5.

Vrste sudova
Sudovi po strukturi mogu biti:
1.

Relacijski sudovi kojima se neto tvrdi o meusobnom odnosu dva ili vie
predmeta.
Predmete o ijem odnosu neto tvrdimo nazivamo lanovima relacije, a odnos u
kojem se lanovi nalaze relacijom.
Opa je forma relacionog suda R(a, b, c,..).
Relacione sudove moemo dalje dijeliti na vrste po broju lanova relacije.
dvolane ili diadike relacije
Ivan je stariji od Milana,
trolane ili triadike relacije
Marko daje knjigu Mirku,
etverolane ili tetradike relacije
Nikola alje pismo Predragu po Borisu itd.

2.

Predikatni sudovi u kojima se uspostavlja odnos sadraja i opsega dvaju

pojmova koje nazivamo subjektom i predikatom.
Njihova je opa shema S P.
Svakim se predikacionim sudom uspostavlja i sadrajni i opsegovni odnos izmeu
subjekta i predikata. To je neizbjeno jer su sadraj i opseg kod pojma povezani. U
predikacionom sudu ponekad je teite na odreenju sadraja, a ponekad na
odreenju opsega, pa u skladu s tim moemo razlikovati dvije glavne vrste
predikacionih sudova: atribucione i klasne.

3.

Egzistencijalnim sudom se tvrdi egzistencija ili neegzistencija subjekta.

Javlja se dakle u dvije glavne forme: S postoji i S ne postoji.

Iako relacioni i egzistencijalni sudovi nisu manje vani od predikacionih, mi emo se

baviti preteno predikacionim sudovima.

Tradicionalna etverostruka podjela sudova

Prije se smatralo da su svi sudovi sastavljeni od subjekta (S) i predikata (P), tj. da
imaju predikacionu formu. Oni se mogu prouavati pod etiri vida: po kvantitetu,
kvaliteti, relaciji i modalitetu.
Podjelu po kvantitetu, kvalitetu i modalitetu nalazimo ve kod Aristotela, a podjelu
po relaciji dodao je Aristotelov uenik Teofrast. Od Aristotela i Teofrasta preuzeli su je
skolastiari, a od njih novovjeki filozofi. Njemaki filozof 18. stoljea I. Kant zaokruio ju
je simetrino tako da je kod njega dobila dananji oblik.

1.

Kvantitet (koliina koju izrie subjekt)

o

univerzalni Svi uenici su dobri. Svi profesori su rastreseni Sve amebe su praivotinje.
Iako se navedeni sudovi jako razlikuju po sadraju; slini su
po tome to je pojam subjekta miljen u itavom opsegu
univerzalan.

partikularni Neki uenici su dobri. Neki romani su dosadni. Neke ptice nisu pjevice.
Ovi sudovi se takoer razlikuju po sadraju, ali su slini po
tome to je u njima rije samo o dijelu opsega pojma

-subjekta. Takve sudove nazivamo posebnim ili

partikularnim.
o

2.

singularni

Ivan je dobar. Kalija je ovjek. Sljeme je vrh Zagrebake gore

Ovdje pojmom-subjektom mislimo jedan pojedinani
predmet. Meutim, i u takvim se sudovima uvijek misli itav
opseg subjekta, pa su oni podvrsta univerzalnih.

Kvalitet (kakvoa)
o

afirmativni

kola je obrazovna ustanova. Svi profesori su rastreseni. Neki romani su

dosadni
Ovim sudovima zajedniko je to to se njima neto tvrdi o
subjektu. Takve sudove nazivamo jesnim ili afirmativnim
(potvrdnim).

negativni

On nije marljiv. Neke ptice nisu pjevice. Nijedan pas nije maka
Ovim sudovima zajedniko je da se njima neto porie.
Takve sudove nazivamo nijenim ili negativnim (nijenim).

Afirmativne sudove najlake prepoznajemo po tome to sadre afirmativnu

kopulu je(st) ili je(su), negativne po tome to sadre negativnu kopulu
nije ili nisu. Budui da se svakim sudom neto tvrdi ili porie, svaki je
sud ili afirmativan ili negativan.

Kombinirana podjela po kvantitetu i kvalitetu

Kako svaki sud ima subjekt (S) i predikat (P), istovremeno je rije i o koliini
(broju: svi ili samo neki) i o kvaliteti subjekta, koju izriemo predikatom.
Stoga sudove moramo prouavati u kombinacijama istovremeno i po
kvantitetu i kvaliteti.

Univerzalno-afirmativni
Svi uenici su dobri. Svi profesori su rastreseni Sve amebe su praivotinje.
Ako istovremeno prouavamo gornje sudove po kvantitetu i kvalitetu, uoavamo da
su po kvantitetu univerzalni a po kvalitetu afirmativni. Takve sudove
nazivamo univerzalno-afirmativnima.
Moemo ih prikazati formulom
ili slovom a (od affirmo tvrdim)
ili samo slovom

svi S su P.
S a P (a je u ovoj rijei prvi vokal)
a

Partikularno-afirmativni
Neki uenici su dobri. Neki romani su dosadni.
Ako istovremeno prouavamo gornje sudove po kvantitetu i kvalitetu, uoavamo da
su po kvantitetu partikularni a po kvalitetu afirmativni. Takve sudove
nazivamo partikularno - afirmativnima.
Moemo ih prikazati formulom
ili slovom i (od affirmo lat. tvrdim)
ili samo slovom

neki S su P.
S i P (i je u ovoj rijei drugi vokal)

Univerzalno-negativni
Nijedan pas nije maka.
Ovaj sud je po kvantitetu univerzalan a po kvalitetu negativan. Takve sudove
nazivamo univerzalno-negativni.
Moemo ih prikazati formulom
ili slovom e (od nego lat. nijeem)
ili samo slovom

nijedan S nije P.
S e P (e je u ovoj rijei prvi vokal)
e

Partikularno-negativni
Neke ptice nisu pjevice
Ovaj sud je po kvantitetu partikularan a po kvalitetu negativan. Nazivamo ga
partikularno-negativnim.
Moemo ga prikazati formulom
ili slovom o (od nego lat. nijeem)
ili samo slovom

3.

neki S nije P.
S o P (o je u ovoj rijei drugi vokal)
o

Relacija
o

kategoriki Krv je crvena! Kit je sisavac. eljezo je teko. Tigar je krvoloan.

gr. od kategorikos koji tvrdi
Sudove u kojima povezanost subjekta i predikata nije niim uvjetovana,
nazivamo kategorikim.
Njihova opa forma je: S jest P (S a P), odnosno S nije P (S e P)

hipotetiki
gr. od hypothesis
- pretpostavka

Ako budem uio, oekujem odlian uspjeh.

Ako kia pada, trava raste.
Ako uenici marljivo ue, nastavnik je zadovoljan.

Sudove u kojima je odnos izmeu subjekta i predikata neim uvjetovan, nazivamo

hipotetikim.
Njihova je opa forma: Ako A jest B, onda C jest D.
o

disjunktivni Ivan ne razumije ili ne zna.

On je lud ili genijalan.
lat. od disiunctio
Tvari su u krutom ili tekuem stanju.
- razdvajanje
Ili Dubrovnik ili Opatija nalazi se u Istri.
Petar ili Ante, ne sluaju
U prva tri suda izriemo da se subjekt povezan s jednim od dva predikata, u
ostala dva suda, predikat se povezuje s jednim od dva navedena subjekta. To je
sloeni sud s vie predikata ili subjekata koji se meusobno iskljuuju. Takve
sudove nazivamo disjunktivnim.
Moemo ih shematski prikazati: S je P1 ili P2, odnosno S1 ili S2 je P.

4.

Modalitet
Modalitet oznauje stupanj sigurnosti nekog suda. Ta sigurnost moe
biti: problematina, nuna i postojana
o

problematini
Hana vjerojatno nije dobro nauila.
Ionesco je moda najpopularniji suvremeni dramatiar.
Kia je vjerojatno prestala.
Rijei moda i vjerojatno imaju slinu funkciju. One upozoravaju kako je mogue da
su subjekt i predikat u tim sudovima povezani onako kako se to sudom iskazuje,
ali da to nije sigurno. Takve sudove kojima se odreena veza izmeu subjekta i
predikata postavlja samo kao mogua ili vjerojatna nazivamo problematinim.

apodiktiki ovjek mora umrijeti.

gr. od apodeiknio
Sve ivo mora umrijeti.
- dokazujem
eljezo nuno tone.
Rijei mora i nuno imaju slinu funkciju. One kau da iskazani odnos izmeu
subjekta i predikata u tim sudovima doista postoji i da je nuno onakav kakav
jest. Sudove kojima tvrdimo s potpunom sigurnou da neto nuno jest (mora
biti) onako kako jest, nazivamo apodiktikim.
Simbol je i pie se ispred znaka suda, npr. sud
ovjek (S) mora umrijeti (P) - S P

asertoriki Marija je dobra glumica.

Svi profesori su rastreseni.
lat. od assero
Neki romani su dosadni.
- tvrdim
U sudovima u kojima nema rijei moda, vjerojatno, mora, nuno, ni njima slinih,
tvrdimo da neto doista jest tako kako se tvrdi - premda to tako ne mora biti. Sud
u kojemu se jednostavno (prihvaajui ili negirajui) neto izrie, zovemo
asertorikima.
Simbol je i pie se ispred znaka suda, npr. sud
Marija (S) je dobra glumica (P) - S P

Zakljuci iji su elementi te etiri vrste sudova imaju veliku ulogu u znanosti i u
svakodnevnom ivotu. Takve zakljuke vrlo je detaljno prouio jo Aristotel, i uenje o
njima jo je i danas jedan od glavnih dijelova logike. Zato je vano da ih uenik dobro
upamti i tono razlikuje te etiri vrste sudova.

Sudovi po sloenosti
Jednostavan sud
Tigar je krvoloan.
Ovaj kategoriki sud se ne moe se ralaniti na neke jednostavnije sudove, ali se
moe ralaniti na pojmove tigar i krvoloan.
Takve sudove koji se ne mogu ralaniti na sudove, nego samo na pojmove
moemo nazvati jednostavnim (neki ih nazivaju atomskim).

Sloeni sudovi
o
o
o
o
o

Implikativni sud (hipotetiki sud)

Alternativni sud (ekskluzivno disjunktivni)
Disjunktivni sud (inkluzivno disjunktivni)
Konjunktivni sud (konjunkcija)
Binegativni sud (binegacija)

Ako kia pada, ulice su vlane.

Ili grmi il' se zemlja trese.
Petar je lijen ili glup.
Snijeg pada i vjetar pue.
Niti grmi nit' se zemlja trese.

Ovi sloeni sudovi sadre kao svoje dijelove jednostavne sudove: Kia pada, ulice su
vlane, grmi, zemlja se trese, lijen, glup, snijeg pada, vjetar pue Takve sudove, koji kao svoje
dijelove sadre druge sudove, nazivamo sloenim.