{k Mkkku yuf kk{e fk kuk.

kukrkt Lkukk - kukukkykuLkk yke.
kLkkwkuh: - f]rk yLku kwkLkk yeh.
LkkhMknkw: - LkhMkn MYk kh fhLkkh.
e{kLkT - (i) {ekLk, (ii) fkLk{kLk.
fu: (i) fue Lkk{Lkk yMkwhLku nLkkh, (ii) su{Lkk fu
(k) Mkwth Au ku (iv) su ku - f: (kk), y:
(rw) yLku E: (r) Au ku.
24. kwkkuk{: - kwkku{kt Wk{.
18.
19.
20.
21.
22.
23.

Mko: o: r: MkkwqokkrLkrh: >

MkBku kLkku kko : wheh: >> 4 >>
25. Mko: 26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.

(i) MkoLkku su{kt Mk{ku kk Au ku (ii) su Mko

MkwykuLku Mkok u Au ku.
o: Mk{u MkoLkku Mktnkh fhLkkh.
r: (i) fkfkko (i) su krk Au ku.
Mkkw: su rLk Mkh Au ku.
qkkr: - Mko qkku yLku MkwykuLkwt ykrfkh.
rLkr: y: - yr[ yLku yrLkke tzkh.
MkB: - MuAkke sL{ kh fhLkkh.
kLk: - kLkk rnkLkwt Mkk [kLk fhLkkh.
kko h-kkuk fhLkkh.
: su{ktke Mko fktE Wkk kk Au ku.
w: Mk{e.
Eh: (i) suLkk{kt yLktk kyku hne Au ku (ii) yiokLk

26

27

MBq: twhkr: kwfhkkku {nkMLk: >

yLkkrrLkLkku kkk rkkk kkwhwk{: >> 5 >>
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.

MBq: - ykk{uu Wkk kuk.

tw: Mkw, ktrk yLku fkLkk fkko.
ykr: - ukuLke sLkLke yrrkLkk kwk.
kwfhkk: - f{ sukt Lkukkukk.
{nkMLk: - su{ktke {nkLk Lkk-u WTu Au ku.
yLkkrrLkLk: - suLku sL{ fu {]w Lkke ku.
kkk rLku kh fhLkkh.
rkkk - f{o-VLke h[Lkk fhLkkh kk.
kkwk{: - (i) [ikL nkukke ke kkwyku{kt Wk{ Au ku (ii)
huf MkwLkku ytrk{ ykkh.

ykkk: kk: f]ku, kurnkkk: koLk: >

qkrfwk{ krkt {tkt kh{T >> 7 >>
suLku kkLkurLku khk kn fhe fkkk Lkke kuk.
yrLkke.
(i) ykfko fhLkkh (ii) ~k{ oLku eu ytk knLk.
suLkkt Lkukku k Au ku.
Mk{u rLkk fhLkkh.
Wf] (kkLk, yio kuhu kwkuke wk) Yku sL{
uLkkh.
61. rkffwk{: - SLke ku ffwku yuxu fu rkyku (Lke[e rkof,
{ {Lkw yLku W[ u kurLkyku)Lkk yk-MkkLk.
62. krk{T - kkkhrnk, w, kkLkfkhe.
63. {tkt kh{T - Mkkouk{ {tkMYk.

55.
56.
57.
58.
59.
60.

y{uku kefu: kLkkku{hw: >

rf{ko {LkwMk, Mkrc: Mkrhku w: >> 6 >>
46. y{u: - su fkuE k {kke e Lk fk ku.
47. kefu: - RrLkuLkk Mk{e.
48. kLkk: - su{Lke Lkkr{ktke f{ Wkk kwt Au kuk kkLk
rw.
49. y{hw: - y{h yuxu ukkykuLkk Mk{e.
50. rf{ko - rLkwt rLk{ko fhLkkh.
51. {Lkw: (i) {LkwrkLkk ykr rkkk (ii) su {tk Yku kx
kk Au ku.
52. k su kAe kk fhu Au, yuxu fu h[Lkk fhu Au ku.
53. Mkrc: - yrk Mkq Au ku.
54. Mkrh: w: - yrk k[eLk yLku y[.

ykkk: kk: f]: kurnkkk: koLk: qk: -

EkLk: k: kku uc: uc: krk: >

rnhkkuo qkkuo {kku {wMkqLk: >> 8 >>
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.

EkLk: k: k: uc: uc: krk: rnhko:

qko: {k: {wMkqLk: -

MkoLkk rLktkk.
kkkk.
kh{ [ikLk.
Mkkike {kuxk.
Mkkouk{.
Mko keykuLkk ykr sLkf.
- (i) Mkwo Mk{kLk fkLk{kLk (ii) ytzkfkh [ikL.
qr{Lke ytkkok hnuwt [ikL.
{k yuxu {e ykk ie Mktkrk - kuLkk Mk{e ku {k.
{w Lkk{Lkk yMkwhLkku Lkk fhLkkh.

28

29

Ehku r{e Le {uke r{: {: >

yLkwk{ku whkko: f]kk: f]rkhk{kLkT >> 9 >>
74. Eh: -

MkorLktkk, suLkk{kt E, yuxu fu RAk{kkke MkoLkwt

rLk{Lk fhkLke k Au kuk.
75. r{e {nk khk{e.
76. Le Lkwkohe.
77. {uke suLkk{kt Mkq{ kLku kh fhkLke k Au ku.
78. r{: (i) rukku su W{ fhu Au ku (ii) su ku kwLku
yrk{e Au ku.
79. {: (i) suLkk zu MktMkkh MkkkhLku ykutkkLke k k
kk Au ku (ii) irf rrrkLkLku {: fnuk{kt yku
Au, fkh fu kuLkk khk kh{k{k k kk Au.
80. yLkwk{: - suLkkke fkuE {nkLk-Wk{ Lkke ku, Mkkouk{.
81. whkko: - suLku kke fkLkwt Lkke ku.
82. f]kk: kh{k{k-ekuo su ftE f] fhk{kt yku kuLkku
u{kqof Mefkh fhLkkh.
83. f]rk: MLkke su fktE rk fhk{kt yku Au ku f]rk Au.
ku f]rkLkk ykkh yuk kh{k{k. kh{k{k rLkk
fkko, fkh yLku f]rk ku Au. f]rk khefu kt[ f{o
fnuk Au. (i) MksoLk - Mk]rLke Wkrk (ii) MkrkMkkkLke e (iii) Mktnkh - kkukkLkk MYk{kt
(iv) r - kkukkLkk MYk{kt ykAkrk yLku (v)
yLkwkn - kkukkLkk fk Mkkku Mk]rLkwt yi Mkkwt.
84. yk{kLkT - kkukkLkk Mktkqo yk{MYk{kt Mkk.
kukerk rwwoLkkrLk rwoLkkrLk rwkhku r >
Lk: Mk{wk Mk yu MkO Mk kkMk [ ro{T >>
- rwkwhk

kkhk rw Au, rku rw Au, yhku, kokku, uku, Lkeyku yLku Mkkkhku kwt s rw
Au. su ftE Au ku yLku su ftE Lkke ku k ku kkuku s (rw) Au.

Mkwhu: ht {o rhukk: : >

yn: MktMkhku k: : MkooLk: >> 10 >>
85. Mkwhu: 86. h{T 87. {o: -

Mkwh yuxu fu ukkykuLkku Mk{e.

w:eykuLkwt ykMkkLk, w:eykuLkk kufLku qh fhLkkh.
{oLkk ykLkt, f]kk yLku Mkthk yuk yko kk Au.
su kh{kLkt MYk Au ku.
88. rhukk: - rLkwt ykrfkh-kes.
89. : - su{Lkk khk Mk{Mk Lke Wkrk kk Au ku.
90. yn: rMk suk fk{kLk.
91. MktMkh: - k]e MkqoLke ykswkksw krh{ kqt fhu kuxku kkku
- yuf ko, Mk{-fk- rwLkwt MYk nkukke MktMkh
Lkk{ ykwt. 92. k: - yLktk fkYke Mkko-ukLkkk.
93. : su Mt kerkYk Au yuxu fu Mt kkLkYk-[ikLYk
Au ku.
94. MkooLk: - Mko ftE uLkkh.

ys Mkuoh: rMk: rMkr: Mkkorhwk: >

]kkfrkh{uk{k MkokukrrLk:Mk]k: >> 11 >>
suLkku sL{ Lkke kuk, ysL{k.
MkoLkk rLktkk.
su rLk rMk Au, su kkukkLkk MYk{kt s Mkk Au ku.
(i) kqokkLke krYk (ii) suLkwt MYk kkLkk fhkkt
uc Au (iii) kk LkkuLkk VMYk.
99. Mkkor: - MkoLkk ykrfkh.
100. ywk: - su fkrk [k{kLk kkk Lkke ku. MLk khLkk.
yn MknMkLkk{Lkkt 100 Lkk{ kqhkt kk Au.
101. ]kkfrk: - (i) fk{LkkLkk kk kkkkouLku su hMkku Au ku (ii) hkn
(frk)Yk E k]eLku {ktke kkhLkkh.
102. y{uk{k - suLkk MYkLkwt {kk fkZe Lk fk ku.
103. MkokukrrLk:Mk]k: - Mko kuk su{ktke rukku rLk:Mkh kkBk
Au ku. kk s Mktkfkou khLkk.
95.
96.
97.
98.

ys: Mkuoh: rMk: rMkr: -

30

31

MkwoMkw{Lkk: Mk: Mk{k{k MkB{k: Mk{: >

y{ku: kwzhefkkku ]kf{ko ]kkf]rk: >> 12 >>

Mkok: MkorTkLkwfTMkuLkku sLkkoLk: >

uku urTkku ukTkku urkT fr: >> 14 >>

104. Mkw: (i) su Mko{kt Mke hkk Au (ii) su{kt kk Mkuk Au ku.
105. Mkw{Lkk: - Mkw yuxu uc rqrk{ su{Lkwt {Lk Au ku.
106. Mk: (i) su ku fk{kt yMk hku Au ku (ii) suLke
f]rk MkkT (k), rk (yk) yLku { (Mkqo)Lke hnue
Au ku - Mkrk{T-Mk{T.
107. Mk{k{k - (i) Mko keyku{kt Mk{kLk Yku hnu kh{k{k (ii)
kk khV Mk{kLk kko hkLkkhk.
108. MkB{k: - Mk{kLk heku krhr{k - Mke hnuk.
109. Mk{: (i) Mko fku su Mk{-MMk-yMkk{kt hnu Au ku (ii)
su {k-{nk{e Mkkku uzkuk Au ku.
110. y{ku: - suLke k fe rLkV ske Lkke ku.
111. kwzhefkk: - (i) f{ Mk{kLk Lkukkukk (ii) {ktLkk kwzhef
ykk uk f{{kt k kELku hnuLkkhk.
112. ]kf{ko - su{Lkkt f{o {oYk Au ku.
113. ]kkf]rk: - {qk{tk {oMYk.

123. Mkok: - Mkok krk ykkLkkh.

124. MkorTkLkw: - Mkok yLku fk{kLk Au ku.
125. rfTMkuLk: - (i) suLke Mkk{u fkuE k k MkuLkk xfe fke Lkke
ku (ii) {nkfk.
126. sLkkoLk: - (i) ykMkwhe ]rkykuLkku Lkk fhLkkh (ii) sL{{hLkk
VuhkLkku Lkk fhu Au ku.
127. u: u Yku kx kuwt kkLkLkwt kT{ MYk.
128. urkT - uLku Lkkh.
129. yTk: - (i) su tk yuxu fu rfktk Lkke ku (ii) Mtkqo
Au ku. 130. ukTk: - u su{Lkk ytkYk Au ku.
131. urkT - uLkk kkkk. 132. fr: - kLkeo, su{Lke r Mko
kzkyku nxkeLku MkLku uE fu Au kuk.

hwku knwrhk kwkurLk: wr[k: >

y{]k: kkMkkwohkhkunku {nkkkk: >> 13 >>

114. : -

(i) su hzku ku (ii) MktnkhLkk Mk{e nkuk Akkt

fkfkko r Au ku.
115. knwrhk: - suLku yLkuf {Mkfku Au ku.
116. kw: su hkkuk fhu Au ku.
117. rkurLk: - su{ktke r Wkk kk Au ku.
118. wr[k: - su{Lkwt yLku {rn{k krk fhLkkhkt-ykLkt ykkLkkhkt
Au ku.
119. y{]k: - su y{h, yrLkke, {]wke hrnk Au ku.
120. kkMkkw: - rLk yLku Mkh Au ku.
121. hkhkun: - h yuxu uc yLku ykhkun: yuxu W[ k, su{Lkwt
k uc yLku W[ Au ku.
122. {nkkkk: - su{Lkwt kk {nkLk Au ku.

kufkk: Mkwhkkku {kok: f]kkf]k: >

[kwhk{k [kwqonkwOxkwwos:
>> 15 >>
133. kufkk: - kk kufkuLkk yk. 134. Mkwhkk: - ukuLkk yk
135. {kok: - (i) {oLkk yk (ii) keykuLkk {o yLku y{o eLku
ku {ku ku{Lku V ykkLkkhk.
136. f]kkf]k: - (i) k yLku yk Au ku. (ii) fkh yLku fko
ktLku Au ku.
137. [kwhk{k - [kh Yku (ytzs-#zk khk, Mus-khMkuk khk,
WTrs- s khk yLku shkws-ykuh khk) k
kkwt kh{k{kLkwt MYk.
138. [kwqon: - [kh qn (kMkwu, Mktfko, wBLk yLku yrLk) Yku
hnuk kh{k{k.
139. [kwOx: - su{Lku [kh kZ Au kuk ([kh kkkyku-yhku, rkhku,
rhku yLku rLkhkuLku [kh kZ fnuk{kt yku Au)
140. [kwwos: - [kh wykukk, [khu wyku{kt su t (ykLktrLk),
[ (kkLkr), kk (kukr) yLku k (rLk{o
rLkuok [kLk kr) Yku ykwku Au ku.

32

33

krswkuosLkt kuTkk Mkrnwsokkrs: >

yLkku rsku sukk rkurLk: kwLkoMkw: >> 16 >>
141. krsw: - kusMe, fktrk{kLk, M{kt furLk fk MYk
142. kusLk{T - kkLk zu su kukk Au ku. f]rkLku ykk {kkLku
kusLk fnuk{kt yku Au.
143. kuTkk - kukLkkh 144. Mkrnw: - Mko ftE MknLk fhLkkh
145. skkrs: - skkLkwt ykr fkh.
146. yLk: - kkkrneLk. 147. rs: - rsukk.
148. sukk su Mkke s MkoLku SkLkkhk Au ku.
149. rkurLk: - rLkwt WkrkMkkLk.
150. kwLkoMkw: - Vhe VheLku swkt swkt hehku{kt SYku MkLkkh.

WkuLku k{Lk: ktwh{ku: wr[Ysk: >

ykeL: Mktkn: Mkkkuo ]kk{k rLk{ku {: >> 17 >>
151. WkuL: 152. k{Lk: 153. ktw: 154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.
161.
162.

y{ku: wr[: Qsk: ykeL: Mktkn: Mkko: ]kk{k: rLk{: {: -

rwLku RLLkk rLkfxLkk ktw kk{kt ykk nkukke

ku WkuL fnuk Au.
kxwf Ykkhe, su{u krhkLke kkMkuke Mkkzk k
zkkt Yku kwt r fksu fhe kuLku fkou nkku.
[k fkk, su{Lkk irf MYk{kt k]e kh kk,
{Mkf ykfk{kt yLku Mkqo-[t ku yktku nke.
su{Lke rk fe ko ske Lkke ku.
(i) krk (ii) suLkku Mko s krk fhu Au kuk.
(i) kwk (ii) {nk khk{e.
RLke k [rzkkk.
Mkt[ fhLkkh.
MksoLk Yku rMkhuk skkLkk fkhYk.
su kkukkLkk yk{MYk{kt Mkh hnu Au ku.
rLk{Lk{kt hkLkkh.
(i) su yktkh ]rkykuLku {kt hku Au ku (ii) su kktLkwt
ku{Lke yth hneLku rLk{Lk fhu Au ku.

uku i: Mkkkuke ehnk {kku {w: >

ykerLku {nk{kku {nkuMkknku {nkk: >> 18 >>
u: {kukLke RAkkkyu k ku.
i: Mko rkykuLkk fkh.
Mkkkuke - su rLk kuke Au ku.
ehnk - {oLkk hk {kxu qheh yMkwhkuLkku Lkk fhLkkh.
{k: - {k yuxu rkLkk yuxu yrkrk.
{w: su {w yuxu { suk {eXk Au ku.
ykerL: - RrLkuke e Lk fk kuk.
{nk{k: - {nk {kke.
{nkuMkkn: - su{Lkwt MksoLk, kkuk yLku {h sue ]rkyku{kt
WMkkn yuxu fkohkkwt Mkkk [kw nku Au ku.
172. {nkk: - kk krcku{kt su{Lkwt k {nkLk Au ku.
163.
164.
165.
166.
167.
168.
169.
170.
171.

{nkkwr{onkekuo {nkk{onkwrk: >

yrLkuo~kw: e{kLk{uk{k {nkr]fT >> 19 >>
{nkkwr: - su{Lke kwr {nkLk Au ku.
{nkeo: - su{Lkwt khk{ {nkLk Au ku.
{nkk: - su{Lke k {nkLk Au ku.
{nkwrk: - su yth yLku knkh kh{ kurk{ Au ku.
yrLkuo~kw: - suLkwt heh rLkuo (Wu) fhe fk kuwt Lkke
kuk.
178. e{kLkT - (i) kk fkhLke {nkkykuke wk (ii) eke wk
179. y{uk{k - su fkuE k {kk ({k)ke kh Au ku.
180. {nkr]fT - Mk{w{tkLk ku fq{oYk kh fhe {thk[Yke {nkLk
kokLku ku{s f]kkkh{kt kkuoLk kokLku su{u
kh fkou Au ku.
173.
174.
175.
176.
177.

34

35

{nukMkku {nekko erLkkMk: Mkkkt krk: >

yrLkhw: MkwhkLkLku kkurLku kkurkt krk: >> 20 >>
181. {nukMk: - su{u {nkLk Lkw kh fhuwt Au ku. yk {nkLkw
Yku, rLk Yku, kurk Yku yLku k Yku hnuwt Au.
182. {nekko - k]eLkk kkf yLku kkukf.
183. erLkkMk: - su{Lkk {kt {eLkku Mkk rLkkMk Au kuk.
184. Mkkkt krk: - su MkkwkkuLku W[k{ krk ykku Au ku.
185. yrLk: - (i) suLku fku yhku Lkke ku (ii) yrknk.
186. MkwhkLkL: - ukkykuLku ykLkt ykkLkkh.
187. kkurL: - kku yuxu ke ku{s RrLkuLku su kkko u Au ku
188. kkurkt krk: - kku yuxu ke fu RrLkuLku su u Au ku kkurT
fnuk Au. ykk kkurTLkk k Mk{e Au ku.

{her[o{Lkku ntMk: Mkwkkuo wskkuk{: >

rnhLkk: Mkwkkk: kLkk: krk: >> 21 >>
189. {her[: -

kusMeLkwt k kh{ kus hku Au kuk.

190. {Lk: -

Mko ykMkwhe ]rkykuLkwt {Lk fhLkkh.

191. ntMk: -

MkoLkk yLkhk{k Yku hnuk kh{k{k.

192. Mkwko: -

{o yLku y{oYke ku Mkwth kktkukk.

193. wskkuk{: - Wk{ Lkkk - yLktk ukLkkk kh Lk fhLkkhk.

194. rnhLkk: - rnh (Mkwo) Mk{kLk fkrk suLke Lkkr Au yuk.
195. Mkwkkk: -

Lkh yLku LkkhkYku krhfk{{kt {nkLk kk fhLkkh.

196. kLkk: - suLke Lkkr f{ sue Mkwth Au ku.

197. krk: - Mko kufkuLkk Mk{e.

y{]w: MkofT Mkn: MkLkkk MkL{kLkT Mkh: >

yu w{oko: kMkk rwkk{k Mkwhkrhnk >> 22 >>
198. y{]w: - suLkwt {]w Lkke kuk.
199. MkofT - kkukkLke kkLkkke MkoLku rLknkLkkh.
200. Mkn: (i) Mkok{kLk (ii) su nMkk fu rLkk fhe fu Au
ku.
yn MknMkLkk{Lkkt 200 Lkk{ kqhkt kk Au.
201. MkLkkk - SkuLku ku{Lkkt f{oLkkt V Mkkku uzLkkh.
202. MkL{kLkT - f{oVkuLkk kuTkk Au ku.
203. Mkh: - Mkk yufYk yLku y[.
204. ys: (i) su kkuLkk {kt uu Au ku (ii) su yMkwhkuLkku
Lkk fhu Au ku.
205. w{oko: - suLkk kkk wku MknLk fhe fkk Lkke kuk.
206. kMkk - k {ku kMkLk fhLkkh.
207. rwkk{k - su{Lkku ruk Yku MkTkwku khk k Au.
208. Mkwhkrhnk - ukuLkk kwykuLkku Lkk fhLkkh.

kwhwkwohwk{ku k{: Mk: Mkkhk{: >

rLkr{kkuzrLkr{k: Mke k[Mkrkhwkhe: >> 23 >>
209. kw: rk yLku {nkLk k, Mko rkykuLkk Wkk.
210. kwk{: - (i) kwyku{kt uc (ii) kk sue rkkykuLku kkLk
ykkLkkh.
211. k{: fk, Mkkou[ fkLkk khf.
212. Mk: kMk fheLku MkLkk MkTkwLkk {qk{tk MYkkk.
213. Mkkhk{: - su{Lkwt khk{ y{ku Au ku.
214. rLkr{k: - yLk{wo rkk.
215. yrLkr{k: - (i) ykf rkk (ii) Mkk kk.
216. Mke Mkk yuxu {kk(istke)Lku kh fhLkkhk.
217. k[Mkrkkhe: - keLkk Mk{e kkk su{Lke kwr Wkh Au kuk.

36

37

ykekko{e: e{kLkT Lkku Lkukk Mk{eh: >

MknMk{qko rk{k MknMkkk: MknMkkkkT >> 24 >>

MkwMkk: MkLLkk{k r]ww: >

Mkfkko Mkf]k: MkkwsonTLkwLkkohkku Lkh: >> 26 >>

218. yke: - ykk E sLkkh, ykkukLk.

219. kk{e: - (i) qkkk{ yuxu fu kt[{nkqkLkk Mk{wkLku kuhLkkh
(ii) kk{ (Mk{qn)Lku ykk E sLkkhk.
220. e{kLkT - ufktrkke wk.
221. Lk: - f{oLkk kkku Vkkk.
222. Lkukk kuhe sLkkh, ykkukLk.
223. Mk{eh: - MkBfT (Mk{wr[k) krk{kLk kMk Yku su kkt keykuLku
fkohk hku Au ku.
224. MknMk{qko - MknMk (nh) - yLkuf - {Mkfkk.
225. rk{k - rLkk yk{k.
226. MknMkkk: - MknMk - yLkuf - Lkukkukk.
227. MknMkkkkT - MknMk - yLkuf - [hkk.

MkwMkk: - ytk f]kkw.

Mkkk{k - (i) {qk{tk ykLkt (ii) yk{Mktkkukkk.
r]fT - rLku kh fhLkkh. 239. rwfT - rLkk kukk.
rw: Mkokkf kh{k{k. 241. Mkfkko - Mk-Mksof.
Mkf]k: - su{Lkk khk Mkf] kwt Au ku.
Mkkw: (i) Mkkf kwk (ii) suu kk Mkkku ({uk sue
Mkwyku) k fhukt Au ku.
244. snTLkw: - (i) su Mk{u kkLkwt nLkLk fhu Au ku (ii) su wkuLku
yuf kksw hke kLku {wk ykku Au ku.
245. Lkkhk: - (i) Lkkh yuxu kkukkLkk{kt fhu Au ku. kt[kku{kt
su rLkkMk fhu Au ku Lkkhk (ii) Lkkh yuxu s{kt
suLkwt Lk Au ku.
246. Lkh: huf MkwLkwt {kkooLk ykkLkkh nkukke ku kk
kh{k{kLku Lkh fnuk{kt yku Au.

ykkoLkku rLk]kk{k Mkt]k: MkB{oLk: >

yn:Mktkofku nTrLkhrLkku heh: >> 25 >>
228. ykkoLk: - Mk]rLkk [Lku w{kLkkh.
229. rLk]kk{k - Mko ktLkkuke {wk - yMk]~.
230. Mkt]k: - kktLku ykAkrk fhke yrk ykk ykkLkke
ykAkrk, Ztfkuk.
231. MkB{oLk: - ku{Lke , { sue rqrkyku khk Mkkhe heku {Lk
fhLkkh.
232. yn:Mktkof: - (i) yn: yuxu ykrkoLkku fk yLku Mktkof:
yuxu Lkk {uLkku ytfkh, fk-ytfkhLkwt rLk{Lk
fhLkkh (ii) Mkqo Yku rMk-hkrkLkwt {: rLk{Lk fhLkkh.
233. nTrLk: - yLkLke {kVf k{kt ukuLku ykkkk nrLku MefkhLkkh.
234. yrLk: - (i) kw (ii) suLkwt hnuXk rLkk Lkke ku (iii) suLkku
ykr Lkke ku.
235. heh: - k]eLku kh fhLkkh, Mkqo ykr uk ykk hknYke
kkLk.

236.
237.
238.
240.
242.
243.

yMktukuz{uk{k rr: rf]Awr[: >

rMkkko: rMkMktfk: rMkr: rMkrMkkLk: >> 27 >>
247. yMktu: - (i) Mktkke kh (ii) Lkk{Ykke kh.
248. y{uk{k - suLkwt MYk fkuE k kkLk khk {u ({kke fk
kuwt)ke kh Au ku.
249. rr: - ruk kwwk, kkLk ke{kk{kt hufLke yuf
ykke rrkk eLku kx kk Au yuxk {kxu
rr Au.
250. rf]kT - MksLkkuLku su r yuxu MktMf]k(Mkkhk MktMfkhkk) fhu
Au ku, hk fhu Au ku.
251. wr[: (i) kkkktkh (knkhLke yLku ythLke) krkkkkk
(ii) krk fhLkkhk.
252. rMkkko: - su{Lku Mk{Mk rMkryku k kE Au ku.
253. rMkMktfk: - suLkku Mktfk kqo kku Au ku.
254. rMkr: - rMkrykuLkk ykkLkkhk.
255. rMkrMkkLk: - rMkrYk rkLkk Mkkf.

38

39

]kkne ]kku rw]okkko ]kkuh: >

oLkku o{kLk rrfTk: wrkMkkkh: >> 28 >>
256. ]kkne 257. ]k: 259. ]kkko 260. ]kkuh: 261. oLk: 263. rrfTk: 264. wrkMkkkh:

]k yuxu {oYke rMkLkku W fhLkkh.

(i) MkkkkkT {okwk (ii) kku su {kku kuLke ku{Lkk
kh kko fhLkkhk. 258. rw: - kkf kh{k{k.
]k yuxu {o, ko{T yuxu kkrkkt, ]kkko
yuxu {oLkkt kkrkktYk kh{k{k.
{oLkk WhYk kh{k{k.
]r fhLkkh, yrk-{kk{ktke {wk kE {Lkw
rk-{kkLkku yk u Au khu ku yr]r kkk
uLku kk{u Au. 262. o{kLk: - r Yku ]r kk{Lkkh.
(i) yufktkMkue (ii) o{kLk nkuk Akkt rLkMkkk
khLkk ku{s yMkh Lk kk kuk.
- ukuLkk tzkh Yku yLku uku{kt hnuk k Yku Au ku.

Mkwwu wohku k{e {nuLku Mkwku Mkw: >

LkifYkku k]nqk: rrkr: fkLk: >> 29 >>
265. Mkwws: 266. woh: 268.
269.
270.
271.
272.
273.

274.

Mkwth wkk su skkLkwt hk fhu Au ku.

(i) kh fhk {kxu ytk frXLk (ii) keke kh
fhe Lk fk kuk (iii) {kukLkk MkkfkuLkk kLk{kt
{w~fueke ykLkkh. 267. k{e - keLkk Mk{e.
{nuL: - {nkLk RL, ukrkrk.
Mkw:: - Mkw yuxu (i) Mkkf fkLkk ykkLkkh (ii) MktkrkLkk
ykkLkkh.
Mkw: (i) Mkw yuxu Mko r rfhkuYke LkYk (ii) {kk khk
kkukkLkk Mkk[k MYkLku ZktfLkkhk (iii) ykfk{kt MkLkkhk.
LkifYk: - yLkuf MYk kh fhLkkh.
k]nqk: - rk, knLk Yk kh fhLkkhk.
rrkr: - rrkLkk ku yko kk Au : (i) kw (ii) rfh. Mko
kwyku{kt kkLk yk{k Yku rkhks{kLk nkukke ku
rrkr: Au yLku yu kwyku{kt Mkq, Mkq{ yLku
fkhqk qr{fk Mkwe su rfhku fku Au ku k
kkLkLkwt s MYk Au yuxu rrkr: Au.
fkLk: - MkoLkk fkf.

ykusMkuuwrkh: fkk{k kkkLk: >

: Mkkkhku {tkLktwkoMfh]rk: >> 30 >>
ykusMkuuwrkh: - ykusMk, kus yLku wrkLku kh fhLkkh.
fkk{k - fk MYk.
kkkLk: - kkkke, kkkkLk.
: - su Mktkk, Mk{] Au ku.
Mkkkh: - Lkk{[ukLkk, Mk yuxu yLkwqrk{kt ykuwt [ikL{
Lkk{.
280. {Lk: {LkLk zu kkhu ku.
281. [Lktw: - [t suk ek kuskk.
282. kMfh]rk: - Mkqo Mk{kLk kuskk.

275.
276.
277.
278.
279.

y{]kktqTku kLkw: rkLw: Mkwhuh: >

ykikt skk: Mkukw: Mk{okhk{: >> 31 >>
283. y{]kktqT: - y{]kktw yuxu y{]kLkkt rfhku, ku{Lku hkkk
[LLkwt WTMkkLk.
284. kLkw: - fk{kLk.
285. rkLw: - yuxu MkMkkLkwt su{kt r[nTLk Au ku e, [t{kLke
{kVf su kkt keykuLkwt MktoLk fhu Au ku.
286. Mkwhuh: - (i) Mkwhku yuxu fk{kLk ukkyku, ku{Lkk yeh
(ii) fkLkk Mk{e.
287. ykik{T - MktMkkhYke krLkku Lkk fhLkkh.
288. skk: Mkukw: - MktMkkhMkkkhLku kkh fhkLkk MkukwYk.
289. Mk{okhk{: - suLke ehkk yLku Mk {oke wk Au.

40

41

qkLLkkk: kLk: kkLkkuzLk: >

fk{nk fk{f]kT fkLk: fk{: fk{: w: >> 32 >>
290. qkLLkkk: - qk, r yLku ko{kLkLkk Mk{e.
291. kLk: - (i) su krk fhu Au ku (ii) su ytk uk{kLk Au ku
kw.
292. kkLk: - krk fhLkkh.
293. yLk: - (i) suLku y: yuxu fu yLk Lkke ku yLk (ii)
Lk-kt-kMk Lkke kuk.
294. fk{nk - fk{LkkykuLkku Lkk fhLkkhk.
295. fk{f]kT - fk{Lku sL{ ykkLkkhk. 296. fkLk: - MkwLh, Mk{e
297. fk{: (i) RAkMYk (ii) f - kk, y - rw yLku {
- r yu{ rk{qkMYk.
298. fk{: - kkuLke Mko fk{LkkykuLkk kkk.
299. w: Mkok{kLk Mk{e.

wkkrf]kT wkkkkuo Lkif{kku {nkLk: >

y~kuzTkYk MknMkrsLkLkrskT >> 33 >>
300. wkkrf]kT - wkku (fr, kkh, kukk yLku Mkk)Lkku kht fhLkkh.
yn MknMkLkk{Lkkt 300 Lkk{ kqhkt kk Au.
301. wkkko: - wkkuLkwt ykkoLk (krhkoLk) fhLkkh, su Mkwk: r{kLk Lkke,
k r{kLk sue kek kk Au ku {kk fnuk Au.
302. Lkif{k: - yLkuf fkhLke {kkLku MksoLkkh.
303. {nkLk: - MkoLkku kkMk fhLkkh.
304. y~: - su rkku[h Lkke ku.
305. TkYk: - su k Yku Au ku, ykkh Yku su k kLku Au ku.
306. MknMkrskT - MknMk-yLkuf-Lkk rsukk.
307. yLkLkrskT - yLktkLkk rsukk. {LkwLke k k{we kk{kt
yku Au. MknMk uk {kxu ku Au. MknMkrskT ku Lkkhk
Au yLku yLkLkrskT ku {nkLkkhk Au. yk {nkLkkhk yu
kh{k{kLkwt yk k Au. kt fkuE kkLkwt t Lkke.

Rkurr: ru: rtze Lknwkku ]k: >

kunk kuf]fkko rkknw{oneh: >> 34 >>
308.
309.
310.
311.
312.
313.
314.
315.
316.
317.

R: r ukk.
yrr: - (i) rukkk hrnk (ii) kkLke yth rLkkMk fhLkkhk.
ru: - kkLke sLkkuLku R-r Au kuk.
rtze - khu kkuk nkk khu {kuhkALku kh fhLkkh.
Lknwk: - {kk khk keykuLku kktLkkh.
]k: (i) su kko fhu Au ku (ii) su {oMYk Au ku.
rtze, Lknwk yLku ]k: yu ku Lkk{{kt k Yku, yLkko{e
Yku yLku rLkk khf k Yku hnuk kkLkLkwt oLk kk Au.
kunk - kuLku nLkkh.
kuf]fkko - (i) w kufku{kt kuLkk MkhsLknkh (ii) rLkk Mksof.
rkknw: - (i) rLkk Mknkf (ii) suLkk kknwyku{kt kk Mk{kuk
Au ku.
{neh: - (i) k]e({ne)Lkk khf (ii) kk fkhLke kq
({ne)Lkk MefkhLkkh.

ywk: rkk: k: kku kMkkLkws: >

ykkt rLkrhrckLk{{k: rkrck: >> 35 >>
318. ywk: - fe wk Lk kLkkh, y[.
319. rkk: - kk. rkk: kLkwt ukh Au, k{kt kLkku
u kk kAe kuLke khk Mkns kLku Au yLku yu s hkkk Au.
yn k yLku kkLkLkwt Mkkw Mktk Au.
320. k: - [ikLLkku WL{uk(MVwh).
321. k: - (i) kLkk kkk (ii) keLku {kxu k ykkLkkhk.
322. kMkkLkws: - RLLkk LkkLkk kE, WkuL.
323. ykkt rLkr: - sLkku tzkh ykk {nTk.
324. yrckLk{T: - huf MkwLkku ykkh.
325. y{k: - f{oLkkt V ykkk{kt Mkk {khrnk, Mkk kk.
326. rkrck: - kkukkLke {nkk{kt MkwMkk.

42

43

MfL: MfLhku wkuo hku kwknLk: >

kMkwuku k]nTkLkwhkru: kwhLh: >> 36 >>
327. MfL: 328.
329.
330.
331.
332.
334.
335.

su MftLk fhu Au yuxu fu QAeLku knkh yku Au ku

uk.
MfLh: - (i) MfL yuxu fu ukLku kh fhLkkh (ii) Mkk[k
{kkoLku kh fhLkkh.
wo: whk nLk fhLkkh, whth.
h: hkLk ykkLkkhk.
kwknLk: - kw suLkwt knLk Au ku.
kMkwu: - (i) Mko{kt rLkkMk fhe hnuk (ii) huf MkwLku Zktfe
uLkkhk. 333. k]nTkLkw: - {nkh fk hkLkkh.
ykru: - (i) MkoLkk fkh (ii) kk ukuLkwt WTk{MkkLk.
kwhLh: - (i) ukuLkk w~{LkkuLkkt kwh yuxu fu LkkhkuLkku Lkk fhLkkh
(ii) unLkkhe{kt hnuk SLkk unkLkku Lkk fhLkkh.

kLkkkuhrLkk: kko: heh]kT >

{nroku ]k{k {nkkku khwzs: >> 38 >>
346. kLkk: - (i) kLke Lkkrkk (ii) su Lkkr{kt Mku Au ku.
347. yhrLkk: - Lkef{ Mk{kLk Lkukkukk.
348. kko: - kLke {{kt hnuk.
349. heh]kT - yk yLku k ykke keykuLkkt hehkuLkwt kkuk fhLkkh.
350. {nro: - {nkLk kwr ykk rqrkkk.
351. : - (i) MuAkke ktLk MefkhLkkh (ii) r MYku Qk
hnuk ku.
352. ]k{k - Mkkike kwhkkLk.
353. {nkk: - (i) {nkLk rkk (ii) suLku ku ykk e r
yktku Au kuk.
354. kzs: - su{Lke kh kzLkwt r[nTLk Au kuk.

ykufMkkhMkkh: qh: kirhsoLkuh: >

yLkwfq: kkko: ke krLkuk: >> 37 >>
336. ykuf: 338.
339.
340.
341.
342.
343.
344.
345.

kuf, {kun, q, khMk, sL{ yLku {h sue A krkykuke

{wk. 337. kkh: - MktMkkhMkkkh{ktke kkhLkkh.
kkh: (i) Mkkou[ rLk H (ii) kkoMkk, sL{, {h,
]kMkk kuhuLkk {ktke Awxfkhku fhu Au ku.
qh: (i) ytk khk{e, (ii) su SLkLkk [kh kwkkko {o,
yko, fk{ yLku {kukLke kqk fhu Au ku.
kirh: qhMkuLkLkk fw{kt sL{ uLkkh MkwuLkk kwk ef].
sLkuh: - Mknw keykuLkk {kt hnuk ytkko{e.
yLkwfq: - kkLku {kxu Mkw yLku Mknkf.
kkko: - (i) khtkh ykkoLk fhLkkh ykk ykkh kh
fhLkkh (ii) MkUfzku (yLkuf) kh kkuLke {u kuze
ykLkkh (iii) MkoLkk ykr fku fkkk kh{k{k.
ke nkk{kt k(f{) kh fhLkkh.
krLkuk: - k-f{ sukt Lkukkukk.

ykw: hku e{: Mk{kku nrnorh: >

Mkokkku {ekLkT Mkr{rks: >> 39 >>
355. ykw: 356. h: 357.
358.

359.
360.
361.
362.

su{Lke kwLkk ke fkuELke Mkkku Lk kE fu kuk.

(i) MknLkku k Mktnkh fhLkkh kkihkrf ke (ii)
heh{kt hnuk ytkhk{k Yku fkkk kh{uh.
e{: Wku kuk.
Mk{k: - (i) MksoLk, kkuk yLku Lkk Mk{Lkk kkkk (ii)
Mk{kLkku kYku hnuLkkhk (iii) A Mk{(kwyku)Lkk
fkh.
nrnorh: - nr(k{kt nku{ukt ku)Lku kn fhLkkh.
Mkokk: - Mko kkuke suLkwt kkLk kk Au ku.
{ekLkT - (i) {eke wk (ii) suLke Akke kh {eLkku kMk
Au kuk {eLkk krk.
Mkr{rks: - Mkk fu Mktkk{{kt rs {uLkkh.

44

45

rkhku hkurnkku {kkkuo nukwko{kuh: Mkn: >

{nehku {nkkkku ukkLkr{kkLk: >> 40 >>

363. rkh: 364. hkurnk: 365.

366.
367.
368.
369.
370.
372.

rukku kke hrnk, kh{k{k.

hkurnkLkk k yko kk Au : yLk, Mkqo yLku {MLkk
MYk Yku.
{kko: (i) kh{k{kLku k fhkLkwt MkkLk ykk Wkk (ii)
{kukLke ykfktkkkk suLku kuu Au ku.
nukw: su rLkkt ykrfkh yLku ytrk{ Wu Au ku.
k{kuh: - (i) {(yk{Mkt{) kuhu MkkLkku{kt su Wf] Au ku
(ii) kkf] khefu su kuk khk kuhzkke ktkuk
nkk ku
Mkn: - MknLk fhLkkh, rwLku Mkrnw MknLke k fkk Au.
{neh: - k]eLkk khf, swyku-317.
{nkkk: - ytk yiokLk 371. ukkLkT - ytk krke
yr{kkLk: - (i) yrk yknkh fhLkkh, r{k yuxu {kork
MYkkk S, yr{k yuxu y{kork kh{k{k{kt
reLk kE Au. (ii) ku su Mk{k Mk]rLkku
fhu Au ku.

WT: kkuku u: eko: kh{uh: >

fht fkht fkko rfkko knLkku kwn: >> 41 >>

373. WT: - yk Lkk{Lkk ku yko Au : (i) WkrkMYk Au ku (ii)

WkT+ yuxu fu MktMkkhke Wkh Au ku.
374. kku: - kw fhLkkh, yk kku: kh{k{kLkku yLkw
kk kAe kwrkk {e Au yLku yuf s r[kTfk{kt {LkwLkwt r[k kk{u Au.
375. u: (i) fk{kLk (ii) MksoLk yLku keS irf ]rkyku
khk ezk fhu Au ku.
376. eko: - su{Lkk ytkh{kt {e hnue Au ku.
377. kh{uh: - MkoLkk Mk{e.
378. fh{T - yk Mk]rLkk MksoLk {kxuLkwt qk {nLkwt MkkLk.
379. fkh{T - rLkk WkkkLk(Mktkt fkh) ku{ s rLkr{k fkhYku
hnuk Au ku. 380. fkko - MksoLknkh.
381. rfkko - ruk f{o fhLkkh ykk r fhLkkh.
382. knLk: - suLkkt f]rk, {nkLkkk yLku f{kou ykB yLku ykku[h Au
kuk. 383. kwn: - kkukkLke {kkkke kwku hnuk.

Mkkku MkkLk: MktMkkLk: MkkLkku w: >

khro: kh{MkMkw: kw: wuk: >> 42 >>
384. Mkk: - W{ ykk rLkLkk kkLkYk.
385. MkkLk: - rLke Mkk fhLkkh.
386. MktMkkLk: - (i) su{kt kk s S Lke Mkrk{kt hnu Au ku (ii)
su ytrk{ yMk Au ku.
387. MkkLk: - f{o {ku MkkLk ykkLkkh.
388. w: rLk, Mkh, yrLkke.
389. khro: - kh{ r(suLke fk ke Au)kk.
390. kh{Mk: - ytk w yLku kkhof.
391. kw: Mkk k], kh{ Mktkkuke Au ku.
392. kw: su krhkqo Au ku. 393. wuk: - w rkk.

hk{ku rhk{ku rhkku {kkkuo Lkuku LkkuLk: >

eh: Tk{kkt ucku {kuo {orwk{: >> 43 >>
394. hk{: 395.
396.
397.
398.
399.
400.
401.
402.
403.
404.

(i) Mk[hk[h{kt h{e hnuk kh{k{k (ii) suu kkuku

{kurnk fhLkkh hkLkk kwk hk{Lkwt Yk wO Au ku.
rhk{: - su kkLkwt rhk{MkkLk Au ku.
rhk: - ykMkk hrnk.
{kko: (i) suLku kke Tk y{hkk k fhu kuk (ii)
MkkLkkkk ykkLkkh.
Lku: su {LkwLku fkLku {kkuo yk{Mkkkkfkh khk kuhe
Au ku.
Lk: ykk{f fk Yku su kuhe ykku Au ku.
yLk: - suLku fkuE kuhe fu ku{ Lkke ku.
yn MknMkLkk{Lkkt 400 Lkk{ kqhkt kk Au.
eh: khk{e.
Tk{kkt uc: - k{kLkku{kt uc.
{o: (i) MkoLku kh fhkkk (ii) su kk {kouke kue
hkk Au ku.
{orwk{: - {oukkyku{kt uc.

46

47

ifwX: kwhwk: k: k: : k]kw: >

rnhko: kwLkku kkku kwhkuks: >> 44 >>
405. ifwX: 406.
407.
408.
409.
410.
411.
412.
414.
415.

Sk{kLke k fwXkyku Au - {, rkuk yLku ykh.

suLku fe fwXk yuxu fu yhku Lkke ku.
kwk: - (i) heh(kwh){kt hnue [ikL{e k (ii) su kkt
kkkkuLku qtMke Lkku Au ku.
k: (i) kw{ [ikLYku fkoe (ii) su kukk Yku hnu Au ku.
k: - kkkk.
: - suLku Hfkh Mkkku k{ fheyu Aeyu ku.
k]kw: (i) suu kkukkLke kLku k]e sue rk kLkke Au
(ii) k]kw rwLkku yuf ytkkkh Au.
rnhko: - Mk]r{kt kes Yku hnu [ikL.
kwLk: - kwykuLkku Lkk fhLkkh. 413. k: - su Mkokkf Au ku.
kw: (i) su nLk fhu Au ku (ii) su ktLkwt fkh Au ku.
ykuks: - (i) su{u Lke[u Lkukku Zkkt Au ku (ii) su yku{we
rkk Sku{kt Mkuk Au ku.

rMkkh: Mkkh Mkkw: {kt kes{{T >

ykkuoLkkkuo {nkfkuku {nkkukku {nkLk: >> 46 >>
rMkkh: - suLkk{kt kk kufku rMk]k Yku hnuk Au ku.
MkkhMkkw: - MYk{kt Z heku Mkk Au ku.
{k{T - w [ikLLkk Mk suLkku Au ku.
kes{{T - MktMkkhLkk yrLkke kesYk.
yko: kh{kLktYke Mktkrk ykkLkkh.
yLkko: - ykohrnk. ynt yLku RAk Au kt Mkwe ykok hnu
Au. ykoke kh skkt yLkkoLke kr kkkt su yk{k]
hnu Au ku.
432. {nkfku: - yk{, k{ suk {nkLk fkuku(ykh)Lkk h[Lkkh.
433. {nkkuk: - ytk MkwYk Au kuk.
434. {nkLk: - ykwt r suLke kh{ Mktkrk Au ku.

426.
427.
428.
429.
430.
431.

yrLk: Mkrckuqo{oqkku {nk{: >

LkkkLkur{Lkokke k{: kk{: Mk{enLk: >> 47 >>

kw: MkwoLk: fk: kh{uce krhkn: >

Wk: MktMkhku kku rk{ku rrk: >> 45 >>
416. kw: su Mk{Lkk [ khk kokkk fkMYk Au ku.
417. MkwoLk: - (i) suLkwt oLk Mkwth Au ku (ii) f{Lke kktzeyku {kVf
suLkkt Lkukku ktkkt yLku krk Au ku (iii) suLkwt kku
Mkhkkke oLk fhe fu Au kuk.
418. fk: su hufLke fLkk-kkhe kkk {kok Lke fhu Au ku.
419. kh{uce - kh{ k{kt kMk fhLkkh.
420. krhkn: - (i) kkuLkk LkiuLku kn fhLkkh (ii) su kuLkk{kt
yk kuu Au kuLku MefkhLkkh.
421. Wk: (i) su kkke Au ku. (ii) su kLkf Au ku.
422. MktMkh: - (i) kwLkku suLkkke kht kk Au ku (ii) su{kt kk
Sku hnu Au ku.
423. k: (i) f{ofw Au ku (ii) MktMkkhMkkkhLkk rr kkkku{ktke
{wk fhLkkh. 424. rk{: - rktrkMYk.
425. rrk: - r{kt Mkouc f{ofw.

yrLk: - ykfk{ nkukke Wuk hrnk.

Mkrc: - rhkx MYkkk.
yq: ysL{k.
{oqk: - {oYke Mkt.
{nk{: - {nkLk kMYk.
LkkkLkur{: - LkkkkuLkku krh(kwoLkku uhkku) hkLkkh.
Lkkke - LkkkkuLkk Mk{e. Lkkk yuxu suLkku Lkk kkku Lkke ku.
k{: k{kke, Mk{ko.
kk{: (i) ke Yku hnuk (ii) Sk ke kkkt ytku su
ykku[h k{kt yi kk{u Au ku.
444. Mk{enLk: - suLke MksoLk kuhu {kxuLke MkBfT Enk ykk [uk Au
ku.
435.
436.
437.
438.
439.
440.
441.
442.
443.

48

49

k Rku {nu kw: Mkkt Mkkkt krk: >

Mkoeo r{wTkk{k Mkokku kkLk{wk{{T >> 48 >>
445. k: 447.
448.
449.

450.
451.
452.
454.

(i) su kMYku kk ukuLku ykLkt ykku Au ku (ii)

Mkokkkk (iii) kMYk. 446. R: - kqsLke.
{nu: - Mkoke uc kqsk ku.
kw: y{]k k fhk {kxu kkk Mkku{kMYk.
Mkk{T - k fu yLkwckLkLkk khtke kqkonwrk MkweLkku Mk{. ku
hr{kLk kLkk yLkLke Mkkku heh{kt hnuku yLk k
rk kE kuLke kherhf [ukLkkke {ktze kuLkk Mko MktktkuLku
w fhkku Au yLku ukufLkk ykr Mkkku yufYk kkkt
ytfkh skkt kkLkkr kk Au.
Mkkkt krk: - MkkwkkuLke krkLkku ykkh.
Mkoeo - MkoLkkt Mkkhktkuxkt f{kouLku uLkkhk.
r{wTkk{k - rLk {wk [ikL. 453. Mkok: - MkoLkk kkkk.
kkLk{wk{{T - Wk{ kkLkMYk Au ku.

MkkLk: Mku kke Lkifk{k Lkiff{of]kT >

Mkhku Mkku Mke hLkkkuo Lkuh: >> 50 >>
465. MkkLk: - (i) ykkLkrLkk{kt kkuZuk SkuLku k[kLkkh (ii) Mko
MLkLku ykeLk fhLkkh yuk.
466. M: - su Vk kkukkLkkke s MkeLk Au ke fkuEke k Lkrn.
467. kke yw yw{kt kke hnuk.
468. Lkifk{k - yLkuf Sk{k Yku hnuk.
469. Lkiff{of]kT - MksoLk, kkuk, hk sue yLkuf fkhLke ]rkykuLkk
fkko Yku hnuk.
470. Mkh: - su{kt ktLku yLk (WkhkLk yLku rkkLk), kkh {kMk,
wf yLku f] kk kkk Mkkk kh yu{ kkt hnukt Au ku.
471. Mk: - kku u kMk hkLkkh.
472. Mke kkuLkwt MLkunke kkLk fhLkkhk.
473. hLkko: - suLkk ytkh{kt hLkYke W Mktkrk hne Au ku.
474. Lkuh: - LkLkk Mk{e.

{okw{of]{eo MkMkkh{kh{T >

yrkkkk MknMkktwkkk f]kk: >> 51 >>

Mkwk: Mkw{w: Mkq{: Mkwkuk: Mkw: MkwkT >

{Lkkunhku rskkuku ehkknwkh: >> 49 >>
455. Mkwk: - yk kukk kufkuLku k[kk {kxu Wkh k kh fhLkkh.
456. Mkw{w: - Mkwth {wkk, kk fkhLke rkLkwt rk ykkLkkh.
457. Mkq{: - ytk Mkq{MYk.
458. Mkwkuk: - {u suku Mkwth Lkk fhLkkhk.
459. Mkw: - MksLkkuLkk Mkwkkk.
460. MkwkT (i) kkLke ykk kh { fhLkkh (ii) Mko
keykuLkk {kt hnuk kh{ Mkk.
461. {Lkkunh: - {LkLkwt nh fhLkkhk.
462. rskku: - kuLku SkLkkhk.
463. ehkknw: - khk{e.
464. rkh: - y{o yk[hLkkhLkwt reo fhLkkh, Lkk fhLkkh.

475.
477.
478.
479.
480.
481.
482.
483.
484.
485.

{okwkT {eo MkkT yMkkT -

{oLkk hkf.
476. {of]kT - {oLkk fkko.
{oLku kh fhLkkhk.
MkMYk (ku rLkhtsLk, rLkhkfkh yLku rLkr Au)
(i) r{k ykkMkYk (ii) ykhk Mk]r Yku kx
kuk nkukke yMkkT fnukk.
kh{T Lkktk.
ykh{T - Mkq yLku Mkq{ un{kt rLkfkh hnukku yk{k, fqxMk.
yrkkkk - (i) ruk kkLkke hrnk (ii) S(rkkLk)Lkk kkrf
kwkuke hrnk.
MknMkktw: - (i) MknMk rfhkukk (ii) MkqoLkwt kus suLku eu Au ku.
rkkk - ruk Yku {oLku kh fhLkkh.
f]kk: - kkukkLku kk{kLkkt kku(kku) su{u h[ukt Au ku.

50

51

kMkLkur{: MkMk: Mknku qk{nuh: >

ykruku {nkuku uuku u]Tkwhw: >> 52 >>
486. kMkLkur{: - MkqoLkk fkLke krhr(kwoLkku uhkku){kt hnuk Au
ku.
487. MkMk: - (i) w Mk{kt Mkk (ii) su kk Sku(Mkku){kt
hnuk Au ku.
488. Mkn: (i) Mko khk{e (ii) Lk]Mkn ykkhe.
489. qk{nuh: - Mko keykuLkk Mk{e.
490. ykru: - (i) Mkoke k{ uMYk (ii) su kk SkuLku kkukkLke
khV U[u Au ku.
491. {nku: - {nkLk fkYk kkLk.
492. uu: - ukuLkk yrkrk.
493. u]Tkw: - (i) ukkykuLkk kkukfkko yLku kkLkkkk kw (ii)
u]kT yuxu RL, ku RLLkk rLkk{f.

Wkhku kkukrkkkuokk kkLkkB: kwhkkLk: >

hehqk]T kuTkk fkeLku qrhrk: >> 53 >>
494. Wkh: - (i) Qo MYk (ii) MktMkkhke {wk Au ku.
495. kkukrk: - kku yuxu k]e, ke, RrLku yLku kkLkk Mk{e.
496. kkuk - kk SkuLkwt hk fhLkkh.
497. kkLkkB: - kkLk khk s kk{e fk kuk.
498. kwhkkLk: - su k[eLkk{ Au ku.
499. hehqk]T - (i) hehYke kLkue khk yLku ykhk f]rkLkk kkf,
(ii) heh{kt hnuk kt[kkuLkk {krf.
500. kuTkk - Wkkuk fhLkkh, hk fhLkkh.
yn MknMkLkk{Lkkt 500 Lkk{ kqhkt kk Au.
501. fkeL: - (i) kLkhku(frk)Lkk Mk{e, (ii) hkn(frk) khefu kx
kuk ku.
502. qrhrk: - {nkLk kLke. kkLk s{k nkkLke y {wk
khk hk fhu Au yLku zkkk nkkLke h {wk khk kLk
fhu Au.

Mkku{kkuz{]kk:
Mkku{:
kwhwrskwhwMkk{: >
rLkku s: MkMkLku kkno: MkkkkBkrk: >> 54 >>
503. Mkku{k: -

Mkku{hMkLkwt kkLk fhLkkh; Mkku{Lkk k yko Au - Mkku{

Lkk{Lke LkMkrk Mkku{e, [t, Rzk Lkkze kkk MkkLkk
khk {kku ykLkt. Mkku{k: yuxu yk ykLktLke kr
fhkLkkh. 504. y{]kk: - y{]kLkwt kkLk fhLkkh.
505. Mkku{: [tLke {kVf y{]kLke kko fhLkkh.
506. kwrskT - (i) yLkufLkk kLku SkLkkh (ii) yLkuf kufkuLku SkLkkh.
507. kwMkk{: - kwh (un fu r){kt Wk{ Yku hnuk.
508. rLk: - rukYku rLk{Lk fhLkkhk.
509. s: (i) s MYk (ii) kk kh s {uLkkh.
510. MkMkt: - (i) Mk Mkkku MktkLk fhLkkh (ii) suLkk kk Mktfkku
Mkk Mkk[k nku Au ku.
511. kkno: - kkuLke yuf kk kno{kt sL{uk ef].
512. Mkkkkt krk: - Mkkkku (tLkwt Lkk{ Mkkk)Lkk Mk{e, MkkT
khke MkkT kLku. yk MkkT {oLkwt kkLk
fhLkkhk Mkkkku fnuk Au.

Sku rLkrkkMkkke {wfwLkuzr{kr{: >

yBkurLkrhLkLkk{k {nkurkuzLkf: >> 55 >>
S: - heh{kt k Yku hneLku hehLku rskzLkkh.
rLkrkkMkkke: - kk kkuLkk rLkLkk Mkkke.
{wfwL: - kkuLke ez Mk{u {wkkkk.
yr{kr{: - yLktk khk{ke.
ytkurLkr: - sLkku yqx tzkh; ytku yuxu fu kk kufkuuku, {Lkwku, rkk]yku yLku yMkwhku-su{kt hnuk Au ku.
518. yLkLkk{k - u yLku fkke kh yue kTk.
519. {nkur: - {nkMkkkh{kt Lk fhLkkh.
520. yLkf: - qk{kkLkku ytk fhLkkh.
513.
514.
515.
516.
517.

52

53

yu {nkno: Mkkku rskkr{k: {kuLk: >

ykLkLku LkLLkku LkL: Mk{ko rkr{: >> 56 >>
521. ys: 522.
523.
524.
525.
526.
528.
529.
530.

(i) sL{hrnk (ii) y yuxu {nkrw, ku{Lkk{ktke

suLkku sL{ kuku Au ku - fk{u.
{nkno: - {nkkqLku ku.
Mkk: - (i) Mk: Mkke kx kLkkhk (ii) kkukkLke {uu
Wkk kLkkhk.
rskkr{k: - kw (hk, ftMk suk knkhLkk kw yLku ykMkwhe
Mktkrk)Lku SkLkkh.
{kuLk: - ykLkt ykk nko ykkLkkhk.
ykLkL: - ykLkt{qk. 527. LkLLk: - ykLkt ykku Au ku.
LkL: Mko fkhLke rMkrykuke Mktkk, kqo.
Mk{ko - Mk {okk.
rkr{: - k kkkt he wLkLku {kkLkkhk. k kkkt fkt ?
Mkq, Mkq{ yLku fkh-un; qk, ko{kLk yLku r-fk;
rkkwe {kk, Wkrk, Mkrk yLku ; kk, M yLku MkwkwryMkk; S, Eh yLku kk.

{nk: frkk[ko: f]kkku {urLkekrk: >

rkkrkkku {nk]Tk: f]kkLkf]kT >> 57 >>
531. {nk: frkk[ko: - {nk frkk[ko - fo{ rk yLku unwrkLkk
kwk frk {wrLk rwLkk ykkh kk Au.
532. f]kk: - fhukt f{kou fu kwkuLku Lkkh.
533. {urLkekrk: - k]eLkk Mk{e.
534. rkk: - ku kuf{kt su{Lke krk Au ku.
535. rkkk: - (i) kukeMk fkuxe ukkykuLkk yk (ii) kk, M
yLku Mkwkwr yu rkkLkk yk.
536. {nk]T k: - {kuxkt kzktkk - {Mkkkh{kt ku{Lkkt kzkt Mkkku
{ktke k[ukLke Lkk kkte hkue nke yLku ku heku hkk fhe nke.
537. f]kkLkf]kT - fkLkk k fk.

{nkhknku kkurL: Mkwku: fLkfkTke >

kwkku kehku knLkku kwkkkh: >> 58 >>
538. {nkhkn: - {nkLk hkn ykkh su{kt ku kkukkLkk tkq Wkh
k]eLku [fe u Au yLku {ktke Wkkhu Au.
539. kkurL: - (i) kku yuxu RrLkuLkk kkkk kkLk (ii) kku yuxu
k]e yLku k]eLkk fkoYk Mkq hehLku Lkkhk kukk
(iii) kku yuxu krkLkk kkkk kh{k{k (iv)
kkLkLkk ekkkh{kt f] Yku kku kkkuLku [khLkkh.
540. Mkwku: - ie MktkrkYk MkiLkk.
541. fLkfkTke: - fLkfLkk kkswkt knuko Au yuk [kwwos kkLk.
542. kwk: - kw, keykuLke kwnk{kt ytk kw heku rkhks{kLk yuk.
543. keh: - su{Lkku kkh kk{e fkkku Lkke yuk kteh.
544. knLk: - yf, u fhe fk Lkrn kuk.
545. kw: y~ Yku hnuk.
546. [kkh: - kk yLku [Lku kh fhLkkh.

uk: MkTkkursk: f]ku Z: Mktfkokuwk: >

hwku khwku ]k: kwfhkkku {nk{Lkk: >> 59 >>
547. uk: - (i) rLkk fkko (ii) su rLkwt rkLk fu rLk{Lk fhu Au ku
548. MkTk: - fko fhk{kt Mt ytkYk. 549. yrsk: - ysu.
550. f]: (i) Lk~k{ MYk (ii) {nk kMk - f] ikkLkkkLk f]Lkku s ykkh nkk ku.
551. Z: yzk, rLk.
552. Mktfkokuwk: - yufeMkkku Mk{kku su ykfko fhu Au ku yr[
k.
553. : - u yuxu yLktk kktzLkk Mk{e yLku rLkk{f,
MkktsLkk MkqoLku fnuk{kt yku Au.
554. k: - Lkk kwkku rMkc, ykM.
555. ]k: ]kLke {kVf rLk Mkh k.
556. kwfhkk: - f{LkLkkk.
557. {nk{Lkk: - {nkLk {Lkkk.

54

55

kkLkT knkLkLe Lk{ke nkw: >

ykrku kurkhkr: MkrnwkorkMkk{: >> 60 >>
558. kkLkT - (i) k yuxu yio yLku kkLk yuxu yiokLk,
(ii) keykuLkkt Wk{, , ktLk yLku {kuk kkk kkLk,
ykkLkLku su u Au ku.
559. knk - ku k(yio)Lkku Lkk fhLkkh.
560. ykLkLe - ykLktYk.
561. Lk{ke - isLke{kk kh fhLkkh.
562. nkw: - khk{Lkk ykkh{kt nLku ykw Yku kh fhLkkh.
563. ykr: - yrrk yLku f~kLkk kwk.
564. kurkhkr: - Mkqo suk fk{kLk.
565. Mkrnw: - MknLke, eh.
566. krkMkk{: - kkLku Mkkouk{ krk yLku yk ykkLkkh.

MkwLk zkhwkohwku r: >

rrMk]fT MkokMkku k[MkrkhkurLks: >> 61 >>
567. MkwLk - Wk{ LkwLku kh fhLkkhk
568. zkhw: - khw(fwnkze)ke xwfzk fhLkkh, yn rwLkk khwhk{
ykkhLkku rLkuo Au.
569. k: - w kufku khV ytk kLkf yLku qh
570. r: - kkuLku Mktkrk ykkLkkhk
571. rrMk]fT - fkLku MkoLkkhk, Mko{kt Mkh
572. MkokTkMk: - (i) MkoLku k uLkkhk kMk (ii) su kk{kt fT
yuxu fu Mk{sk Yku hnuk Au ku (iii) kuLke {kok{kt
hnue huf MkwLke suLku Mk{s Au ku
573. k[MkrkhkurLks: - kkLk kkLkLkk Mk{e nkukke k[Mkrk
yLku ku{Lkku {kkk khk sL{ kku Lkrn nkukke
ykurLks fnuk Au.

rkMkk{k Mkk{k: Mkk{ rLkkot ukst rkfT >

MktLkMkf]A{: kLkku rLkc kLk: khk{T >> 62 >>
574. rkMkk{k - (i) k Mhku yLku k kk{ku (kk{ yuxu {qAoLkkMkkk MhkuLkku {Mkh ykhkun-yhkun)Lkk Mkk{kkfkuLkk
ykYk (ii) k khk{Lku ykhe uLkkhk.
575. Mkk{k: - Mkk{uLku Lkkhk, kkLkkhk.
576. Mkk{: uku{kt nwt Mkk{u Awt ku{ {kLkLkkhk.
577. rLkko{T - kh{kLktLke krYk kkrk ykoLkkhk.
578. uks{T - MktMkkh hkukLkwt ykik.
579. rkfT - (i) i, (ii) LtkheLkk ykkh (iii) kYke ykik
ykkLkkh.
580. MktLkMkf]kT - Mko ykMkkykuke yLku MktMkkhkkke {wk fhLkkhk
581. {: {LkLke ktrk suu k fhe Au ku. 582. ktk: - ktkMYk.
583. rLkck - (i) ktk rLkckkk (ii) Mk rLkckwk (iii)
fk{kt ke kkLk{kt s Mkh hnu Au ku fkhu
k ku{Lku rLkck Lkk{ ykwt Au.
584. kLk: - (i) ktrk, (ii) suLkk{kt yrkLkku kqhku yk Au kuk.
585. khk{T - kh{ Wf] MkkLk MYk.

wkTk: kLk: Mkk fw{w: fwu: >

kkurnkku kkukrkkkuokk ]kkkku ]kr: >> 63 >>
586. wkTk: - Mkkhkt ytkkk nkukke Mko heku w{, fk{ Au.
587. kLk: - ktrk ykkLkkh. 588. Mkk - MksoLknkh.
589. fw{w: (i) fw{w (kwk)Lkk suku ykLkt ykkLkkhk (ii) su fw
yuxu hkeLku {w yuxu ykLkt ykkLkkhk.
590. fwu: - fw yuxu s{kt kkuZuk ukke kkLk.
591. kkurnk: - (i) kku RrLkuLkwt rnk fhLkkhk, (ii) f]kkkh{kt
kkuoLk kok [fe kku kkkuLkwt hk fhLkkhk.
592. kkukrk: - RrLku, ke yLku k]eLkk Mk{e.
593. kkukk - (i) hkeLkk hkfkko (ii) su kkukkLke {kkke Mktkkuk
hnu Au ku.
594. ]kkk: - ]k yuxu {o, {orkk.
595. ]kr: - (i) {or (ii) su {o Au yLku kkLku r Au (iii)
suLku {o u ykkh erk Au ku.

56

57

yrLkkeo rLk]kk{k Mktkukk ku{f]A: >

eMkkk: ekMk: ekrk: e{kkt h: >> 64 >>

Mk: MTk: kkLkLku LkLkourkkouh: >

rrskk{kzruk{k MkfekTrALLkMkt: >> 66 >>

596. yrLkkeo - su yMkwhku MkkkuLke zkE{kt fe kkAk Lkke nxkk ku.

597. rLk]kk{k - (i) ]rkke hrnk (ii) RrLsL kkkkouke suLkwt {Lk
kkAwt U[kuwt Au kuk.
598. Mktkukk - ku rLku Mktrk fhe Mkq{ Mkrk{kt kLkkh.
599. ku{f]kT - su Mkwyku k kE Au kuLkwt hk fhLkkhk.
600. r: (i) fkfkhe (ii) su kkukkLkk Lkk{ {kkke hufLku
krk fhu Au ku.
yn MknMkLkk{Lkkt 600 Lkk{ kqhkt kk Au.
601. eMkkk: - eMk r[nTLk kMk{kt kh fhLkkhk.
602. ekMk: - {eyu su{kt kMk fkou Au yuk.
603. ekrk: - (i) kh{ W r[L{e ykLkL{e kLkk Mk{e
(ii) {ekrk (iii) {kkkrk.
604. e{kkt h: - su ftE fktrk{kLk Au yuk kk suk kk uku{kt
Mkkoukhe.

615. Mk: Mkwth yLku Mkwkurk Lkukkukk.

616. MTk: - Mkwth ytkkukk.
617. kkLkL: - (i) yLktk ykLktYk (ii) yik yLku kh{kLkte nkuk
Akkt rr Wkkryku(uzkue kki Mkwyku) kh
fhkke yLkuf kMku Au ku.
618. LkL: - kh{kLkt hkkk.
619. kurkkouh: - kurkykuLkk Mk{qnLku kkukkLke yk{kurk zu
fkrk fhLkkh kurkykuLkk Mk{e.
620. rrskk{k - (i) {LkLku fhLkkhk (ii) kkeLk.
621. yruk{k - su Mko rr-rLk{kuke {wk Au ku.
622. Mkfek: - W kk.
623. rAkMkt: - (i) suLkk rLkk Mktku rAkrk kE kk Au ku (ii)
suLku fkuE Mkt Lkke ku.

e: e: erLkkMk: erLkr: erkLk: >

eh: efh: u: e{kLkT kufkk: >> 65 >>
605. e: e ({e)Lku ykkLkkh. 606. e: - eLkk Mk{e.
607. erLkkMk: - {eLkk rLkkMkYk. 608. erLkr: - eLkku tzkh.
609. erkLk: - huf keLke kkkkk yLkwMkkh kuLku kkukkLke rr
kykuLkwt kLk fhLkkh.
610. eh: - {eLku {kt kh fhLkkh.
611. efh: - e yuxu r kwkuLkku W fhLkkh. eLke Mkkku Lke[uLkk
kwku yku Au : fek, ke, Mkwrk, kwr, ]rk yLku
k{k. Lkkheyku{kt uc yukt e {eLkk yk Mkkrf
kwku Au yLku kkLk Lkkhk Mkkku {e uzkukt
Au khu yk kwku Wk{ heku fku Au.
612. u: kh{ fkfkhe.
613. e{kLkT - {ekLk, fktrkkLk, yiokLk.
614. kufkk: - ku kufLku yk ykkLkkh.

Weo: MkokkwhLke: kkMkh: >

qku qkku qrkkuf: kufLkkLk: >> 67 >>
624.
625.
626.
627.
628.
629.
630.
631.
632.

Weo: - su kk fhkkt Wf] Au, uc Au ku.

Mkokkw: - w [ikLkk nkukke MkoLkk k.
yLke: - su{Lkk fkuE Mk{e Lk nkuE fu ku.
kkMkh: - rLkhtkh Mkh.
q: - tfk knkut[k knukt Mk{wkehu qr{ kh Lk fhLkkh
ehk{.
qk: - (i) su kukYk Au ku (ii) su{u rr ykkhku E
qr{Lku kuke Au kuk.
qrk: (i) su rqrkYk Au ku (ii) su yioYk Au ku.
rkuf: - su kufMktkkk hrnk Au ku.
kufLkkLk: - kufLkku Lkk fhLkkhk.

58

59

y[{kLk[k: fwtku rwk{k rkuLk: >

yrLkhwkurkhk: wBLkkur{kr{: >> 68 >>

fk{u: fk{kk: fk{e fkLk: f]kkk{: >

yrLkuo~kwweohkuLkLkku Lks: >> 70 >>

633. y[{kLkT - suLkk kuske Mkqo, [t kuhu kuskk kLk Au ku.

634. y[k: - MkoLku kq.
635. fwt: (i) kkLkLkk yuf ykkh LLkheyu kh fhuk
y{]kfwt Yku yLku (ii) kwt kkukkLkk{kt Mk{keLku fu
fwt Yku hnuk.
636. rwk{k - ku kwkuke kh w yk{k.
637. rkuLk: - (i) krk fhLkkhk (ii) yk{kLkwt kuLk fhLkkhk
(iii) M{h {kk{kt kkt kkkLkku Lkk fhLkkhk.
638. yrLk: - (i) Mktk (ii) fkuEke k hkufe Lk fk kuk.
639. yrkhk: - (i) rkMkeo rLkkLkk (ii) su{Lkku fkuE Mkk{Lkku Lk fhe
fu yuk.
640. wBLk: - (i) ef]Lkk kwk (ii) kkLkLke rqrk. (iii) su{Lke
wBLk-Mktkrk W[kh yLku krk Au kuk.
641. yr{kr{: - (i) ykw khk{e (ii) su{Lke ehkkLku fkuE yxfke
fu Lkrn kuk.

651. fk{u: - Mko fk{LkkykuLkk yrckkk u, Mko fk{Lkkyku kqhe

kkzLkkhk.
652. fk{kk: - fk{LkkykuLkwt kkLk fhLkkhk.
653. fk{e kqofk{.
654. fkLk: - kh{ Mkwth un kh fhLkkh, {kkkrk.
655. f]kkk{: - ykk{ku suk {oktkkuLke h[Lkk fhLkkh.
656. yrLkuo~kw: - (i) kkf yk (ii) rLkhkfkh [ikL heh
hkkk.
657. rw: - (i) Mkokkf rw. (ii) suLkwt kus ykfk ku{s k]e
kh Vukutw Au ku. 658. eh: - Mko kt[kuLku Ske uLkkhk.
659. yLkLk: - u, fk Lku Mkw krhAu (Mke{k) hrnk.
660. Lks: - rrs fhe suu ykkh LkLku Ske ewt Au yuku
kwk s Lkrn, k yrk yLku {kkLkk kuk{kt su
yqx yk{LkLku kk{e ku Au ku. kekk[Lkkktzku{kt nwt Lkts (yswoLk) Awt.

fkLkur{rLknk eh: kirh: qhsLkuh: >

rkkufk{k rkkufu: fu: furnk nrh: >> 69 >>
642. fkLkur{rLknk - (i) fkLkur{ yuxu fkLkku krh, kuLkk rLkntkk yuxu
fkLkk krhLkku Lkk fhLkkhk (ii) fkLkur{ yMkwhLkku
Lkk fhLkkh.
643. eh: - qheh.
644. kirh: qh fwxwtk{kt ykkh uLkkh ef].
645. qhsLkuh: - qhkLkkuLkk Eh. {kkk yLku rkkkke {LkwLkku un
ktk Au. ku{kt hnuwt {nTk Mktfku[kE Au yLku
MkkLkk khk {wk kLke ku w {kko{kt uu Au. yk
w rkLkk {kkkou khk ku Eh{tz{kt uu Au. yu
s qhsLkuh k Au.
646. rkkufk{k - k kufkuLkk yk{k. 647. rkkufu: - k kufkuLkk yrkrk.
648. fu: (i) fkrk rfhkukk (ii) kk, rw yLku r r
kkk nkukke fu fnuk Au. yk kykuLku kh
fhLkkh fu 649. furnk - fur iLku {khLkkhk.
650. nrh: kMkLkkykuLkk, kkkkuLkk nhLkkhk.

kku kf]T kk k kroLk: >

krT kkku ke kkku kkr: >> 71 >>
661.
662.
663.
664.
665.
666.
667.
668.
669.
670.

k: kf]kT kk k -

kk{kt yuxu fu rkkk{kt E sE w fhLkkh.

kkLku kk fhLkkh.
k]nkT Mk]rLke h[Lkk fhLkkh.
Mkokkf k k(MkkT, r[kT yLku ykLkt) Mkt kkLkt
yLktkt k {ku k Mk, kkLk yLku yLktk Au.
kroLk: - kkLkwt oLk fhLkkh kh{ k.
krkT - kLku Lkkh.
kk: - kkLku SLk{kt kx fhLkkh.
ke kk{kt rLk rLkkMk fhLkkh.
kk: - k kLkk kkkk.
kkr: - kkku(krk {kMkku)Lku r.

60

61

{nk{ku {nkf{ko {nkku {nkuhk: >

{nkkw{onksTk {nkkku {nknr: >> 72 >>

{LkkusMkekofhku Mkwhukk Mkw: >

Mkwku kMkwuku MkwoMkw{Lkk nr: >> 74 >>

671. {nk{ku - suLkkt kkkt {nkLk - [tz - Au kuk.

672. {nkf{ko - skkLkwt MksoLk sukt {nkLk f{o fhLkkh.
673. {nkkus: - {nkLk kusMYk. suLkk kus{ktke Mkqo kuhu kus kn
fhu Au ku.
674. {nkuhk: - {nkLk Mkko. yn Whk yuxu fwtzrLke kLkku rLkuo
Au.
675. {nkkw: - su {nkLk k Au ku.
676. {nksTk - su {nkLk kLkwt yLkwckLk fhu Au ku.
677. {nkk: - {nk kMYk.
678. {nknr: - suLku {nk nwk ykkk{kt yku Au ku. kkLk {kk
kfkko fu k s Lkke, khtkw kLkwt su nwk, Mkr{
Au, ku kkLk s Au.

690. {Lkkus: - {Lk Mk{kLk ukkk.

691. kekofh: - (i) kekkouLkk h[Lkkhk (ii) keko yuxu rk. su ke
rkykuLkwt Wk{ Au ku.
692. Mkwhukk: - Mkwo suk fkrk eokk.
693. Mkw: - (i) w fktrkLkk kkk (ii) kku kh uc Mktkrk{kuk-Lkk kkk.
694. Mkw: - (i) w LkLkk kkk (ii) ukuLkk kwykuLke MktkrkLkku
Lkk fhLkkhk.
695. kMkwu: - (i) MkoLkk ytkh{kt kMk fhLkkh (ii) MkwuLkk kwk
696. Mkw: (i) kkukk{kt Mkoqk MkkLkkh (ii) Mko qkku{kt kkuku
MkLkkh.
697. Mkw{Lkk - Mko kkkkou{kt yLku kLkk {kt MkLkkh {Lkkk.
698. nr: su nwkYku Au ku.

Mk: Mkr: Mkkukt Mkwrk: Mkkukk hr: >

kqo: kqhrkk kw: kwfekhLkk{: >> 73 >>
679. Mk: -

680.
681.
682.
683.
684.
685.
686.
687.
688.
689.

Mkwrk fhk ku. kkLkLku MkkT, r[kT yLku ykLkt

fkk Au. MkkT kLkwt yLkwMktkLk fhLkkh yio, r[kLkwt
yLkwMktkLk fhLkkh kkLk yLku ykLktLkwt yLkwMktkLk fhLkkh
k kk{u Au.
Mkr: - su{Lku Mkwrk r Au yuk kkLk.
Mkkuk{T - Mkkuk (kkLkLkwt kwfekoLk) Yk.
Mkwrk: - MkLkLke rk.
Mkkukk - Mkwrk fhLkkh, kkLk Mkwrk s Lkrn k MkLk
fhLkkh k Au.
hr: - su{Lku wqr{ r Au yuk.
kqo: ykfk{, kqofk{.
kqhrkk - Mko fk{LkkykuLku kqhe fhLkkh.
kw: (i) {qk{kLk kw (ii) suLkk Lkk{Lkk ke kkt kkk
Lkk kk Au.
kwfek: - krk fekkk.
yLkk{: - rfkhhrnk, hkukhrnk.

MkTkrk: Mkf]rk: Mkkk MkTrq k: Mkkhk: >

qhMkuLkku wuc: MkrLLkkMk: Mkwk{wLk: >> 75 >>
699. MkTkrk: - MYkLke kr khV E sLkkhe krk.
700. Mkf]rk: - su{Lke f]rk yuxu fu r Mkwth Au ku.
yn MknMkLkk{Lkkt 700 Lkk{ kqhkt kk Au.
701. Mkkk MkkkYk, yMkYk.
702. MkTqrk: - kukrqrk, Wk{ rqrkYk.
703. Mkkhk: - (i) Mkkhk (ii) MkLkku Mkkkkfkh fheLku krk
{kMkkuyu k fhk suwt W[k{ MkkLk.
704. qhMkuLk: - (i) qhMkuLk fw{kt sL{ uLkkh kkLk ef] (ii)
suLke MkuLkk{kt qhk yLku kqhk kku u fhe fu Au
kuk kkLk.
705. wuc: - wfw{kt uc yuk ef].
706. MkrkkMk: - MkkTLku Mkukk MktkkuLkk {kt su{Lkku rLkkMk Au kuk
kkLk.
707. Mkwk{wLk: - {wLkkLku rfLkkhu Mkkk ef] su{Lkwt kk yLku ke
ukuyu kqsLk fwO nkwt.

62

63

qkkkMkku kMkwu: MkkoMkwrLkkuLk: >

konk koku kku wohkukhkrsk: >> 76 >>
708. qkkkMk: - Mko keyku su{kt rLkkMk fhu Au ku khk.
709. kMkwu: - (i) skkLku {kkke ykAkrk fhLkkh (ii) yikouke
wk MkwuLkk kwk ef].
710. MkkoMkwrLk: - Mko keykuLkkt rLkkMkMkkLk.
711. yLk: - (i) yLk (ii) suLke Mktkrk yLku MkkkLku fkuE {kok
Lkke ku.
712. konk koLkku Lkk fhLkkh.
713. ko: (i) ko ykkLkkh - yn ko kuLke r
M{kLkLkk yko{kt E fk (ii) kkih ykkLkkh
714. k: rLk ykLktrk.
715. woh: kLk khk {kt kh fhk f Mkk.
716. ykhkrsk: - suLku ykMkk suk yktkrhf kw yLku yMkwhku suk
kkk kwyku{ktke fkuE k khkrsk Lk fhe fu kuk.

r{qk{onk{qkeok{qkh{qk{kLkT >
yLkuf{qkhk: k{qk: kkLkLk: >> 77 >>
r{qk: - rYku Mkkfkh.
{nk{qk: - rhkx MYk kkLk.
e{qk: - fkke {kLk kkLk.
y{qk{kLkT - Mko {qkke kh yuwt y{qko MYk.
yLkuf{qk: - yLkuf MYku k, rr ykkhku khk yLkufkwt
kou Au.
722. yk: - ykx, ykku[h.
723. k{qk: - yMkt Ykkk kkLk.
724. kkLkLk: - yMkt {wkk kkLk.
717.
718.
719.
720.
721.

yufku Lkif: Mk: f: f kk{Lkwk{{T >

kufkLwkuofLkkkku {kku TkMk: >> 78 >>
725. yuf: 727. Mk: 728.
729.
730.
731.
732.
733.
734.
735.
736.

yuf yLku yrke. 726. Lkif: - yLkuf MYkkk.

(i) Mkku{k, Mkku{ yuxu {LkwLkk ytkhk{{kt hnuwt
y{]k (ii) su{kt Mkku{ fkZk{kt yku kuku k.
f: Mkw, ykLkt ykkLkkh.
rf{T wt ykk r[khk ku.
kT su yMk hku Au ku.
kkT ku, k su kkTke Mktkkuk Au ku.
k{Lkwk{{T - Mkouc k.
kufkLw: - Mko kufLkk ktw ku{s Mkkk ykk Mkw.
kufLkkk: - Mko kufLkk Mk{e.
{k: - (i) {kkkrk, {ekrk (ii) {wLkk fw{kt sL{uk.
TkMk: - kku u ykkh kMk kLkkhk.

Mkwokuo nu{kTkku hkTkLLkkTke >

ehnk rk{: qLku ]kkeh[: >> 79 >>
737.
738.
739.
740.
741.
742.
743.
744.
745.
746.

Mkwoo: - Mkwo Mk{kLk fktrkkk.

nu{kTk: - Mkwo ytkkk.
hkTk: - uc ytkkk.
[LLkkTke - su{Lkkt ytkku [tLkke rqrkk Au ku.
ehnk - (i) kkLk (rnhkk suk)Lkku Lkk fhLkkh (ii)
rr uhkykuLku k{ fheLku keLku kkukkLkk{kt yufk
fhLkkh.
rk{: - su rk Au ku.
qL: (i) qLYk (ii) Mko heku ]rkrneLk yMkkkk
]kke: - (i) eLkwt k fhLkkhk (ii) yk[f (iii) Mki k]
(iv) suLkk ykeko y{ku nku Au kuk.
y[: - ywk, fqxMk.
[: - (i) [Lk kYk (ii) su kw MYku { fhu Au ku.

64

65

y{kLke {kLkku {kLku kufMk{e rkkuf]fT >

Mkw{uk {uu L: Mk{uk hkh: >> 80 >>
747.
748.
749.
750.
751.
752.
753.
754.
755.
756.

y{kLke - su{Lkk{kt {kLkLkku yt k Lkke ku {nT yk{k.

{kLk: - ksLkkuLku {kLk ykkLkkhk.
{kL: - Mko kufLku kq, {kLkk ku.
kufMk{e - [ki kufLkk Mk{e.
rkkuf]fT - k kufLku kkukkLke yth kh fhLkkhk.
Mkw{uk - Mkwth {ukkk.
{us: - {u(k){ktke ykrko kk{uk.
L: - LkLku kkk, f]kkko.
Mk{uk: - Mkkhk kkkk.
hkh: - ykruk suk ytke hk (k]e)Lku kh fhkkk.

kuu]kku wrkh: Mko]kkt h: >

knku rLkknku kku Lkif]Tkku kkks: >> 81 >>
757. kuu]k: - Mkqo Yku kusLke kkk sLke kko fhLkkhk.
758. wrkh: - fktrkLku kh fhLkkhk.
759. Mko]kkt h: - Mko kuLku kh fhLkkhk yLku ku{Lkku uc
Wkkuk fhe Lkkhk.
760. kn: - (i) MkwZku yLku kkqof kkuLkk LkiuLku kn
fhLkkh (ii) stke kuzkyku sue RrLkuLku fkkq{kt
hkLkkh kk{ suk.
761. rLkkn: - hkLkkh, Mktk yLku rLk:Mk]n.
762. k: (i) kkuLke kkoLkkykuLku {kL fhk {kxu qk MkkkLk,
kr[k (ii) suLku fkuE Auzku (yk) Lkke kuk.
763. Lkif]Tk: - (i) yLkuf ]tk (rh-kzkt)kk (ii) [kh
kzktkk ]kYke ku.
764. kkks: - kT(ke)ke yku sLkkhk fkYk.

[kw{qokkwkkonwkwqonkwkork: >
[kwhk{k [kwkokwuorufkkkT >> 82 >>
765. [kw{qok: - (i) [kw (rhkx, Mkqkk{k, yk yLku kwhe)
Ykkk (ii) MkVu, k, kek yLku fkk [kh
kzktkk.
766. [kwkkonw: - [kh wkk.
767. [kwqon: - [kh qn(ykrko)kk (qnMYkLkk [kh fkh :
(i) Mtk (ii) r (iii) Mki (iv) {kLkwk)
768. [kwkork: - [kh yk{ yLku [kh o yu{ [kh fkhLke krkkk.
[kh fkhLke krk shkws(kw), ytzs(kke), Mus
(Sstkw) yLku WTrs(LkMkrk) k kk Au.
769. [kwhk{k - [kh Ykkk (ke{kt (i) ikLkh Yku, kktz{kt (ii)
rnhko Yku yLku (iii) yLkko{e kkk (iv) Eh
Yku)
770. [kwko: - [kw kwk. [kh k - (i) kM (ii) Mk
(iii) kMk yLku (iv) {wh.
771. [kwuorkT - [khu uLkk kkkk
772. yufkkkT - (i) su [kw {qk, kknw, qn, krk, yk{k yLku
kLkwt Wkh oLk fhk{kt ykwt Au ku kkLkLkk {kk
yuf s ytLku k fhu Au. kekk{kt kkLkLkwt [Lk
Au fu : yufktuLk Mkkku skkT > (kekk 10-42)
(ii) suLku yuf s kk Au kuk.
yufkuzrk f]M f]k: k{ku k{uk]kuLk kw: >
k{ue kwLkhurk sL{ f]k{e Lk kwLkok >>
ef]Lku fhuk yuf Mkkktk k{ Mk y{u kkuLkk y]k MLkkLk
khkkh Au. su {Lkwu Mk y{u k fko nu kuLku Vheke sL{ uku
kzu Au k ef]Lku Mkkktk k{ fhLkkhLku sL{ uku kzkku Lkke,
kuLkku {kuk kE Au.
- ktrk ko

66

67

Mk{kkkuorLk]kk{k wsoku whrk{: >

woku wko{ku wkkuo whkkMkku whkrhnk >> 83 >>
773. Mk{kko: - Mk{Mk r(MktMkkh)Lku Mkhe heku w{kLkkh.
774. yrLk]kk{k - (i) Mktk WkMkk (ii) suLkwt {Lk kk RrLkkkkou{ktke kkAwt Vhuwt Au kuk.
775. wso: - fMkk, Ske Lk fk kuk.
776. qhrk{: - suLkwt yrk{ Lk kE fu kuk, suLkwt fe WtLk Lk
kE fu kuk.
777. wo: - MknukEke k Lk kE fu kuk kh{k{k.
778. wko{: - (i) ykB (ii) k fhk {w~fu Au kuk.
779. wko: rrk yhkukuLku eu suLke kr {w~fu kLke Au kuk.
780. qhkkMk: - kukeyku {kxu k Mk{kr{kt su{Lku kkukkLkk {kt
Mkkk qk {w~fu Au ku.
781. whkrhnk - w ]rkykuLkku Lkk fhLkkh.

wkTkku kufMkkhTk: MkwkLkwMkLkwoLk: >

ELf{ko {nkf{ko f]kf{ko f]kkk{: >> 84 >>
782. wkTk: - su{Lkkt uf ytk w Au kuk.
783. kufMkkhTk: - (i) Mkkhtk-{{ke-Lke {kVf Mk]rLkk MkkhLku su kn
fhu Au ku (ii) ku kufLkk MkkhLku su kLke su{ kn
fhu Au ku.
784. MkwkLkw: - (i) MLkunLkk yLku MkkiLoLkk ktkwYk (ii) su yLktk yuk
yk rLkk yrkrk Au ku.
785. kLkwoLk: - yk skkLke fhkurkLkk kLke {kVf ktkwLke ]r
fhLkkh.
786. RLf{ko - @ nkhke {nk yMkwh ]kLkku Lkk fhLkkh RL suk khk{e.
787. {nkf{ko - {nkLk fkkouLkk fhkkk.
788. f]kf{ko - (i) suLkkt Mko f{kou f]kkkeo kkt Au ku (ii) suu f{o
{o Yku yk[kO Au kuk.
789. f]kkk{: - ykk{ - ukuLkk fkko.

WT: MkwLh: MkwLku hLkLkk: Mkwku[Lk: >

yfkuo ksMkLk: ]Tke sLk: MkorsTse >> 85 >>
WT: - Mk{Mk rLkwt MkkLk, ykrfkh.
Mkwth: hufLku yko k{kzkk Mkwth MYkkk.
MkwL: fkkLk, MkwthLke Mkkku fkkLk k Au ku.
hLkLkk: - suLke Lkkr hLk sue W yLku fkrk Au ku.
Mkwku[Lk: - su{Lkkt Lkukku Mkwth Au kuk kkLk.
yfo: (i) Mkqo (ii) Mkkouk{ Mkkhk.
ksMkLk: - (i) yk{fkLkk kkk (ii) su kuLku su Au kuLku
ks{T (kusLk) ykkLkkh.
797. ]Tke: - kkku {Mkkkh.
798. stk: - (i) rsukk (ii) kw kh rs {ukLkk fkhYk.
799. MkorsTse - (i) MkoLku SkLkkhk (ii) Mkok.

790.
791.
792.
793.
794.
795.
796.

MkworkLwhkku: Mkokkehuh: >

{nkku {nkkkkuo {nkqkku {nkrLkr: >> 86 >>
800. MkworkLw: - Mkwo Mk{kLk w yLku fkLk{kLk rkLw-ytkkk.
yn MknMkLkk{Lkkt 800 Lkk{ kqhkt kk Au.
801. ykku: - kku Lk kk{Lkkhk, yrfkhe.
802. Mkokkehuh: - Mko keLkk Eh.
803. {nk: - (i) {nkLk MkhkuhYk (ii) zk kzkLke {kVf suLke
{kkLku ykutke {w~fu Au kuk.
804. {nkkko: - (i) r yMkk (ii) qLkMkk.
805. {nkqk: - (i) rLkYk (ii) ku fkke kh yuwt kTMYk.
806. {nkrLkr: - su{kt Mko kuf rLkkMk fhe hkk Au ku.

68

69

fw{w: fwLh: fwL: ksoL: kkLkkurLk: >

y{]kkku{]kkw: Mkok: Mkokku{w: >> 87 >>
807. fw{w: 808. fwLh: 809.
810.
811.
812.
813.
814.
815.
816.

MkoLku ykLkt ykkLkkh.

fw yuxu k]e. kuLku k[kLkkh fwLh yuxu Mt hkn
kkLk.
fwL: (i) MVrxf suk rLk{o, MA ytkkukk (ii) fwL
{kukhkLkk Vq sukt Mkwth ytkkukk.
ksoL: - (i) {uLke {kVf ke fk{Lkkyku kqhe fhLkkh (ii) rkr
kkkkuLkku Lkk fhLkkh wf]kk.
kkLk: - (i) kLkLke su{ w fhLkkhk (ii) Lkk{M{hke
krkkLku kkLk fhLkkhk, kuLkku Wkh fhLkkhk.
yrLk: - (i) w kwYk (ii) su fkuE k fkhLkk uhf nukw
khLkk Au ku.
y{]kk: - kehMkkkh{ktke Lkefu y{]kLkwt kkLk fhLkkhk.
y{]kkw: - (i) [ikL MYk (ii) suLkku un y{h Au kuk.
Mkok: - MkoLku yufefku Lkkh.
Mkokku{w: - Mko khV {wkk, kekk{kt kkLkLku Mko khV
yktku, {Mkf yLku {wkk fkk Au.

Mkw: Mkwk: rMk: kwrskTkwkkkLk: >

LkkukuwBkhkukkqhkLrLkkqLk: >> 88 >>
817.
818.
819.
821.
822.
823.
824.
825.

Mkw: Mkwk: rMk: kwkkkLk:

Mkns k yuk.
(i) Wk{ kYk (ii) Wk{ kkuLkwt kkLk fhLkkhk.
kqofk{, ykfk{. 820. kwrskT - kwLku SkLkkhk.
- (i) kwLku kkk-Mktkkk - ykkLkkhk (ii) kkt yrLk
kkuLkk rsukk.
Lkku: - (i) z (ii) zLkk kkLk{kt kkuZLkkh kkLkLkwt M{h
(iii) Mk{k Mk]rLkk Wk{.
WwBkh: - (i) W{hzkLkwt ]k (ii) WBkh{TLkku yko yk kk Au.
ykk rLkwt yk khk kkuk fhu Au ku.
yk: - (i) kekku (ii) kekk suk yrLkke.
[kqhkLrLkkqLk: - (i) [kqh {Lkku Lkk fhLkkh (ii) {kun{w
keykuLku ne Lkke ku{Lku fkkkek k{kt MkkkLkkh.

MknMkk[: MkkrsnT: Mkkik: MkkknLk: >

y{qkhLkkur[Lku f]T-LkkLk: >> 89 >>
MknMkk[: - MknMk-yLkuf- rfhkukk.
MkrsnT: - yLkYk{kt Mkkk Skukk.
Mkik: - (i) Mkkk yu(#)ke k fhkkk (ii) Mkoke.
MkknLk: - su{Lku MkqoLkk Mkkk yYke knLk Au ku.
y{qk: - (i) y{qko k (ii) {qk (heh yLku yku) hrnk
rLkhkfkh yk k.
831. yLk: - (i) kuk yLku kkkke hrnk (ii) rfkhkuke hrnk
rLkfkh k.
832. yr[L: - ykoYk, [kLkke kh.
833. f]kT - (i) Lku WkLkkh (ii) su Lkk {qLku fkke Lkku Au ku.
834. LkkLk: - MksLkkuLkk Lkku Lkk fhLkkhk.
826.
827.
828.
829.
830.

ywk]onf]: Mkqku kw]rLLkkwoku {nkLkT >

y]k: M]k: MkM: ktku toLk: >> 90 >>
835.
836.
837.
839.
840.
841.
842.
843.
844.

845.
846.

yw: yw suk Mkq{.

k]nkT Mkoke w rk yLku k{kLk.
f]: - ykirkf [ikL. 838. Mkq: - kkLke yth Mkhuku Au ku.
kw]kT - ku kwkuLkk ykkh.
rLkkwo: - suLkk{kt f]rkLkk kwku Lkke ku.
{nkLkT - (i) {knkBkk. (ii) su kk, rLkw yLku
Mkokkf {nkLk Au ku.
y]k: - fkuELkkke k kh Lk fhe fk kuk.
M]k: - (i) MMYkLku kh fhLkkhk (ii) r MYk yLku
Mk{r MYk.
MkM: - (i) su{Lkwt Lk Mkwth yLku f{Lkk VqLke ythLke kksw
suwt shk k Au ku. (ii) {LkwLku SLkLkkt {qqk
{qku Mk{k {kxu suLkk {w{ktke uLkku kuk Lkefu
Au ku.
kt: - su{ktke yk Mk{k r ykrqok kwt Au ku ykrLkkhk.
toLk: - t]r fhLkkh.

70

71

kh]frkkku kuke kuke: Mkofk{: >

yk{: {: kk{: Mkwkkuo kwknLk: >> 91 >>

MkkLkT Mkkf: Mk: Mk{okhk: >

yrk: rknkuono: rf]erkoLk: >> 93 >>

847. kh]kT - yLkLk Yk heLku k]eLkku kh nLk fhLkkh.

848. frkk: - su{Lkku Mkok kkE hkku Au ku.
849. kuke (i) kuke MYk (ii) su Mkk kkukkLkk MYk{kt s {Lk
hnu Au ku. 850. kuke: - kukeykuLkk k Mk{e.
851. Mkofk{: - Mk{Mk RAkyku kqhe fhLkkh.
852. yk{: - MktMkkhYke stk{kt {kk MktMkkheykuLkwt kh{ rk{MkkLk
853. {: - (i) kkMe (ii) ruf kh Skk kufkuLke Mkk
kke fhLkkh.
854. kk{: su kkt keyku - f{kou - Lku ke fhu Au ku.
855. Mkwko: - (i) Mkwth kktkukk, kz (ii) Atku (uku)Yke uc
kktzkt (ko) hkkk MktMkkh]k Yku su kx kk Au ku.
856. kwknLk: - (i) kwLku E sLkkh (ii) kwLkwt nLk fhLkkh.

867. MkkLkT - Mke, suLkk{kt Mk (k), k yLku WfkoLke

k hnukt Au ku.
868. Mkkf: - Mko heku Mkkw{ Au ku.
869. Mk: su ku fk{kt yuf MYku fku Au ku.
870. Mk{okhk: - Mk yLku {o ktLku{kt khk hnuLkkh.
871. yrk: - (i) RAk-ruk (ii) ytrk{ kwkkko fhLkkhk zu s k
kLkkh (iii) Mk{u su{kt r kk{u Au ku.
872. rkno: - r yLku kqsk ku.
873. yno: kqsLke.
874. rf]kT - r-u fhLkkh.
875. erkoLk: - rkrLk kkuLkk u{-kLku khLkkhk.

Lkwohku Lkwuoku zku {rkk {: >

ykhkrsk: MkoMknku rLkLkkrLk{ku{: >> 92 >>
857. Lkwoh: - (i) khTk LkwLku kh fhLkkh, khTkkkr
(ii) ehk{Lke {kVf Lkw kh fhLkkh.
858. Lkwuo: - (i) LkwkLkku Wku (ii) hkLkk kwk ehk{Lke
{kVf LkwkLkk Mk{e.
859. z: kkkeLku {Lk fhLkkhk.
860. {rkk - (i) {Lk{kt hkLkkh (ii) ytfw{kt hkLkkh.
861. {: {kk ytfw{kt hkLkkh s Lkn, ytfwMYk k.
862. ykhkrsk: - fkuEke k khkrsk Lk kE fu yuk.
863. MkoMkn: - Mko ftE MknLk fhe fLkkh.
864. rLkLkk - huf sLku kuLke Vhs u rLk{{kt hkLkkh.
865. yrLk{: - kkuku s rLktkk nkukke kkukkLku {kxu fkuE rLk{ fu
rLktk Lkke kuk.
866. y{: - (i) suLku fkuE Mkt{{kt hke fu ku{ Lkke ku (ii) suLku
{ yuxu {]w Lkke ku.

rnkMkkrkkuork: Mkwr[nwokww: >

hrhku[Lk: Mkqo: Mkrkk hrku[Lk: >> 94 >>
876. rnkMkkrk: - (i) MkqLo ke {kVf ykfk(rnkMk){kt krk fhLkkh (ii)
{nkLk(rnkMk) krk (iii) ykfk[khe kke (rnkMk)
877. kurk: - Mt fkYk, yk{k.
878. Mkwr[: - su ytk Mkwth Au, er{kLk Au yLku Lku k{e
kuk Au ku.
879. nwkwfT - su ftE nku{k{kt yku kuLkku Wkkuk fhu Au ku.
880. rw: (i) Mkokke (ii) ku kufLkk Mk{e.
881. hr: (i) MkLkkkk (ii) Mkqo Yku kk hMkkuLku kn fhLkkh.
882. rhku[Lk: - (i) ruk r[ Wkk fhLkkh (ii) fkkkk.
883. Mkqo: (i) su ykfk{kt Mkhu Au ku (ii) kufMk{wkLku f{o{kt
uhu Au ku.
884. Mkrkk - Mko kufLkku su{Lkk{ktke Mk(Wkrk) kk Au ku
kkLk.
885. hrku[Lk: - suLkwt ku[Lk(ykt) hr(Mkqo) Au ku.

72

73

yLkLkku nwkwkuTkk Mkwku Lkifuzks: >

yrLk: Mkk{keo kufkrckLk{Twk: >> 95 >>
886. yLktk: 887.
888.
889.
890.
891.
892.
893.
894.
895.

(i) suLkku ytk Lkke yuwt yrLkke k (ii) suLkku kkh

Lkke yuwt yMktr kkx.
nwkwfT - (i) k{kt nku{uk Lkku Mefkh fhLkkh (ii) yLk.
kuTkk - (i) kukLkkh (ii) hk fhLkkh.
Mkw: - {kukYke Mkw ykkLkkh.
Lkifs: - yLkuf sL{ (ykkh) kh fhLkkhk.
yks: - Mkkike k{ sL{ kh fhLkkh - rnhko (rw).
yrLk: - suLku rLkuo ykk u Lkke ku.
Mkk{keo - MksLkku khV Mkk MknLke.
kufkrckLk{T - Mko kufLkk ykkhMYk.
yTwk: - (i) rM{fkhf (ii) suLkkt MYk, Mkk{o, f{kou yLku
rMkryku rM{fkhf Au kuk.

MkLkkMkLkkkLkk{:
frk:
frkh: >
MMk: MMkf]kT MMk MMkwfT MMkrk: >> 96 >>
896. MkLkkkT - (i) rLk (ii) ykkk{Lkke kh.
897. MkLkkkLkk{: - MkLkkkLkku{kt k Mkkouk{.
898. frk: - (i) Mkktfkko frk{wrLk (ii) ykAk k htkLkk yLk
(frk)Yk.
899. frk: (i) kk (ii) f-sLkwt kuk fhLkkh MkqoYk
(iii) hknYk.
900. y: - suLkk{kt Mk{k r {kt reLk kk Au ku.
yn MknMkLkk{Lkkt 900 Lkk{ kqhkt kk Au.
901. MMk: - fkkkk.
902. MMkf]kT - MkoLkwt fk fhLkkhk.
903. MMk - {tkMYk, {tkkkLk yuxu fu {tkLkk rLkkMkMkkLk.
904. MMkwfT - {tkLkku ykMk uLkkhk.
905. MMkrk: - fk fhk{kt su Mkk kkh yLku Wkh Au ku.

yhki: fwze [e rBqskkMkLk: >

krkk: Mkn: rrh: ohefh: >> 97 >>
906. yhki: 907. fwze -

908.
909.
910.
911.
912.
913.
914.

su ykk kku ek fu tfh Lkke ku.

(i) fwtz kh fhLkkh (ii) suu ykrukLkwt Yk ewt
Au ku (iii) Mkqo Mk{kLk ue{kLk MYkkk (iv)
Mkkt yLku kuk suLkk ktLku fkLkLkkt ykqk Au ku (v)
su {kAe sukt fkLkLkkt xfrkt hku Au ku.
[e MkwoLk [ kh fhLkkh.
r{e - ykw khk{ fhLkkh.
WskkMkLk: - (i) kuu{ (ii) Qo yMkkLkwt rLk{Lk fhLkkhk.
krkk: - yuxu fu keke su kh Au ku.
Mkn: - (i) kYk (ii) keke kh nkukke su
MknLk fhu kuk.
rrh: - (i) rrh kw (ii) MktMkkhLkkt rkr kkkku{kt kkkk
kufkuLkk kkkLkk k{f.
ohefh: - {nkrLkkLkk fkko su ktLk{kt Au, MktMkkhe Au, kuLkku yk{k
ohe(hkrk){kt Au. su kw Au ku{Lku {kxu MktMkkh ohe
(hkrk) Au, yk ktLku {kxu su hkrkLkwt rLk{ko fhu Au ku.

yqh: kuku kku rk: kr{kt h: >

rk{ku ek: kwfekoLk: >> 98 >>
915. yqh: - su qh fu kkfe Lkke ku.
916. ku: - su Mkwth, fku{ Au ku.
917. k: ke s rkyku{kt su rLkkw Au ku.
918. rk: - ke s rkyku{kt fw Au ku.
919. kr{kt h: - (i) k{k fhLkkhkyku{kt uc (ii) k{e yuxu kkLk
Eyu kku kkLkku{kt uc.
920. rk{: - (i) rkLkku{kt uc (ii) ke s rkykuLkk Mk{e
921. ek: - su hrnk Au ku.
922. kwfekoLk: - su{Lkwt yLku fekoLk kkLkfkhe Au ku.

74

75

Wkkhku wf]rknk kwku w:MLkLkkLk: >

ehnk hk: Mktkku SLk: koMkk: >> 99 >>

yLkkrq
o ow ku {e: Mkwehku r[hkTk: >
sLkLkku sLksL{kreo{ku e{khk{: >> 101 >>

923. Wkkh: - Mkkkhke kkh WkkhLkkhk.

924. wf]rknk - wf]kuLkku Lkk fhLkkh.
925. kw: (i) uku yLku M{]rk khk suu krkLkwt oLk fhkwt Au
ku (ii) kuLkwt M{h fu kq fhLkkhLku su krk fhu Au ku.
926. w:MLkLkkLk: - kLkf MLkkuLkku Lkk fhe kkuLku k[kLkkh.
927. ehnk - (i) yntfkhLkku Lkk fhLkkh (ii) SkuLkkt ktLkku kkuze
ku{Lku {wk fhLkkh.
928. hk: - SLkk fkLkwt Mkthk fhLkkh.
929. MkLk: (i) suLkk{kt MkkT k hkwt Au ku (ii) ykk{f uckk
yLku Mkk[khLkk Vukk {kxu Mktk Yku kx kk Au
ku (iii) MkkT kwkkuLkku Mk{qn MkkTLkwt knw[Lk.
930. SLk: - Mkki fkuELku SLk hkLkkh kh{ [ikL.
931. koMkk: - [khu khV r{kt k kELku hnuk.

941. yLkkr: - suLkku ykr Lkke ku - ysL{k kwk.

942. qwo: - (i) Mk{Mk qkkuLkk yLku ie skkLkk ykkhYk (ii)
kktLku ykkh ykkLkkh hkeLkk k ykkh.
943. {e: - (i) kh{ Mkkito, kuk, fkLk (ii) hke kh su ftE
kuk{kLk Au kuLkk kkk.
944. Mkweh: - (i) Mkwth krk{kLk (ii) su yLkuf kusMe {kkuo kx
kk Au ku.
945. r[hkTk: - suLkk kkswkt Mkwth Au ku.
946. sLkLk: - Mksof, rkkk.
947. sLksL{kr: - WkrkLkwt {q fkh.
948. e{: - (i) ytk kkLk (ii) su Lkwt fkh kLke hkufu Au ku.
949. e{khk{: - ykw khk{e.

yLkt kYkku z LkLke-sk{Lw o kkn: >

[kwhMkku kehk{k rrku krku r: >> 100 >>
932.
933.
934.
935.
936.
937.
938.
939.
940.

yLkLkYk: - su{Lkwt yLkLkYk Au ku.

yLkLke: - su{Lke rqrk yLktk Au ku.
rsk{Lw: - suu kuLku Sku Au ku.
kkn: - Lkku Lkk fhLkkhk.
[kwhMk: - (i) suLkkt ruk [kh rLkkMkMkkLk Lkkr, , q{
yLku {Mkf Au ku (ii) SkuLku ku{Lkkt f{kouLkkt V Lk
{ku ykkLkkh.
kehk{k - suLkku yk{k ykk Au ku.
rr: - (i) rkyku yLku qkykuLkk rLkk{f (ii) kkkkk
{ku kufkuLku ku{Lkkt f{kouLkkt rr V ykkLkkhk.
kr: - su rukYku ykkk fhu Au yLku skkLku kkukkkukkLkkt
f{kou{kt rLkkursk fhu Au ku.
r: (i) rkYk (ii) u Yku kufkuLku f{ofktz {ku VLkk kkk

ykkhrLkkukkk kwknkMk: kh: >

Qok: Mkkkk[kh: k: : k: >> 102 >>
950. ykkhrLk: - kt[ {nkqkku (k]e, s, kus, kw yLku ykfk)
sukt kkkLkkt krhkkuLkk ykkhYk.
951. ykkk - (i) suLku fkuE kh fhLkkh Lkke ku (ii) su fkuELku kh
fhkk Lkke ku.
952. kwknkMk: - kwk suwt su{Lkwt Vwk nkM Au ku.
953. kh: - su rLk kk Au ku.
954. Qok: - (i) [u krk fhLkkhk (ii) su hufke Wkh Au ku.
955. Mkkkk[kh: - Mk {kkoLkwt yk[h fhLkkh.
956. k: - {]kLku k ykkLkkh.
957. : - Hfkh MYk.
958. k: (i) rLkku nukh fhLkkhk (ii) kkLku ku{Lkkt f{kouLke
kwkk {ku V ykkLkkhk.

76

77

{kt krLk: k]kT kSLk: >

kt krufk{k sL{{]wshkrkk: >> 103 >>

k]kf]ke kwkT kMkkLk: >

kkLkf]-kkwk-{LLk-{LLkk yu [ >> 105 >>

959. {k{T - fkuE k Mkw Mk Au fu yMk ku kLkk MkkLkYk.

960. krLk: - (i) kLkwt rLkkMkMkkLk (ii) k suLku yku hnu
Au ku (iii) k{kt suLkku rLkkMk Au ku.
961. k]kT - kLkwt hkkuk fhLkkhk.
962. kSLk: - (i) k suLkwt SLk Au ku (ii) SLk s suLkku k
Au ku.
963. k{T - kh{ k, w [ikL.
964. krkT - kLku Lkkh.
965. yufk{k - kk{kt hnuwt yuf s kh{ k(yk{k).
966. sL{{]wshkrkk: - sL{, {]w yLku ]kMkkLku ykutke sLkkh.

976. k]kT - kk kkuLkk hkf yLku ykkh nkukke kLku kh

fhLkkh.
977. kf]kT - kLkk fhLkkh.
978. ke (i) kLke ykhkLkkLkku Mefkh fhLkkh (ii) kLke {w
k. 979. kwfT - kLkk hkf yLku kufTkk.
980. kMkkLk: - k khk k kLkkhk.
981. kkLkf]kT - kLke kqkonwrk fhLkkh.
982. kkwk{T - (i) kLkk hnMYk Au ku (ii) VLke ykk kh
kkku k kkwk{T fnuk Au. ykk k k Mk{kLk
kk Au.
983. yk{T - (i) yk (ii) su kkLkku yknkh fhu Au ku.
984. ykk: - ykk yuxu ykk rLku kusLk khefu ykhkukLkkh.
irf khtkhk{kt kLku ykk yLku Mkku{Lku yk
fnuk{kt yku Au.

qwo:MMkMkkh: Mkrkk rkkk{n: >

kku kkrkosTk kkTkku kknLk: >> 104 >>
967. qwo:MMk: - rkkuf (q: - {]wkuf, w: - ytkrhk kuf,
M: - Mkokuf)Yke ]k.
968. kkh: SkuLku kkhLkkh.
969. Mkrkk - suLkk khk Mk{k Mk]rLkku Mk (sL{) kk Au ku.
970. rkkk{n: - rkkk{n kk yuxu fu Mk]rfkkoLkk k ykrfh.
971. k: (i) kk, nku{, nLk, irf {ork {kxu kxkk{kt
ykkk yLkMYk (ii) k{qk.
972. kkrk: - kLkk hkf yLku Mk{e.
973. sTk - s{kLkYku rLk{tkf.
974. kkTk: - suLkkt kkt ytkku kLkkt ytkku khefu kok{kt ykkt
Au yuk hkn kkLk.
975. kknLk: - rr V ykkLkkh kLkwt nLk fhLkkh, kLku E
sLkkh.

yk{kurLk: Mtkku ikLk: Mkk{kkLk: >

ufeLkLLk: Mkk rkke: kkkLkkLk: >> 106 >>
985. yk{kurLk: - fkuE k kLkk WkkkLk(ykkh) rMkk kkukkLke
ku s Wkk kLkkh. 986. Mtk: - Mtq.
987. ikLk: - (i) ikLkMk (kk khk Qkhe ykuku) MktkLkk
yk kwk (ii) RrLku, {Lk yLku kwrLkkt kkk
ykhku Lke[u xkuk yk{LkLku rukku kuLkkh.
988. Mkk{kkLk: - Mkk{Lkwt kkLk fhLkkh.
989. ufeLktLk: - (i) ufeLkk kwk f] (ii) ufe yuxu kke
ykLktrk kLkkhk.
990. Mkk rLkk Mksof. 991. rkke: - k]eLkk Mk{e.
992. kkkLkkLk: - su kku kuLke kq fhu Au, kLk hu Au, M{h yLku
fekoLk fhu Au ku{Lkkt kkkLkku Lkk fhLkkh.

78

79

T]LLkLfe [e kTkoLk kkh: >

hkkTkkkrhkku: Mkonhkw: >> 107 >>
T]kT - kt[sL tLku kh fhLkkh.
LkLfe - Lktf Lkk{Lke kkh kh fhLkkh.
[e MkwoLk [Lku kh fhLkkh.
kTkoLk - kTko LkwLku kh fhLkkh.
kkh: - fki{wrfe Lkk{Lke kkLku kh fhLkkh.
hkkTkkkr: - hkLkk [Lku kh fhLkkh.
ykku: - WkhLkkt ku kh kqhku fkkq nkukke su fe kwrk kkk
Lkke ku.
1000. Mkonhkw: - Mko nh (nkh) fhkLke Mkwyku suLkkt ykw
(nrkkh) Au kuk.
993.
994.
995.
996.
997.
998.
999.

Mkonhkw: H Lk{ Rrk >> 108 >>

yk Auwt Lkk{ kkLkLke kkMku Vk Wkh koukt ykwku s Au yuwt
Lkke ku kok {kxu Au. ku{Lkk MktMkko{kt ykke ke s Mkwyku ku{Lkkt
ykw Au. yk Lkk{ kqkonwrk Mkq[k {kxu ku kh khkwt Au. Lkk{ 108{kt
HLkku Wkkuk y{kork Mkkkke krkkk kok kku Au.

>> erwMknMk-Lkk{kr >>

>> kqo LkMk >>
e kuk Lk{: >> H yM e rkuMknMkLkk{Mkkuk{tkM
kkLkT u kMk rk: > ef]: kh{k{k ukk > yLkwwkT At: >
y{]kktqTku kLkwrhrk kes{T > ufeLktLk: Mkurk k: > rkMkk{k
Mkk{k: Mkk{urk {T > T]kLfe [erk fef{T > kTkoLk kkh
RMk{T > hkkkkrhkku Rrk f[{T > WT: kkuku u Rrk kh{ku
{tk: > {kor [kwkwkkkkokT rMkr khk e {nkrw ekuo sku
rrLkkuk: >>
>> kLk{T >>
kLkkfkht wskLkt kLkkt Mkwhut
rkkht kkLkMkt {uO wktk{T >
{efkLkt f{LkLkt kurkrkoLkkt
Lu rwt nht MkokufifLkkk{T >>
kLk{qk, ukLkkk kh Lk fhLkkh, Lkkryu f{kk, ukru,
rLkk ykkhYk, ykfk suk (kkf), k suk htkkk, Mkwth
ytkkk, {eLkk krk, f{ sukt Lkukkk, kLk (Mk{kr) fhkke
kukeykuLku Mk{ kuk, MktMkkh (Mkkkh)Lkku qh fhLkkh, Mko ([ki)
kufLkk yuf{kk Lkkk, yuk rw kkLkLku nwt Lk{Mfkh ft Awt.

1. H rM{i Lk{:
2. H ru Lk{:
3. H kxTfkhk Lk{:
4. H qku Lk{:
5. H qkf]ku Lk{:
6. H qk]ku Lk{:
7. H kk Lk{:
8. H qkk{Lku Lk{:
9. H qkkLkk Lk{:
10. H kqkk{Lku Lk{:

11. H kh{k{Lku Lk{:

12. H {wkkLkkt kh{kku Lk{:
13. H yk Lk{:
14. H kwkk Lk{:
15. H Mkkrku Lk{:
16. H kukkk Lk{:
17. H ykhk Lk{:
18. H kukk Lk{:
19. H kukrkt Lkuku Lk{:
20. H kLkkwkuhk Lk{:

80

21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.

81

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

LkkhMknkwku Lk{:
e{ku Lk{:
fuk Lk{:
kwkkuk{k Lk{:
Mkko Lk{:
ko Lk{:
rk Lk{:
Mkku Lk{:
qkku Lk{:
rLku yk Lk{:
Mktk Lk{:
kLkk Lk{:
kuo Lk{:
k Lk{:
u Lk{:
Ehk Lk{:
Mtwu Lk{:
tu Lk{:
ykrk Lk{:
kwfhkkk Lk{:
{nkMLkk Lk{:
yLkkrrLkLkk Lk{:
kku Lk{:
rkku Lk{:
kkwk{k Lk{:
y{uk Lk{:
kefuk Lk{:
kLkkk Lk{:
y{hu Lk{:

50.
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70.
71.
72.
73.
74.
75.
76.
77.
78.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

rf{ou Lk{:
{Lku Lk{:
xu Lk{:
Mkrck Lk{:
Mkrhku wk Lk{:
ykkkk Lk{:
kkk Lk{:
f]k Lk{:
kurnkkkk Lk{:
koLkk Lk{:
qkk Lk{:
rkffwkBLku Lk{:
krkk Lk{:
{tkk khM{i Lk{:
EkLkk Lk{:
kk Lk{:
kk Lk{:
uck Lk{:
uck Lk{:
kku Lk{:
rnhkko Lk{:
qkko Lk{:
{kk Lk{:
{wMkqLkk Lk{:
Ehk Lk{:
rr{u Lk{:
LLku Lk{:
{ukrLku Lk{:
r{k Lk{:

79.
80.
81.
82.
83.
84.
85.
86.
87.
88.
89.
90.
91.
92.
93.
94.
95.
96.
97.
98.
99.
100.
101.
102.
103.
104.
105.
106.
107.

H {k Lk{:
H yLkwk{k Lk{:
H whkkko Lk{:
H f]kkk Lk{:
H f]ku Lk{:
H yk{ku Lk{:
H Mkwhuk Lk{:
H hk Lk{:
H {ou Lk{:
H rhukMku Lk{:
H k Lk{:
H ynTLku Lk{:
H MktMkhk Lk{:
H kk Lk{:
H k Lk{:
H MkooLkk Lk{:
H y Lk{:
H Mkuohk Lk{:
H rMkk Lk{:
H rMku Lk{:
H Mkkou Lk{:
H ywkk Lk{:
H ]kkfku Lk{:
H y{uk{Lku Lk{:
H MkokukrrLk:Mk]kk Lk{:
H Mku Lk{:
H Mkw{LkMku Lk{:
H Mkk Lk{:
H Mk{k{Lku Lk{:

108.
109.
110.
111.
112.
113.
114.
115.
116.
117.
118.
119.
120.
121.
122.
123.
124.
125.
126.
127.
128.
129.
130.
131.
132.
133.
134.
135.
136.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

Mktr{kk Lk{:
Mk{k Lk{:
y{kuk Lk{:
kwtzhefkkk Lk{:
]kf{ou Lk{:
]kkf]ku Lk{:
k Lk{:
knwrhMku Lk{:
ku Lk{:
rkuLku Lk{:
wr[Mku Lk{:
y{]kk Lk{:
kkMkku Lk{:
hkhkunk Lk{:
{nkkkMku Lk{:
Mkokk Lk{:
MkorTkLku Lk{:
rfTMkuLkk Lk{:
sLkkoLkk Lk{:
uk Lk{:
uru Lk{:
ytkk Lk{:
uktkk Lk{:
uru Lk{:
fu Lk{:
kufkkk Lk{:
Mkwhkkk Lk{:
{kokk Lk{:
f]kkf]kk Lk{:

82

137.
138.
139.
140.
141.
142.
143.
144.
145.
146.
147.
148.
149.
150.
151.
152.
153.
154.
155.
156.
157.
158.
159.
160.
161.
162.
163.
164.
165.

83

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

[kwhk{Lku Lk{:
[kwqonk Lk{:
[kwoxk Lk{:
[kwwo Lk{:
krsu Lk{:
kusLkk Lk{:
kuTku Lk{:
Mkrnu Lk{:
skkr Lk{:
yLkk Lk{:
rsk Lk{:
suku Lk{:
rkuLku Lk{:
kwLkoMku Lk{:
WkuLk Lk{:
k{Lkk Lk{:
ktu Lk{:
y{kuk Lk{:
w[u Lk{:
Qskk Lk{:
ykeLk Lk{:
Mktknk Lk{:
Mkkko Lk{:
]kk{Lku Lk{:
rLk{k Lk{:
{k Lk{:
uk Lk{:
ik Lk{:
MkkkurkLku Lk{:

166.
167.
168.
169.
170.
171.
172.
173.
174.
175.
176.
177.
178.
179.
180.
181.
182.
183.
184.
185.
186.
187.
188.
189.
190.
191.
192.
193.
194.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

ehLku Lk{:
{kk Lk{:
{u Lk{:
ykerLk Lk{:
{nk{kk Lk{:
{nkuMkknk Lk{:
{nkkk Lk{:
{nkkwu Lk{:
{nkeko Lk{:
{nkfTku Lk{:
{nkwku Lk{:
yrLkuo~kwku Lk{:
e{ku Lk{:
y{uk{Lku Lk{:
{nkr]ku Lk{:
{nukMkk Lk{:
{nekuo Lk{:
erLkkMkk Lk{:
Mkkkt kku Lk{:
yrLkk Lk{:
MkwhkLkLk Lk{:
kkurLk Lk{:
kkurkt kku Lk{:
{he[u Lk{:
{Lkk Lk{:
ntMkk Lk{:
Mkwkko Lk{:
wskkuk{k Lk{:
rnhLkkk Lk{:

195.
196.
197.
198.
199.
200.
201.
202.
203.
204.
205.
206.
207.
208.
209.
210.
211.
212.
213.
214.
215.
216.
217.
218.
219.
220.
221.
222.
223.

H MkwkkMku Lk{:
H kLkkk Lk{:
H kku Lk{:
H y{]u Lk{:
H Mkou Lk{:
H Mknk Lk{:
H MkLkku Lk{:
H MkL{ku Lk{:
H Mkhk Lk{:
H y Lk{:
H w{okok Lk{:
H ku Lk{:
H rwkk{Lku Lk{:
H MkwhkrhLku Lk{:
H kwhu Lk{:
H kwk{k Lk{:
H kBLku Lk{:
H Mkk Lk{:
H Mkkhk{k Lk{:
H rLkr{kk Lk{:
H yrLkr{kk Lk{:
H Mku Lk{:
H k[Mkku Wkhru Lk{:
H yku Lk{:
H kk{u Lk{:
H e{ku Lk{:
H Lkk Lk{:
H Lkuku Lk{:
H Mk{ehk Lk{:

224.
225.
226.
227.
228.
229.
230.
231.
232.
233.
234.
235.
236.
237.
238.
239.
240.
241.
242.
243.
244.
245.
246.
247.
248.
249.
250.
251.
252.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

MknMk{qLkuo Lk{:
rk{Lku Lk{:
MknMkkkk Lk{:
MknMkku Lk{:
ykkoLkk Lk{:
rLk]kk{Lku Lk{:
Mkt]kk Lk{:
Mkt{oLkk Lk{:
yn: Mktkofk Lk{:
nTLku Lk{:
yrLkk Lk{:
hehk Lk{:
MkwMkkk Lk{:
Mkkk{Lku Lk{:
r]ku Lk{:
rwsu Lk{:
ru Lk{:
Mkfkuo Lk{:
Mkf]kk Lk{:
Mkku Lk{:
snTLku Lk{:
Lkkhkk Lk{:
Lkhk Lk{:
yMktuk Lk{:
y{uk{Lku Lk{:
rrk Lk{:
rf]ku Lk{:
w[u Lk{:
rMkkkko Lk{:

84

253. H rMkMktfkk Lk{:

254. H rMkrk Lk{:
255. H rMkrMkkLkk Lk{:
256. H ]kkrnu Lk{:
257. H ]kk Lk{:
258. H ru Lk{:
259. H ]kkou Lk{:
260. H ]kkuhk Lk{:
261. H oLkk Lk{:
262. H o{kLkk Lk{:
263. H rrfTkk Lk{:
264. H wrkMkkkhk Lk{:
265. H Mkww Lk{:
266. H wohk Lk{:
267. H k{Lku Lk{:
268. H {nuLk Lk{:
269. H Mkwk Lk{:
270. H Mku Lk{:
271. H LkifYkk Lk{:
272. H k]nqkk Lk{:
273. H rrkrk Lk{:
274. H fkLkk Lk{:
275. H ykusMku
u rw khk Lk{:
276. H fkk{Lku Lk{:
277. H kkkLkk Lk{:
278. H k Lk{:
279. H Mkkkhk Lk{:
280. H {Lkk Lk{:
281. H [Lktu Lk{:

85

282. H kMfhwku Lk{:

283. H y{]kktqTk Lk{:
284. H kLku Lk{:
285. H rrkLu Lk{:
286. H Mkwhuhk Lk{:
287. H ykikk Lk{:
288. H skk: Mkuku Lk{:
289. H Mk{okhk{k Lk{:
290. H qkkkkk Lk{:
291. H kLkk Lk{:
292. H kkLkk Lk{:
293. H yLkk Lk{:
294. H fk{Lku Lk{:
295. H fk{f]ku Lk{:
296. H fkLkk Lk{:
297. H fk{k Lk{:
298. H fk{k Lk{:
299. H u Lk{:
300. H wkkrf]ku Lk{:
301. H wkkkko Lk{:
302. H Lkif{kk Lk{:
303. H {nkLkk Lk{:
304. H y~k Lk{:
305. H yfkYkk Lk{:
306. H MknMkrsku Lk{:
307. H yLkLkrsku Lk{:
308. H Rk Lk{:
309. H rrk Lk{:
310. H ruk Lk{:

311.
312.
313.
314.
315.
316.
317.
318.
319.
320.
321.
322.
323.
324.
325.
326.
327.
328.
329.
330.
331.
332.
333.
334.
335.
336.
337.
338.
339.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

rzLku Lk{:
Lknwkk Lk{:
]kk Lk{:
kuLku Lk{:
kuf]fkuo Lk{:
rkknu Lk{:
{nehk Lk{:
ywkk Lk{:
rkkk Lk{:
kk Lk{:
kk Lk{:
kMkkLkw Lk{:
ykkt rLku Lk{:
yrckLkk Lk{:
y{kk Lk{:
yrkrckk Lk{:
MfLk Lk{:
MfLhk Lk{:
wko Lk{:
hk Lk{:
kwknLkk Lk{:
kMkwuk Lk{:
k]nTkLku Lk{:
ykruk Lk{:
kwhLhk Lk{:
ykufk Lk{:
kkhk Lk{:
kkhk Lk{:
qhk Lk{:

340.
341.
342.
343.
344.
345.
346.
347.
348.
349.
350.
351.
352.
353.
354.
355.
356.
357.
358.
359.
360.
361.
362.
363.
364.
365.
366.
367.
368.

H kihu Lk{:
H sLkuhk Lk{:
H yLkwfqk Lk{:
H kkkko Lk{:
H krLku Lk{:
H krLkukk Lk{:
H kLkkk Lk{:
H yhrLkkk Lk{:
H kkko Lk{:
H heh]ku Lk{:
H {nou Lk{:
H k Lk{:
H ]k{Lku Lk{:
H {nkkk Lk{:
H kz Lk{:
H ykwk Lk{:
H hk Lk{:
H e{k Lk{:
H Mk{kk Lk{:
H nrhnohu Lk{:
H Mkokkk Lk{:
H {eku Lk{:
H Mkr{rksk Lk{:
H rkhk Lk{:
H hkurnkk Lk{:
H {kkuonuku Lk{:
H k{kuhk Lk{:
H Mknk Lk{:
H {nehk Lk{:

86

369.
370.
371.
372.
373.
374.
375.
376.
377.
378.
379.
380.
381.
382.
383.
384.
385.
386.
387.
388.
389.
390.
391.
392.
393.
394.
395.
396.
397.

87

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

{nkkkk Lk{:
ukku Lk{:
yr{kkLkk Lk{:
WTk Lk{:
kkuk Lk{:
uk Lk{:
ekko Lk{:
kh{uhk Lk{:
fhk Lk{:
fkhk Lk{:
fkuo Lk{:
rfkuo Lk{:
knLkk Lk{:
kwnk Lk{:
Mkkk Lk{:
MkkLkk Lk{:
MktMkkLkk Lk{:
MkkLkk Lk{:
wk Lk{:
khou Lk{:
kh{k Lk{:
Mkk Lk{:
kwk Lk{:
kwk Lk{:
wukk Lk{:
hk{k Lk{:
rhk{k Lk{:
rh Lk{:
{kkko Lk{:

398. H Lkuk Lk{:

399. H Lkk Lk{:
400. H yLkk Lk{:
401. H ehk Lk{:
402. H k{kkt uck Lk{:
403. H {ko Lk{:
404. H {orwk{k Lk{:
405. H ifwXk Lk{:
406. H kwkk Lk{:
407. H kk Lk{:
408. H kk Lk{:
409. H k Lk{:
410. H k]ku Lk{:
411. H rnhkko Lk{:
412. H kwLkk Lk{:
413. H kk Lk{:
414. H ku Lk{:
415. H ykuk Lk{:
416. H ku Lk{:
417. H MkwoLkk Lk{:
418. H fkk Lk{:
419. H kh{urcLku Lk{:
420. H krhknk Lk{:
421. H Wkk Lk{:
422. H MktMkhk Lk{:
423. H kk Lk{:
424. H rk{k Lk{:
425. H rrkk Lk{:
426. H rMkkhk Lk{:

427.
428.
429.
430.
431.
432.
433.
434.
435.
436.
437.
438.
439.
440.
441.
442.
443.
444.
445.
446.
447.
448.
449.
450.
451.
452.
453.
454.
455.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

MkkhMkku Lk{:
{kk Lk{:
kes{k Lk{:
ykko Lk{:
yLkkko Lk{:
{nkfkuk Lk{:
{nkkukk Lk{:
{nkLkk Lk{:
yrLkk Lk{:
Mkrck Lk{:
ywu Lk{:
{oqkk Lk{:
{nk{k Lk{:
LkkkLku{u Lk{:
Lkkrku Lk{:
k{k Lk{:
kk{k Lk{:
Mk{enLkk Lk{:
kk Lk{:
RsTk Lk{:
{nusTk Lk{:
ku Lk{:
Mkkk Lk{:
Mkkkt kku Lk{:
MkoLku Lk{:
r{wfTkk{Lku Lk{:
Mkokk Lk{:
kkLk{wk{k Lk{:
Mkwkk Lk{:

456.
457.
458.
459.
460.
461.
462.
463.
464.
465.
466.
467.
468.
469.
470.
471.
472.
473.
474.
475.
476.
477.
478.
479.
480.
481.
482.
483.
484.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

Mkw{wk Lk{:
Mkq{k Lk{:
Mkwkukk Lk{:
Mkwk Lk{:
Mkwu Lk{:
{Lkkunhk Lk{:
rskkuk Lk{:
ehkknu Lk{:
rkhk Lk{:
MkkLkk Lk{:
Mk Lk{:
krkLku Lk{:
Lkifk{Lku Lk{:
Lkiff{of]ku Lk{:
Mkhk Lk{:
Mkk Lk{:
MkLku Lk{:
hLkkko Lk{:
Lkuhk Lk{:
{okwku Lk{:
{of]ku Lk{:
{u Lk{:
Mkku Lk{:
yMkku Lk{:
khk Lk{:
ykhk Lk{:
yrkkku Lk{:
MknMkktu Lk{:
rkku Lk{:

88

485.
486.
487.
488.
489.
490.
491.
492.
493.
494.
495.
496.
497.
498.
499.
500.
501.
502.
503.
504.
505.
506.
507.
508.
509.
510.
511.
512.
513.

89

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

f]kkk Lk{:
kMkLku{u Lk{:
MkMkk Lk{:
Mknk Lk{:
qk{nuhk Lk{:
ykruk Lk{:
{nkuk Lk{:
uuk Lk{:
u]Tkwhu Lk{:
Wkhk Lk{:
kkukku Lk{:
kkuku Lk{:
kkLkkBk Lk{:
kwhkkLkk Lk{:
hehqk]ku Lk{:
kufTku Lk{:
fkeLk Lk{:
qrhrkk Lk{:
Mkku{kk Lk{:
y{]kkk Lk{:
Mkku{k Lk{:
kwrsku Lk{:
kwMkk{k Lk{:
rLkk Lk{:
sk Lk{:
MkMkLk Lk{:
kknko Lk{:
Mkkkkt kku Lk{:
Sk Lk{:

514.
515.
516.
517.
518.
519.
520.
521.
522.
523.
524.
525.
526.
527.
528.
529.
530.
531.
532.
533.
534.
535.
536.
537.
538.
539.
540.
541.
542.

H rLkrkkMkkrku Lk{:
H {wfwLk Lk{:
H yr{kr{k Lk{:
H yBkurLku Lk{:
H yLkLkk{Lku Lk{:
H {nkurk Lk{:
H yLkfk Lk{:
H y Lk{:
H {nknko Lk{:
H Mkk Lk{:
H rskkr{kk Lk{:
H {kuLkk Lk{:
H ykLkLk Lk{:
H LkLLkk Lk{:
H LkLk Lk{:
H Mk{ou Lk{:
H rkr{k Lk{:
H {nkou frkk[kko Lk{:
H f]kkk Lk{:
H {urLkekku Lk{:
H rkkk Lk{:
H rkkkk Lk{:
H {nk]Tkk Lk{:
H f]kkLkf]ku Lk{:
H {nkhknk Lk{:
H kkurLk Lk{:
H Mkwkuk Lk{:
H fLkfkTkrLku Lk{:
H kwkk Lk{:

543.
544.
545.
546.
547.
548.
549.
550.
551.
552.
553.
554.
555.
556.
557.
558.
559.
560.
561.
562.
563.
564.
565.
566.
567.
568.
559.
570.
571.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

kehk Lk{:
knLkk Lk{:
kwk Lk{:
[kkhk Lk{:
uMku Lk{:
MkTkk Lk{:
yrskk Lk{:
f]k Lk{:
Zk Lk{:
Mktfkokuwkk Lk{:
k Lk{:
kk Lk{:
]kk Lk{:
kwfhkkk Lk{:
{nk{LkMku Lk{:
kku Lk{:
kLku Lk{:
ykLkLLku Lk{:
Lk{krLku Lk{:
nkwk Lk{:
ykrk Lk{:
kurkhkrk Lk{:
Mkrnu Lk{:
krkMkk{k Lk{:
MkwLLku Lk{:
zkhu Lk{:
kk Lk{:
rk Lk{:
r:Mk]u Lk{:

572.
573.
574.
575.
576.
577.
578.
579.
580.
581.
582.
583.
584.
585.
586.
587.
588.
589.
590.
591.
592.
593.
594.
595.
596.
597.
598.
599.
600.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

MkokTkMkk Lk{:
k[Mkku Lk{:
ykurLk Lk{:
rkMkkBLku Lk{:
Mkk{kk Lk{:
Mkk{k Lk{:
rLkkok Lk{:
uk Lk{:
MktLkMkf]ku Lk{:
{k Lk{:
kLkk Lk{:
rLkcki Lk{:
kLi Lk{:
khkk Lk{:
wkTkk Lk{:
kLkk Lk{:
Mkxu Lk{:
fw{wk Lk{:
fwuk Lk{:
kkurnkk Lk{:
kkukku Lk{:
kkuku Lk{:
]kkkk Lk{:
]krk Lk{:
yrLkkLku Lk{:
rLk]kk{Lku Lk{:
Mktkuku Lk{:
ku{f]ku Lk{:
rk Lk{:

90

601.
602.
603.
604.
605.
606.
607.
608.
609.
610.
611.
612.
613.
614.
615.
616.
617.
618.
619.
620.
621.
622.
623.
624.
625.
626.
627.
628.
629.

91

H eMkkMku Lk{:
H ekMkk Lk{:
H ekku Lk{:
H e{kkt hk Lk{:
H ek Lk{:
H ek Lk{:
H erLkkMkk Lk{:
H erLku Lk{:
H erkLkk Lk{:
H ehk Lk{:
H efhk Lk{:
H uMku Lk{:
H e{ku Lk{:
H ekufkkk Lk{:
H Mkk Lk{:
H MTkk Lk{:
H kkLkLk Lk{:
H LkLu Lk{:
H kurkkouhk Lk{:
H rrskk{Lku Lk{:
H ruk{Lku Lk{:
H Mkfekou Lk{:
H rAkMktk Lk{:
H Weko Lk{:
H Mkokkwku Lk{:
H yLkek Lk{:
H kkMkhk Lk{:
H qk Lk{:
H qkk Lk{:

630.
631.
632.
633.
634.
635.
636.
637.
638.
639.
640.
641.
642.
643.
644.
645.
646.
647.
648.
649.
650.
651.
652.
653.
654.
655.
656.
657.
658.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

qku Lk{:
rkufk Lk{:
kufLkkLkk Lk{:
y[{ku Lk{:
y[kk Lk{:
fwBk Lk{:
rwk{Lku Lk{:
rkuLkk Lk{:
yrLkk Lk{:
yrkhkk Lk{:
wBLkk Lk{:
yr{kr{k Lk{:
fkLkur{rLkLku Lk{:
ehk Lk{:
kihu Lk{:
qhsLkuhk Lk{:
rkkufk{Lku Lk{:
rkkufuk Lk{:
fuk Lk{:
furLku Lk{:
nhu Lk{:
fk{uk Lk{:
fk{kkk Lk{:
fkr{Lku Lk{:
fkLkk Lk{:
f]kkk{k Lk{:
yrLkuo~kwku Lk{:
ru Lk{:
ehk Lk{:

659.
660.
661.
662.
663.
664.
665.
666.
667.
668.
669.
670.
671.
672.
673.
674.
675.
676.
677.
678.
679.
680.
681.
682.
683.
684.
685.
686.
687.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

yLkLkk Lk{:
LkTsk Lk{:
kk Lk{:
kf]ku Lk{:
ku Lk{:
ku Lk{:
kroLkk Lk{:
kru Lk{:
kkk Lk{:
kru Lk{:
kkk Lk{:
kkrk Lk{:
{nk{k Lk{:
{nkf{ou Lk{:
{nkkusMku Lk{:
{nkuhkk Lk{:
{nkku Lk{:
{nksTLku Lk{:
{nkkk Lk{:
{nknrku Lk{:
Mkk Lk{:
Mkrk Lk{:
Mkkukk Lk{:
Mkwku Lk{:
Mkkuku Lk{:
hrk Lk{:
kqko Lk{:
kqhrku Lk{:
kwk Lk{:

688.
689.
690.
691.
692.
693.
694.
695.
696.
697.
698.
699.
700.
701.
702.
703.
704.
705.
706.
707.
708.
709.
710.
711.
712.
713.
714.
715.
716.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

kwfekou Lk{:
yLkk{k Lk{:
{Lkkusk Lk{:
kekofhk Lk{:
MkwhukMku Lk{:
Mkwk Lk{:
Mkwk Lk{:
kMkwuk Lk{:
Mku Lk{:
Mkw{LkMku Lk{:
nrku Lk{:
MkTkku Lk{:
Mkf]ku Lk{:
Mkkki Lk{:
MkTqku Lk{:
Mkkhkk Lk{:
qhMkuLkk Lk{:
wuck Lk{:
MkrkkMkk Lk{:
Mkwk{wLkk Lk{:
qkkkMkk Lk{:
kMkwuk Lk{:
MkkoMkwrLkk Lk{:
yLkk Lk{:
koLku Lk{:
kok Lk{:
k Lk{:
wohk Lk{:
ykhkrskk Lk{:

92

717.
718.
719.
720.
721.
722.
723.
724.
725.
726.
727.
728.
729.
730.
731.
732.
733.
734.
735.
736.
737.
738.
739.
740.
741.
742.
743.
744.
745.

93

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

r{qkou Lk{:
{nk{qkou Lk{:
e{qkou Lk{:
y{qk{ku Lk{:
yLkuf{qkou Lk{:
yfTkk Lk{:
k{qkou Lk{:
kkLkLkk Lk{:
yufk Lk{:
Lkifk Lk{:
Mkk Lk{:
fk Lk{:
fM{i Lk{:
M{i Lk{:
kM{i Lk{:
k{Lkwk{k Lk{:
kufkLu Lk{:
kufLkkkk Lk{:
{kk Lk{:
kMkk Lk{:
Mkwoko Lk{:
nu{kTkk Lk{:
hkTkk Lk{:
[LLkkTkrLku Lk{:
ehLku Lk{:
rk{k Lk{:
qLk Lk{:
]kkrku Lk{:
y[k Lk{:

746.
747.
748.
749.
750.
751.
752.
753.
754.
755.
756.
757.
758.
759.
760.
761.
762.
763.
764.
765.
766.
767.
768.
769.
770.
771.
772.
773.
774.

H [k Lk{:
H y{krLkLku Lk{:
H {kLkk Lk{:
H {kLk Lk{:
H kufMkr{Lku Lk{:
H rkkuf]ku Lk{:
H Mkw{uMku Lk{:
H {u Lk{:
H Lk Lk{:
H Mk{uMku Lk{:
H hkhk Lk{:
H kuu]kk Lk{:
H wrkhk Lk{:
H Mko]kkt hk Lk{:
H knk Lk{:
H rLkknk Lk{:
H kk Lk{:
H Lkif]Tkk Lk{:
H kkk Lk{:
H [kw{qokou Lk{:
H [kwkkonu Lk{:
H [kwqonk Lk{:
H [kwkoku Lk{:
H [kwhk{Lku Lk{:
H [kwkok Lk{:
H [kwuoru Lk{:
H yufku Lk{:
H Mk{kkko Lk{:
H rLk]kk{Lku Lk{:

775. H wsok Lk{:

776. H whrk{k Lk{:
777. H wok Lk{:
778. H wko{k Lk{:
779. H wkko Lk{:
780. H whkkMkk Lk{:
781. H whkrhLku Lk{:
782. H wkTkk Lk{:
783. H kufMkkhTkk Lk{:
784. H Mktkwku Lk{:
785. H kLkwoLkk Lk{:
786. H RLf{ou Lk{:
787. H {nkf{ou Lk{:
788. H f]kf{ou Lk{:
789. H f]kkk{k Lk{:
790. H WTk Lk{:
791. H Mkwthk Lk{:
792. H Mkwtk Lk{:
793. H hLkLkkk Lk{:
794. H Mkwku[Lkk Lk{:
795. H yfko Lk{:
796. H ksMkLkk Lk{:
797. H ]Trku Lk{:
798. H sLkk Lk{:
799. H MkorsTsrLku Lk{:
800. H MkworkLu Lk{:
801. H ykkuk Lk{:
802. H Mkokkehuhk Lk{:
803. H {nkk Lk{:

804.
805.
806.
807.
808.
809.
810.
811.
812.
813.
814.
815.
816.
817.
818.
819.
820.
821.
822.
823.
824.
825.
826.
827.
828.
829.
830.
831.
832.

H {nkkkko Lk{:
H {nkqkk Lk{:
H {nkrLku Lk{:
H fw{wk Lk{:
H fwLhk Lk{:
H fwLk Lk{
H ksoLk Lk{:
H kkLkk Lk{:
H yrLkk Lk{:
H y{]kkk Lk{:
H y{]kkwku Lk{:
H Mkokk Lk{:
H Mkokku{wk Lk{:
H Mkwk Lk{:
H Mkwkk Lk{:
H rMkk Lk{:
H kwrsku Lk{:
H kwkkkLkk Lk{:
H Lkkuk Lk{:
H WwBkhk Lk{:
H ykk Lk{:
H [kqhktrLkkqLkk Lk{:
H MknMkk[ku Lk{:
H MkrsnTk Lk{:
H MkiMku Lk{:
H MkknLkk Lk{:
H y{qkou Lk{:
H yLkk Lk{:
H yr[Lk Lk{:

94

833.
834.
835.
836.
837.
838.
839.
840.
841.
842.
843.
844.
845.
846.
847.
848.
849.
850.
851.
852.
853.
854.
855.
856.
857.
858.
859.
860.
861.

95

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

f]ku Lk{:
LkkLkk Lk{:
yu Lk{:
k]nku Lk{:
f]k Lk{:
Mkqk Lk{:
kw]ku Lk{:
rLkkwok Lk{:
{nku Lk{:
y]kk Lk{:
M]kk Lk{:
MkMk Lk{:
ktk Lk{:
toLkk Lk{:
kh]ku Lk{:
frkkk Lk{:
kurkLku Lk{:
kukek Lk{:
Mkofk{k Lk{:
yk{k Lk{:
{k Lk{:
kk{k Lk{:
Mkwkko Lk{:
kwknLkk Lk{:
Lkwohk Lk{:
Lkwuok Lk{:
zk Lk{:
{rku Lk{:
{k Lk{:

862.
863.
864.
865.
866.
867.
868.
869.
870.
871.
872.
873.
874.
875.
876.
877.
878.
879.
880.
881.
882.
883.
884.
885.
886.
887.
888.
889.
890.

H ykhkrskk Lk{:
H MkoMknk Lk{:
H rLktku Lk{:
H rLk{k Lk{:
H {k Lk{:
H Mkku Lk{:
H Mkkfk Lk{:
H Mkk Lk{:
H Mk{okhkk Lk{:
H yrkk Lk{:
H rknko Lk{:
H ynko Lk{:
H rf]ku Lk{:
H erkoLkk Lk{:
H rnkMkkku Lk{:
H kurkku Lk{:
H Mkw[u Lk{:
H nwkwsu Lk{:
H ru Lk{:
H hu Lk{:
H rhku[Lkk Lk{:
H Mkqko Lk{:
H Mkrku Lk{:
H hrku[Lkk Lk{:
H yLkLkk Lk{:
H nwkwsu Lk{:
H kufTku Lk{:
H Mkwk Lk{:
H Lkif Lk{:

891.
892.
893.
894.
895.
896.
897.
898.
899.
900.
901.
902.
903.
904.
905.
906.
907.
908.
909.
910.
911.
912.
913.
914.
915.
916.
917.
918.
919.

H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H

yk Lk{:
yrLkk Lk{:
Mkk{ku Lk{:
kufkrcLkk Lk{:
yTwkk Lk{:
MkLkkkLku Lk{:
MkLkkkLkk{k Lk{:
frkk Lk{:
fku Lk{:
yk Lk{:
MMkk Lk{:
MMkf]ku Lk{:
MMku Lk{:
MMkwsu Lk{:
MMkrkk Lk{:
yhkik Lk{:
fwzrLku Lk{:
[ru Lk{:
rr{u Lk{:
QskkMkLkk Lk{:
krkkkk Lk{:
Mknk Lk{:
rrhk Lk{:
ohefhk Lk{:
yqhk Lk{:
kuk Lk{:
kk Lk{:
rkk Lk{:
kr{kt hk Lk{:

920.
921.
922.
923.
924.
925.
926.
927.
928.
929.
930.
931.
932.
933.
934.
935.
936.
937.
938.
939.
940.
941.
942.
943.
944.
945.
946.
947.
948.

H rk{k Lk{:
H ekk Lk{:
H kwfekoLkk Lk{:
H Wkkhk Lk{:
H wf]rkLku Lk{:
H kwk Lk{:
H w:MLkkLkk Lk{:
H ehLku Lk{:
H hkk Lk{:
H MkLkk Lk{:
H SLkk Lk{:
H koMkkk Lk{:
H yLktkYkk Lk{:
H yLkLkru Lk{:
H rsk{Lu Lk{:
H kknk Lk{:
H [kwhMkk Lk{:
H kehk{Lku Lk{:
H rrk Lk{:
H krk Lk{:
H rk Lk{:
H yLkku Lk{:
H wu Lk{:
H wkuBi Lk{:
H Mkwehk Lk{:
H r[hkTkk Lk{:
H sLkLkk Lk{:
H sLksL{ku Lk{:
H e{k Lk{:

96

97

949. H e{khk{k Lk{:

950. H ykkhrLkk Lk{:
951. H kku Lk{:
952. H kwknkMkk Lk{:
953. H khk Lk{:
954. H Qokk Lk{:
955. H Mkkkk[khk Lk{:
956. H kk Lk{:
957. H k Lk{:
958. H kk Lk{:
959. H {kk Lk{:
960. H krLkk Lk{:
961. H k]ku Lk{:
962. H kSLkk Lk{:
963. H kk Lk{:
964. H kru Lk{:
965. H yufk{Lku Lk{:
966. H sL{{]wshkrkkk Lk{:
967. H qwo:MMkhu Lk{:
968. H kkhk Lk{:
969. H Mkrku Lk{:
970. H rkkk{nk Lk{:
971. H kk Lk{:
972. H kkku Lk{:
973. H sTLku Lk{:
974. H kkTkk Lk{:

975. H kknLkk Lk{:

976. H k]ku Lk{:
977. H kf]ku Lk{:
978. H rkLku Lk{:
979. H kwsu Lk{:
980. H kMkkLkk Lk{:
981. H kkLkf]ku Lk{:
982. H kkwkk Lk{:
983. H ykk Lk{:
984. H ykkk Lk{:
985. H yk{kuLku Lk{:
986. H Mtkk Lk{:
987. H ikLkk Lk{:
988. H Mkk{kkLkk Lk{:
989. H ufeLkLLkk Lk{:
990. H Mkxu Lk{:
991. H rkkek Lk{:
992. H kkkLkkLkk Lk{:
993. H T]ku Lk{:
994. H LkLrfLku Lk{:
995. H [ru Lk{:
996. H kLLku Lk{:
997. H kkhk Lk{:
998. H khTkkku Lk{:
999. H ykkuk Lk{:
1000. H Mkonhkwk Lk{:

Rrk e rkuMknMkLkk{kr: Mk{kkk >

>> k{f {krnke >>

ykk{f (heh yLku {LkLkwt w:), ykrkirkf (ke
khVke), ykirirf (i-fwhk- khVke), ykr, kr, Wkkr
k yukk...
kwkukk, rkukk, kufukk
[kh u...
u, swuo, Mkk{u, ykou
kt[ktk k{...
ku nkk, ku Z[ yLku {Mkf k]e Wkh xufe fhkkkt
k{
kt[ {nkkkk...
knk, MkwhkkkLk, [kuhe, kwkLkeLkku Mktk yLku yk [kh
kkk fhLkkh MkkkuLkku Mktkt
xhMk...
kxku, khku, fzku, kqhku, keku, kku
kzTrhkw...
fk{, ku, ku, {kun, { yLku {Mkh
kzTQ{...
1. sL{-{h, q-khMk, kuf-{kun
2. xkZ-kh{e, q-khMk, nko-kuf
3. zk-{]w, q-khMk, kuf-{kun
A ktrkyku...
yntktrk, {{ktrk, Mktktrk, f{oktrk, RAkktrk,
ktrk
kzTrfkh...
sL{w,t nku,tw w,t rkrhk{ kk{w,t ykk kku, Lkk kku
Mkkk ktk...
fk{qk, fkk, kkhMk{r, [kk{r, Mkqo, [t, Mk{w
yktk kuk...
{, rLk{, ykMkLk, kkk{, knkh, khk, kLk,
Mk{kr
yktk k{... nkk, kk, Z[, Akke, fkk, ykt, ke, {Lk
yktk k[o... t fekoLkt fur: ukt kwkkk{T >
MktfkkuMkk rkrLkkrkhu [ >>
Mkktwt, kwkkLk kkk, h{k fhe, uwt, kLkke
kk[ek fhe, kukkLkku Mktfk fhku, kukkLkku
rLk fhku, rkLke rMkr ke (kukwt)
yrMkr...
yr{k, {rn{k, krh{k, r{k, Rr, r,
kk, kfkB
Lkkk...
, fekoLk, M{h, kkMkuLk, y[oLk, tLk, Mk,
kM, yk{rLkuLk
LkrLkr...
k, {nkk, t, [t, fAk, {wfwt, ft, Lke, o
[ki kuf...
qkuf ({]wkuf), qkuf, Mkokuf, {nkuf, sLkkuf,
kkkuf, Mkkuf, yk, rk, Mkwk, hMkkk, kkk,
{nkk, kkkk
k kkk...

98
1. k kkk{
1. kwfhhks - ys{uh kkMku [kw{wo kkSLkwt {trh Au.
2. uzkk - Wkh kwshkk{kt uzkkLkwt {trh Au.
3. rMkrfkLkkhe - Mkke - zkuhk rsk{kt kkhk kkMku Mkke kk{{kt {trh
Au. e f]tfh keSLkwt Mkke sL{MkkLk Au.
2. [kh k{
1. ekheLkkk k{ - khkLke Wkhu rn{k{kt, khe rkkkwhe khefu
2. eskkkkkwhe k{ - khkLke kquo Mk{wrfLkkhu ykurhMMkk u{kt
3. ehk{uh k{ - khkLke rku Mk{wrfLkkhu kkr{Lkkzw u{kt
4. ekhfk k{ - khkLke kr{u Mk{wrfLkkhu Mkkihkx-kwshkk{kt
3. ykr tfhk[ko Mkkrkk [kh {X
1. khk {X - krhfk k{{kt
2. kkuoLk {X - skkkkkwhe{kt
3. ]tkuhe {X - rk u{kt ]tkuhe Lkkhe{kt
4. kurk {X - rn{k{kt uke{X{kt
5. kt[ fke
1. fke - khkMke-ko ku yMkeLkk yLku ktkkLkk Mktk{ kh ykwt Au.
2. Wkh fke - rn{k{kt ktkkuke-sL{kuke skLkk hMku.
3. kw fke - rn{k{kt fukhLkkk skLkk hMku.
4. rk fke - kuLku fke k fnu Au. rk khk{kt rkLkuueke rkuL{T
skkt hMku fke rLkkkLkwt {trh Au.
5. r fke - rk khk{kt.
6. kt[ fukh
yuf Mk{u tfh {nkuu {rnk Yk kh fwO nkwt. ku{Lkkt swkt swkt
ytkkuLkwt Lke[u kou Mkkuyu kqsLk kk Au. yk kkt Mk rn{k{kt Au :
1. fukhLkkk - rLke keXLkwt kqsLk, 2. {{nuh fukh - rLke Lkkr,
3. kwtkLkkk fukh - rLkk [k(kwtk) nkk, 4. Lkkk fukh - rLkwt {w,
5. fkuh fukh - rLke sxkLkwt kqsLk kk Au.
7. rw rLk rLkkMk kt[k{
1. khfk k{ - k~Lk rLk Lkwknurkk{T - kkk 1-10-2
2. {wLk - kkT kkk kA t ku {wLkkkMkx wr[ >
kwt {wLkt kk MkktrLkt rLkk nhu: >> e. k. 4-8-42
3. kwnk{ - ktzfe LkeLku kehu Lkukk{kt. k n k kkLk nrhhkrk,
kkkLkT rLksLkkLkkt kMkuLk MktrLkkkku >> 5-7-9

99

4. {kwhk - {kwhk. kkLkT k rLkt MktrLkrnkku nrh: > e k.10-1-28

5. ehtk - rk{kt fkuhe LkeLkk kxu. ehtkkt {nkkwt k Mkrkrnkku
nrh: > e k.10-79-14
8. kt[ keko
1. fwkuk, 2. kwfh, 3. kkS, 4. ktkkS yLku 5. kMkkuk.
9. kt[ rkk]{kk]keko
1. rkk]keko kkS - rknkh{kt Vkw LkeLku rfLkkhu, 2. Lkkrkk kuk
- ykurhMMkk{kt ikhe LkeLku rfLkkhu, 3. kkkk kuk - {kMk u{kt. 4.
{kk]kk kuk - Wkh kwshkkLkwt rMkkwh yLku 5. kfkkr kuk - rn{k{kt
kheLkkkLke kkMku yfLktkLku rfLkkhu kkkr Lkk{Lke rk Au.
10. kt[ Mkhkuh
1. kw Mkhkuh - rMkkwh{kt, 2. Lkkhk Mkhkuh - fA{kt, 3. ktkk
Mkhkuh - rk khk{kt {iMkwhke kkuzu qh, 4. kwfh Mkhkuh - ys{uh kkMku
yLku 5. {kLk Mkhkuh - rn{k{kt fikMk skkt hMku.
11. Mkkkwhe
ykuk {kwhk {kk fke fk[e kLkfk >
kw h e khkke [i Mkki kk {ku kkrfk: >>
1. ykuk - Wkh u{kt MkhqLkk rfLkkhu, 2. {kwhk - Wkh u{kt
{wLkkLkk rfLkkhu, 3. {kkkwhe - nrhkh ykk nhkh Lkk{ke kk Au,
ktkkSLku rfLkkhu 4. fke - khkMke. 5. fkt[e fkt[eh{T - rk khk{kt.
rfkt[e yLku rwfkt[e yuk ku rkk yk LkkhLkk Au. rfkt[e{kt
yufk{uh {nkuLkwt rk {trh Au yLku rwfkt[e{kt kkLk rw hhks
rkhksu Au. 6. ytrkfk - nkLkwt WsiLk. 7. khkke-khfk.
12. Mkk Mkrhkk
1. ktkk, 2. {wLkk, 3. kkukhe, 4. MkhMke, 5. Lk{ok, 6. Mkw, 7. fkuhe
u{kt MkMkwLkwt oLk Au. ku Mk MkrhkkykuLkkt nk{kt [rk Lkk{ku
yk {ku Au : 1. rrMkk-su{, 2. [tkkk-[eLkkk, 3. Rhkke fu kehke, 4. kw-Mkks, 5. rkkk-rkkMk, 6. Mkw, 7. MkhMke.
13. Lk kuk{
1. kk-ynkkk{kt Hfkh kkrkLkwt {trh, 2. fke-ZwtZehks
ku, 3. {kuhuh-rk{kt, {qhu kuLke {qk, 4. rMkxufs-rk{kt
e{k LkeLku rfLkkhu, 5. kk - rk{kt fkkoeo ku, 6. fwtfku{Trk{kt fkuhe LkeLku rfLkkhu Mkwk ku, 7. hksqh-rk nikkk{kt hksqh
ku, 8. ukkr - kqLkk rsk{kt kkoke ku, 9. kuhur-rk{kt
ykihtkkkk kkMku krLkkf.

100
14. Mk yh
1. tzfkh 2. MkIkh - Mkw LkeLkku rfLkkhku 3. kwfhkh 4.
Lkir{kkh 5. Wkkkofkh suLku kkko k fnu Au. 6. fwtk yuxu
fwkuk, 7. stkw{kko, 8. ykwokh - ytkkS ykkLkku u, 9. {kohrMkkwh, {kuZuhk, knw[hkSLkku u 10. [tkkh-rknkh{kt yk[ko e
k[koSLkwt kkx MkkLk.
15. k uek{ ({trh)
1. {eLkkke - rk khk{kt {whk{kt kkeMk ekLkk uhkkkwt {trh
Au, su{kt {eLkkke ueLke ~k{ {qk Au. 2. fk{kke-fktSh{{kt. 3.
k{he-{rkrh kh, 4. fLkfw{khe - khkLke rku k Mk{wkuLkk Mktk{
kh. 5. ytkkS. 6. {nk{e - rk{kt fkunkkwh u{kt. 7. fkrfk WsiLk{kt, 8. rkkue - kk{kt yLku Lkir{kkh{kt, 9. krMkLke
- k[ kok kh 10. rkkke - fke{kt. 11. {tkkke - kk
keko{kt 12. Mkwthe - ktkk{kt.
16. [kwo kk
kekkouLkk hk kkhks rMkkLkkt kkfeLkkt kuh kk rn{k{kt s
Au : 1. kekohkskk, 2. ukk, 3. kk, 4. fokk,
5. Lktkk, 6. rwkk, 7. RLkk, 8. Mkqokk, 9. Mkku{kk,
10. kMfhkk, 11. ~k{kk, 12. kwkk, 14. fukk.
17. Mk rwk{ ({trh)
1. kheLkkhk - rn{k{kt, 2. yrLkke nrh - Lkir{kkh{kt,
3. {wkLkkk - Lkukk{kt, 4. krkk{ - kxk kkMku ktkk-ktzfe kh,
5. e hk{[tS - ykuk{kt, 6. e kkf] - {kwhk{kt, 7. ue{k
- kekohks kk{kt, 8. kkh - rkk]kk{kt, 9. kwkkuk{ - skkkkkwheLke
ykMkkkMkLkk yrckkk u 10. rLkkk - ktZhkwh{kt, 11. rkkrk kkkS
- rk khk{kt Ufxk[{kt, 12. hhks - rk{kt rwfkt[e{kt,
13. kwtkke - rk khk{kt kkukkr{kt, 14. {nkkr - rk{kt,
15. htkLkkk - rk{kt ehtk{T{kt, 16. krhfke - khfk{kt,
17. e hAkuzhk - zkfkuh{kt.
18. yk kwhkku
1. k, 2. k, 3. rw, 4. r, 5. e{T kkk, 6.
Lkkh, 7. {kfOzu, 8. yLk, 9. r, 10. kiko, 11. k, 12.
hkn, 13. Mft, 14. k{Lk, 15. fq{o, 16. {M, 17. kz yLku 18.
kktz.
(ke rLkku ktzk rrk e rwMknMkLkk{{ktke Mkkkh)

Vkuxk Lke[u {wfkLkwt {uxh.......

EhLkwt M{h SLk Au. kuLke rM{]rk {]w Au. EhLkk r
Lkk{{kt ykkh k Au. r Lkk{ yLku r k yu swkt Lkke k
yuf s Au. u k{u r Lkk{Lkwt Mkk hx fhkk hnuku, kku k{Lku nt{ukt
Mkw yLku Ehf]kkLkku yLkw ku.
frwk{kt fu Lkk{ s yuf{kk ykMkkLk Au. Eh-kr
{kxuLkku yu kh{, MkekuMkkku, ke, y[qf yLku Mk{ko {kko Au. kuLku
yLkwMkhku.
- Mk{e r[kLkt

EhLkk Lkk{Lke k ykk Au. ku k{u ku ftE rMk fhe fu.

kuLku {kxu ftE s y Lkke. EhLkk Lkk{Lkku {rn{k kfo fu kwr khk
Mk{S fk ku{ Lkke. ku kku k, k yLku khtkh Lkk{Lkk W[khke
s yLkwe fk Au.
hk{k, e{T kkk, Lkkhkr{T, kekk, rwkwhk, kwMke
hk{k, rw MknMkLkk{, ktrz Mkqkku, rkwhk, ue kkk
kuhu... k {kxuLkk {w ktkku Au.
- Mk{e rkLkt