BOSNA I HERCEGOVINA

REPUBLIKA SRPSKA
UNIVERZITET ISTONO SARAJEVO
FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE
BIJELJINA

-SEMINARSKI RADPredmet: Ekonomska diplomatija

Tema: Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje
ekonomske diplomatije

Mentor:
Prof. dr Spasoje Tuevljak

Januar 2011.

Student:
Aleksandar Luki

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

SADRAJ
UVOD......................................................................................................................3
1. TA JE EKONOMSKA DIPLOMATIJA..............................................................4
1.1. SAVREMENA EKONOMSKA DIPLOMATIJA ...........................................................5
2. RAZVOJ EKONOMSKE DIPLOMATIJE...........................................................7
2.1. ISTORIJSKI RAZVOJ EKONOMSKE DIPLOMATIJE.................................................9
2.2. DEFINICIJA EKONOMSKE DIPLOMATIJE...........................................................10
3. EKONOMSKA DIPLOMATIJA U XX I XXI VIJEKU.........................................11
ZAKLJUAK........................................................................................................14
LITERATURA.......................................................................................................15

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

UVOD
Predmet ovog seminarskog rada je pregled postojee teorijske osnove za izuavanje
ekonomske diplomatije.
Globalizacija kao proces ekonomskih promjena danas u svijetu ini da su privrede sve
manje nacionalne a sve vie globalne pretvarajui se tako u transnacionalni sistem
proizvodnje. U meunarodnim politikim i ekonomskim odnosima, danas u vrijeme
recesije nuan je novi model nastupa i diplomatskog djelovanja posebno zemalja u
tranziciji sa ciljem efikasnije zatite njihovih ekonomskih i politikih interesa u
procesima globalizacije i integracije savremenih ekonomskih tokova. Taj novi model
aktivnosti i ekonomske borbe na globalnoj sceni je ekonomska diplomatija.
Pojmom ekonomska diplomatija oznaavaju se diplomatske aktivnosti usmerene
prema unapreenju i zatiti ekonomskih interesa zemlje. U geopolitikom poretku
dominacije jedne supersile i uslovima novog ubrzanja procesa globalizacije sigurnosna
pitanja, koja su bila dominantna u periodu konfrontacije blokova, ustupaju mjesto
ekonomskim pitanjima, to i odreuje jaku orijentaciju vanjske politike veine zemalja u
ovom pravcu. Razvoj efikasnog koncepta ekonomske diplomatije izgleda najprimjereniji
pristup uspenom voenju vanjske politike u uslovima kada je neophodno stalno traiti
kvalitetne strane investitore i nova trita za domae proizvode. Razlike u veliini i
ekonomskoj snazi zemalja, razliitost politikih i ekonomskih sistema, razliite
karakteristike i sistemi regulacije trita, uticae na to da zemlje razvijaju i razliite
koncepte ekonomske diplomatije, to namee razliite zahtjeve i na obrazovanje
diplomata i na smjernice njihovih aktivnosti u inostranstvu. Iako resor vanjske politike
ima dominantnu ulogu u funkcionisanju ekonomske diplomatije, niz drugih aktivnosti i
poslova vezanih za ovaj koncept treba da obave drugi resori. Resor vanjske politike,
izmeu ostalog, obezbjeuje okvirne uslove za privrednu saradnju sa drugim zemljama,
to povoljniju poziciju u multilateralno dogovorenom okruenju, te inicira aktivnosti
stvaranja pogodne klime za plasman proizvoda svoje zemlje na inotrita i strano
investiranje u vlastitu zemlju.
Dakle, eonomska diplomatija je djelatnost iji je osnovni zadatak zatita, unapreenje i
razvijanje ekonomske i politike pozicije drave u sferi meunarodnih odnosa, koji su u
procesu globalizacije, i za iju realizaciju su potrebni profesionalci sa irokim krugom
potrebnog znanja iz razliitih oblasti.
Cilj ovog rada jeste da prikae teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije.
Rad se sastoji iz tri odvojena dijela. Prvi dio se odnosi na objanjenje samog pojma
ekonomske diplomatije sa osvrtom na prikaz savremne ekonomske diplomatije. Drugi dio
se odnosi na razvoj ekonomske diplomatije, dok se trei dio odnosi na prikaz ekonomske
diplomatije u XX i XXI vijeku.

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

1. TA JE EKONOMSKA DIPLOMATIJA
Ekonomska diplomatija predstavlja stub razvoja svetske saradnje, mira i bezbednosti.
Razvoj meuzavisnosti nacionalnih ekonomija predstavlja izazov meunarodnom
poslovanju i neposrednim uesnicima globalnih meunarodnih odnosa.
Ubrzan razvoj svetske privrede i globalne konkurencije zahteva od drave
pronalaenje novih oblika aktivnosti i borbe na uslonjenoj i konkurentnoj globalnoj
sceni.Taj novi oblik aktivnosti i ekonomske borbe na globalnoj sceni je ekonomska
diplomatija.
Prouavajui istorijski razvoj ovjeanstva, uvidjeemo da su jo od peinskog doba
ljudi ratovali, stvarali udruenja zbog naseljavanja plodnih povrina ili da bi se odbranili
od drugih plemena, kasnije drava itd. Dublje analizirajui pojave ratova, dolazimo do
zakljuka da su svi vei istorijski ratovi voeni zbog dominacije nad trgovinskim
putevima, osvajanja teritorija koje su obilovale prirodnim i rudnim bogatstvom, uvoenja
carinskih dabina ili obezbeenja radne snage.1
Sa teorijskog aspekta, ekonomska diplomatija se razlikuje od zemlje do zemlje. U
veini sluajeva razvoj ekonomske diplomatije zavisi od nivoa prirodnog i drutvenog
razvoja zemlje, a sam privredni razvoj odreuje mesto i ulogu drave na globalnoj
privrednoj sceni.
Globalna privredna scena je turbulentna i esto veoma surova. Njeni uesnici moraju
reagovati efikasno i moraju biti fleksibilni prema poslovnom okruenju. Promene koje se
dogaaju na makroekonomskom i mikroekonomskom nivou zahtjevaju od pojedinaca
koji uestvuju u analizi, podrci ili realizaciji poslovnih operacija da budu efikasni,
fleksibilni, predusretljivi i spremni za svaki oblik ekonomske borbe i za svakog
individualnog kupca ili potroaa.
Istraujui i prouavajui literaturu o meunarodnom poslovanju, meunarodnoj
trgovini, razvoju svjetske privrede i diplomatije, sve ee sreemo da je diplomatija
postala predhodnica biznisa (itaj profita) i veoma znaajan uesnik u postizanju
njegovih ciljeva i rezultata.
Sa pravom mnogi teoretiari postavljaju pitanje: Da li je ekonomska diplomatija
postala dominantna u oblasti meunarodnih odnosa? Odgovor je potvrdan. Ekonomska
diplomatija se zasniva na konceptu meunarodne poslovne saradnje i razvija se kao
proces transformacije klasine diplomatije novim izazovima i zadacima interesa uesnika
u meunarodnim ekonomskim odnosima.

Raievi Miroslav, Ekonomska diplomatija, Institut za ekonomsku diplomatiju, Beograd 2006., str. 5.

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

1.1. Savremena ekonomska diplomatija

Pojam ekonomska diplomatija dovodi se u vezu sa aktivnostima diplomatske slube
usmerenim na poveanje izvoza, obezbeenje stranih direktnih ulaganja i sudjelovanje u
radu meunarodnih ekonomskih organizacija. Ekonomska diplomatija vezuje se za
afirmaciju poslovnih interesa jedne drave na meunarodnom planu.
Sprovoenje spoljnotrgovinske politike u opisu je poslova Ministarstva spoljnih
poslova i Ministarstva za spoljnu trgovinu i ekonomske odnose, kao institucionalnog
okvira ekonomske diplomatije. Koliko smo svjesni znaaja i uloge ekonomske
diplomatije zavisi od percepcije koju imamo o aktivnostima savremene diplomatije i
smeru poslovnog i drutvenog razvoja kojim jedna drava eli ii u korak sa globalnim
procesima.
Trgovina je uvek bila sastavni deo diplomatskih poslova. Njihova uloga, metode i
ciljevi bili su uslovljeni konkretnim istorijskim trenutkom. U mnogim knjigama ili
udbenicima koji se bave prouavanjem diplomatske delatnosti moemo pronai stavove
da je diplomatija stara koliko i samo oveanstvo. Ako tu injenicu prihvatimo kao
ispravnu, dolazimo do zakljuka da trgovinska diplomatija belei svoje poetke razvoja
sa pojavom prvih vikova proizvoda. Jo od peinskog doba ljudi su se udruivali zbog
lova ili osvajanja novih teritorija. Veliki istorijski ratovi pod razliitim izvorima vodili su
se zbog dominacije nad trgovakim putevima, za osvajanje prostora sa izvorom prirodnih
resursa ili radne snage. Engleski ministar inostranih poslova Palmerston je 1841.god.
napisao: Spoljna politika engleske obavezna je da otvor puteve svojim trgovcima i uini
ih bezbjednim.
Do poetka XX veka trgovinski poslovi smatrani su perifernim diplomatskim
aktivnostima. Poetkom XX veka ekonomija i diplomatija dole su na istu poziciju. Tada
je nastala ekonomska diplomatija, a njena primjena postala je mnogobrojna. Poslovi
politike diplomatije i profesionalne diplomate koji su sudjelovali na podruiju strogo
politikih meudravnih odnosa uivali su mnogo vei ugled i profesionalnu reputaciju
od trgovinskih ataea. Primarni motiv delovanja trgovine je izlazak na trite van okvira
nacionalne ekonomije. Trgovina je i instrument i sredstvo za unapreenje bilateralne
saradnje izmeu drava, koja gradi vrstu i prisniju saradnju dve ili vie drava. Istorijski
izvori potvruju postojanje intezivne trgovine, regulisane trgovinskim ugovorima,
izmeu civilizacija starog Egipta i Zapadne Azije jo u XIV veku pre nove ere. Evropska
kolonizacija Azije i otkrivanje bogatih obala June Amerike razvili su trgovinu izmeu
Starog i Novog Sveta.
Produkt trgovine su razvijeni meudravni odnosi i uspostavljeni brojni meudravni
ugovori. Imajui u vidu sve prezentovane injenice, sa pravom se moe konstatovati da je
zastava pratila i da ce u budunosti pratiti trgovinu.
Razvoj ekonomske diplomatije pratio je i:

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

Razvoj spoljnotrgovinske razmene izmeu drava, poveanje stranih ulaganja,

posebno posle Drugog svetskog rata;
Prihvatanje poslovnih reformi u procesu razvoja trino orijentisanih nacionalnih
privreda i strategija, zasnivanih na poveanju izvoza, uticalo je na bru integraciju
velikog broja drava u globalne ekonomske tokove;
Globalizacija trgovine i poslovanja stvorila je potrebu postojanja regulativnih i
koordinativnih mehanizama na multilateralnom nivou;

Ekspanzivan razvoj regionalnih ekonomskih integracija.

Raspad bipolarnog sistema meunarodnih odnosa prouzrokovao je niz krupnih

politikih i ekonomskih promena koje su uslovile preusmeravanje spoljnopolitikih i
ekonomskih prioriteta. Najrazvijenije drave, koje svoju mo temelje na ekonomskoj
superiornosti, vojnoj nadmoi i nadmoi u donmenu proizvodnje, spoljnopolitike
prioritete preusmeravaju i vezuju za ekonomsku sferu. Nastoje da svoje interese realizuju
snanim diplomatsko-ekonomskim angamanom.
U svjetu snanih i promenjivih mogunosti, drave ne mogu voditi svoje poslove
foksirajui se na formulisanje i realizaciju jednostavnih i kratkoronih ciljeva, sluei
vie interesima vlasti nego razvoju i nacionalnom blagostanju. Primarni dravni zadatak
je stvaranje povoljnog ambijenta za privredne aktivnosti. U povoljnom poslovnom
ambijentu preduzea sama biraju najbolju strategiju sopstvenog razvoja i delovanja.2
Savremena diplomatija je integrisana disciplina koja razumije dinamiku meunarodnih
odnosa i njen znaaj u poslovnom svetu. Aktivnost savremene poslovne diplomatije
usmjerene su na zatitu i promociju nacionalnih ekonomskih interesa na meunarodnom
planu. Djelovanje ekonomske diplomatije moemo podjeliti na sledea podruija rada:

Promocija izvoza;

Promocija privrednog potencijala za strana ulaganja;

Prenos savremene tehnologije;

Ekonomska i politika promocija drave.

Savremena ekonomska diplomatija dokazuje viestruke prednosti meunarodne

poslovne saradnje nad sukobima i ratovima. Rat svjetske privredne meuzavisnosti i
brisanje granica izmeu nacionalnih i internacionalnih poslovnih aktivnosti i operacija
stvorili su ubrzan razvoj ekonomsko-diplomatske prakse. Njen razvoj zasniva se na
razvoju svjetske privrede, nacionalnih privreda i meunarodne poslovne saradnje.

Ilija Dombi, Ekonomska diplomatija BIH, Univerzitet za poslovni ininjering i menadment, Banja
Luka, 2008., str. 176

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

2. RAZVOJ EKONOMSKE DIPLOMATIJE

Trgovci celog sveta pripadaju istoj religiji. Hajne
Ubrzan razvoj globalnih procesa, koji je posledica dinamikog razvoja meunarodne
trgovine i inernacijonalizacije poslovnih aktivnosti, promjenio je ekonomsko diplomatske
aktivnosti drave, stvarajui i razvijajui meuzavisnost uesnika meunarodne poslovne
scene.
ivimo u vremenu korjenitih promjene u svjeckoj privredi. Diplomatsko djelovanje
ima zadatak da prati promjene, prilagoavajui se novim pravilima. Praenje promjena
koje se deavaju oko nas iziskuju izmjenu ciljeva ekonomske diplomatije. Sa stanovita
drave, vie nije cilj prost zbir interesa nacijonalnih preduzea, to je bilo ranije praksa
usvojenog i primenjivog koncepta ekonomske diplomatije.3
Prihvatajui promjene koje nosi vrjeme sa sobom, drava prihvata nove zadatke i novu
ulogu u meunarodnim ekonomskim odnosima. U skladu sa tim, pronalaze nove
mogunosti stvaranja postavljenih zadataka i uloga. Pred dravu se postavlja zadatak
reformisanja birokratizovanog dravnog aparata.
Kreirajui i razvijajui ekonomsku diplomatiju potrebno je obezbjediti kontinuirano
istraivanje stvarnosti, istraujui strateke, taktike i operativne zadatke, uz istovremenu
pripremu drave za budue dogaaje.
Pripremajui nacijonalnu privredu za budue dogaaje i, na osnovu toga, planiranjem
njenih ciljeva, mora se uvaiti injenica da se iz dana u dan briu nacionalne
karakteristike preduzea. Preduzea iz nacionalnih prelaze u globalne okvire. Politika i
spoljnopolitiki nastup savremene drave sadre veu ekonomsku komponentu. esto
itamo ili sluamo da ekonomija i politika idu ruku pod ruku. U razvijenim dravama,
snaga kapitala multinacionalnih ili transnacionalnih kompanija kreira spoljnu politiku
pomenute drave. Mnotvo manje razvijenih drava ili drava u razvoju primorano je da
svoju unutranju nacionalnu politiku prilagoava zahtjevima kapitala multinacionalnih ili
transnacionalnih kompanija.
Pristupajui rjeavanju pomenutih problema, pred ekonomske predstavnike jedne
drave postavljaju se novi izazovi i novi zadaci. Ekonomski predstavnik je obavezan da
poznaje zemlju u koju odlazi (ekonomiku zemlje, nacijonalne ekonomske interese zemlje,
prioritete u toj oblasti, nosioce tih prioriteta, itd). Potrebno je da u svim segmentima
poznaje i svoju zemlju. Poznavanjem svoje zemlje i zemlje u koju odlazi omoguava
ekonomskom predstavniku da analizira meusobne apsolutne i komparativne prednosti
dvije drave, prpoznajui segmente u kojima se moe unaprediti poslovna saradnja i
ostvariti nacionalni ekonomski interes.4
3

Isto kao pod 1, str. 5.

Miroslav Raievi u svom djelu Ekonomska diplomatija citira akademika I.D. Ivanova, koji smatra da
je pitanje poznavanja ekonomskih interesa sopstvene zemlje i njenih prioritetnih nacionalnih ekonomskih
interesa pitanje pismenosti diplomate.
4

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

Foksirajui ovu problematiku u svjetskoj i nacionalnoj literaturi, dominira stav da je

spoljno-ekonomska politika drave kroz sve vjekove postojanja diplomatske slube bila
produetak unutranje ekonomske politike.
Uslov razvoja nacionalne privrede je pristup svjetskom tritu. Od drave se oekuje
da obezbjedi dugoronu slobodu robne razmjene, uspostavi administrativni mehanizam
kontrole trinih prilika, obezbijedi savrenu konkurenciju i obezbjedi efikasan
mehanizam reavanja poslovnih sporova.
Prouavajui literaturu o ekonomskoj diplomatiji pojedi autori novijeg doba
diplomatiju posmatraju kroz realizaciju spoljne politike drave, koja esto pribjegava
sankcijama i pritiscima, u namjeri ostvarenja planiranih ekonomskih zadataka. Smatra se
da je primarni cilj diplomatije, a posebno ekonomske diplomatije, ekonomska korist
(profit).
Stvaranje i primjena koncepta ekonomske diplomatije predstavlja sloen proces.
Sloenost se ogleda u harmonizaciji opte diplomatske strategije sa mjerama i
instrumentima realizacije ekonomskih ciljeva. esto se postavlja pitanje: Do koje mjere
drava moe upotrebljavati pritiske, blokade i sankcije kao instrumente realizacije
spoljno-ekonomskih ciljeva?
Prof. Raievic kao polaznu osnovu ekonomske diplomatije fokusira triangl:
diplomatija-ekonomski instrumenti i oruije ekonomske diplomatije-ekonomski rezultat.
Na osnovu toga, za ekonomsku diplomatiju moemo rei da ostvaruje svoje ciljeve
diplomatskim sredstvima, koristeci istovremeno i ekonomske i neekonomske metode i
tehnike.
Karakteristika ekonomske diplomatije je da je produktivna veza izmeu ekonomije i
politike. Krajnji cilj takve produktivne veze je ekonomski uspjeh.
Britanski autori koji prouavaju ekonomsku diplomatiju istiu da je zadatak
ekonomske diplomatije prouavanje meunarodnih ekonomskih pitanja. Smatraju da
ekonomska diplomatija ne odreuje sredstva koja e koristiti, ve pitanja i probleme
kojima e se baviti.
Posmatrati razvoj ekonomske diplomatije nemogue je bez posmatranja i prouavanja
znaaja ekonomskih faktora u meunarodnim odnosima. Snaga drave i njen poloaj u
konstelaciji meunarodnih odnosa zasnivaju se na snazi ekonomskih faktora sa kojima
drava raspolae.
Prouavajui literaturu o ekonomskoj diplomatiji, uoavamo da mnogi istraivai,
poput Nikolsena, Vulkoka, Odela i drugih, pominju trgovinske puteve i trgovinske veze.
To nas vodi na zakljuak da je trgovinska diplomatija predhodila ekonomskoj
diplomatiji.
Nauno-tehniki progres nametnuo je u prvi plan spoljne politke znaaj ekonomskih
faktora. Diplomatske aktivnosti usmjeravaju se na zatitu sopstvenih privrednih

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

subjekata i njihovog kapitala. Diplomata i diplomatske aktivnosti postaju security

faktor nacionalne ekonomije i njenih interesa na meunarodnoj ekonomskoj sceni.
Rusija je tokom XII i XIII vjeka, na osnovu zainteresovanosti drugih drava da trguju
sa njom, ostvarivala sopstvene politike ciljeve. Zahvaljujui takvim odnosima Rusija je
uspjela da sauva svoje pozicije na trgovakim putevima na Volgi, Donu, Dnjepru, i
Donjem Dunavu, taj period poznat je po Smoljensko-njemakom trgovakom sporazumu
iz 1229.god. koji je predvieno pravo slobodne trgovine na moru i kopnu. U XIV vjeku
zakljuen je Rusko-vedski i Rusko-Norveki sporazum. Sporazum je dao potvrdu pravu
slobodne trgovine na Baltiku i predstavljao je vazan ekonomsko-politiki sporazum tog
vremena. XVII vjek je pokazao da je, pored obezbeenja sigurnosti i bezbjednosti
graana, obezbijediti slobodu trgovakih puteva. Uoeno je da diplomate moraju vie
raditi na problemu poveanja robne razmjene nacionalne privrede sa zemljom u kojoj
borave. Rezultat takvog razmiljanja ogleda se u pojavi prvih konzularnih slubi. U
Francuskoj, ova aktivnos bila je povjerena konzulima, u skladu sa Obavjetenjem iz
1681. god. i Ukazom iz 1781. god. istovremeno, u Engleskoj je osnovan Board of
Trade and Plantations radi unapreenja britanske trgovine i inostranstvu. U XIX vjeku
(1866. god.) britansko Ministarstvo inostranih poslova oformilo je Trgovinski departman.
U to vrijeme britanske ambasade dobile su prve atae (prvi se pojavio u Parizu 1880. god,
a drugi u Sankt Peterburgu 1887. god.). Karakteristika ovog perioda je to su u veini
sluaja za konzule bili imenovani predstavnici banaka, velikih pomorskih kompanija ili
privatnih firmi. Francuski konzul u drugoj polovini XIX veka imali su zadatak da
predstavljaju interese Francuske privrede i razvijaju trgovinske veze Francuske sa
zemljama u kojima su oni boravili. Tokom 1895. god. raspisan je konkurs za nekoliko
inovnika u francuskim konzulatima, u kojem je bilo naglaeno da su njihove budue
aktivnosti vezane za komercijalnu dijelatnost.5
O znaaju koji se davao trgovinskoj diplomatiji govori podatak da je 1908. god. u
svetu postojalo vie od stotinu sporazuma o bilateralnoj ekonomskoj saradnji.

2.1. Istorijski razvoj ekonomske diplomatije

Koljevkom ekonomske diplomatije smatra se Francuska, koja je 1648. god. objavila
akt Instrukcije za frsncuske ambasadore. Akt je sadravao precizne instrukcije za
svaku zemlju u kojoj je Francuska imala svoje predstavnike. U instrukcijama je posebno
naglaen dio koji se odnosi na Englesku, kao najrazvijeniju zemlu tog doba. Instrukcije je
napisao J.J.Jusserand (Z.Z.ize Ran).
Dvadesetih godina XX vijeka njemako Ministarstvo inostranih poslova formiralo je
Resor za spoljnu trgovinu. U njemakim ambasadama pojavili su se ateei za trgovinu,
finansije, poljoprivredu i umarstvo.

Vladimir Prvulovi, Ekonomska diplomatija, PS-Grme, Beograd, 2001., opi.cit, str. 24-25.

10

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

Sjedinjene Amerike Drave su 1924. god. objedinile diplomatsku i konzularnu

slubu, koja je bila u nadlenosti Bijele kue. U okviru njih ostvaruje se zatita
nacionalnih ekonomskih interesa Sjedinjenih Amerikih Drava u inostranstvu. Tokom
1937. god. prvi put o ovoj temi analitki pie profesor na Sorboni Henri Hauser (Anri
Auzer) u djelu ,,Ekonomija i diplomatija, u kojem daje poseban osvrt na narastajuu
konkurnciju kao faktor koji odreuje ekonomski poloaj zemlje i ulogu diplomata u
praenju tog fenomena.
Velika ekonomska kriza 1929-1933, god. kao i II svjetski rat doprinjeli su stagnaciji u
sferi vee ekonomske saradnje, koja je trajala do naftne krize osamdesetih godina, kada je
francuski dravni vrh odredio ekonomsku diplomatiju kao apsolutni prioritet francuske
spoljne politike. To je posebno isticao bivi predsjednik Francuske Mitterand (Miteran),
koji na redovnom godinjem savjetovanju sa francuskim ambasadorima u inostranstvu,
odranom 1988, god. u Quai d'Orsay-u zatraio da ubudue apsolutni prioritet u njihovim
aktivnostima dobije ekonomsku diplomatiju.
Strunjaci britanskog Ministarstva inostranih poslova su jo 1969. god. doli do
zakljuka da bi prioritet u radu diplomatskih misija trebalo dati ekonomskim poslovima i
promociji izvoza, a da bi voenje politikih odnosa i analizu politikog razvoja u
inostranstvu to je mogue vie trebalo prepustiti Londonu.

2.2. Definicija ekonomske diplomatije

Pojam ekonomske diplomatije teko je definisati. Ne postoji opte prihvaena
definicija ekonomske diplomatije. Stoga, naveemo nekoliko definicija na koje moemo
naii prilikom izuavanja literature koja se bavi ekonomskom diplomatijom:
Prvulovi: ,,Ekonomska diplomatija predstavlja specifian i istanan spoj diplomatije
u klasinom smislu, ekonomskih nauka i nauka menadmenta, metoda i tehnika
pregovaranja sa stranim partnerima, odnosa sa javnou i prikupljanja ekonomskih
informacija od interesa za privredu svoje zemlje ili kompanije, u cilju prodora na svjetsko
trite. 6
Raievi: ,,Ekonomska diplomatija obuhvata upotrebu diplomackih mehanizama i
metoda, u sadejstvu sa stratekim spoljno-ekonomskim ciljevima i instrumentima njihove
operacijonalizacije od strane drave, u bilateralnim ili multilateralnim tokovima
meunarodne ekonomske saradnje, kao i na domaem privrednom prostoru, a u cilju
adekvatnog podravanja razvoja nacionalne ekonomike i obezbedjivanja
spoljnoekonomskih interesa, pozicioniranja i neposredne podrke matinim preduzeima
u meunarodnom poslovanju (to obuhvata postizanje politikih i drugih ciljeva u okviru

Prvulovi Vladimir, Ekonomska diplomatija, Megatrend, Beograd, 2009., str.19.

11

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

spoljnopolitike strategije konkretne drave na odreenim geografskim i politikim

prostorima ili uopte u svjetu).7
Prema francusko-ruskoj koli (Hauser, Coper, Ornatski) ekonomska diplomatija je
upotreba dravnih diplomatskih instrumenata (trgovinska politika, kreditno-monetarna
politika, tehnoloka politika i dr.) na bileteralnoj i multilateralnoj osnovi, obezbeenja
razvoja nacionalne privrede i zatite spoljno-ekonomskih interesa zemlje.
Ameriko shvatanje i poimanje ekonomske diplomatije stavlja naglasak na
diplomatizaciju biznisa, uvaavajui snagu i veliinu nacionalne diplomatije. Da je zaista
tako govore rei Defrija Gartena, podsekretara za trgovinu i meunarodnu trgovinu
Sjedinjenih Amerikih Drava, iz perioda Klintonove administracije, koji je rekao:
Ulazimo u vreme kada e se spoljna politika i nacionalna bezbjednost sve vie vrteti oko
naih trgovakih interesa i kada e ekonomska diplomatija biti kljuna za reavanje
najznaajnijih pitanja naeg vremena.
Dakle, ekonomska diplomatija je delatnost iji je osnovni zadatak zatita, unapreenje
i razvijanje ekonomske i politike pozicije drave u sferi meunarodnih odnosa, koji su u
procesu globalizacije, i za iju realizaciju su potrebni profesionalci sa irokim krugom
potrebnog znanja iz razliitih oblasti.

3. EKONOMSKA DIPLOMATIJA U XX I XXI VIJEKU

Period poslije I svijetskog rata je period kraha trgovinske diplomatije. Karakteristika
tog perioda je nastanak Austro-Ugarskog i Osmanliskog carstva. Umjesto njih stvoren je
veliki broj malih etnikih drava.
Uvaavajui ekonomsku diplomatiju kao faktor razvoja nacionalne ekonomije,
Njemaka je 1920. god. u okviru Ministarstva inostranih poslova formirala samostalni
Resor spoljne trgovine. Paralelno sa stvarnjem Resora spoljne trgovine, Njemake
ambasade u inostranstvu su dobile ataee za trgovinu, finasije, poljoprivredu i umarstvo.
Primer Njemake sledila je i Francuska. Poslanik Francuskog parlamenta Nobimer
izneo je stav da su: Zadaci aparata inostranih poslova i sakupljanje informacija o tritu
drugih zemalja.
Sjedinjene Amerike Drave su 1924. god. usvojile zakon, u svetu poznat kao
Rodersov zakon, prema kojem se integrie diplomatska i konzularna sluba. Ove
slube su potinjene Bijeloj kui. Karakteristika Sjedinjenih Amerikih Drava je da je
njena vlada 1909. god. formirala Resor za trgovinske odnose.
Sledea faza razvoja ekonomske diplomatije javlja se sa rastom uloge drave u okviru
nacijonalnih ekonomija. Aktivnija uloga drave u kreiranju nacijonalnog ekonomskog
razvoja bila je posledica velike svjetske ekonomske krize (1929-1933. god.).
7

Raievi Miroslav, Ekonomska diplomatija, Institut za ekonomsku diplomatiju, Beograd 2006., str. 4.

12

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

U periodu izmeu dva svetska rata, tadanji dominanti subjekti meunarodnih odnosa
imali su, u odnosu na dananji period, sasvim suprotan odnos prema ekonomskim
faktorima. Zanemareni su uspesi trgovake diplomatije do I svetskog rata. Vlade drava
nisu ujednaavale ekonomsku ravnoteu na meunarodnom planu. Zvanina dravna
politika nije shvatila znaaj ekonomskog faktora u stabilizaciji i razvoju ratom razorene
Evrope. Na poetku XX vijeka Don M. Keins je u svojoj knjizi ,,Ekonomske
predpostavke mira na prvo mjesto u meunarodnim odnosima postavijo ekonomiju.
Samtrao je da je ekonomski oporavak Njemake privrede potreban za jaanje cjelokupne
evropske privrede. Opravdanost ekonomskih tvrdnji potvrdilo je, tri decenije kasnije,
stvaranje Evropske ekonomske zajednice. Oporavak i razvoj Njemake privrede,
potpomognut Amerikim planom obnove Zapadne Evrope iz 1947. god. , uticao je u
velikoj mjeri na razvoj cijele Zapadne Evrope.
Doprinos razvoju ekonomske diplomatije dao je i Henri Hauzer, koji je 1937. god.
ukazao da jo uvjek kod diplomackog osoblja postoji odbojanost prema ekonomskim
poslovima. Smatrao je da je potebno postojanje edukativnih centara gdje e se obrazovati
i pripremati diplomate, gdje e naglasak biti na ekonomskim pitanjima kao prijoritetima
diplomatske prakse. Prije pojave Hauserovih stavova, u Francuskoj se 19. decembra
1934. god. pojavio dekret za konkurs na radno mjesto ataea ambasade i pomonika
konzula, koji je insistirao na poznavanju komercijalnih vjetina i politika, na poznavanja
glavnih svijetskih ekonomskih i geografskih regija, na poznavanju izvorita sirovina i
njihove obrade i poznavanju trgovakih puteva.
Hauser u svojim stavovima istie: Drava i njeni diplomatski predstavnici moraju da
se suoe sa konketnim problemima koji se nalaze pred dravom, koji su prvenstveno
ekonomske priroda.
Djelovanje i razvoj ekonomske diplomatije poslije II svijetskog rata prvenstveno je
bilo zasnovano na iskustvima steenim do poetka II svijetskog rata. Karakteristika ovog
perioda je to se mjenja dravni odnos prema ekonomskim problemima sa kojima se
suoava svijet.
Karakteristike druge polovine XX vjeka su:
Stvaranje i svakodnevni razvoj meuzavisnosti nacionalnih ekonomija;
Razvoj meuzavisnosti, koja je posledica integracijonih procesa, uklanjajui
trgovinsko-protekcijonistike barijere;
Uzajamna pomo razvoju u ratu razruenih privreda, ne posmatrajui injenicu na
kojoj strani je drava bila tokom drugog svjetskog rata;
Stvaranje globalnih finansijskih institucija, kao to je Meunarodni monetarni
fond i Svijetska banka;
Stvaranje globalne organizacije Ujedinjenih Nacija, iji je primarni zadatak
ouvanje mira, bezbjednosti i podsticanje meusobne saradnje drava lanica;
Uspostavljanje slobodnog kretanja roba, kapitala i ljudi.
13

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

ZAKLJUAK
Sumirajui prethodno navedeno, moemo uoiti da je uslov razvoja nacionalne
privrede pristup svjetskom tritu. Od drave se oekuje da obezbjedi dugoronu slobodu
robne razmjene, uspostavi administrativni mehanizam kontrole trinih prilika, obezbijedi
savrenu konkurenciju i obezbjedi efikasan mehanizam reavanja poslovnih sporova.
Prouavajui literaturu o ekonomskoj diplomatiji pojedini autori novijeg doba
diplomatiju posmatraju kroz realizaciju spoljne politike drave, koja esto pribjegava
sankcijama i pritiscima, u namjeri ostvarenja planiranih ekonomskih zadataka. Smatra se
da je primarni cilj diplomatije, a posebno ekonomske diplomatije, ekonomska korist, tj.
profit.
U dananje vreme nezamislivo je da se odnosi dveju ili vie zemalja reguliu nekim
drugim putem osim putem diplomatije. Naravno kada su u pitanju zemlje koje ba i ne
cjene tekovine moderne civilizacije onda to nije sluaj. Svrha diplomatije ogleda se
najpre u politikom, kulturnom, verskom i ekonomskom predstavljanju jedne drave
drugoj dravi ili vie drava kroz instituciju meunarodnih organizacija. Poznajui
istoriju razliitih drava, bezbroj puta smo se uverili u to koliko je diplomatija mudar
izbor i alternativa ratu, mudri dravnici i vladari nikad nisu potcenjivali snagu
diplomatskih sredstava, dok su slabi vladari uvek bili za ratnu opciju.
Sama sr diplomatije nije samo u odravanju prijateljskih odnosa dveju ili vie drava,
njihove ekonomske i kulturne saradnje, ve i u prevenciji potencijalnih nesuglasica i
sukoba. Upravo ta prevencija ukoliko je uspjena, ini i uspjenu diplomatiju.
Na kraju, za ekonomsku diplomatiju moemo rei da ostvaruje svoje ciljeve
diplomatskim sredstvima, koristei istovremeno i ekonomske i neekonomske metode i
tehnike. Karakteristika ekonomske diplomatije je da je produktivna veza izmeu
ekonomije i politike. Krajnji cilj takve produktivne veze je ekonomski uspjeh.

14

Seminarski rad:

Pregled postojee teorijske osnove za izuavanje ekonomske diplomatije

LITERATURA
[1] Dombi Ilija, Ekonomska diplomatija BIH, Univerzitet za poslovni ininjering i
menadment, Banja Luka, 2008.
[2] Grei Vladimir, Ekonomska diplomatija, u pripremi
[3] Prvulovi Vladimir, Ekonomska diplomatija, PS-Grme, Beograd, 2001.,
[4] Prvulovi Vladimir, Ekonomska diplomatija, Megatrend, Beograd, 2009.
[5] Raievi Miroslav, Ekonomska diplomatija, Institut za ekonomsku diplomatiju,
Beograd 2006.,

15