UICE NEKAD I SAD

Srednji vek
Uice u srpskoj despotovini - 15. vek

Uice u srpskoj despotovini - 15. vek

mr Gordana Tomovi
Poetkom XV veka u okolini Uica razvija se trgovina, pominje se nekoliko naselja,
dubrovaki trgovci alju tu svoje karavane i borave u nekim mestima. Prema jednom podatku
iz dubrovakih izvora, izgleda da je u Arilju pored crkve nastalo naselje. Godine 1405. kao
odredite jednog dubrovakog karavana navodi se mesto nazvano Arhilija u Moravici u
Srbiji. Krajem iste godine pominju se i dubrovaki trgovci koji ive u aku. U to vreme
priloio je i despot Stefan Lazarevi manastiru Mileevi pet sela u blizini Poege: dva Guglja,
Hrasno Polje, emgon i Rupeljevo. Sva sela oslobodio je dve godine od poreza nazvanog
una, pet godina od svih rabota, a soe su stanovnici sela bili obavezni da daju smao
manastiru.
I Uice se razvijalo kao naselje. Dubrovaki trgovci su druga mesta u okolini
odreivali prema njemu. Tako se mesto Skrape, verovatno dananji Kosjeri, tanije
odreuje kao naselje kod Uica (>Scrapes apud Usize<) u jednom dokumentu od 24. jula
1455. godine.
Nema podataka o posednicima iz uikog kraja u periodu Srpske Despotovine.
Prostrane posede u severozapadnoj Srbiji, u Mavi i u Rasini imao je veliki elnik Radi
Postupovi koji se poslednji put pominje 1442. godine. Sudei po dananjem selu
Beomueviu kod Valjeva, tu je imao posede i vojvoda Milo Belmuevi. Velikom logotetu
despota Stefana i despota ura Brankovia, Stefanu Ratkoviu, potvrdio je 1458. godine
veliki broj sela u batinu kralj Stefan Toma. Neka sela bila su u Podrinju, u Lepenici, u
rudnikoj oblasti. Krajem XIV i poetkom XV veka u okolini Uica kod sela Karana imao je
posede vojvoda Vladisav. U blizini sela Karana pronaen je zlatan prsten sa urezanim
natpisom na okrugloj glavi prstena oko predstave ljudskog lika: +Vojvoda Vladisav. Natpis je
urezan u negativu jer je prsten bio peatni, za otiskivanje. Iako bi oblicima slova mogao
pripadati i ranijem vremenu, predstava na prstenu odreuje ga u prvu polovinu XV veka.
Urezani muki lik u sredini, sa bradom i brkovima, velikim okruglim oima i kratkom kosom
neobino lii na glavu ukresanu sa donje strane antikog ukrasa dvorske palate u Malom
gradu. Slinost likova, nain na koji su izvedene oi, frizura, brkovi i brada pokazuju da su
oba lika nastali u isto ili veoma blisko vreme. Stoga se i prsten moe datovati u prvu polovinu
XV veka. Alka prstena ukraena je na bonim stranama dvema urezanim rozetama koje se
esto javljaju na prstenju s kraja XIV i poetkom XV veka. Iako slinost sa reljefnom
glavom iz Smederevskog grada odreuje prsten u prve decenije XV veka, to ne moe mnogo
da pomogne da se ustanovi koji je to vojvoda Vladisav nosio ovaj neobian prsten. Natpis na
prstenu otkriva postojanje jednog vojvode na podruju oko sela Karana, to potpuno
odgovara organizovanju Srpske despotovine po vlastima, koji je zapoeo despot Stefan
Lazarevi, a sproveo je despot ura Brankovi. I kao to se u Karanu sredinom XIV veka
sree upan Brajan, na tom istom prostoru u prvoj polovini XV veka pojavljuje se vojvoda
Vladisav. Situacija se, meutim, promenila u osnovnim karakteristikama podruja. Dok je
tokom XIV veka Mava i, neto junije, dolina Kolubare bila poprite sukoba izmeu
Ugarske i srpske drave i granica je izmeu dve drave bila neustaljena, uglavnom u
podruju valjevske Podgorice, krajem XIV i poetkom XV veka granica Srpske Despotovine
bila je na Savi.

multisoft.rs

UICE NEKAD I SAD

Srednji vek
Uice u srpskoj despotovini - 15. vek
U drugoj polovini XV veka na
podruju oko Uica u prvom
sauvanom
turskom
popisu
za
smederevski sandak 1476/8. godine
zabeleeno je nekoliko vlakih kneina.
Najvea je bila u rukama kneza
Radovana Bakia koji je sa dva sina,
Herakom i Selakom, i veim brojem
primiura
upravljao
vlakim
stanovnitvom naseljenim u 64 sela
koja su se nalazila najveim delom
juno i jugoistono od Uica.
Povlaeni poloaj vlaha u turskom
drutvu bio je privlaan za sve
stanovnitvo, tako da je teko utvrditi
da li su neki od vlakih knezova oko
Uica bili stari batinici Srpske
Peat
Despotovine.
U
kneini
kneza
Karan, oko 15 vek
Radovana Bakia upisano je i vie
Otisak zlatnog peatnog prstena vojvode Vladislava,
zemljoradnikih domainstava. Knez
naen u Karanu
(Narodni muzej - Uice)
Radovna je drao 15 ratajskih kua iz
sela Drenika i Zbojtice, a njegova dva
primiura imali su ostale 23 kue. Primiur Vuka drao je 4 zemljoradnika domainstva iz
sela Ravni. Sela Paramun, Tahor i Dubravu drao je primiur Karan Vukevi u kneini
vrhovnog kneza Maloge,ije ime, za razliku od veeg broja isto srpskih imena ljudi iz
kneine Bakia, odaje vlako poreklo. Popis smederevskog sandaka iz 1527. pokazuje da se
stanje u raspodeli sela u pojedinim kneinama izmenilo. Sin kneza Radovana Bakia Herak
Baki imao je 3 kue u selu Karanu, a 6 kua i etiri batine drao je knez Vuk, sin Vojinov.
Turske popisne knjige, i pored dragocenih podataka o selima i stanovnitvu, ne mogu da
poslue za rekonstrukciju stanja na ovom podruju u vreme Despotovine. Veliki broj sela
zabeleen u prvom popisu smederevskog sandaka 1476/8. u okolini Uica nastanjen je bio i
ranije. Meutim, kako je dunost vlakih knezova bila da se staraju o naseljavanju zapustelih
oblasti, treba oekivati da je po konanom padu srpske drave pod tursku vlast poelo u
oblasti oko Uica jae naseljavanje naputenih sela i osnivanje novih.

multisoft.rs