GDE LEE KOSTI NAIH CAREVA I KRALJEVA?

Oni su vladali naim narodom, oni su mu gradili ime, oni su pronosili njegovu slavu svetom.
Njihovi kultovi postoje vekovima, i niko i nita nije moglo da ih uniti. Njihovi ostaci su i dalje tu,
samo mi to ne znamo. Oni nas i dalje gledaju

Moti Svetog kneza Lazara u manastiru Ravanica.

SVETI JOVAN VLADIMIR
Ovo je jo jedan od onih, od velike veine ljudi, zaboravljenih vladara koji su carevali srpskim zemljama pre Stefana Nemanje. Bio je knez
Duklje od 998. godine i de fakto car Srbije, odnosno gospodar nad ostalim njenim kneevima.
Roen je u jednom debarskom selu udaljenom dva i po dana hoda od Elbasana, u sadanjoj Albaniji, gde je
podigao i manastir koji Albanci zovu Sin-on, jer su tako zvali i njega. Vizantinci su tvrdili da je bio dobar, mudar, pravedan, miroljubiv i pravi
svetitelj. Ubijen je na Prespi 22. maja 1015. godine, dok se molio, na prevaru, od strane Bugara.
Danas poiva u manastiru kod Elbasana, koji je sagradio gospodar Albanije Karlo Topija godine 1381 . Iako je
sahranjen sa drvenim krstom koji je drao u ruci u momentu ubistva, ova relikvija se sada nalazi posedu
porodice Androvi iz sela Velji Mikulii, na putu izmeu Bara i Ulcinja. Srbi iz ovog mesta svake godine na Duhove u sveanoj
povorci idu nosei ovaj krst na planinu Rumiju, gde se mole Bogu i Svetom Jovanu Vladimiru.

Krst Svetog Jovana Vladimira tokom slube na Rumiji.

Njegov kult postoji od trenutka njegove pogibije, a jednako ga tuju i pravoslavci, i katolici i muslimani. Daleko je izraeniji kod pravoslavnih
Albanaca nego kod Srba, sa izuzetkom Crnogoraca.
KRALJ MIHAILO VOJISAVLJEVI
Bio je sin kneza Duklje Stefana Vojislava, i prvi srpski vladar koji je poneo zvanje kralja, nakon to je krunu primio iz
Rima, kao i Stefan Prvovenani. Ovo se desilo 1077. godine, kada je vlast nametnuo svim ostalim srpskim kneevinama i ponovo
ujedinjenoj Srbiji vratio status regionalne sile, ujedno zauzevi Dubrovnik.
Voe slovenskog ustanka u Pomoravlju traile su od njega da im poalje jednog svoga sina da ga proglase za cara, to su i uradili sa
Bodinom, koga su proglasili za cara Bugarske. Meutim, nakon sloma ustanka, Bodin je zarobljen i utamnien u Antiohiji odakle
ga je oslobodio Mihailo potplativi mletake trgovce koji su iskoristili uline nemire izmeu Grka i Jermena. Odravao je prisne veze
sa Normanima.

Portret Mihaila Vojisavljevia iz njegove zadubine u Stonu.

Vladao je 35 godina, i verovatno je umro neposredno nakon 1081. godine. Sahranjen je , prema Letopisu popa
Dukljanina, u manastiru Svetog Sra i Vaha na reci Bojani, u blizini Skadra, u kojoj su sahranjeni i Bodin i njihovi potomci
Vladimir i Gradihna. Ova svetinja, koju su svojevremeno obnavljali naa kraljica Jelena Anujska i njeni sinovi, kao i kralj Milutin, danas je u
ruevinama, a reka je delimino odnela njen oltarski deo i dobar deo naosa, pa nije arheoloki istraivana. Ipak, ako se zadesite u njenoj
blizini, moete izdvojiti vreme da odate poast prvom Srbinu koji je sebe titulirao kao kralja, iako se ne zna gde se tano grob u crkvi nalazi.
SVETI SIMEON MIROTOIVI, STEFAN NEMANJA
Obnovitelj Srbije, veliki upan, roen je verovatno 1113. godine u Ribnici pored Podgorice kao najmlai sin upana
Zavide. Na vlast je doao 1168. godine nakon unutar-dinastikog rata sa svojom starijom braom, a vladao je
sve do 1196. godine, kada je vlast preneo srednjem sinu Stefanu.
Umro je 1200. godine, kao monah u manastiru Hilandar. Sveti ga je Sava, njegov najmlai sin, preneou carsku
lavru Studenicu i poloio u ivot 19. februara 1208. godine; ovo se dogodilo osam godina nakon njegove smrti, nakon to je
otvoren grob i u njenu pronaeno netaknuto telo iz koga je teklo miro i irio se svetaki miris. I danas poiva u Studenici, gde ga
moete posetiti i pokloniti se njegovim motima.

Ikonostas manastira Studenica sa sarkofagom u kome se nalazi telo Stefana Nemanje.

U Hilandaru jo uvek postoji loza koju je zasadio Sveti Simeon, dok je u Studenici uvenula; na mestu gde se nalazila postavljena je 1419.
godine mermerna ploa. Narod veruje da zrno ovog groa iz Hilandara uz post i molitve Svetom Simeonu pomae nerotkinjama da dobiju
potomstvo.
SVETI SAVA
Rastko je bio najmlai sin velikog upana Stefana Nemanje, i prvi arhiepiskop autokefalne srpske crkve. Na je
najvei svetitelj, i jedan od najveih dravnika, ako ne i najvei.
Preminuo je u bugarskoj prestonici Trnovu, tokom povratka iz Svete zemlje, na dan Odanija Bogojavljenja, 13. januara 1236.
godine. S obzirom da se na taj dan nijedan svetitelj ne proslavlja, Savu slavimo 14. januara po starom kalendaru, dok ga Rusi slave 12.
januara. Kralj Vladislav je preneo njegovo telo iz Trnova u Mileevu, naredne godine, a grobnica u koju ga je
poloio postoji i danas. Kao dan prenosa motiju ustanovljen je 6. januar, a to je datum kada je njegov koveg otvoren. Na grobu u
drevnoj bugarskoj prestonici gde je prvobitno poivao neprestano se itaju molitve i dan danas.

Spaljivanje motiju Svetog Save na Vraaru 1594. godine.

Kult Svetog Save je bio toliko snaan i moan, da je bio barjak oko koga su se Srbi okupljali u borbi protiv turske
okupacije. I to bukvalno. Srpski ustanici u Banatu su njegov lik stavili na svoju zastavu , zbog ega je Sinan Paa
1594. godine naredio da se njegovo telo presene iz Mileeve i spali na Vraaru, a da mu se pepeo razbaca kako na narod

ne bi imao kome vie da se moli. Meutim, ruke su nekako sauvane; desnu je otkupio Nikola Bokovi 1688. godine i predao je jezuitima,
dok se u Trojici Pljevaljskoj uva njegova leva ruka.
Srbi nisu prestali da se bore, moda zato to je Savin pepeo vetrovima razbacan svuda gde Srbi ive. Moda je tako postao jai nego ikada,
univerzalan, nedokuiv, nedodirljiv i na taj nain neunitiv.
KRALJ STEFAN PRVOVENANI
Bio je srednji sin Stefana Nemanje, i prvi iz ove dinastije koji je formalno krunisan kao kralj. Uvrstio je granice
Srbije, uvrstio je vlast dinastije, odredio naslednika i povukao se u manastir, gde je postao Simon. Preminuo je 24. septembra
1228. godine, kada se navodno javio u snu bugarskom caru Borilu i latinskom caru Konstantinopolja Henriku Flandrijskom, koji su sa
svojim vojskama prodrli do Nia, nakon ega su odustali i povukli se.

Prsten Svetog Stefana Prvovenanog.

Isprva je bio sahranjen u zemlji, ali je njegovo telo izvaeno zbog rata 1687. godine i preneto iz Sopoana u Crnu
Reku, a potom 1701. godine u Studenicu, gde se i danas nalazi, i potuje kao prepodobni Simon monah.
SVETI KRALJ VLADISLAV
Drugi sin Stefana Prvovenanog, na presto je doao nakon to je plemstvo na saboru smenilo njegovog brata
Radoslava. Vladao je deset godina, od 1234. do 1243. Krunisao ga je Sveti Sava. Oko 1225. godine je podigao manastir
Mileevu, ija je crkva posveena Vaznesenju Hristovom. Freska Beli aneo, jedno od najlepih dela srpskog srednjovekovnog
slikarstva, nalazi se u njoj. U Mileevi se nalazila i velika kola za obrazovanje svetenika, monaha i pismenih ljudi iz naroda, a u nju je iao i
Mehmed-paa Sokolovi, iji je roeni stric tu bio iguman, dok ga Turci nisu odveli u janiare.
1990. godine vreno je arheoloko iskopavanje manastirskog groblja i tom su prilikom pronaeni grobovi manastirskih aka za koje je
naknadno utvreno da su umrli od tuberkuloze, nakon ega su ponovo sahranjeni u zajednikoj grobnici uz juni zid crkve. Tom prilikom
je pronaen i grob Svetog kralja Vladislava. Moti su potom predate monasima, i sada se nalaze u ivotu
postavljenom u crkvi.

Moti Svetog kralja Vladislava.

SVETI KRALJ URO I (VELIKI ILI HRAPAVI)
Na isti nain na koji je plemstvo smenilo Radoslava i na tron postavilo Vladislava, smenilo je i Vladislava i na tron postavilo
Uroa. On je uvrstio srpske granice i srpsku dravu, i presudno uticao na razvoj rudarstva u naoj zemlji. Kada je doekivao svoju novu
suprugu Jelenu zasadio je u dolini Ibra jorgovane koji i dalje postoje, ne bi li joj tako iskazao ljubav, pa se ovaj predeo esto naziva i Dolina
jorgovana.
Sruio ga je sin Stefan Dragutin 1276. godine, i primorao na abdikaciju, nakon to ga je porazio u ratu u kome su mu
pomogli Ugari. Uro se potom povukao u manastir u Humu gde je umro dve godine kasnije. Njegovi posmrtni ostaci su preneeni
i sahranjeni u Sopoanima, gde su leali sve do sedamdesetih godina prolog veka, kada ih je arheolokinja C. Jurii
razbacala, i to bez potrebnog antropolokog pregleda i strune dokumentacije, tako da on danas nema poznat grob. Zna se da se u
manastiru Piva uva njegova ruka.
BLAENA KRALJICA JELENA ANUJSKA
Supruga Uroa I Hrapavog, po naoj je tradiciji iz francuske vladarske porodice Anuj, ali to se tie istoriara, njeno poreklo je
neutvreno. Udala se za srpskog kralja oko 1250. godine, a posle njegove smrti se zamonaila u crkvi Svetog Nikole u Skadru. Prva je naa
vladarka koja je dizala crkve i manastire u svoje ime; osnovala je i prvu devojaku kolu i sirotite pored svog dvora u Brnjacima na izvoru
reke Ibar, gde je i umrla 8. marta 1314. godine. Narod ju je za ivota zvao Sveta Jela.

Manastir Gradac kod Brvenika gde poiva kraljica Jelena Anujska.

Sveano je sahranjena u Brnjacima; njen sin kralj Milutin je na sahranu doao iz Skoplja, arhiepiskop Sava III iz Pei, a sluio je
episkop raki Pavle. Tri godine kasnije, 1317, Jelena se navodno javila u viziji jednom monahu u njenoj zadubini, manastiru Gradac, i
zatraila da joj se telo izvadi iz blata i stavi pred posetioce. Njeno telo je bilo netaknuto, a irilo je miomiris. Potom je preneta i sahranjena u
desnoj grobnici manastira Gradac, gde je poivala sve do sedamdesetih godina prolog veka kada je arheolokinja C. Jurii otvorila
i njen grob a kosti razbalaca, ba kao i kosti njenog mua. Grobnica je sada prazna, ali su moti, barem tako
kau, ipak zakopane negde ispod poda crkve.
SVETI KRALJ STEFAN DRAGUTIN
Dragutin je bio stariji sin kralja Uroa I Hrapavog, koji je iveo kao asketa i spavao u grobu na trnju i kamenu;
navodno, nosio je i otru lanenu koulju sa pojasom od trske koji mu se usecao u kou. Nakon pada sa konja presto je predao mlaem bratu
Milutinu, sa kojim je kasnije ratovao, kada se oporavio, ali je izgubio. Potom je bio kralj u Mavi i Sremu, na zemlji koju mu je dao ugarski
kralj. Kada se zamonaio, uzeo je ime Teoktist.

Sveti kralj Dragutin.

Umro je 12. marta 1316. godine u Debrcu i prenet je u manastir urevi Stupovi, gde mu se grob nalazio desno od
vrata u kapeli koja je postavljena uz severozapadni deo crkve. Njegove su moti tu leale sve do 1597. godine, ali se ne zna ta se potom
desilo. U Visokim Deanima se uvao relikvijar sa njegovom desnom rukom, sve dok krajem 2011. godine nije
vraen u ureve Stupove. Slave ga i Rusi.
SVETI KRALJ STEFAN URO II MILUTIN
Najvei zadubinar od svih Nemanjia: podigao je 42 crkve u Srbiji, a gradio je svetinje i na Svetoj Gori, u Solunu, Carigradu, Sofiji
i Jerusalimu. Vladao je od 1282. do smrti koja je dola 29. oktobra 1321. godine. Proslavlja se 30. oktobra. Preminuo je u dvoru u
Nerodimlju, na Kosovu, odakle je prenet u manastir Banjska. 1324. godine, nakon to su ljudi poeli da prijavljuju uda na
njegovom grobu, on je otvoren i pronaeno je netruleno telo. Njegova ena Simonida, koju je uzeo jo kao devojicu, odmah se potom
zamonaila.
Sve do Kosovske bitke, njegove su moti leale u Banjskoj, ali su potom prebaene u Trepu, a onda, oko
1460. godine, u Sofiju. Pokazale su se kao neunitive, a iz njih nikada nije prestao da se iri miomiris: ni turski paa Ali-beg koji ih je na
Lazarevu subotu 11. aprila 1831. godine bacio na zemlju, pa ak ni dizanje u vazduh crkve u kojoj se nalazio 1926. godine, nije uspelo da ih
uniti, i one su sve ove golgote prole netaknute.

Moti Svetog kralja Milutina u sofijskoj crkvi Svete nedelje.

Sveti kralj Milutin i danas lei u bugarskoj prestonici u svetinji koja se zove crkva Svete nedelje, ali koju
bugarski narod naziva crkva Svetog kralja. Tamo je njegov kult davno uspostavljen, i Bugari ga potuju jednako kao i mi. Slave
ga i Rusi. Rimska crkva je bila protiv njegove kanonizacije, a Dante ga je u Boanstvenoj komediji bacio u pakao.
SVETI KRALJ STEFAN URO III DEANSKI
Milutinov sin, nadimak je dobio po svojoj zadubini, Visokim Deanima. Otac ga je oslepeo nakon 1310. godine jer je
podigao bunu, a potom poslao u manastir Hrista Pantokratora u kome se nalazila i bolnica za leenje slepih; nakon Milutinove smrti on je
pred okupljenim vlastelinima obznanio da je progledao, i na taj nain prigrabio vlast. Vladao je od 1321. godine, do 1331, kada
ga je sa trona u graanskom ratu sruio sin Duan. Odveden je u Zvean, gde je i umro 13. septembra 1331. godine. Strani
izvori tvrde da je bio udavljen.
Sahranjen je u grobnici koju je sam podigao, na junoj strani naosa u Visokim Deanima. Nakon vizije jednog
monaga njegova grobnica je otvorena a pronaeno je njegovo neraspadnuto telo, pa su moti poloene u koveg i sada se nalaze u
manastiru. Njegov kult, koji naroito slede slepi, uspostavljen je dok je jo bio iv, a kao sveti car prvi put se pominje na
jednom krstu iz 1330. godine koji se i dalje uva u njegovog zadubini.

Bugari su tokom Prvog svetskog rata odneli njegovo telo, ali su posle morali da ga vrate.
CAR STEFAN URO IV DUAN SILNI
Prvo je bio kralj, od 1331. godine do 1346, kada se krunisao za cara i pod tom titulom vladao do smrti 1355.
godine. Zbog sumnje da je ubio oca nikada nije proglaen za svetitelja i njegov kult nikada nije bio uspostavljen, barem ne u religijskom
smislu. U nacionalnom, dravnom smislu svakako, s obzirom da Srbi vekovima mataju o obnovi njegovog carstva. Nemanjika Srbija
je bila najvea u vreme njegove vlasti, i bila je jedna od najsreenijih drava svog vremena na celom Starom
kontinentu. Izdao je Zakonik, kao svojevrsnu sintezu srpskog obiajnog prava i onog romejskog.
Prvobitno je bio sahranjen u crkvi manastira Svetih Arhanela Mihaila i Gavrila, u Prizrenu, u svojoj zadubini, koju
su Turci sruili i od ijeg su kamena navodno podigli damiju. Profesor Bogoslovskog fakulteta u Beogradu dr Radoslav Gruji ih je
pronaao, delom oteene, a zatim sklonio i sauvao. Njegov sinocac ih je predao antropologu Srboljubu ivanoviu, koji ih je potom

prosledio patrijariji.1965. godine su sveano prenete u Crkvu Svetog Marka na Tamajdanu, gde se i danas
nalaze, na poasnom mestu uz juni zid.

Sarkofag u crkvi Svetog Marka u Beogradu, u kome lee moti cara Stefana Duana Silnog.
SVETI CAR URO V
Nasledio je oca Duana Silnog na prestolu, i vladao do svoje smrti. Njegova vladavina je upamena kao period
pada i raspadanja carstva, u kome su se mnoge oblasne velmoe osilile i upravljale svojim oblastima gotovo nezavisno od centralne
vlasti, posebno Vukain Mrnjavevi i despot Jovan Oliver. Podigao je, zajedno sa majkom, manastir Mateji i Crkvu Svete trojice u Skoplju.
Umro je 4. decembra 1371, a Srbi su odmah poeli masovno da poseuju njegov grob i da mole za isceljenje. 1583/84. pojavio se
jedan pastir sa Oveg Polja koji je ustvrdio da mu se pokojni car javio i traio da se njegove moti izvade iz groba. One su tada stavljene u
ivot i uvane u Manastiru Uspenija Bogorodice u Nerodimlju na Kosovu. Monah Hristofor ih je 11. maja 1705. godine preneo
u manastir Jazak na Frukoj gori, dok je jedna kost prenesena u Studenicu u drvenom ivotu 1720. godine.
1726. prenet je u Kruedol, a 1730. u Vrdnik. 1731. godine je vraen u Jazak.
Ustae su ivot u kome je uvan ukrali a kosti razbacali po putevima. Profesor je Bogoslovskog fakulteta u Beogradu, dr
Radoslav Gruji, posle intervencije kod nemakih okupacionih vlasti uspeo da spase ivot i da skupi moti Svetog cara
Uroa i da ih prenese u Beograd 14. aprila 1942. godine, gde su poloene u Sabornu crkvu. Posle rata vraene su
u manastir Jazak gde se i sada nalaze.

Sarkofag sa motima Svetog cara Uroa.

Kult mu je rairen, posebno na Kosovu i na Frukoj gori, a u Rusiji se slavi od 17. stolea. U Nerodimlju je podignut manastir njemu
posveen, a sa june strane se nalazi izvor Carevac.
SVETI KNEZ LAZAR HREBELJANOVI

Roen je u Prilepcu kod glasovitog Novog Brda, juno od Pritine; njegov otac Pribac je bio logotet na dvoru
cara Duana, to je bilo prilino skromno zvanje. Njegova porodica je drala samo dva grada, mesto u kome je roen i oblinji Prizrenac,
koji su sluili za uvanje Novog Brda, iako je po legendi potomak Nemanjinog najstarijeg sina Vukana. Vladao je od 1371. do bitke na
Kosovu 1389. godine, gde je herojski izgubio ivot. Narod je odmah ustanovio njegov kult.
Sahranjen je bio u crkvi Vaznesenja Gospodnjeg u Pritini, ali su ga godinu dana docnije njegovi sinovi Stefan i Vuk
otkopali i njegovo neraspadnuto telo preneli u Ravanicu, gde su leale sve do Velike seobe 1669. godine . Tada
su prenete u Sent Andreju, u dananjoj Maarskoj, gde su provele etiri godine, nakon ega su preneene u manastir
Vrdnik na Frukoj gori, koji je tada dobio naziv Ravanica. Zbog rata sa Turcima, 1716. su godine sklonjene u Futog. Tokom revolucije
1848. godinesklonjene su prvo u Fenek, a potom vraene u Vrdnik. Za vreme Drugog svetskog rata preneene su u Beenevo,
ali su ih ustae ipak ukrale i odnele u Zagreb. Nemci su ih naterali da moti vrate, pa su prenete u Sabornu
crkvu u Beogradu 14. aprila 1942.

Haljina kneza Lazara.

Krajem osamdesetih godina 20. veka noene su kroz mnoga mesta po srpskim zemljama, i konano vraene u zadubinu kneza
Lazara, Ravanicu, koju je sam odredio za mesto svog venog poinka.
Nekada su delovi njegovog tela uzimani da bi se ugradili u asne trpeze u crkvama i manastirima. Glava je odvojena od tela u trenutku smrti
na Kosovu, ali su na njoj sauvani miii. Kosa nedostaje, a une koljke su sitne. U potiljanom predelu postoji otvor usled postmortalne
povrede. Oi su ouvane, kao i jezik. Leva ruka, od koje su ouvane podlaktica i aka, odseena je u ramenom zglobu.
SVETI DESPOT STEFAN VISOKI LAZAREVI
Bio je stariji sin Svetog kneza Lazara, i roen je oko 1373. godine. Nasledio je oca kao gospodar njegovih
zemalja, i vladao zajedno sa majkom sve do 1402. godine, kada postaje despot; iz vizantinskog ugla, ovo je bilo zvanje vie od kralja. Bio
je veliki vitez, cenjen od strane svih evropskih vladara; na krunisanju ugarskog kralja Sigismunda kome je verovatno bio
duhovni uzor i na neki nain siva eminencija njegovog Reda zmaja Svetog ora - strani izvori opisuju da je izgledao kao
mesec meu zvezdama. Prvi je Beograd proglasio prestonicom.

Spomenik despotu Stefanu u Despotovcu.

Srbija je procvetala tokom njegove vlasti, a poznat je i po tome to je doneo Zakon o rudnicima, prvi tog tipa u Evropi. Bio je
veliki mecena, mislilac, intelektualac, ovek koji je stajao iza Moravske kole u naoj arhitekturi. Za vreme njegove vlasti ustanovljena je i
Resavska kola, u kojoj se vrilo prepisivanje najznaajnijih dela.
Na Kosovu je svom pokojnom ocu podigao mermerni stub na kome je bila napisana njegova pesma, u kojoj
Lazara zove rigom srpskim, to je termin koji je verovatno etimoloki povezan sa keltskim riksom, rigom, latinskim reksom,
regisom, sanskrtskim raom, gotskim reiksom, i tako dalje.Napisao je i Slovo ljubve, verovatno kao poruku bratu sa kojim je
jedno vreme bio u svai, koji ima elemente renesanse, do koje naalost na naem prostoru nije dolo zbog navale Turaka.
Umro je u subotu 19. jula 1427. godine po starom kalendaru pa se proslavlja 1. avgusta po novom . Trenutak smrti
mu je bio peti sat po crkvenom raunanju, odnosno podne po modernom. Poto je bio veoma skroman, za mesto svog venog poinka
odredio je najmanju od svih crkava koje je podigao,u manastiru Koporin, kod Velike Plane; ovaj podatak se zagubio tokom vekova,
verovatno zato to su svetenici uvali ovaj podatak od Turaka, pa potom umrli pre nego to su preneli tajnu mlaima. Narod je ipak njegov
kult uspostavio istog trenutka, iako je za sveca proglaen tek 1927. godine.

Obelisk iz 1427. godine, podignut na mestu na kome je despot Stefan Lazarevi preminuo, u manastiru Crkvine.
Manastir Koporin je tokom vekova mnogo puta ruen i obnavljan, a 1974. godine vreni su radovi ne bili se
njegova crkva zatitila i obnovila. Tada je ispod ktitorske freske, na kojoj je prikazan Sveti despot Stefan sa koporinskom crkvom u
ruci, pronaena njegova grobnica. Znalci se nisu previe zaudili: kult ovog svetitelja u manastiru Koporin postojao je od njegove
smrti, a prilikom antropolokog pregleda motiju crkvom se navodno irio miomiris; ovo su snimile kamere Radio-televizije Beograd.
Na inicijativu samih crkvenih velikodostojnika, koji su posumnjali da su zaista pronaene Stefanove moti, izvren je antropoloki i
paleopatoloki pregled i identifikacija ostataka. Laboratorijska istraivanja su trajala od 1983. do 1989. godine, a analize su izvrene u
Beogradu, Britanskom muzeju i Bolnici Svetog Bartolomeja u Londonu, osnovane jo 1123. godine. Celokupan antropoloki pregled i
vetaenje snimao je Nauni program RTB. Po odluci Svetog arhijerejskog sabora SPC, moti Svetog despota
Stefana su poloene u ivot koji je izradio vajar Neboja Mitri, autor spomenika ovog vladara na Kalemegdanu i autor krstova na
Hramu svetoga Save u Beogradu.

Navodna grobnica despota Stefana u manastiru Manasija.

Meutim, uneta je pometnja u ovu priu prilikom radova u manastiru Manasija 2006. godine, kada je ekipa
Republikog zavoda za zatitu spomenika kulture Srbije pronala vladarsku grobnicu Lazarevia i obznanila da je pronala
grob i skelet Svetog despota Stefana, i to pre bilo kakvih strunih ispitivanja. Posle se izgleda ispostavilo da je tu bio sahranjen
mlai Stefanov brat Vuk, kome su Turci odsekli glavu, a koja je pronaena pored skeleta. DNK analiza je utvrdila da je glava
pripadala sinu kneza Lazara, ali to nije utvreno i za trup. Mogue je da je prilikom prenosa posmrtnih ostataka grekom
donesen trup nekog drugog oveka, koji je pogubljen zajedno sa Vukom, poto su Turci pogubili tada jo nekoliko ljudi i bacili ih u zajedniku
jamu nedaleko od Plovdiva. Za Vuka se zna da mu je odseena glava, dok Stefanu svakako nije.
Uprkos tome, ostaje predmet naunog spora gde lei despot Stefan. Mi se neemo ukljuivati u taj spor . Procenite
sami ko je u pravu.
KRUEDOLSKA GROBNICA
U ovom manastiru na Frukoj gori, koji je sagradio despot ore Brankovi poetkom 16. veka , a koji ustae nizu
razorile iako su mu spalile dragocenu biblioteku, lee ili su leale mnoge linosti iz naeg srednjeg veka i ranog modernog doba.
Pomenuemo neke od njih.

Ikonostas manastira Kruedol.

Sveti Stefan Novi Slepi Brankovi je kao despot vladao samo godinu dana, sredinom 15. veka. Umro je 9. oktobra 1476. godine, a
njegovo telo se nije raspadalo, nakon ega su mu moti prenesene u ovaj manastir, verovatno 1515. Do danas je sauvano samo desno
stopalo.

Sveti ore Brankovi, koji je Kruedol i sahranio, roen je 1461. godine, a vladao od 1486. pa do 1495. Bio je oenjen
Izabelom Aragonskom ali se razveo 1497. i zamonaio, dobivi ime Maksim. Bio je potom arhiepiskom vlaki, a onda i mitropolit beogradski i
sremski. Umro je 18. januara 1516. godine. Poslednji je izdanak kue Brankovi. Sedam godina posle smrti njegova grobnica je otvorena i u
njoj je pronaeno neraspadnuto telo iz kojeg se irio svetaki miris. Moti su iseene na delove od strane Turaka, i spaljene zajedno sa
crkvom 1716. godine, ali su ouvani podlaktica i aka leve ruke.
Slino je i sa Svetom Angelinom Brankovi, enom despota Stefana Slepog, poslednjeg srpskog vladara sa ovom titulom. I ona je
sahranjena u Kruedolu, ali su Turci iste 1716. godine spalili i njene moti, te je sauvana samo desna aka i podlaktica.

Moti Svetog Stefana tiljanovia u Sabornoj crkvi u Beogradu.

Sveti Stefan tiljanovi, gospodar Morovia i despot srpski, po predanju je poticao iz plemena Patrovia, a proslavio se kao
zatitnik sirotinje i svog naroda. Umro je posle 1540. godine i sahranjen u Siklusu na bregu untir. Ali, kada se navodno iz njegovog groba
pojavila svetlost, Turci su ga otkopali i otkrili neraspadnuto telo. Monasi manastira iatovac su od Turaka otkupili telo i kult je uspostavljen.
Njegova ena Jelena se tada zamonaila, a posle je i sama sahranjena u ivotu svog mua, 26. maja 1780.
Ustae su oskrnavile grob a moti bacile u svinjac. Njegov zlatni krst i druge dragocenosti su odneli u Zagreb.
Nemci su ih primorali da dozvole profesoru Radoslavu Grujiu da moti 14. aprila 1942. godine sakupi i donese u
Beograd, gde se sada uvaju u ivotu pred oltarom u Sabornoj crkvi.
Spekulativna napomena za kraj: Pored crkve Svetog Petra i Pavla u Rasu postoji groblje u kome su sahranjeni
neidentifikovani ljudi. Poto je to vrlo stara crkva, i vrlo bitno mesto za raku oblast srpskih zemalja, a imajui u vidu da je pre Duklje
upravo Raka bila centralno mesto okupa srpskih kneevina, moe se pretpostaviti da su neki od grobova koji potiu iz 8,
9, 10. i 11. veka zapravo grobovi Vlastimirovia ili drugih vladara tih oblasti. Moete im odati potu bez obzira to ne
znate kome je odajete.

Crkva Svetih apostola Petra i Pavla, ili Petrova crkva, u Rasu.