Professional Documents
Culture Documents
TRNG HC S PHM
BOg
tu 0303
L TH MI
HA HC PHN TCH
Nng, 2006
(Gio trnh dng cho sinh vin chuyn ngnh Sinh Mi trng, Ha k thut)
LI M U
Ha hc phn tch l mn khoa hc v cc phng php xc nh thnh phn nh
tnh v nh lng ca cc cht v hn hp ca chng. Nh vy, ha phn tch bao gm
cc phng php pht hin, nhn bit cng nh cc phng php xc nh hm lng ca
cc cht trong cc mu cn phn tch.
Phn tch nh tnh nhm xc nh cht phn tch gm nhng nguyn t ha hc
no, nhng ion, nhng nhm nguyn t hoc cc phn t no c trong thnh phn cht
phn tch. Khi nghin cu thnh phn mt cht cha bit, phn tch nh tnh phi c
tin hnh trc phn tch nh lng v vic chn phng php nh lng cc hp phn
ca cht phn tch ph thuc vo cc d liu nhn c khi phn tch nh tnh cht .
Phn tch nh tnh da vo s chuyn cht phn tch thnh hp cht mi no c
nhng tnh cht c trng nh c mu, c trng thi vt l c trng, c cu trc tinh th
hay v nh hnh, ...
Phn tch nh lng cho php xc nh thnh phn v lng cc hp phn ca cht
cn phn tch.
Ni dung ca ha hc phn tch l gii quyt nhng vn chung v l thuyt ca
phn tch ha hc, hon thin nhng lun thuyt ring v cc phng php phn tch hin
c v s c xy dng.
Ha hc phn tch ng vai tr quan trng v c th ni ng vai tr sng cn i
vi s pht trin cc mn ha hc khc cng nh cc ngnh khoa hc khc nhau, cc lnh
vc ca cng ngh, sn xut v i sng x hi. Ch cn n c mt v d: Mun tng hp
mt cht mi ri nghin cu cc tnh cht cng nh nhng ng dng ca n nht thit
phi s dng cc phng php phn tch thch hp xc nh thnh phn nguyn t,
mc tinh khit, xc nh cu trc ca n. Chnh v th, Engel tng ni: "Khng c
phn tch th s khng c tng hp".
Do c tm quan trng nh vy nn mt lot cc chuyn ngnh ca khoa hc phn
tch ra i v ngy cng pht tri n mnh nh: Phn tch mi trng, Phn tch khong
liu, Phn tch hp kim, kim loi, Phn tch lm sng, Phn tch d c phm, Phn tch
thc phm, ...
Khi phn tch mt i tng no , nh phn tch phi thc hin cc bc sau
y:
a. Chn phng php phn tch thch hp v cc vn cn gii quyt. Khi thc hin
bc ny cn phi c bit ch n tm quan trng, ngha php l v kinh t ca cng
vic phn tch, ch n ng n, lp li v tnh kh thi ca phng php phn
tch.
b. Chn mu i din l mu c thnh phn phn nh ng nht cho thnh phn ca
i tng phn tch. T mu i din tin hnh chn v chun b mu th nghim l mu
dng tin hnh phn tch cht cn xc nh. Sau thc hin vic bin mu ny thnh
dung dch phn tch.
c. Tch cht: phn tch cc mu c thnh phn phc tp thng phi tch hoc l
cc cht l, cc cht ngn cn php xc nh cht cn phn tch hoc tch ring
CHNG
4.
CH COOH
= C = 01
C 0 = 0,1 = [PO4 ] + [HPO^ ] + [H2PO4 ] + [H3PO4 ]
Mt dng khc ca nh lut bo ton nng l nh lut bo ton in tch. Theo
nh lut ny th m bo tnh trung ha in ca dung dch cht in ly, tng in
tch m ca cc anion c mt trong dung dch phi bng tng in tch dng ca cc
cation c mt trong dung dch. S in tch tuyt i tng loi ion c c bng s ion
tng ng c mt trong dung dch nhn vi in tch ca n. Nh vy tng in tch q
m mi loi ion c bng tch nng cn bng ca ion vi s Avgar N v in
tch n ca mi ion.
q = N[ ]n
V d: Trong dung dch Na3P04 trn ta c:
N[Na+] + N[H+] = N[OH-] + NP2PO4 ] + N[HP042-].2 + N[P043-].3 V ta c:
[Na+] + [H+] = [OH-] + [H2P04 + 2[HP042] + 3[Po4 ].
p
3-
= T2
2
Z C
(1.3b)
i=1
Cl
Cl
S0
+ S04
:S
Cl
Lc ion ()
0,001
0,005
0,01
0,05
0,1
in tch 1
0,96
0,92
0,89
0,81
0,77
Bng 1.1 H s F
in tch 2
0,86
0,72
0,63
0,44
0,33
in tch 3
0,73
0,51
0,39
0,15
0,08
in tch 4
0,56
0,30
0,19
0,04
0,01
Nu A, B, C, D, ... trong h thc (1.1) l nhng ion, tc l nhng phn t tch in,
th biu thc hng s cn bng c dng sau:
CD
a(1.7)
a a
Trong trng hp ny, Ka c gi l hng s cn bng hot hay hng s cn
bng nhit ng, i lng ny ch ph thuc vo nhit (khng ph thuc vo hot
). Thay a = fC vo biu
thc (1.7):
q
Ka =
(1.8)
[C]
[A]m[Br...fAmfBtrong , Kc c
gi l hng s cn bng nng , i lng ny ph thuc vo nhit .
Cc hng s cn bng ca cc h khc nhau, v d hng s axit, hng s baz, tch
s ion ca nc, tch s tan ca cc cht kh tan, hng s bn v khng bn ca cc
phc cht ghi trong cc ti liu thng l cc hng s hot . Trong thc t, tnh
ton c n gin, khi tnh nng cc ion trong dung dch, hng s cn bng hot
thng c coi bng hng s cn bng nng , tc l ta b qua s tng tc tnh in
ca cc ion trong dung dch v coi h s hot bng 1. Kt qu tnh ton, nh vy s
thiu chnh xc. Nhng v ta thng dng cc dung dch long nn sai s c th nm
trong gii hn c th chp nhn c.
Trong cc chng sau, n gin ha vic tnh ton, h s hot thng c
coi bng 1.
Gi s chng ta phi xt cn bng trn m cc cht m, B, C, D, ... trong cn
tham gia vo cc phn ng ph khc (nh phn ng trao i proton, phn ng to phc
cht, phn ng to kt ta) th nng ca chng tham gia vo cn bng trn s gim i,
ngha l cc phn ng ph nh hng n cn bng . biu th nh hng ca
cc phn ng ph n cn bng , ngi ta thng dng mt dng hng s gi l hng s
iu kin. Gi [A'], [B'], [C'], [D'], ... l tng nng cn bng ca cc dng ca m, B,
C, D, ... trong dung dch th [A], [B], [C], [D] ch bng mt phn ca cc nng [A'],
[B'], [C'], [D'], tc l:
[A] = [A']am ; [B] = [B'] aB trong am, aB l cc h s nh
hn 1 l nhng i lng biu th nh hng ca cc phn ng ph ti nng ca m,
B, C, D, ... t do.
Thay cc nng cn bng [m], [B], ... trn vo h thc biu din hng s cn
bng nng ca cn bng trn, ta c:
= [C]
[D]q... = [C]p a C[D]q a D
= [C]p[D]q a C a D = K aCaD (19)
m
n
m m
n
m
n
[m] [B] ... [m'] a [B'] a B [m] [B] a aB a aB i lng K' trong h thc (1.9)
c gi l hng s cn bng iu kin, n khng nhng ph thuc vo nhit , vo
lc ion ca dung dch m cn ph thuc vo c nng ca cc cht khc tc l ph
thuc vo iu kin ca dung dch trong cn bng chnh (a) c thit lp. Cc v d
c th s c trnh by trong cc chng sau.
Trong cc phng php ha hc ni ring cng nh trong tt c cc phng php
ca phn tch ni chung, ngi ta thng nghin cu s dng cc loi cn bng chnh
sau y:
* Cn bng axit - baz (hoc cn bng trao i proton)
* Cn bng to phc.
* Cn bng kt ta.
* Cn bng oxy ha kh (hoc cn bng trao i electron).
Trc khi i vo xt c s l thuyt ca cc loi cn bng trn v ng dng ca
chng trong cc phng php ha hc cng nh ha l ca chng, chng ta hy cp
n nguyn tc ca cc phng php ha hc: phng php phn tch khi lng v
phn tch th tch.
K
p
CHNG 2
dung dch phn tch, thu ly kt ta, lc, ra, em nung ri cn kt qu.
V d: Khi cn phn tch lng st (Fe) trong mt dung dch ta c th dng phn
ng to kt ta Fe(0H) 3 bng thuc th nh NH 3, lc kt ta Fe(0H)3, nung v cn
dng Fe203, t khi lng Fe203 thu c ta d dng tnh c lng Fe trong dung dch
nghin cu.
14. Phng php in phn
Ngi ta in phn tch kim loi cn xc nh trn catt bch kim. Sau khi kt
thc in phn, em sy in cc ri cn v suy ra lng kim loi thot ra trn cc
bch kim. Phng php ny thng c dng xc nh cc kim loi trong mi
trng m pH = 7.
15. Phng php chng ct
Trong phng php ny cht em phn tch c chng ct trc tip hay gin tip.
Trong phng php chng ct trc tip, cht em phn tch c chuyn sang dng bay
hi ri hp th n vo cht hp th thch hp. Khi lng ca cht hp ph tng ln mt
lng tng ng vi cht hp th vo.
V d: Khi cn phn tch C02 trong vi ta c th phn hy lng cn mu trong
mt dng c ring bng axt ri hp th ton b kh C0 2 gii phng ra vo cht hp th
thch hp nh hn hp Ca0 v Na0H hay Ba(0H )2. Cn khi lng cht hp th trc v
sau khi hp th s tnh c lng C02 trong vi. Trong phng php chng ct gin
tip, ngi ta un cho bay hi ht cht cn phn tch. V d: C th xc nh hm lng
nc kt tinh trong cc loi mui bng cch sy di mt nhit xc nh.
Ni chung phng php chng ct khng phi l ph bin v n ch c p dng
khi mu phn tch c cha cht bay hi hoc d dng chuyn sang cht bay hi.
Sau y ta ch nghin cu 2 phng php chnh, l phng php kt ta v
phng php in phn.
2.3. Phng php kt ta.
2.3.1. Ni dung v yu cu ca kt ta trong phng php kt ta.
Phng php kt ta l phng php da vo vic cn sn phm tch ra bng phn
ng kt ta. Trong phng php ny ngi ta thc hin mt lot cc thao tc nh lc,
ra, sy, nung, ... Trong qu trnh nung, thnh phn ca kt ta c th thay i. V vy
ngi ta phn bit 2 dng: dng kt ta v dng cn. 2.3.1.1. Yu cu ca dng kt ta.
* Dng kt ta phi c tan nh th mi kt ta c hon ton cht cn xc
nh. Thc t cho thy rng i vi cc kt ta loi mB, v d: BaS04, mgCl, ... th tch
s tan phi b hn 10-8 mi s dng c cn tch s tan ln hn 10 -8 th khng s dng.
Cht phn tch c lm kt ta mt cch nh lng, v d kt ta ti 99,99%.
* Dng kt ta phi tinh khit, tinh th ht to khi lp l giy lc, gim bt
hin tng cng kt v d lc, ra c th tch ra khi dung dch mt cch nhanh
chng v thun li nht.
Kt ta v nh hnh v c bit l li ng t nh ml(0H)3 c b mt tip xc ln
nn hin tng cng kt y rt ln, kh ra v lc rt chm. Trong mt s trng
hp, ngi ta c th to iu kin thch hp thu nhn c kt ta tinh th ht ln.
2-
hon ton khi hm lng ion cn li trong dung dch khng vt qu 0,0002g. Thng
thng th i vi cc kt ta c tan b ta ch cn lng thuc kt ta tng ng vi
lng tnh theo phng trnh phn ng l thu c kt ta hon ton. Khi kt ta c
tan khng nh hoc cht phn tch trong dung dch kh long, m bo kt ta
hon ton ta cn tng lng thuc kt ta lm gim tan ca kt ta. C nhiu trng
hp vic tng lng thuc kt ta khng nhng lm gim tnh tan m cn lm t ng tnh
tan theo hiu ng mui, s to phc, mui axit tan, do kt ta l lng tnh ... Thng
ngi ta dng lng thuc th d gp 1,5 ln lng cn thit tnh theo phng trnh phn
ng. 2.3.2.2. Nng thuc th.
i vi kt ta l dng v nh hnh hay tinh th ta c yu cu v nng khc
nhau.
* Kt ta v nh hnh:
Vi kt ta v nh hnh th tt nht l kt ta t cc dung dch c, nng. Khi lm
kt ta v nh hnh ta cn ch n xu hng d to thnh dung dch keo ca chng.
Mun lm ng t keo th ngi ta cho thm cht in ly no c ion khc du vi ion
b hp ph: cc mui amonium hoc cc axit (nu axit khng lm tng ha tan ca kt
ta). Sau khi kt ta xong d lc v gim s nhim bn do hp ph, ta pha long dung
dch gp i bng nc ct nng. Lc ny cn bng hp ph s b ph v mt phn ion b
hp ph s li ri b mt kt ta i vo dung dch. Kt ta thu c s chc, t b nhim
bn. Sau khi lm kt ta phi lc v ra ngay ch khng nn lu, lu l bt li v
trong mt s kt ta c th b c qunh li khng ra sch c. Ngoi ra khi lm kt ta
v nh hnh ta thng dng cc dung dch kim cho nn kt ta s b nhim bn cc cht
kh bay hi. V d Si02 t thy tinh ln vo.
* Kt ta tinh th
Vi kt ta l tinh th, c kt ta ln ht ta phi lm gim qu bo ha ca
dung dch bng cch kt ta t dung dch long. tng tan S ca kt ta trong qu
trnh kt ta ngi ta tng nhit hay thm cht no tng tan. Sau khi kt ta
xong cn lm mui kt ta bng cch ngm mt thi gian kt ta vo trong nc ci
thu c kt ta c kch thc ln, ng u, d lc, d ra. Ni chung thu c kt ta
tinh th phi tun theo 5 nguyn tc (xem trang 129). C ch ca qu trnh lm mui kt
ta tinh th nh sau:
V tinh th ln c ha tan b nn dung dch bo ha i vi tinh th ln vn cha
bo ha i vi tinh th b nn tinh th b phi tan ra. Lc ny dung dch li thnh qu
bo ha i vi tinh th ln v cht tan li bm ln b mt tinh th ln. By gi dung dch
li thnh cha bo ha i vi tinh th b do tinh th b li tip tc tan ra. Nhit
tng s lm tng tc lm mui kt ta. Sau khi lm mui ta c khng nhng mt kt
ta d lc m cn tinh khit hn. i vi cc loi kt ta keo k nc th hiu qu ny
khng r lm v trong vi trng hp cn cho kt qu xu. V d ngi ta xc nh c
l lng cc ion Co2+, Ni2+, Zn2+ b kt ta Fe(0H)3 ko theo s tng dn theo thi gian.
iu c ngha l c s hnh thnh dn nhng hp cht ha hc (cc ferit) gia
hydroxyt st v cc cation k trn. gim s hao ht do tnh tan, trc khi lc ngi ta
thng lm lnh lm gim tnh
tan ca kt ta.
16.
Lng cht phn tch.
Lng cn cht ly phn tch phi khng qu nh hoc qu ln. Lng cn ln
qu s thu c qu nhiu kt ta v gy kh khn cho vic lc, ra, nung. Tri li
lng cn qu nh th dung dch sau khi ph mu kh long v c th kh tch hon
ton cht cn phn tch, do kt qu phn tch s kh chnh xc. Theo Tanan-aep lng
cn phi ly th no cho lng cn kt qu phn tch vo khong 0,01 ng lng
gam i vi kt ta l tinh th v 0,005 ng lng gam i vi kt ta l v nh
hnh.
17.
Nhit .
i vi kt ta tinh th th vic un nng c tc dng lm tng tan, lm gim
qu bo ha tng i v gim c s trung tm kt tinh ban u, to c kt ta tinh
th to ht.
i vi kt ta v nh hnh, vic un nng gip ng t v lm to ht.
i vi kt ta c tan tng khi un nng th trc khi lc phi lm ngui v
phi ra bng nc ra ngui. i vi kt ta keo c tan b nh Fe(0H)3 th phi lc
nng v ra bng nc ra nng trnh s pepti ha. 2.3.3. Lc, ra, lm kh v nung
kt ta.
18.
Lc kt ta.
Khi lc ngi ta thng dng giy lc khng tn l giy lc c lm sch gn
ht cc cht v c bng cch ra vi HCl v HF. Khi chy chng ch li mt lng
tro khng ng k, lng ny c ghi v bc cc gi giy lc khng tn. Giy lc
khng tn c nhiu loi dy mng khc nhau ng vi kch thc ca cc phn t kt ta
cn lc. V d mun lc cc kt ta keo v nh hnh rt kh lc th ta nn dng giy lc
mng nht, chy nhanh nh giy bng hay en. Mun lc a s cc kt ta khc th
dng loi giy trung bnh (bng trng) v cui cng mun lc nhng kt ta rt b ht
nh BaS04 hoc CaC204 th nn dng loi giy dy nht (bng xanh).
19.
Ra kt ta.
Mc ch ra kt ta l ui ht cht bn, k c dung dch nc ci dnh kt
ta.
Thnh phn nc ra: c 4 trng hp
* Ra bng dung dch thuc kt ta: Ch trong nhng trng hp him c khi
ha tan ca kt ta l rt b ta mi phi b qua bin php ny. Khi ra kt ta ta cn
phi cho thm vo nc ra mt ion ca kt ta, v d dng mt dung dch long ca
thuc kt ta ra. V tch s hot cc ion l hng s nn khi tng nng ca mt
ion trong dung dch th ha tan ca kt ta s gim n mc c th b qua c. Tt
nhin l ion thm vo (hoc mt cht in gii no khc c cha ion ca kt ta) phi
l mt cht d bay hi khi nung ta c th ui n ra ht khi kt ta.
* Ra bng dung dch cht in ly: Mun ngn nga hin tng ha keo ta
khng nn ra kt ta bng nc ct m nn dng dung dch long ca mt cht in ly
no . Lc by gi cc ion b hp ph trc s b ra sch v kt ta s li hp ph cc
ion ca cht in ly dng ra, y c s hp ph thay th. Cht in
N
22.
Ngun in:
Ngun in thng dng khi in phn l cc c-qui kim hay axit c th khong
12V hay 36V. Ngi ta thng dng my pht in mt chiu hay chnh lu.
23.
Cc thit b o:
24.
Cc xon
Cc li
Cc bt
Ch yu l cc ng h o in nh vn k, ampe k.
Hnh 2.1: Cc loi in cc bch kim thng dng
2.4.2.4. Cc thit b khc:
Bin tr con chy, my khuy in th k. Ngy nay ngi ta ch to cc my in
phn chuyn dng trong phng th nghim.
25. ng dng ca phng php khi lng.
Khi lng cht phn tch ln th phng php khi lng l phng php tin
cy v chnh xc. Phng php ny cho php xc nh hu ht cc nguyn t cn gp
trong thin nhin. Nhc im ca phng php l mt nhiu thi gian, nhiu khi khng
p ng c nhu cu kim tra nhanh trong nghin cu v sn xut. Tuy vy v c tin
cy v chnh xc cao cho nn n nay phng php ny vn c coi l phng php
trng ti nh gi tnh ng n ca cc kt qu phn tch theo cc phng php khc
nhau.
26. Phng php phn tch th tch
27. i cng
Khc vi phng php khi lng, phng php phn tch th tch khng cn c
vo khi lng sn phm phn ng m cn c vo th tch thuc th em dng cho phn
ng suy ra lng cht cn xc nh. Thuc th y bit nng chnh xc. Gi
s cn phn tch mt dung dch cht m, ta phi dng thuc th l dung dch cht B
bit nng chnh xc ri cho tc dng theo phn ng:
m+B=C+D
Phi cho dung dch cht B vo tc dng vi cht m th no cho lng cht B tc
dng vi cht m va theo phng trnh phn ng trn. Theo nh lut ng lng
hoc nh lut hp thc, ta d dng tm ra nng cht m. Phng php ny nhanh hn
phng php khi lng. Ngi ta ch cn o chnh xc th tch ca thuc th em dng
m khng cn tch, ch ha kt ta v cn. Vn quan trng y l phi c bin php
bit lc no l phn ng hon thnh.
28. Mt s nh ngha v khi nim
dung dch cht xc nh m tin hnh phn ng phn tch gi l qu trnh nh phn
(s nh phn) hay s chun .
+ Thi im m cht B thm vo va tc dng ht vi cht m theo phng
trnh phn ng gi l im tng ng.
+ nhn bit c im tng ng thng ngi ta dng cht ch th. Cht ch
th c c tnh thay i mu ti im tng ng trong qu trnh nh phn. Thi im
m mu ca ch th thay i r rt da vo ta kt thc s nh phn c gi l
im kt thc s nh phn hay im cui.
+ Trong trng hp l tng th im kt thc nh phn trng vi im tng
ng. Nhng trong thc t im kt thc nh phn thng sai lch vi im tng
ng. iu ny gy ra sai s cho php nh phn.
+ Dung dch cht B bit nng chnh xc gi l dung dch chun (hay tiu
chun). C hai phng php pha dung dch chun:
* Cn trn cn phn tch (chnh xc n 0,0002g) mt lng cht no , sau
ha tan vo bnh nh mc. Bit c lng cht (g), th tch dung dch thu c, ta d
dng tnh chun ca n: T = g/ml.
* Trong thc t pha dung dch chun ngi ta thng dng cc ng chun
"ixanal". l nhng ng thy tinh c hn kn 2 u, trong c cha mt lng
cht kh no c cn chnh xc hoc mt th tch chnh xc ca dung dch chun
cn thit pha 1 lt dung dch vi nng bit chnh xc, v d: 0,1N; 0,05N ...
Dung dch chun bit nng chnh xc nh trong trng hp ny gi l dung
dch gc v cht tng ng gi l cht gc, dung dch gc cn gi l dung dch tiu
chun.
Yu cu ca cht gc
+ Phi tinh khit v mt ha hc, tp cht khng ln hn 0,05 - 0,1%, c th kt
tinh li c v sy kh mt nhit nht nh.
+ Thnh phn ha hc phi ng ng vi cng thc ha hc. V d cc tinh th
ngm nc phi ng vi s phn t theo cng thc ha hc.
+ Cht gc v dung dch tiu chun phi bn trong thi gian gi gn v nng
phi khng i theo thi gian.
+ Mol ng lng ca cht gc cng ln cng tt tng chnh xc khi xc
nh nng ca dung dch.
S d gi l dung dch tiu chun v n c s dng xc nh nng ca cc
cht khc.
Nhng trong thc t khng phi mi dung dch chun u p ng c yu cu
trn. V d HCl, Na0H . Do vy i vi loi cht ny ngi ta pha vi nng gn ng
(dng ng ong, cn k thut). Sau ngi ta dng dung dch chun gc xc nh
li nng ca dung dch trn. V d nng ca dung dch Na0H c th xc nh bng
dung dch gc l axit oxalic (H2C204.2H20). Dung dch chun m nng ca n ngi
ta xc nh c nh dung dch gc gi l dung dch c chun ha hay dung dch
chun.
Trong thc t nng ca dung dch chun khng phi lc no cng c xc
nh bng mt dung dch gc no . V d xc nh nng dung dch Na0H c
th dng dung dch chun HCl, nng ca dung dch ny li c xc nh bng dung
dch gc khc. V d: dung dch gc borat natri Na 2B407.10H20 hay Na2C03 khan. Bng
phng php ny c th tit kim c cht gc nhng li km chnh xc hn v sai s
s l tng sai s ca cc php chun .
C trng hp ngi ta xc nh nng bng phng php trng lng. V d
xc nh nng HCl c th theo mgCl bng cch cho dung dch HCl tc dng vi dung
dch mgN03.
Cui cng khi phn tch cc hp cht t nhin hay cc sn phm cng nghip
ngi ta dng cc mu tiu chun xc nh nng ca dung dch chun. Mu chun
l mu trong c cha nguyn t cn phn tch nhng bit nng chnh xc. V d
khi xc nh Mn trong thp, ngi ta dng dung dch chun l Na3ms03, nng ca n
c xc nh bng mu thp chun c cha mt hm lng Mn chnh xc bit trc,
hoc khi xc nh ng trong ng thau th xc nh nng ca dung dch chun
Na2S203 bng mu chun ng thau bit trc hm lng ng, v.v... Dng mu
chun c li ch l tt c cc thao tc v cc yu t nh hng n kt qu phn tch l
hon ton ging nhau khi xc nh nng dung dch chun cng nh khi thc hin
phn tch mu cha bit. V vy chnh xc tng ln. 2.6.3. Cc phn ng dng trong
phn tch th tch
Mt c im quan trng ca phng php phn tch th tch l khng s dng d
thuc th m lun theo ng phng trnh phn ng, tun theo nh lut ng lng.
Nh vy r rng l khi nh phn phi xc nh c im tng ng. Trong mt s
trng hp vic xc nh im tng ng rt d dng, da vo s thay i mu ca
dung dch trong qu trnh chun . V d nh phn dung dch FeS0 4 bng KMn04 trong
mi trng axit:
8H+ + 5Fe2+ + Mn04- -- 5Fe3+ + Mn2+ + 4H20
Mi ln thm 1 git KMn04 th mu bin mt rt nhanh v ion Fe 2+ kh mu tm
ca Mn04- n Mn2+. Nhng khi ton b Fe2+ b oxy ha ht th mt git tha KMn0 4 s
lm cho dung dch chuyn sang mu hng hoc tm nht. iu ny ni ln rng im
tng ng qu hay ni cch khc im kt thc nh phn xut hin. Nh vy r
rng l chng ta khng kt thc nh phn ti im tng ng m hi qu mt t v
do s xut hin sai s chun . V nng ca dung dch KMn0 4 rt long v lng
tha khng ti mt git do sai s rt nh v c th b qua.
Phn ng dng v d trn gi l phn ng t ch th. Nhng trong thc t phn
ln cc php nh phn phi dng ch th t ngoi vo, v d khi xc nh nng Cl dng dung dch chun l mgN03 vi ch th l K2Cr04, hoc trong phng php trung ha
ngi ta dng metyl da cam, phenolphtalein.
Tm li, nhng phn ng ha hc dng trong phn tch th tch phi tha mn cc
yu cu sau:
* Cht nh phn phi tc dng hon ton vi thuc th theo mt phng trnh
phn ng xc nh, ngha l theo mt h s t lng xc nh.
* Phn ng phi xy ra rt nhanh. i vi cc phn ng chm, cn lm tng tc
ca chng bng cch un nng hoc dng cht xc tc thch hp.
*Phn ng phi chn lc, ngha l thuc th ch tc dng vi cht nh phn
H3PO4
H PO
Ca(OH)
2 V d 3: i vi cc phn ng trao i, to phc n l s
in tch m hay dng ca mt phn t cht tham gia vo phn ng cho.
K4[Fe(CN)6] + 2CuSO4 = Cu2[Fe(CN)6] + 2K2SO4
= M = 378 = Q45
K [Fe(CN)6]
6KCl
= -4
M = 378 = 126
Q4,5g
K4[Fe(CN)6]
cht tan c trong mt gm hoc 1 microgam cht tan trong 1 gm dung dch. Mt cch
tng qut ta c:
Khi lng cht tan (g) x10Fe.ml.
6
(ppm) Khi lng dung dch (g) V d: Dung dch Au3+ nng 1 ppm, tc l dung
dch c cha 1 g Au trong 1g hoc 1mg Au trong 1kg dung dch. i vi cc dung dch
nc rt long th c th coi gn ng khi lng ring ca nc bng 1g/ml hoc 1kg/l.
Do , 1ppm = 1 g/ml hoc l 1 mg/l.
i vi cc dung dch long hn, ngi ta dng phn t, k hiu ppb (parts per
billion)
Cppb ,Kh: lng, ch *:m (g) x109(ppb)
Khi lng dung dch (g)
2.6.7. Cch tnh kt qu trong phn tch th tch.
Vic tnh kt qu ph thuc vo cch biu din nng v cch phn tch. Nguyn
tc chung l da vo nh ngha nng , phng trnh phn ng chun , nh lut
hp thc hoc nh lut ng lng m tnh kt qu phn tch.
* Trng hp chun trc tip.
Cch tnh theo nh lut hp thc: Da vo th tch, nng dung dch chun v
phng trnh phn ng chun tnh c lng cht cn phn tch theo s milimol
hoc s mol.
V d 1: Tnh nng mol ca mt dung dch NaOH bit rng khi chun 20ml
dung dch th phi dng va ht 22,75 rnl dung dch HCl 0,1060M.
Phn ng chun : ^
NaOH + HCl NaCl + H2O
S milimol NaOH bng s milimol HCl:
CNaOH x 20 = 0,1060 x 22,75
Suy ra:
CNaOH = (0,1060 x 22,75) : 20 = 0,,1260 M
V d 2: Khi chun 0,2275g Na2CO3 tinh khit n CO2 phi dng va ht
22,35ml HCl. Tnh nng mol ca dung dch HCl .
Phn ng chun : Na2CO3 + 2HCl - 2NaCl + CO2 + H2O
S mol Na2CO3 bng 0,5 s mol HCl.
S mol HCl = (0,2275 : 106) x 2
Nng dung dch HCl = CHCl = (0,2275 : 106) x 2 : 0,02235 = 0,1920M. Cch
tnh theo nh lut ng lng:
Khi tnh theo nng ng lng th cn da vo nh lut v ng lng l:
S mili ng lng mol ca dung dch chun bng s mili ng lng mol cht cn
xc nh phn ng vi nhau. tnh c khi lng cc cht phn ng phi bit
khi lng mol ng lng ca cc cht .
V d 3: Tnh nng ng lng ca dung dch Na 2S2O3, bit rng khi thm
lng d dung dch KI tinh khit vo 20 ml dung dch K 2Cr2O7 0,05N cha axit sunfuric lm mi trng th chun lng I2 thot ra bng 19,80 ml dung dch Na2S2O3
.
Mili ng lng mol Na2S2O3 = 19,80 x NNaSO = s milimol ng lng K2&2O7
= 20 x 0,05. Do , NNa S O = (20 x 0,05) : 19,80 = 0,0506 N.
2-
25.0,0415 - 3,7.0,2
1000
Khi lng mol ng lng ca Cr l M:3. Phn trm Cr c trong thp l: 25 0.04103,7.02
. -100- = 0,4595%
1000
3 1,075
2-
24,2.0,0962.207,2.100 = 14 55%
1000.3.1,105
'%
hin vic tnh kt qu v theo nh lut v ng lng, cc cht phn ng vi nhau theo
nhng ng lng mol bng nhau, tc l s ng lng mol ca S 2O32- bng s
ng lng mol ca Pb2+. V mt ion Pb2+ to nn mt phn t PbCrO 4 m CrO4 b
kh thnh Cr3+ vi s nhn 3 electron, nn ng lng mol ca PbCrO 4 bng 1/3 khi
lng mol ca n, v vy cng thc tnh trng vi cng thc u tnh theo nng mol.
2-
BI TP
36.
xc nh hm lng ca CaCO3 trong vi ngi ta cn 0,2560g
mu, ha tan thnh dung dch v kt ta ion Ca2+ di dng CaC2O4. Sau khi lc, ra v
nung kt ta , cn c 0,216g CaO. Tnh hm lng CaCO3 trong mu. CaCO3 =
100, Cao = 56.
37.
Khi phn tch dung dch c chit ra t mt mu t, ngi ta tm c
cc kt qu sau:
Hp cht CaO SO3 MgO CO2 Hm lng %
7,59 5,61 2,20 5,29
T cc s liu trn, hy tnh hm lng ca cc mui MgCO 3, CaCO3, CaSO4 trong
mu t.
38.
Khi phn tch mt mu bari clorua ngi ta tm thy hm lng ca bari
l 56,22%, ca nc kt tinh l 14,73%. Tnh thnh phn % ca bari trong bari clorua
khan.
39.
Phi dng bao nhiu ml dung dch (NH4)2C2O4 4% thc t kt ta ht
canxi c trong 0,4154g vi c hm lng CaO l 43%. Th tch cui cng ca dung
dch khi kt ta l 250ml, canxi c coi nh kt ta hon ton nu lng CaC 2O4 tan
trong dung dch khng qu 10-4g/l. TCaC O = 2,57.10-9, CaC2O4 = 128,
Cao = 56, (M4)2C204 = 124.
40.
Phi thm bao nhiu ml H 2SO4 c 98% (d = 1,84) vo 300 ml nc
dng lng dung dch ra kt ta SrSO 4 v lng kt ta mt i khng qu 10 -4g
TaSO = 2,8J0-7, SrSO4 = 183,7.
41.
Hy tnh mt phn t Na2CrO4 ngm bao nhiu phn t nc, nu em
phn tch trng lng 0,4927g mui ngm nc th cn c 0,1095g Cr 2O3. Cr2O3 =
152; Na2CrO4 = 162; H2O = 18.
42.
xc nh hm lng bari trong mt mu BaCl 2.2H2O, ngi ta cn
0,6531g mu, ha tan thnh 250ml dung dch, ly ra 50ml kt ta ion bari di dng
BaSO4. Sau khi lc, ra, sy v nung kt ta thu c 0,1241g BaSO 4. Tnh hm
lng bari trong mu BaSO4 = 233, Ba = 137.
43. Hong Minh Chu, T Vn Mc, T Vng Nghi. C s ha hc phn tch, NXB
KH & KT, 2002.
44. Nguyn Tinh Dung phn I, II, III. Ha hc phn tch. NXB Gio dc, 2000.
45. Trn T Hiu, Ha hc phn tch, NXB HQG H Ni, 2002.
46. Trn T Hiu, T Vng Nghi, Hong Th Tn. Bi tp Ha hc phn tch, NXB
H&TH Chuyn nghip, 1984.
47. B.H.AneKceeB, KaniHecTBeHHbi aHani3, MocKBa, H3gaTej[bcTBo "XiMira",
1972
48. B.H.AneKceeB, KonecTBeHHMH aHani3, MocKBa, H3gaTej[bCTBo "XiMira",
1972
CHNG
CN BNG AXIT
30
Axit
Baz
HF
CH3COOH
H2O
NH4
Al3+.H2O
NH3
SHOH
+
F
+ HCH3COO+
+ H+
OH- + H+ NH3 +
H+ Al(OH)2+ +
H+ NH2 + HS+
2+ H+
O2- +
31
H+
Baz
V d:+ S-H+ Axit
+ SH3O-
32
Axit
Baz
HCl, H2SO4, ...HSO4 , NH3, C6H5NH2, NaOH, ...0H-,
HCO3-, ... H3O+, NH4+, Cl--, ... NH2(CH2)2NH3+, ...
...
-
33
Axit
(1)
H2S
HClO4
H2O
N
H
4
Baz (2)
H2O
CH3OH
CO3
+
+
2-
NH2Axit
(2) H3O
-
+
+
CH3OH2
HCO3
NH3
Baz (1)
HSClO4
CHNH3
-
34
35
51.
L [Axit][OH ]
36
37
Cc dung mi c cha proton gi l dung mi protolit, l nhng hp cht ha
hc c kh nng cho v nhn proton, cc dung mi ny tham gia trc tip vo qu trnh
tng tc proton ca phn ng axit - baz. Dung mi protolit chia lm 3 loi: dung mi
lng tnh, dung mi axit v dung mi baz. Cc dung mi protolit c kh nng t phn
ly thnh ion.
Dung mi lng tnh phn t ca chng va c kh nng cho va c kh nng
nhn proton. V d nh dung mi nc, ru, xtn, nitril, .
Dung mi axit l nhng hp cht m phn t ca chng c kh nng cho proton
mnh hn kh nng nhn proton. Loi dung mi ny ch th hin kh nng nhn pro-ton
i vi cc cht c kh nng cho proton mnh hn dung mi. V d: HCOOH,
HCH3COO, H2SO4, .. .
Dung mi baz l nhng hp cht m phn t ca chng c kh nng nhn pro-ton
mnh hn kh nng cho proton. Chng ch th hin kh nng cho proton i vi cc cht
c i lc vi proton mnh hn n. Cc cht nh amniac lng, piridin, hy-drozin v
nhiu loi amin thuc loi dung mi ny.
phn ly ca axit, baz ph thuc vo bn cht axit, baz v ph thuc vo bn
cht dung mi. Ngi ta ly dung mi khng phi l nc m l nhng cht c tnh
kim yu hn nc, v d dung mi l C2H5OH th axit nitric (HN03) tr nn hi yu i.
Trong axeton hay C6H5N02 tt c cc axit mnh trong nc tr HCl0 4 v H2S04 tr
nn mnh va phi.
i vi nhng dung mi c i lc i vi proton khng mnh lm c ngha l d
dng nhng proton, v d trong H2S04 khan th ch c HCl04 l cn c i lc i vi
proton, tc vn l axit mnh cn HN03 th hin tnh cht ca baz bi n ly proton ca
H2S04 to nn ion nitron [N03H2]+ nh l axit cation ging nh NH4+. Cc axit hu
c, ru, te v mt s cht khc trong dung mi ny u tr thnh baz.
i vi nhng dung mi c tnh cht kim mnh hn nc, v d NH3 lng th mt s
axit yu trong nc tr nn axit mnh. * S phn ly ca dung mi.
Hng s t phn ly: Cc dung mi protolit c kh nng t phn ly thnh ion. S
phn ly ca dung mi c o bng hng s t phn ly K S. Gi s c dung mi S c th
t phn ly thnh ion theo cn bng sau:
2S ^ SH+ + SHng s phn ly KS tnh nh sau: KS = aSH+ .as- (a: hot )
Vi dung mi nc, ta c: 2H20
H30+ + 0H-
do :
2 =
H 0
H30+ .a0H-
25 C
S t phn ly nh trn ca dung mi thc cht l phn ng axit - baz, trong mt
phn t dung mi ng vai tr axit, cn phn t kia ng vai tr baz. Sau y nu mt
s hng s t phn ly ca mt s dung mi (bng 3.3).
38
PKS
32,32
26,50
24,70
20,84
20,30
19,33
18,95
17,86
17,30
Dung mi
Propylenglycol
Ru metylic
Etylenglycol
Anhydrit axetic
Nc
Axit axetic
Axit foocmic
Monoetanol amin
Axit sunfuric
PKS
16,76
16,70
15,60
14,50
14,00
12,60
6,30
5,14
3,62
]
c hng s cn bng: K = _ :----------[H20]V trong dung dch long [H20] l mt hng s nn c th vit:
KH2O]2
2
H2O
= [H3O+HOH-] = K
-14
39
ngc li, tch s nng H30+ v 0H- phi lun bng 10-14. c thun tin biu
din axit ca dung dch, ngi ta dng khi nim ch s hydrogen - k hiu l
40
=K
[HA]
HO
(3.9)
v
'
[H+][0H-] = K 2
(3.10)
[HA]
+
[A ]
=
CA
+
CB
(3.11)
[Na+]
+
[H+]
=
[0H ]
+
[A ]
(3.12)
[Na+] = CB
^ (3.13)
9
Hai biu thc (3.9) v (3.10) biu din hai cn bng (3.7) v (3.8). H thc (3.11)
biu din nh lut bo ton khi lng i vi A-. H thc (3.12) biu din
41
tnh trung ha in ca dung dch. H thc (3.13) th hin mui NaA l mt cht in ly
mnh phn ly hon ton.AT 5 phng trnh trn vi 5 n s ta suy ra:
- [H
] = KA C
+ ] + [CH ] (3.14) A CB + [H + ] - [CH-]
55.
Tnh pH ca dung dch axit mnh.
Cc axit mnh thng gp u l n axit nh: HCl, HNO 3, HBr, HI, ... ch tr
H2SO4 l a axit c K1 = 00 v K2 = 10-2.
Axit mnh trong nc phn ly hon ton (ngha l cho proton hon ton) nn cn
bng (3.7) chuyn hon ton v pha phi:
HA H+ + A- [ do [HA] = 0. Nhng ta li bit nng [H+] do HA phn
ly ra theo (3.7) bng CA v nng [H+] do nc phn ly ra theo (3.8) bng [CH-].
Nng cn bng [H+] bng tng nng ca H+ do HA v H2O phn ly ra.
Vy:
[H+] = CA + [CH-] (3.15) Cng c th suy cng thc (3.15) t cng thc
tng qut (3.14) vit di dng:
[H
+ B +[H +] W ] ) = CA - [H+] + [CH-]
-
](C
42
[H
+] Phng trnh (3.19) dng tnh chnh xc pH ca dung dch baz mnh. Nu
nng CB ca baz tng i ln hn 102
-7
th [OH-] = CB. Do :
[H+] = -K
-=K
(3.20) [OH ]
Nu CB < 10
H20
- [H ]
(3.22)
Cng thc (3.22) cng p dng c khi [OH-] << [A-] v theo phng trnh phn
ly ca axit: HA r=s H+ + A-, nu [H+] >> [OH-] ngha l nc hu nh khng phn ly th
[H+] = [A-]. Cng thc (3.22) thng c p dng khi KA >> 10-7.
Nu [0H-] << [H+] v [H+] << CA th ta li c:
[H + ] = IH^ ; [H + ] = VKACT (3.23)
Cng thc (3.23) cng c p dng khi [OH-] << [H+] v [A-] << [HA] v nu
coi [H+] << CA tc l coi nh HA khng phn ly, ngha l [HA] = CA v v [OH-] <<
[H+] nn [A-] = [H+]. Vy iu kin [A_] << [HA] tng ng vi iu kin [H+] <<
CA. Cng thc (3.23) thng c p dng khi in ly a ca axit HA nh hn
Ca2 '
0,05. V theo nh lut pha long Ostvand th K =--------nu cht in ly yu l
dung
1-a
dch khng long lm c th n gin cng thc bng cch b qua gi tr in ly a bn
cnh s 1:
K
KC
K = Ca2; a = , ; a < 0,05 tc J < 0,05; < 0,025 hay > 400.
ve
ve
CK
C
i vi trng hp axit yu th ta c:
43
cn bng cc ion v cc phn t khc trong dung dch. C th dng iu kin (3.24),
nhng thun li nht l dng cch gii theo logarit nng . Tuy vy trong cc php tnh
gn ng ta c th dng cng thc (3.22) v (3.23).
44
V d 1:
Tnh pH ca dung dch axit axtic CH3COOH 10-2M vi KA = 1,75.10-5 (PKA =
4,75).
e
10V = - = 571 > 400 nn c th p dng cng
thc (3.23). Ta tnh
KA
1,75.10 c: [H+] = VKAcA = V1,75.102
5
-5
-4
v pH = 3,26. V d 3:
Tnh pH ca dung dch HCN 10-4M c KA = 4,8.10-10. Trng hp ny phi dng
cng thc (3.25) tnh [H+] = V48 10.10 4 + 10-14 = 10-6,62 ; pH = 6,62.
3.2.3.5. pH ca dung dch baz yu.
Nu cho mt baz yu vo nc th tnh pH ca dung dch ta c th p dng cng
thc tng qut vi iu kin eA = 0. Cng thc by gi c dng:
[H + ] = KA [OH ] - r[H +J (3.26) p dng cng thc ny ta c cc trng
hp sau:
-
C^OH
[OH ]
Hoc 2- = KA
; [OH-]2 + KB[0H-] - KBCB = 0
[OH-]
eB - [OH-]
H
_
K + JKB +4K C
Gii ra ta c: [OH ] = ------------------------- (3.27)
B
s -C
K
> 400.
Ch :
Cng thc tnh pH ca mt dung dch baz yu c th thu c bng cch thay cc gi
tr eA, KA, [OH-]. [H+] trong cng thc tng qut (3.14). V d 1: Tnh pH ca dung dch
NH3 10-2M c PKB = 4,75. Theo cng thc (3.28) ta c th tnh c: [OH-] = ^KBCB
= 10-4,75.10-2; rt ra
pH = 10,62.
-5
45
V d 2: Tnh pH ca dung dch axetat natri 0,05M bit KA = 2.10-5. Ta bit axetat
natri l mt mui ha tan vo nc n phn ly hon ton cho 2 ion: NaCH3COO ^
Na+ + CH3COOAnion axetat l mt baz yu:
CH3COO" + H2O ^ CH3COOH + OH tnh pH ca dung dch baz yu ny ta dng cng thc
(3.28) vi ch
1
-14
4
K
10
, . _______ 10
rng: K
= ^ngha l K
= 270^. Do : [OH-] =
^270^0,05 = 5.10
pOH = 6 - lg5 = 5,3 ; pH = 14 - 5,3 = 8,7.
3.2.3.6. pH ca dung dch axit yu v baz lin hp vi n.
Nu ta cho vo nc mt axit A v mt baz B lin hp vi n th lng ion H+ c
th tng ln hoc gim i. Ty theo dung dch s tr nn axit hay baz, ta c th chia ra
2 trng hp sau:
-6
+ Khi dung dch l axit: ngha l [H+] >> [OH
] th t cng thc tng qut ta
B H,O _B
rt ra:
[H + ] = K
-[H
+] (3.29)
A^ (3.30)
+[OH- ] (3.31)
CB - [OH- ]
46
47
thc (2.30) ch cn l:
CB 100
CC
[H + ] = K
<
AA
C
-B
C
48
H+.
V d: Ca(OH)2, Na2CO3, Na3PO4
49
2-
CO 2-
HCO -
HCO -
H CO
2CO3 HCO-
1H
H2O[H+] - K
CB[H+] - K
cui cng.
H 2O
= 0 (3.34)
* i vi a baz yu:
pH = 7 + i(pKcui cng + lgCB) (3.35)
V d: Tnh pH ca dung dch Na2CO3 0,1M. Bit rng H2CO3 c: pK1 = 6,32; pK2
= 10,3.
p dng cng thc (3.35) ta tnh c:
pH = 7 + -2(pK2 + lgCB) = 7 + -2(10,3 + lg10-1) = 11,65.
* a baz l phn t: Cch tnh pH cng tng t nh trn.
3.2.3.9. pH ca dung dch hn hp axit hay hn hp baz
Cch tnh pH ca cc hn hp axit hay hn hp baz kh phc tp. y chng ta
ch nghin cu trng hp n gin: Nu nng ca axit hay baz khng chnh lch
nhau nhiu lm tc l gn xp x nhau, ta c th tnh pH ca cc hn hp gn ng
nh sau:
Nghin cu cch tnh pH ca hn hp 2 axit A1 + A2 c hng s axit tng ng KA1,
KA2 v nng CA1, CA2 (t trng hp ny s suy ra mt cch tng t cch tnh pH
ca hn hp 2 baz).
C 2 trng hp:
* Nu KA1 > KA2: Trng hp ny gn ging nh mt a axit, ta s tnh pH ca
dung dch hn hp theo A1 (v A1 mnh hn A2) bng cch p dng 1 trong 3 cng thc:
*Nu A1 l axit mnh th: pH = -lgCA1
*Nu A1 l axit yu th: pH = -2 (pKA1 - lgCA1)
*Nu A1 l axit trung bnh th: [H+]2 + KA1[H+] - KA1CA1 = 0
50
'
CH3COOH/CH3COO-
NH /NH3 '
[A
4 4
A
[A1], [A2], [B1], [B2]: nng ca cc axit, baz ca cp A1/B1, A2/B2 khi
trng thi cn bng.
Nu nng ban u ca A1 trc khi tng tc l CA1 v ca B2 l CB2 th khi t
n cn bng gi s c mt lng X ca A1 phn ng vi cng mt lng X ca
B2 to ra cng mt lng X ca B1 v A2. Ta c:
[B1] = [A2] = X; [A1] = CA1 - X v [B2] = CB2 - X.
[A ] [A
Do :
[B ] [B ]
= lg
lg
B2
-X
=C
B2
-X
[A1 ][A2 ]
A1-X
X CA1- X
51
'AI
2-
CB
CB ta c
?
+
= 9,2; pK^ /CH,COO =
4,8.
Trong dung dch M4Cl = NH4+ + ClCH3CO0NH4 =
M4+ + CH3COOAi B2
Cl
NH
3COOH
52
Axit NH4+ ca cp NH4+/NH3 v baz CH3C00- ca cp CH3COOH/CH3COOquyt nh pH ca dung dch. Khi thm 4 mol NH 4Cl vo dung dch CH3C00NH4 th
nng ban u ca A1 s l CA = 5 mol/lit, ca B2: CH3C00- s l CB = 1
c1
mol/lit. Vy ta c: C = CA = 5CB
m = 5.
A1 Thay cc gi tr vo (3.36b) ta c: pH = -2 (9,2 + 4,8 - lg5) = 6,85.
B2
m dung
Kh nng m ca dung dch m khng phi l v hn v khi thm mt lng
tng i ln axit mnh hay baz mnh th pH s thay i kh nhiu. c trng cho
tc dng m ca dung dch, Vanslyko a ra khi nim m dung p (hay m nng),
l s mol baz mnh hay axit mnh c th cho vo 1 lit dung dch m pH ca
dung dch ch thay i 1 n v.
53
p = ^-
= -4^ (3.37)
v
dpH dpH
Trong :
da: s mol axit mnh cn thit thm vo 1 lt dung dch m pH ca dung dch
gim dpH (c du -).
db: s mol baz mnh cn thit thm vo 1 lt dung dch m pH ca dung dch
tng dpH (c du +).
Theo cng thc bit ta tnh pH ca dung dch m:
54
CB
A
B
C
pH = PKA + lg}
1 CA
ln[H
+
] d[H+]
2,30
3
1
pH = -lg[H+] pH =
-2,303[H ]
1
-2,303
dlnx = dpH = - _
db
x 2,303[H]
ddpH
ln[H ]
Do : p
db
db
d[H
]
[H+]
=KA(
3.38)
(3.3
9)
55
db
d[H ]
56
(3.42
)
A A
A(C
A+CB
5)
)
=> p
2,303-:
0,576C
(3.4
6)
57
c
Do tch Ba +, Pb + dng Crmt ta dng hn hp m axetat c 7^=1
th s c mi trng c pH 5.
* Pht hin ion bng phn ng c trng.
Tm Ni2+ bng dimetylglyoxym, phn ng ch xy ra pH 9 do ta dng dung
dch m amoni.
Tm Al3+ bng alizarln S to mui ni phc alizarlnt Al pH 9 dng hn hp
m amoni.
62.
Trong phn tch nh lng
* Trong phng php it xc nh nng AsO3 da vo phn ng:
2-
3.4. Tnh nng cc thnh phn ca dung dch khi bit pH.
C nhiu trng hp cn tnh nng ca cc thnh phn trong dung dch khi
bit pH. V d nh tm nng tng i ca 2 dng mt cht ch th mt gi tr pH cho
trc, khi tnh lc ion ca dung dch m hay xc nh nng cht to phc trong dung
dch m . 3.4.1. Trng hp n axit HA.
Gi s axlt HA c nng l CA. HA ^ H+ +
A- (1) CA = [HA] + [A-] K = [H + ][A ] ^
[HA = IH+1
[HA]
[A-] K
t a 0
v a1 l phn nng ca HA v A :
0
= [HA] =
[HA] = 1 = 1 K
= [H + ] a
= ~C7 = [HA] + [A ] = 1 + [A ] = 1 +
= [H+]
+K
[HA]
[H + ]
A
58
1
=K
[HA] + [A ] [HAI +1 [H+ ] + K
[A ]
[A]
^ H+ + A
HA-
[H + ][HA
2-
K1 =
K2 =
] [H2A]
[H + ][A2 ]
[HA-]
59
Thay cc gi tr tng ng rt
[H+]
T ta tnh c:
[H A]
0=
CA
[H+]
2
[H+] +K1[H+] + K1K
a1
=
a
=
[HA-]
[A2]
K1[H + ]
[H + ] + K1[H + ] + K1K2
2
= [H2A] +
60
. K
MS phng trnh phn ly v tnh a0, a1, ... an. Mu s s c nhiu s hng dng sau:
Ta vit
N
K1[H+]
K1K2[H+]N MS
N1
2
0
MS
Tng qut:
= K1K2...KL[H + ]N1 = KL[H + ]v i K0 = 1.
N1
K1K2.4H+ ]
V d:
Tnh nng HPO4
trong dung dch m 0,1M vi pH = 7. Nu pK1 = 2,16; pK2 = 7,13; pK3 = 12,3. Gii:
Khi
pHrt
= ra:
7 ta2 c MS = 10-21 + 10-16,16 + 10-16,29 + 10-21,59 = 10100,0426 M.
T
: 10 = 10-15,92
n
2-
16,29
-037
61
62
63
64
O N = O
O Nli OH
65
OH
O
Khng mu
Mu vng
R rng l khi cho kim vo dung dch n-nltrophenol s xut hin nhm quynol v
ch th s c mu vng, nu axit ho dung dch ni trn th mu vng s bin mt. Thuyt
ny gii thch c nguyn nhn ca s thay i mu l do bin i cu trc trong phn
t cht ch th nhng khng gii thch c s thay i cu trc phn t ph thuc vo
pH ca dung dch. Do phi kt hp c hai thuyt trn .
3.5.2.4. Thuyt ion - nhm sinh mu.
Da vo thuyt ny ngi ta gii thch c hu ht s thay i mu ca cc cht
ch th axit - baz. Theo thuyt ny cht ch th axit - baz l nhng cht hu c, trong
dung dch chng tn ti hai dng h bin (tc l nhng ng phn c th chuyn ho
thun nghch ln nhau) c mu khc nhau, khi chng cho v nhn proton th cu trc ca
n ng thi cng thay i theo v dn n s thay i mu. Mt trong hai dng h bin
ca cht ch th c th l axit hu c yu hay mt baz hu c yu (cng c khi l mt
cht lng tnh)
Gi s mt trong hai dng h bin l mt axlt yu trong dung dch s tn ti mt
h 2 cn bng sau:
HIndHlnd M Ind- + H+
Cn bng (I) l cn bng h bin, cn bng (II) l cn bng axlt-baz. Mu ca ch
th trong dung dch do t s nng hai dng h bin quyt nh. Vy theo (1) khi pH
thay i th cn bng (I) v (II) s chuyn dch sang tri hay sang phi do c th l
thay i mu ca cht ch th.
V d: cht ch th phenolphtaleln c dng h bin l axlt yu, trong dung dch s
tn ti theo 2 dng cn bng:
0
66
O = CO
C00-OH COOPhn t
khng mu (A)
Khng mu (B)
lon c mu
(Dng lacton)
(dng quynol)
mi trng kim c pH > 9 ta thy dung dch phenolphtalein c mu
v khi cn bng () v (li) chuyn sang phi nn cht ch th cn bng nh dng
(C). Ngc li trong mi trng axit th cn bng chuyn sang tri, to ra dng A khng
mu.
Metyl l mt cht ch th baz, metyl da cam l cht ch th lng tnh bi v
phn t ca n va cha nhm axit S0 3H va cha nhm baz N(CH 3)2. Khi phn ly
phn t metyl da cam to ion lng tnh va mang in tch dng va mang in tch
m. Trong mi trng axit th c mu , trong mi trng baz c mu vng.
HC
(C)
)
67
>N
N = N-@- SO - + H O
3
68
69
[HInd0]/[Ind-] nht nh, do dung dch s c mu xc nh. Tri li khi dung dch cht
ch th c mu xc nh no th s ng vi mt gi tr pH xc nh ca dung dch.
* Khong oi mu ca cht ch th.
Theo phng trnh trn, khi thay i pH ca dung dch t s [HInd0]/[Ind-] cng
thay i. Tuy nhin trong thc t ngi ta nhn thy rng khng phi mi s bin i
gi tr pH ca dung dch u a n s i mu ca cht ch th m mt thng c th
nhn thy c. S d nh vy v mt chng ta ch nhn thy cht ch th c mu ca mt
dng h bin khi nng ca dng ny ln hn nng ca dng kia mt s ln nht
nh (tu theo tng cht ch th).
V d: i vi metyl da cam, mt chng ta ch nhn thy cht ch th c :
* Mu ca dng HInd0 khi [HInd0]/[Ind-] > 4,5 ng vi gii hn pH < 3,1.
* Mu vng khi [Ind-]/[HInd0] > 4,5 ng vi gii hn pH > 4,4. Khi pH < 3,1 mt
chng ta thy metyl da cam khng i mu m ch vn gi nguyn mu . Khi pH > 4,4
ta cng thy metyl da cam vn gi nguyn mu vng.
Vy r rng khi thay i dn gi tr pH trong phm vi trn 3,1 n 4,4 hay ngc
li th mu ca metyl da cam s dn t sang vng hay ngc li (m mt ta nhn thy
c).
Khong gi tr pH t 3,1 n 4,4 hay t 4,4 n 3,1 ng vi s i mu gi l
khong i mu ca cht ch th axit - baz. i vi phenolphtalein th t s [HInd 0]/
[Ind-] = 10 m KA 10-9 nn khong i mu s l 8 -- 10. Trong trng hp ny khong
i mu pH = pKA 1.
Vy khong i mu (KM) ca cht ch th axit baz l khong gi tr pH trong
cht ch th thay i mu m mt ta c th nhn thy c.
* Ch s nh phn pT ca cht ch th.
Trong khong i mu ngi ta nhn thy c mt gi tr pH m ti mu ca
cht ch th bin i r nht. Gi tr pH gi l ch s nh phn ca cht ch th (pT).
V d trong khong i mu ca metyl da cam pH: 3,1 - 4,4. Ngi ta nhn thy ti pH
= 4 metyl da cam c mu da cam r nht. Vy metyl da cam c pT = 4. Vy ch s nh
phn ca cht ch th axit baz (pT) l mt gi tr pH nm trong khong i mu, ng
vi pH mu ca cht ch th bin i r nht .
Khi nh phn thng nh dn dn dung dch chun vo dung dch phn tch c
cha cht ch th v dng li khi dung dch i mu r nht.Vy r rng pT chnh l pH
ca dung dch im kt thc nh phn cho nn pT c gi l ch s nh phn.
Ch :
* Khong i mu cng nh pT, gi tr ca chng hon ton khng chnh xc, thng
sai lch 0,3 n v pH tu theo kh nng nhn mu ca mt i vi mi ngi v tu
theo iu kin pha ch.
* Mt s cht ch th l hai nc c hai khong i mu. V d thimol xanh c KM1:
1,2 - 2,8 ( - vng ) v KM2: 8 - 9,6 (vng - xanh).
* Trong thc t ngi ta nhn thy pT c gi tr gn vi pKHInd v nm gia
KM.
* i lng pT ca cht ch th hai mu thng ph thuc vo nng , v rng s
70
Tn ho hc
Thimol sunfonftalein
Axit 4' fennylaminoazo bezen-4-sunfonic
Axit 4' - dimetyllaminoazobenzen-4-sunfonic
n dimetylaminoazobenzen
Axit 4' - dimetylaminobenzen-2-cacboxylic
3,3'-5,5' - tetraboonfenol
Sunfoftalein
3,3'-5,5'-tetrabrom-mcrezonsunftalein
Fenolsunfoftalein
Di-p-dioxyfenylftalit
vng 0,04
vng
xanh 0,1
PKHInd
KM
1,65
1,86
1,2 - 2,8
8,0 - 9,6
3,46
3,1 - 4,4
vng
0,04
5,0
2,9 - 4,0
4,4 - 6,2
vng
vng
0,04
0,1
4,1
3,0 - 4,6
vng
4,9
7,3
4,0 - 5,6
6,2 - 7,6
vng
vng
8,0
9,2
6,4 - 8,0
vng
8,0 - 10,0 khng mu
xanh tm 0,1
xanh
xanh
0,1
0,1
xanh
0,1
0,1
71
72
73
.-,,,
= lOOml
,A. A.
^,,,^
s milimol baz
74
Trong :
* C0, V0 l nng v th tch ban u ca axt
* C, V l nng v th tch ca baz thm vo Ta
tnh pH ca dung dch trong qu trnh chun :
* Khi cha thm NaOH, phn axit chun (F): F = 0, trong dung dch
ch c: HCl pH = -lgcl = 1,0
* Khi thm 50 ml dung dch NaOH, trung ha c mt na lng HCl (F
c=
50 X
3,33.10-2 pH = 1,48
= 0,5):
100 + 50
[H]+
Khi thm 90 ml dung dch NaOH, trung ha c 90% HCl (F = 0,9):
10 X 0,1
5,26.10-3 pH = 2,28
100 + 90
[H]+
- Khi thm 99 ml dung dch NaOH, trung ha c 99% HCl (F=0,99) nh vy,
cn 1% HCl:
1 X 0,1
5.10-4 pH = 3,3
100 + 99
- Khi thm 99,9 ml NaOH, trung ha c 99,9% HCl (F = 0,999) nh vy
[H]+
cn li 0,1% HCl cha b trung ha:
0,1 X 0,1
5.10-5 pH = 4,3
100 +99,9
* Khi thm 100 ml NaoH, trung ha ht HCl (F = 1) trong dung dch ch c
NaCl pH = 7.
* Khi thm 100,1 ml NaOH, lng NaOH d 0,1 ml (F = 1,001).
[OH]- = 0,1 X 0,1 = 10 4,3 pOH = 4,3 pH = 9,7
100 +100,1
* Khi thm 101 ml NaOH, d 1 ml NaOH (F = 1,01)
[OH]- = 1x 0,1 = 10-3 3 pOH = 3,3 pH = 10,7
[OH]100 +101
* Khi thm 110 ml NaOH, d 10 ml NaOH (F = 1,1)
10 X 0,1 , 0 -2,32
= 10-232 pOH = 2,32 pH = 11,58
100+110
Ghi cc kt qu trn vo bng 3.1 th hin mi quan h gia phn axit HCl
c chun v pH ca dung dch. Biu din ln th ta c ng chun trn
hnh 3.1.
Bng 3.1. Gi tr pH khi chun 100ml dung dch HCl 0,1M bng dung dch
NaOH 0,1M
Phn axit c chun (F)
pH ca dung dch
0,00
1,0
0,50
1,48
0,90
2,28
0,99
3,30
75
1,000
1,001
1,01
1,10
7,0
9,7
10,7
11,68
Qua bng trn v ng chun , ta thy khi axit cha b chun (F = 0) cho
n khi c chun 99,90% (F = 0,999) pH ca dung dch ch bin i 3,4 n v.
Nhng khong chun thiu v tha 0,1% (F t 0,999 n 1,001) th pH thay i 5,4
n v, s thay i rt t ngt to nn bc nhy pH quanh im tng ng ng
nh phn. Nu ta dng cht ch th c phn pT nm trong khong bc nhy trn (4,3 9,7) th kt thc chun khi cht ch th i mu th sai s ca php chun ch nm
trong khong 0,1%
76
o f-
pH
68.
ng tng ng
th metyl da cam(3,1 -
B
c
nh
69.
Kho
V ng chuyn mu ca cht ch
70.
5,4
71.
72.
-
im trung ha
Khong chuyn mu ca cht
ch th phenolphtalein(8,0
-10,0)
73.
-
74.
-
75.
-
76.
-
77.
-
78.
-
79.
-
80.
-
81.
L0, 9.
....................................................................___> F
1,0 1,1
77
78
Bng 3.2. Gi tr pH khi chun 100ml dung dch HCl IM; 0,1M v 0,01M bng
dung dch NaOH cng nhit
Phn axit c chun (F)
0
0,05
0,9
0,99
0,999
1,000
1,001
1,01
1,1
pH ca dung dch
1M
0,1M
0,01M
0
1
2
0,5
1,5
2,5
1,3
2,3
3,3
2,3
3,3
4,3
3,3
4,3
5,3
7,0
7,0
7,0
10,7
9,7
8,7
11,7
10,7
9,7
12,7
11,7
10,7
79
1,1
* Khong chuyn mu ca cht
ng tng ng
ch
th metyl da cam(3,4 - 4,4)
/Khong chuyn mu ca cht
ch th meyl (4,4 - 6,2) L,
im lng ong ng
\ im trung ha ****** chuyn mu
ca cht ch
enolphtalein(8,0 -10,0)
(a) Bc nhy
7,4
nhy
(a)
5,4
Bc
(a)
Bc nhy 3,4
80
Hnh 3.2 : nh hng nng ca dung dch axit v baz n tnh cht ca
ng cong chun
1. Dung dch HCl IM; 2. Dung dch Hci 0,1M; 3. Dung dch HCl 0,01M
Sai s ch th
Sai s ch th l sai s gy ra do im cui ca s chun (tc pT ca cht ch
th) khng trng vi pH im tng ng. Sai s thng tnh theo sai s tng
i: S% = G ^ X100 D
G l gi tr gn ng; D l gi tr ng.
81
Th d 1: Tnh sai s ch th mc phi khi chun dung dch HCl 0,1M bng dung dch
NaOH 0,1M nu dng cht ch th c pT = 5 v pT = 9. Phng trnh chun :
HCl + NaOH = NaCl + H2O
pHt = 7.
1. Khi dng cht ch th c pT = 5 tc l kt thc chun pH = 5, vic chun
kt thc trc im tng ng.
S% = G-Dx 100 = CV CV X100 I D C0V0
Lng axit cha chun
X100
Lng axit ban du
Trong :
* C, VC: nng v th tch ca dung dch NaOH thm vo
* C0, V0: nng v th tch ca dung dch HCl
(Du tr (-) v chun kt thc trc im tng ng nn lng axit chun
(VCC) < lng axit ban u (V0C0))
c
-5
0 00
Th d 2: Nu chun dung dch HCl 0,1M bng dung dch NaOH 0,1M th cn
kt thc chun pH bng bao nhiu (hay dng cc cht ch th c pT bng bao nhiu)
sai s cho php chun khng qu 0,1%.
Sai s khng qu 0,1% tc l sai s trong khong t -0,1% n 0,1%.
- Khi sai s -0,1% S = -0,001 hay 10-3, vic chun kt thc trc im tng
ng nn:
VC
C V
- 10 => +
) (vi V . Ve )
0-1 0
10 .V0
10-3 I" [H+]=-1
3
82
pH
,10 4
+ lg2 =
4,3
83
-4
-3
84
10-3=
[OH
]2Vo 10-
.Vo
[OH-]
2
1
85
0pOH = 4,3 pH = 14-4,3 = 9,7 Vy, php chun c sai s 0,1% th kt thc
chun trong khong pH: 4,3 - 9,7. Tc l php chun c th dng cc cht ch th
c pT nm trong khong gi tr 4,3 - 9,7.
3.7.2. Chun axt yu bng baz mnh hoc baz yu bng axit mnh. 3.7.2.1. Chun
CH3COOH bng dung dch chun NaOH.
Gi s chun " 100ml dung dch CH3COOH 0,1M bng dung dch NaOH 0,1M.
pKcH3C00H = 4,75. Phn ng chun :
CH3COOH + NaOH = CH3C00Na + H2O
- Khi cha thm NaOH, trong dung dch ch c CH 3COOH 0,1M (C0) pH ca dung
dch tnh theo cng thc:
[H + ]=vKACA pH = ^2pKA -"2lgCA
- Khi thm NaOH nhng cha trung ha ht, trong dung dch c
CH3COOH/CH3COO-, pH ca dung dch c tnh theo cng thc:
86
pH
pKA
,
C
lg
C
87
88
[H + ]
AKH2O
Co
+C
C0C
89
ri tnh pH = 14 - pOH
90
PH ca dung dch
2,88
4,20 4,81
91
0,9
0,99
0,999
1,00 (im tng ng)
1,001
1,01
1,1
2,0
5,80
6,80
7,8
8,87
9,7
10,68
11,62
12,52
HCl 0,1M
F
0
1
100ml dung
dch
CH3COOH
0,1M bang
dung dch
NaoH 0,1M
92
pH khi F = 0,998
7,45
7,45
7,44
7,37
pH khi F = 1,002
11,0
10,0
9,0
7,8
ApH
3,55
2,55
1,56
0,43
NH
[H +] = VKAC;vi: KA = ^ = 10-925
K
NH3
Vi CA l nng ca NH4 .
*Khi thm HCl d, trong dung dch c HCl d v NH4 . V NH4 l mt axit yu
bn cnh HCl l mt axit mnh, nn pH ca dung dch c tnh theo HCl d.
Tnh theo cng thc trn, ta c cc gi tr pH bin i theo lng NH3 c
chun (F) nh sau (vi quy c chun thiu v tha 0,2% lng baz)
+
pH ca dung dch
11,13
9,26
8,36
7,26
6,56
5,13
3,7
3,0
2,0
pH
NaOH 0,1M
^ NH4OH 0,1M
--------------14 1i'
I Bc nhy pH
-----------------------------1
10
--------------- 1-----------------------1---------------
61
20
10
200 VHCl
0
Hnh 3.4. ng nh phn dung dch NH4OH
0,1M bng dung dch Hci 0,1M
Ging trng hp chun axit yu bng baz mnh, ng cong chun baz
yu bng axit mnh cng cho thy:
86.
im tng ng khng trng vi im trung ha, m min axit (pH t
= 5,13). Bc nhy pH: 6,5 - 3,7. ng cong chun khng i xng so vi im
trung ha.
87.
Bc nhy ca ng chun cng ph thuc vo nng v hng s
phn li ca baz yu.
Sai s ch th.
Th d 1: Tnh sai s mc phi khi chun CH 3COOH 0,1M (pKA = 4,74) bng
dung dch NaOH 0,1M nu dng cht ch th metyl da cam (pT = 4), pH t = 8,87 (xem
cch tnh trn).
Dng ch th c pT = 4, ngha l kt thc chun pH = 4, ngng chun
trc im tng, v vy trong dung dch cn CH3COOH cha c chun .
Ta c:
CH3COOH ^ H+ + CH3COO"
A [H+ |CH3COO
] [CH3COOH] = [H + ] [CH3COOH] ~* [CH3COO-] ~ KA
_, , CH3COOH Lng axit cha bi chun
T s :--- -3-------- =- - - --------" -;
5,5
CH3COO
L ng axit bi chun
K
1Q-=- ^ = 1Q4
0,74
=
5,5 4'X 1QQ
1QS% Lng axit cha bi chun
-85%
1 + 5,5
Lng axit ban du
Ngha l c 85% axit cha c chun .
Th d 2: Tnh sai s mc phi khi chun dung dch NH 3 0,1M (pKb = 4,74)
bng dung dch HCl 0,1M nu dng ch th c pT = 9 v pT = 4; pH t = 5,13 (xem cch
tnh trn).
* Dng ch th c pT = 9, ngha l kt thc chun pH = 9, ngng chun
trc im tng ng (v chun kim bng axit th trong qu trnh chun
96
97
74
T s NH+
NH4 .
Lng kim cha b chun
NH3 c chun
: -
- = 10- = 0,55
1
10
0
-5
0,26
98
0-
4,74
,'X = =
+[ 3 +
-^1]
^055-
100
-35%
[NH+]
NH
] 1
0,55
Sai s ln, vy khng dng phenol phtalein lm ch th chun dung dch
NH3 bng HCl c.
* Dng cht ch th c pT = 4, vic chun kt thc sau im tng
ng:
S% = +-------------Lng axitd
X 100
Lng axit dng chun
Axit d l axit mnh HCl nn nng axit d chnh l [H+] = 10-4. Do :
S0%
=+
+
)X
[H
+](v
Vc
100
-1
10 .V0
S%
=+
1.
X100 =
0,2%
CH3COOH
-1
= =
pH
(PK
- =
lgCA )
2(4,75
lg104,75
2,87
100
pH 1
2
C
pKA1 + pKA2 C
+ lg
B2
A1 J
101
B2
A2
-'CH3COOH
102
CB
Trc im tng ng:
C
<1
103
C=
B2
0,1.
99,9
100
C
C
B2
99,9
100
99 9 ,
100
I 4,73 + 9,25 + lg^^
1 6,99
pH
105
C
>
C
1
107
C
B2
100
B2
C
CA
100
,1
10
0
pH
4,73
9,25 + Ig1001
100
6,99
109
13
10
axit d 0 kim d 10 %
111
dng cht ch th axit - baz th mt trong hai cht tc dng (axit hay baz) phi l axit
mnh hay baz mnh.
3.7.4. Chun a axit (hay a baz), hn hp axit (hn hp baz).
3.7.4.1. Chun a axit bng baz mnh.
Cc a axt mnh nh H2SO4 c K1 = 00, K2 = 10-2. V vy, vic chun H2SO4
bng NaOH cng nh chun HCl. Cn cc a axt yu th khi chun s xy ra theo
nhiu nc.
V d nh phn 100= ml H 3PO4 0,1M bng dung dch NaOH 0,1 M. Trong dung
dch H3PO4 l axit 3 nc tn ti theo 3 cn bng :
H3PO4 ^ H+ + H2PO4- ng vi K1 = 7,51.10-3 pK1 = 2,12.
H2PO4- ^ H+ + HPO42- ng vi K2 = 6,23.10-8 pK2= 7,21.
HPO42- == H+ + PO43ng vi K3 = 2,2.10-13 pK = 12,67.
Theo 3 phn ng trn, dung dch H3PO4 c coi nh hn hp 3 axit: H 3PO4 +
H2PO4- + HPO42- vi cc nng C1, C2, C3 v K1 >> K2 >> K3, do khi dng dung
dch NaOH chun th H3PO4 s c trung ha gn nh hon ton ln lt ht tng
nc:
nc 1: H3PO4 + NaOH ==== NaH2PO4 + H2O ng vi im tng ng 1. nc 2:
H2PO4- + NaOH ==== Na2HPO4 + H2O ng vi im tng ng 2. nc 3:
HPO42- + NaOH ==* Na3PO4 + H2O ng vi im tng ng 3. * Tnh pH ca
dung dch trong qu trnh chun :
* Trc chun : Ta c dung dch axit: H3PO4 c th tnh theo cng thc:
pH =
pH =
3-
112
Na3PO4
13
12 3
3 ) )
1(H2 C
O3
) )
113
(6,62 +10,35)-8,34
2-
25.0,05
CNaOH -^V^- x 2(mol/l) NaOH
* pha dung dch HCl c nng khong 0,1M, ta ly khong 8,3 -8,5 ml dung
dch HCl c (c nng khong 35 - 38%, D = 1,174 - 1,185 g/cm 3) cho vo bnh
ra sch, thm nc thnh 1 lt, lc u. ng dung dch trong bnh polyety-len hay
bng bnh thy tinh c nt mi nhm.
xc nh chnh xc nng dung dch va pha, ta cho n vo burt, ly 25 ml
dung dch chun NaOH vo bnh nn ra, trng sch. Thm 1 - 2 git cht ch th
phenolphtalein. Chun dung dch bng dung dch HCl t buret n khi dung dch
chuyn t mu sang khng mu. Lm th nghim ba ln ri ly kt qu trung bnh v
tnh nng dung dch HCl.
CHcl - C .V (mol/l)
V
NaOH
88.
NaOH
41 1x100
X X
98
; =
100
1000
25
8,300
chun ti nc th hai, do lgH =
3
96
PO
98/2.
90.
(2V1
-V )
.C
40
1000
%Na2CO3
HCI
1a
%~V).C
X
1000
HCI X
MNa
CO3
100
2
+ OH- = H2O
Theo cc phn ng trn 2+ = Mv , = ^ 0
2
2
% Mg
1000
(VHCl.
C HCl
2a
Mg
VNaOH .CNaOH
MMg
BI TP
94.
Cc cht v ion sau y, cht no l axt, baz hoc lng tnh: HClO4, NH3,
CO32-, HCO3-, H2CO3, S2-, NNH4+, CH3COO-.
95.
Hi phi thm vo dung dch c pH = 0 thuc th no sau y c mi trng
axt yu: NH3, NaOH, CH3COONa, HCl, CH3COOH, NH4Cl.
96.
Tnh pH ca cc dung dch sau:
a. 0,1M HCl v 0,1M CH3COOH.
b. Dung dch 5% HCl v 5% CH3COOH; ddd = 1,1 g/ml. c.
Dung dch cha 7 g/l HCl v 7g/l CH3COOH.
97.
Tnh pH ca dung dch thu c khi thm 0,102g CH3COONa vo 100ml dung
dch 0,0375M CH3COOH. Bit pKCH COOH = 4,75.
98.
Tnh pH ca dung dch thu c khi trn ln:
a. 50ml 0,1M KH2PO4 v 25ml 0,2M K2HPO4. Bit H3PO4 c pK1 = 2,16; pK2 =
7,13; pK3 = 12,3.
b. 30ml 0,1M Na2CO3 v 15ml 0,1M NaHCO3. Bit H2CO3 c pK1 = 6,32; pK2 =
10,32.
99.
Phi thm vo 100ml 0,2M HCOOH bao nhiu gam natri foocmat rn HCOONa
c dung dch m vi pH = 4,3. Bit pKHCOOH = 3,77.
100. Cn bao nhiu gam CH3COONa ha tan trong 50ml dung dch CH3COOH
0,04M c pH = 5,43.
101. Tnh pH ca dung dch cha NH4Cl 0,01M v NH3 0,1M. Bit KNH = 1,75.10-5.
102. Nng M v N ca dung dch H2SO4 l bao nhiu nu dung dch H2SO4 c
TH2SO4 = 0,005122?
10. Nng N ca dung dch Ba(OH)2 l bao nhiu nu dung dch c
T = 00121?
103. Ba(OH) /CH COOH
?G
a. Hy tnh THCl/NH ca dung dch HCl 0,1125N ?
b. Hy tnh nng M, THCl, THCl/CaO ca dung dch HCl 0,1122N?
104. Cn bao nhiu ml dung dch HCl bc khi (axt c) c t trng 1,19 chun b
1.500ml dung dch HCl 0,2N. Bit rng dung dch HCI c t trng bng 1,19 th tng
ng vi 38,32% (phn trm theo trng lng).
105. Hi phi pha long 1 lt dung dch HCl 0,2N n th tch l bao nhiu thu
c dung dch c chun theo cht xc nh CaO l 0,005?
106. Tnh THCl/CaO ca dung dch HCl nu nh nh phn 0,104g Na2CO3 vi ch th
metyl da cam (pT = 4) th tn mt 25,14ml dung dch HCl .
107. Khi nh phn 20ml dung dch HCl c chun T = 0,003512 th tn mt
21,12ml dung dch NaOH. Hy tnh
TNaOH/HCl, TNaOH, TNaOH/H SO ca dung dch NaOH
trn.
108. trung ha 0,5g hn hp Na2CO3 v K2CO3 ti CO2 cn 39,5ml dung dch HCl
0,2N. Xc nh % Na2CO3 trong hn hp. Bit rng trong hn hp khng cha cc
cht khc na.
109. Trung ha 0,2g axt hu c th rn cn 31,7ml dung dch KOH 0,1N. Tnh
ng lng gam ca axt v xc nh l cht g?
2
CHNG 4
CN BNG OXY HA
3-
4-
+ 4OH- = 4H2-O
- 2-
- E
RT
ln-aX
(4 2)
Mt cch tng qut hn, nu cht oxy ha v cht kh tham gia vo cc phn
ng khc nh phn ng kt ta, to phc ... th cng thc Nec c dng sau:
V d vi trng hp : aA + bB + cC + ne ^ mM + nN ...
_ _ RT, a A a C _ x E = E
ln^--^ (4.3)
nF
MAN
+3-
M NE
A
...
kh
aw.
MnO-/Mn2+
MnO-/Mn2+
[M 2+ ]
n
Ta c:
lg
, 0,059, JMnO-][H + ]
[M 2+ ]
MnO /Mn +
MnO /Mn ++
5
10Th tiu chun iu kin E-5
0'
khi pH = 5 l th khi [MnO-4] = [Mn2+] v [H+] =
E
K K
1 2
Trong C
H2S
H2S
rrM
2^^
R(1
1^0
,59 ,
+ [H+] + [H+r
K, K,K 2
lg---------------- ------- 1
H2S
2 C
126
0,059,
2 ~\
0,059
+H+1+H+i!.'
V
H2S
K K
1 2
[H + ] [H + ]2 ^
K
E=E +
E = EX
K K
1 2
lgl 1 +
+
lgCH s ; EX = E0 +
I----lgC
2
0,059lgC
0 = E0
-W7~
, 0,059 2
""N*
127
2-
2-
128
V d:
O2 + 4H+ + 4e 5=* 2H2O th in th oxy ha ca h bng:
E = Eo + M^lg^HH + ]Trong E
0
l th tiu chun ca h. Nu trong dung dch bo ha oxy p sut 1 atm, nhit
2980K ngha l [O2] l mt i lng khng i, lc :
E = E0 + 0,059lg[H + ] trong E0 gi l th tiu chun
iu kin ca h trong dung dch bo ha oxy mt p sut nht nh. 4.1.3.5. Anh
hng ca lc ion.
Nh trn ni, v n gin cho vic lp lun, nn chng ta dng nng thay
cho hot . S tht in th oxy ha - kh phi tnh theo hot . Nhng chng ta bit,
khi lc ion ca dung dch thay i, hot ca cc ion cng thay i theo. S thay i
hot ca dng kh v dng oxy ha lc khng ng nht, do t s hot ca
chng thay i v kt qu in th ca h thay i.
V d: E0 ca cp [e(CN)6]3-/[e(CN)6]4- = 0 0,4V; khi c mt dung dch KCl 2M
th in th ca h tng ln ti 0,55V. S d th v s c mt ca KCl lm tng lc ion
ca dung dch v lm gim hot ca hai ion [Fe(CN)6]3+ v [Fe(CN)6]4+, trong ion
c in tch cao hn, hot b gim mnh hn. Qua y ta thy r nh hng ca lc
ion, tuy nhin n gin cho tnh ton, ta vn dng nng thay cho hot .
4.1.4. Chiu ca phn ng oxy ha - kh v cc yu t nh hng. 4.1.4.1.
Chiu ca phn ng oxy ha - kh
Gi tr th tiu chun E0 ca cc cp oxy ho - kh cng ln th kh nng oxy ha
ca cht oxy ha cng mnh, v ngc li gi tr E 0 cng nh th kh nng kh ca dng
kh cng ln. Trong bng 4.1 th cc cht oxy ha mnh nht nm pha trn, cn cc
cht kh mnh nht nm pha di.
V d: Cht oxy ha mnh nht F2 c E0 ln nht (+2,87V), sau n zn
O3(+2,07V), pesulphat amni (+2,0V)....Cc cht kh mnh nht l kim loi kim sau
n kim loi kim th Mg, Al, Zn ...
Nu bit c gi tr E0 ca cp oxy ha - kh ta c th on bit c chiu ca
phn ng oxy ho - kh.
V d: Xt phn ng sau: 2Fe3+ + Sn2+ ^ Sn4+ + 2Fe2+
4
l+ /Fe
; n /Sn R rng E + + > E
+ s + do Fe + s l cht oxy ha v Sn2+ l cht kh.
Vy phn ng s xy ra theo chiu thun
2e3+ + Sn2+ - Sn4+ + 2e2+
Sn phm ca bt k phn ng oxy ha - kh no cng l nhng cht kh v oxy
ha mi, tuy nhin chng s yu hn nhng cht oxy ha v cht kh ban u. V d i
vi phn ng trn th cht oxy ha Sn4+ v cht kh e2+ yu hn nhng cht ban u l
e3+ v Sn2+.
Cn ch rng mi cht oxy ha c th oxy ha c nhng cht c gi tr E 0 nh
hn v ngc li mi cht kh ch c th kh c nhng cht c gi tr E0 ln
0
2+=+
0 , 7 7 V
4+
2+=+
0 , 1 5 V
129
hn n.
Mt s v d minh ha cho quy tc trn:
V d 1:
T bng 5 ta thy
- 0,76V,
Zn2+ /Zn =
Pb2+ /
= - 0,126V Cu2+,Cu = Nh vy nu cho km kim
loi vo dung dch mui ca ch v ng, th s c phn ng sau:
Pb0,337V
2
+ + Zn Pbi + Zn2+
Cu2+ + Zn Cui + Zn2+ Sn phm ca hai phn ng trn l Pb
v Cu, l nhng cht kh yu hn Zn v khng th kh c ion Zn2+ n km kim
loi. V d 2:
E ' = + 1,359V; E0
= +1,087.
E
Cl2/2Cl-
'
'
pb
Br2/2Br '
3+ 2+
NO3 / NO
2H / H2
130
0,56 + ^lg^A^P +] 2
'
2 * [HAsO2]
-8
Khi [H3AsO4] = [HAsO2] v [H+] = 10 ta c :
EH AsO /HAsO = 0,56 + ^lgK8 ) = 0,068V
Nh vy 0,068V < 0,54V v phn ng trn s xy ra theo chiu ngc li.
T v d trn y ta thy, nu trong phn ng c ion H+ tham gia th cn phi thc
hin trong mi trng axit, cn nu ion H+ c to ra trong phn ng th cn phi
trung ha n bng cch cho thm NaHCO3 chng hn.
Khi xc nh chiu ca cc phn ng oxy ho - kh c s tham gia ca ion H+ th
ngi ta thng da vo cc gi tr E 0 ca cc cp oxy ho - kh tng ng trong iu
kin [H+] = 1M. Nu nng ca cc ion H+ thay i th dn n cc gi tr E 0 v chiu
ca phn ng cng thay i theo.
E
H ASO /HASO
3
131
3S2" + 2CrO42" + 16H+ -> 3S + 2Cr3+ + 8H2O Cng ging nh trn ion
CrO42- ch tc dng vi ion c tnh kh nh Cl-, Br-, I-, SO32-, S2O32-, SCN-, C2O42- ...
trong mi trng axit.
Khc vi cc ion c tnh oxy ha nh NO 3-, CrO42- ... ion MnO4- c kh nng oxy
ha khng ch trong mi trng axit, m cn c trong mi trng baz. Trong mi
trng axit, ion MnO4- nhn 5 electron v b kh n ion Mn2+. Trong mi trng baz
th ion MnO4- ch nhn 3e v b kh n MnO 2 hay chnh xc hn n MnO(OH)2 di
dng kt ta mu nu. V gi tr E
= 1,51V v E MnO /MnO
MnO4 /Mn
-
0,6V nn tnh oxy ha ca MnO4 trong mi trng axit v baz khc bit nhau, c th l
trong mi trng axit mnh hn.
4.1.5. Hng s cn bng v vn tc ca phn ng oxy ho - kh.
4.1.5.1. Hng s cn bng ca phn ng oxy ha kh.
Nh ni trn, mt phn ng oxy ho - kh bao gm hai bn phn ng: OX1 + n1e ^
Kh1 (4.8) Kh2 + ne ^ OX2 (4.9) trong OX1 v Kh2 l nhng cht u, cn Kh1 v
OX2 l cc sn phm to thnh, n1 v n2 l s electron nhn v cho ca mt phn t cht
oxy ha 1 v cht kh 2. Ta s c c phng trnh phn ng oxy ho - kh y
bng cch gp hai bn phn ng (4.8) v (4.9), v i vi mt bn phn ng phi nhn
vi mt h s tng ng cho s electron cho, nhn phi bng nhau. V d i vi
phng trnh (4.8) ta nhn vi p v (3.9) vi q, lc p.n1 = q.n2.
p.OX1 + q.Kh2 u p.Kh1 + q.OX2 r (4.10) ( y cn ni thm
rng c mt s trng hp h s ca OX1 v Kh2 khng bng nhau).
Nh chng ta bit, da vo hng s cn bng ta c th bit c phn ng din
ra chiu ny hay chiu khc. y cng vy, hng s cn bng ca phn ng oxy ho kh cho ta kh nng on c phn ng (4.10) xy ra theo chiu no. Ni cch khc,
khi ta trn hai cht OX1 v Kh2 vi nhau, phn ng c din ra hay khng.
Hng s cn bng ca phn ng (4.10):
[Kh1 NOX2 ] _ f [Kh!
q
[OX2 p
K
(4.11)
[OX1 ]p.[Kh2] UOX1 ]J \[Kh2]. Hng s ny c th tnh theo in
th oxy ho - kh ca hai cp oxy ho - kh lin hp trong phn ng :
q
/[OX p
0,059
[Kh1
] p.n1
E _ E +
(4.12)
(4.13)
0,059lglOXil
2
^ 2
Gi s cc cht u ta ly OX
1 v Kh2 nh vy trong qu trnh phn ng [OX 1]
gim v [Kh2] tng dn, do E1 gim dn, tri li v [Kh1] gim v [OX2] tng dn nn
E2 tng dn, cui cng khi E1 = E2 h thng t ti cn bng :
q.n
0q2
Kh
132
E0 + M59,
QX
[Kh1 ]J
]
2
E2 +
0,059 r[OX2]
lg
\[Kh2
(4.14)
133
_ n.(E - 2 ) (415)
[Kh2 ] .[OX1 ] 0,059
v (4.15) ta c: lgK _ J
(4.16)
[OX
2 ]q.[Kh1
n(E -E2)
T (4.11)
0,059
0
Hoc:
lgK _ 16,9.n(E - E2 )
(4.17)
T :
K _ 1016,9n(E0-e2)
(4.18)
Ch :
Trong trng hp chung n l bi s chung nh nht ca ni v n2. Cho nn, xc
nh K cn phi xc nh nj v n2, phi vit phng trnh cn bng ca phn ng xy ra
v phi tm bi s chung nh nht ca ni v n2 trc khi p dng biu thc (4.18).
By gi ta ly vi v d lm sng t nhng iu trn V
d i: Tnh hng s cn bng ca phn ng:
Fe2+ + Ce4+ u Fe3+ + Ce3+
0,77V ;
Fe /Fe =
Ce /Ce = Ta c n = 1; lgK = 16,9.1.(1,45 - 0,77) = 11,5 T : K =
10 bit c th hn mc hon ton ca cc phn ng trn, ta tnh t s Fe1,45V
E
3+
2+
4+
3+
11,5
3
3+ / , 2 +
/ A
Ag+ /Ag
'
r O
2-
/Cr
3+
134
135
cch un nng dung dch, v nu lm phn ng tin trin nhanh bng cch un nng
dung dch th c th hoc lm bay hi mt trong cc cht tc dng (V d I2 khi xc nh
theo phng php it) hoc cc cht b oxy ha bi oxygen khng kh (s oxy ha
Fe2+ khi nh phn dung dch FeSO4 bng permanganat).
* Tng nng ca cc cht tc dng v thay oi [H+]
V d phn ng tin trin chm:
6KI + KC^O? + 7H2SO4 = 3I2 + 4K2SO4 + Cr2(SO4)3 + 7H2O c th lm
tng vn tc bng cch tng nng ion H+ hoc I- trong dung dch.
Nh ta bit, theo nh lut tc dng khi lng, vn tc ca nhng phn ng
trong mi trng ng th t l thun vi tch s nng ca cc cht tc dng, nng
ca cc cht ny c ly tha bng cc h s tng ng. V d nh vn tc
ca phn ng: 2I- + H2O2 + 2H+ = I2 + H2O
Theo nh lut tc dng khi lng phi bng:
v = K.[I-]2'[H2O2].[H+]2 Nu nng ca c ba cht bng
nhau v bng C th ta c: v = K.C5 Tuy nhin, th nghim chng t rng trong thc t
vn tc ca phn ng ny khng t l vi ly tha 5 ca nng , m t l vi bnh
phng ca nng , ngha
l: v = K.CNhng s sai lch vi nh lut khi lng tng t nh th cn thy
trong nhiu phn ng oxy ho - kh khc. Nguyn nhn ca s sai lch l do nhng tnh
cht phc tp trong tin trnh ca cc phn ng oxy ho - kh y. S trao i cc in
tch thng xy ra thnh mt vi giai on k tc nhau, i hi c mt thi gian lu
hn.Cht oxy ha khng th nhn mt lc tt c s electron c th nhn m ch mt
phn thi, chuyn v gi tr trng thi thp hn v sau li nhn tip electron tr v
trng thi ha tr thp hn na ...
V d: Ion MnO42
khng nhn mt lc 5 electron b kh v Mn2+, m nhn qua cc giai on sau:
Mn7+ - +-Mn +-i^vin3 +e >Mn2+
Cht kh cng c th khng cho cc electron tt c m cho tng phn. Trong mt
vi trng hp cht kh lc u cho qu s electron bnh thng cn cho, v sau ly
phn electron cho tha tr li.
V d: S oxy ha Fe2+ bng MnO4- c th din ra nh sau: Fe2+
- 3e Fe5+ Fe5+ + 2e Fe3+
Vn tc ca ton b qu trnh ph thuc cht ch vo vn tc ca cc giai on
trung gian ca n, v v th d on vn tc y da vo phng trnh tng cng ca
phn ng.
Thng ta khng bit c mt cch chnh xc cc giai on trung gian. Tuy nhin
trong mt s trng hp c bit ngi ta cng kho st c s tin trin thc t ca
qu trnh.
V d: Cho phn ng: 2I- + H2O2 + 2H+ = I2 + 2H2O
Theo phng trnh tng cng trn l phn ng "Ng phn t". Thc nghim
chng minh rng mt trong nhng giai on trung gian ca n l to thnh cc anion ca
axit hypoiodit theo phng trnh:
I- + H2O2 = IO- + H2O (*)
4
136
2-
2-
137
138
139
ox
[Ind
/ I d
ox
ox
[Ind
ox
140
[Ind
kh]
E1 > 0 , 0,059
E0 +
141
n
- Mt ch nhn thy mu ca Indkh khi [Ind ] > 10 ng vi dung dch c
E2 < E
0 0,059
v mu ca cht ch th trong dung dch s bin i t mu ca n
dng Indox sang mu ca dng Indkh (m mt ta c th nhn thy c) ng vi E
,
r, ,
.,_ , 0,059
. ,. 0,059 ,.
ca dung dch thay i t E---------- n E +-------, ngha l trong gii hn:
nn
ox
[Ind
kh
T 0
142
0,059
0,059
143
n
n
khong
E gii hn gi l khong i mu ca cht ch th oxy ha-kh.
Vy, khong i mu ca cht ch th oxy ha-kh l khong gi tr in th E m
trong khong khi E ca dung dch thay i th mu ca cht ch th thay i (mt ta c
th nhn thy c).
Ch : V gi tr 0,059/n rt nh nn khong i mu dao ng thc t rt gn vi
gi tr E0 ca cht ch th oxy ha-kh, cho nn thng ngi ta ch quan tm n gi tr E 0
ca ch th. Mt s cht ch th thng dng c k bng 4.2
Bng 4.2. Mt s cht ch th oxy ha-kh thng dng
Ch th
Mu dng oxy ha Mu dng kh
Diphenyllamin
Xanh tm tm Khng mu
Axit diphenylazosulphonic
tm Xanh
Axit phenylantranilic
nht Xanh tm
Khng mu
Pheroin
Axit o,o'diphenylamin dicacbonic
E0 khi [H+] = 1
+0,76 +0,84
+1,08 +1,06
+1,26
00
23
0,059 0,059
+ /Fe +
KCB ca phn ng trn kh ln (1011'35) nn phn
ng ;xy
nh hon ton. (v
= 11,35
KCBra= gn
10Fe11,35
mi mt thi im chun , phn ng s t n mt trng thi cn bng
khi
Edd
Ce4+ /ce3+
Fe3+ /Fe2+
144
c th vit:
ECe + 0,059lg
E =E=
^dd - -C/Ce4+ /Ce3+ ~
"Ce
Edd
E
EF
0,059lg
=
3+
2+
145
Bi vy mun tnh in th Edd ca dung dch trong qu trnh chun ta c th
tnh theo in th ca 1 trong 2 cp. Tuy nhin thun li, trc im tng ng
ta thng tnh in th Edd theo EFe3+ /Fe2+ v sau im tng ng tnh Edd
theo E
Ce4+ /Ce3+
+ /Fe2+
Fe=
[Fe2+]
[Fe3+]
+0,77 + 0,059lg
146
V+V
C
CV
Fe -
[Fe
C
V
Trong : [Fe
3+
]
=
C V
0 0-
CV
C V
0 0
V+VV+V
[Fe2+]
Vy E
= 0'77+0-059lgcY,-cv
0
Ce4+
/Ce3+
Ta tnh theo:
E
* in th ca dung dch sau im tng ng.
Edd =
[Ce4+ ]
= 1,45 + 0,059lg
[Ce3+ ]
C V
0+
147
V
Trong , [Ce4+]
V0 + V
CV - CVtd
V0 + V
C V
CVtd 0 0
V0 + V V0 + V
148
Vy, Edd = 1,45 + 0,059lg
C(V - Vtd)
C V
0 0
* in th im tng ng
Khi cho 100ml Ce4+ th ton b
Fe2+ thnh Fe3+ v ton b Ce4+
s thnh Ce[Fe3+
+
] [Ce4 ]
bi
vy
2+
] [Ce4+] [Ce3+]
[Fe3+ ]
Edd = 1,45 + 0,059lg
0,77 + 0,059lg-L
J
[Fe3+] [Ce4+]
T phng trnh
phn ng :
2E
dd
[Fe ] [Ce ]
do
Ce
4
+ + Fe2+ 5 Ce3+ + Fe3+, im tng ng khi t n cn bng th:
[Fe3+ ] = [Ce3+ ] [Fe3+ ] = [Ce4+ ]
[Fe2+ ] = [Ce4+ ] [Fe2+ ] [Ce3+ ]
=
149
{^1 = 1^ = 1 bi vy: 2Edd = 0,77 + 1,45 => Edd = 0,77 1,45 = 1,110V [Fe2+ ] [Ce3 ] 2
p dng cc cng thc tnh ton trn, ta tnh s bin i th E ca dung dch khi
chun 100ml dung dch Fe2+ 0,1M bng dung dch Ce4+ 0,1M. Cc kt qu tnh ton
c trnh by trong bng 4.3.
Bng 4.3. S thay i gi tr in th E ca dung dch trong qu trnh chun
VC 4+ thm
(ml)
V < Vt
10
50
90
99
99,9
V = Vt
100
V > Vt
100,1
101
110
220
Phn c
chun (F)
[Fe3+ ]
[Fe2+ ]
0,1
0,5
0,9
0,99
0,999
- 10-1
-1
- 10
- 102
- 103
[Ce4+ ]
[Ce3+ ]
Th E (V)
0,71
0,77
0,83
0,89
0,95
1,0
1,11
- 10-3
- 10-2
- 10-1
1
1,001
1,01
1,1
2,0
1,27
1,33
1,39
1,45
[Fe3 ]
m
gim
c
t
6lng thchNu
6
V
J
[Fe + ] lc ta cho thm mt
hp H3PO4 hay NaF th lm cho [Fe
3+
] gim i
dd
150
= 10 1 ;
[Fe3+ ] 10
rt
ng tng ng
100
110
VCe4+ (mi)
151
Etd =
n2Ek + n.E"
h
2__kh_ 1 ox
n1 + n2
152
E[ox]
, E = 0,771 + 5.1,51 = 1387
c: Etd =---------:----------= 1,387 ;
0
.=
Fe3+ /Fe2+
E0.
V d phn ng: 5Fe2+ + MnO4- + 8H+ ^ Fe3+ + Mn2+ + 4H2O
1+5
0.771V
= 1,51V
153
154
kh
MnO-/MnO2
'
c nh y
'
'
'
C th gii thch kh nng oxy ha khc nhau ca MnO4 trong mi trng axit v mi
trng kim bng s chuyn ha gia MnO2 v ion Mn2+ nh sau: MnO2 + 2e + 4H+
^ Mn2+ + 2H2O (*)
Trong mi tng axit, cn bng (*) s chuyn dch v pha phi to thnh Mn 2+.
Nh vy, c th coi rng trong mi trng axit MnO4- trc tin b kh thnh MnO2 sau
v nng ion H+ trong dung dch cao nn lp tc MnO2 b kh tip xung
Mn2+.
Trong mi trng trung tnh hay kim th MnO4 b kh ti MnO2 v khng b kh
tip na v trong mi trng ny cn bng (*) chuyn dch sang tri, to thnh
MnO2.
Nh vy, kh nng oxy ha ca MnO4- trong mi trng axit ln hn rt nhiu so
vi mi trng kim. Hn na trong mi trng axit, sn phm b kh l Mn 2+ khng
mu, nn chnh KMnO4 cng l cht ch th cho qu trnh chun , v sau im tng
ng 1 git dung dch KMnO4 d cng lm cho dung dch chuyn t khng mu
sang mu hng. Trong khi nu tin hnh chun trong mi trng kim hoc trung
tnh hay axit yu th sn phm kh l MnO 2 l cht kt ta mu nu sm, nh hng n
vic xc nh im cui ca qu trnh chun . V vy, trong thc t ngi ta ch dng
phng php pemanganat chun cc cht kh trong mi trng axit mnh.
iu chnh mi trng axit, dng H2SO4 ch khng dng HCl (v Cl- kh c MnO4- v
bin thnh Cl2) v cng khng dng HNO3 v HNO3 l cht oxy ha mnh, n s oxy ha
cht kh lm kt qu chun s sai.
Kali pemanganat (KMnO4) khng phi l cht gc v n thng khng tinh
-
155
khit, bao gi cng cha tp cht l sn phm kh MnO 2. Ngoi ra KMnO4 l cht oxy
ha mnh, d b kh bi cc cht hu c c ln trong nc, trong bi khngkh, b phn
hy bi nh sng... Do dung dch KMnO 4 pha xong phi ng trong l c mu nu,
y kn v yn mt thi gian mi c dng, trc khi dng phi xc nh li nng
bng dung dch chun l axit oxalic.
Dng phng php pemanganat c th xc nh c nhiu cht v c v hu c
khc nhau bng cch chun khc nhau.
* Cc cht kh: cc kim loi (Fe, Bi, Ag, Cd, Zn, kim loi t him v.v...) cc phi
kim (Sb, As, P v.v...) cc ion ha tr thp c kh nng cho hp cht ca nguyn t ha
tr cao (Fe2+, Cr2+, Mn2+, Sn2+, Cu+, Ti3+, V(III), V(IV), Mo(IIIX U(IV), W(IV);
As(III) v.v...) ion phi kim nh Cl-, Br-, I-, S2- v.v... cc cht l nhng ion phc tp (SO32-,
S2O32-, TeO32-, SeO32-, SCN-, CN-, NO2-, [Fe(CN)6]4-: cc axit poli v oxycacboxylic
(H2C2O4, HOOC-CH2-COOH, v.v...) cc andehyt, cc axit focmit, uric, ascobic,
sunfonic, ng, poliphenol, cc hp cht khng no v nhiu sn phm khc.
* Cc cht oxy ha: Fe3+, Ce(IV), U(VI), Mo(VI), W(VI), Cr(VI), MnO2,
PbO2, NO3 , BrO3 , ClO3 , IO3 v.v...
Phng php pemanganat c cc u im sau:
*Khng phi dng cht ch th.
*Pemanganat c th oxy ha kh cao E0
+ = 1,51(V) nn c th xc nh
-
MnO-/Mn2+
'
'
c nhiu cht khi chng khng th chun c bng cc cht oxy ha yu.
*Pemanganat d kim, r tin, dng KMnO4 c th chun c c nhng cht
khng c tnh oxy ha kh, v d xc nh c Ca 2+ bng cch kt ta vi ox-alat sau
chun lng cht kh d hoc ha tan kt ta s tnh c lng canxi, xc nh
anhiric axetic da trn phn ng ca n vi axit oxalic sau chun lng d axit
oxalic bng KMnO4 .
(CH3CO)2O + 11H2C2O4 -> 2CH3COOH + CO2 + CO + (n-1)H2C2O4 anhiric
axetic
H2C2O4 (d) +MnC+ > 2CO2T + 2H+
4.2.3.2. Phng php dicromat
c im chung ca phng php dicromat l da trn phn ng oxy ha ca ion
dicromat (Cr2O7 ) trong mi trng axit.
Cr2O72- + 6e + 14H+ 2Cr3+ + 7H2O
2-
Cr2O7-/2Cr3+=
2 ;
/ l
Cr2O7 / 2Cr
Cl2 / Cl
156
2-
2-
2S2O31V
- 2e ^ S4O62- S2O3- = M 2- nhn ra im cui ca qu trnh chun ngi ta
thng dng cht ch th
2-
S2O
157
2-
2-
158
T phng trnh trn ta thy lng ion H + tham gia phn ng tng ng vi
lng I2 thot ra. Do , sau khi phn ng trn xy ra hon ton, ta chun lng I 2
thot ra bng dung dch chun Na2S2O3. Da vo lng Na2S2O3 tiu tn ta s tnh
c lng ion H+ trong dung dch. Nh vy, dng phng php iot - thiosunfat ta c
th xc nh c axit. Phng php ny c tn gi l phng php iot - thi-osunfat xc
nh axit.
Ch :
* Natri thiosunfat c th kt tinh tinh khit, ng ng vi cng thc
Na2S2O3.5H2O nhng n vn khng phi l cht gc bi l dung dch Na 2S2O3 khng
bn, nng ca n b thay i theo thi gian do tc dng ca CO2 v O2 ca khng
kh.
Na2S2O3 + CO2 + H2O = NaHCO3 + NHSO3 + si
Na2s2o3 + O2 = Na2SO4 + si Ngoi ra dung dch Na2S2O3 cn d b cc vi sinh vt
trong khng kh phn hy. ngn cn s phn hy ny, ngi ta thm vo mt lt dung
dch Na2S2O3 10mg HgI2 lm cht st trng.
* Khi s dng phng php iot - thiosunfat cn ch my im sau:
* Vic chun phi tin hnh trong mi trng kim yu c pH < 9. Khng c
thc hin phn ng trong mi trng kim mnh bi v n c phn ng.
I2 + 2OH- = IO- + I- + H2O
Ion IO to thnh c tnh oxy ha mnh, n oxy ha mt phn S2O32- thnh
SO4S2O3
+ 4IO + 2OH = 4I + 2SO4 + H2O
Nng OH- trong dung dch cng ln th lng S2O32- chuyn thnh SO42-cng
nhiu. Do c phn ng ph ny m khng th tnh chnh xc kt qu phn tch c; ni
khc i phn ng chun khng xy ra theo mt h s t lng xc nh nn khng
dng c.
Nu phn ng sinh ra H + s lm pH ca dung dch gim khng m bo mi
trng kim yu, th ta phi dng NaHCO3 lm cht m ly bt H+ trong dung dch
i: HCO3- + H+ = CO2T + H2O
Khi pH ca dung dch oc gi gn nh khng i (pH = 8), khng cn tr vic
chun .
* V it l cht d b thng hoa v kh nng hp th ca h tinh bt i vi I 2 gim,
khi nhit tng. V vy, php chun iot - thiosunfat khng c tin hnh khi un
nng.
* V iot t tan trong nc, nhng tan nhiu trong dung dch c d I - do c phn
ng: I- + I2 5=* I3Nn khi xc nh cht oxy ha bng php o iot phi dng d KI. Phn ng to
thnh ion I3- l phn ng thun nghch v ion I3- rt km bn nn khi chun I2 bng
Na2S2O3 cn bng b ph v v chuyn dch hon ton v pha tri, ton b lng I 2 thot
ra c chun nh lng bng Na2S2O3.
* Phn ng gia I- vi cc cht oxy ha v phn ng gia I2 vi cht kh thng
xy ra chm, do sau khi thm I - hay I2 vo ta phi ch mt thi gian (khong 5 pht)
cho phn ng xy ra hon ton ri mi tin hnh chun . Khi
-
2-
2-
2-
2-
2- 2-
159
yn dung dch phi y kn v t ch ti v nh sng lm tng phn ng oxy ha I thnh I2 bi oxy khng kh.
I- + 4H+ + O2 =as= 2I2 + H2O
4.2.3.4. Phng php bromat - bromua.
Phng php ny da trn phn ng oxy ha kh, dng cht oxy ha l ion
BrO3 .
-
1,45V
160
BI TP
122. axit ca mi trng nh hng nh th no n th oxy ha ca h:
123. a. Cr2072-/Cr3+ b. Mn04-/Mn2+ c. SO4 /H2S d. N03 /NO e. As043-/AsO3in th oxy
ha ca cp Mn32
+/Mn bng bao nhiu khi cc nng Mn2+ bng:
a. 2 mol/l
b. 0.005 mol/l
124. in th oxy ha ca cp Sn4+/Sn2+ bng bao nhiu khi cc nng ca Sn4+ l
0,1M, ca ion Sn2+ l 0,0001M.
125. Mt pin gm c in cc tiu chun hydro ni vi cc Ni nhng trong dung dch
cha Ni2+, khi nng ca ion Ni 2+ bng 0,01M th pin c sc in ng l 0,172V. Tm
in th ha oxy ha tiu chun ca cp Ni2+/Ni.
126. Tnh theo tr s in th oxy ha tiu chun ca cp Mn0 2/Mn2+ v Cl2/2Cl- th
phn ng gia chng phi xy ra theo chiu nh th no? Hy gii thch hin tng l
trong phng th nghim ngi ta iu ch Cl2 bng tc dng ca HCl c vi
MnO2.
6.Lp cng thc tnh hng s cn bng ca cc phn ng:
a. Sn2+ + I2
Sn4+ + 2Ib. Mn04+ 8H+ + 5Fe2+ Mn2+ + 5Fe3+ + 4H20 v tnh ra tr s hng s. Trong cc phn ng
trn th phn ng no tin hnh hon ton hn?
127.Tnh nng N ca dung dch K2CrO4 trong phn ng oxy ha-kh, nu nh
trong phn ng kt ta dung dch ny c nng N bng 0,1.
128.Tnh nng ng lng ca dung dch KMnO 4 khi nh phn trong mi
trng kim (kh ti Mn02) nu nh khi xc nh nng ca n ngi ta tin hnh
trong mi trng axit v bit c nng ca n bng 0,1.
129.Khi chun 0,1133g Na2C2O4 sch trong mi trng axit th tn mt 20,75ml
dung dch KMn04. Tnh nng N v TKM ca dung dch KMn04 trn.
130.Tnh hm lng Mn2+ trong dung dch nu khi chun dung dch ny tn mt
21,5ml dung dch KMn04 0,02M. Khi chun Mn2+ cng nh KMn04 u bin thnh
Mn02: Mn2+ + 2Mn04- + 2H20 = 5Mn02 + 4H+.
131.Cn bao nhiu gam qung c cha gn 70% Fe 203 sau khi ch ha ri nh
phn Fe2+ to ra th tn mt 20 - 30 ml dung dch KMnO4 0,1N.
132.Lng qung (gam) cn phi ly l bao nhiu khi xc nh Fe trong th c
1ml dung dch K2Cr2O7 0,1N tng ng vi 2% Fe2O3.
133.Ha tan 0,16g vi trong HCl sau kt ta Ca2+ di dng CaC204 ri ha
tan kt ta c ra sch trong dung dch H2SO4 long v nh phn dung dch thu
c bng dung dch KMn04 c TKM
= 0,006. Tnh % CaC03 trong
vi bit rng lng KMnO4 tiu tn cho nh phn l 20,75ml.
-
O /F
O /CCO
161
14. nh phn dung dch Fe2+ thu c t 0,2g qung Fe bng dung dch chun
K2Cr2O7 0,02M. Lng K2Cr2O7 tiu tn cho nh phn l 20,5ml. M t qu trnh
xc nh bng cc phn ng ha hc v tnh % Fe trong qung.
136.
Nguyn Tinh Dung phn I, II, III. Ha hc phn tch. NXB Gio dc,
2000.
137.
138.
Trn T Hiu, T Vng Nghi, Hong Th Tn. Bi tp Ha hc phn tch,
NXB H&TH Chuyn nghip, 1984.
139.
H.A. Laitinen, Phn tch ha hc. Tp 1 v 2, Nguyn Tinh Dung v
Nguyn Huyn dch. NXB KH & KT, 1976.
140.
B.H.AneKceeB, KaniHecTBeHHbi aHani3, MocKBa, H3gaTej[bcTBo
"XiMira",
1972
141.
B.H.AneKceeB, KonecTBeHHMH aHani3, MocKBa, H3gaTej[bCTBo
"XiMira",
1972
162
CHNG 5
163
M3
H3N->Cu-NH3
V d:
3
; [Al(H20)6]-
NH3
Phi t l anion v c nh Cl-, F-, S042-, S2032-, CN-, ... V
d:
CN- CN\
; AgCl2 , [Ca(S04)2] t \
-
2-
CN CN
Phi t l anion hoc phn t cht hu c. V d: [Fe(C204)3]3. 5.1.2.2. Ni phc.
Ni phc l nhng phc cht m nhn trung tm l nhng ion kim loi kt hp vi
cc phi t l nhng phn t cht hu c bng lin kt phi tr hay va bng lin kt
phi tr va bng lin kt ha tr to thnh mt hay nhiu vng.
V d:
COO OOC
2
\/ \/
NH2
NH2
Glycocolat Cu
1I
CH2 -NH 2
NH2 - CH2
Etylendiamin Cu (II)
0 ... H -O
\ CN==N C- Ni
C vng
H3C - C = N
- CH3 2= vng
1
*
O - H ... O
164
* Ni phc m ni cu l anion
y l mt phc cht c ngoi cu l cation v ni cu l anion. Trong ni cu ion
trung tm kt hp vi cc phi t va bng lin kt ha tr va bng lin kt phi tr
to thnh mt hay nhiu vng.
Axit ferisalixilic: H3[Fe(C6^OCOO)3] 3H+ + [Fe(C6H ^
O
CO
O
COO
=== )3]3
V d:
* Ni phc m ni cu l cation
y l mt phc cht c ngoi cu l anion v ni cu l cation. Trong ni cu ion
trung tm kt hp vi cc phi tr ch bng lin kt phi tr to mt hay nhiu vng.
V d: Clorua etylendiamino Cu (II)
165
2^
CH, NH
I,
CH2 M/'
J2
Cu
C12
2C1" +
2 - NH2 s
Cu
J2
2+
166
167
\ /
Fe
NH4C5
2+
168
C5H4N ^
^ NH4C
cht.
phn ly
MnLmmL
-to
= -thnh
= -= nM +
mJ
(P)
169
p=
T^LmI (5.2)
o ca hng s khng
bn v ngc li:
0 = (5.3)
kb
Ngyd
T
14
kb
P1
0 2=
'S] ] 10
2
[Zn(NH ) +H NH ]
[Zn(N
3
1,25
03
[ Zn(N
]]
",
2,31
] 10
[Zn(NH3)2+][NH3 ]
[Zn(NH332+] + NH3 ^ [Zn(NH3)42+]
[ZN(NH )2 ]
0 =
3 +
= 101,96
[Zn(N";);+][N"; ]
cho tin vic tnh ton, thng cn dng hng s bn tng cng ca nhiu cn bng
trn. V d, cng hai cn bng u trong 4 cn bng trn ta c cn bng: Zn2+ + 2M3
^= [Zn(M3)22+] Hng s cn bng bn s l:
1
=T
012
1,2
Zn(N"34
=P1P 2=
103,43
n4
=
107'[Zn(NH3)
2
7
+] [Zn +][NH3 ]Da vo hng s khng bn ta c th tnh nng cn bng ca ion
2
170
hoc phn t do phc cht phn ly ra tm cch tng hay gim cc nng n mc cn
thit
171
-8
-
Nng lc ban u:
0,01M
0,01M 0,01M
172
- lon kim loi trung tm thng l nhng nguyn t kim loi nng, theo thuyt
Bronsted chnh l nhng axit c kh nng nhng H+, ngha l c th kt hp vi OHca nc to thnh cc baz lin hp tng ng yu t tan, bi vy mi trng pH
cao - mi trng kim - phc cht c th b phn hy. V d: Na3[Co(NO2)6] 3Na+ +
[Co(NO2)6][Co(NO2)6]3
^ 6NO2 + Co3+ Co3+ + 3OH- ^ Co(OH3) Do cn bng (II) chuyn dch t tri sang phi
ko theo cn bng (I) chuyn dch t tri sang phi.
- Mt khc cc phi t l phn t hay anion, theo thuyt Bronsted c th l nhng
baz c kh nng nhn H+ to thnh axit lin hp tng ng yu. Bi vy trong mi
trng axit phc cht c th b phn hy.
V d:
[Ag(M3)2]+ Ag+ + 2NNH3
^ 2NH3 + 2H+ p 2NH+
9 ^
Do cn bng (IV) chuyn dch t tri sang phi ko theo chuyn dch cn bng (III)
t tri sang phi.
Qua s kho st trn r rng mi phc cht ch tn ti v bn trong dung dch mt
khong gi tr pH xc nh.
* Cu t ca ni cu kt hp vi mt cht khc to thnh mt hp cht t
tan.
Trong trng hp ny nu mt cht c tc dng kt hp vi ion trung tm hay vi
cc phi t to thnh mt cht t tan, nu cho mt lng ln th phc cht c th b
phn hy hon ton.
V d:
- Phc cht [Ag(NH3)2]+ s b phn hy nu cho mt lng KI ln v:
[Ag(NH)2]+ s 2NH3 + Ag+ r
Ag+ + ^ Agl
V I- kt hp Ag+ to thnh Agl t tan lm cn bng (II) chuyn dch sang phi ko
theo cn bng (I) chuyn dch t tri sang phi.
3- Phc cht [Fe(SCN6)] s b phn hy nu cho mt lng AgNO3 ln:
[Fe(sCN)]3- Fe3+ + 6SCN-6AgNO3 6NO3- + 6Ag+ 6Ag+ + 6SCN- ^ 6AgSCN ^ V
Ag+ kt hp vi CNS- to thnh AgSCN t tan lm cho cn bng (IV) chuyn sang
phi ko theo cn bng (III) chuyn dch t tri sang phi.
* Cu t ca ni cu kt hp vi mt cht khc to thnh mt phc cht khc
bn hn.
Nu cho mt cht vi mt lng ln c th kt hp vi ion trung tm hay vi cc
phi t to thnh mt phc cht khc bn hn th phc cht trc c th b phn hy.
V d: Nu cho mt lng ln KCN vo dung dch [Cu(NH3)4]2+ th phc
s b phn hy hon ton do to ra phc cht mi [Cu(CN)4] bn hn.
2[Cu(NH3)4] + + 10CN- u 2[Cu(CN)4] + (CN)2 + 8NH3
3-
3-
-14
Kkb = 4,6.10
dch phc cht [Cd(NH3)4]-28
173
+ th
phc cht s b phn hy to thnh phc cht [Cu(NH3)4] bn hn.
[Cd(M3)4] + + Cu2+ ^ [Cu(NH3)4] + + Cd2+
Kkb = 8,96.10-8 Kkb = 4,6.105.2. Thuc th hu c.
2+
174
CH - NH2
2 1 C H - NH 2
etylendiamin
3CgH4
H3
COOH OH
axit salixilic
+ C0CI2 ->
+ Fe3+
CI
2
2
1
Co
CH2 -NH 2
'/2
Cloruaetylendi
amino Co (II)
3Fe
COO
CH,
O
axit
ferisalixilic
+
3H+
175
176
5.2.3.1. Cu to ca thuc th hu c.
Kt qu tng tc ca thuc th hu c vi cc ion c quyt nh bi 2 phn
trong phn t ca chng:
* Mt phn ca phn t quyt nh s tng tc vi ion ny hay ion khc gi l
nhm chc phn tch (hay nhm nguyn t c trng).
* Mt phn khc c nh hng n sn phm phn ng gi l phn gy hiu ng
phn tch (nhm hot phn tch).
*Nhm chc phn tch
Khi gn thm vo trong phn t ca mt hp cht hu c (khng c kh nng phn
ng vi ion cho) mt nhm nguyn t "c bit" th c th lm cho cht tr nn c
kh nng phn ng. S c mt ca nhm l "nhm chc phn tch". Trong nhm
chc phn tch c hai nhm nguyn t nm cnh nhau.
- Nhm to mui: trong nguyn t H c th cho cation kim loi thay th c
to lin kt ha tr nh nhm cacboxyl -COOH, nhm oxym =NOH, nhm nol
R
hydrxyl -OH, nhm sunfo -SO3H. nhm amin bc 1 -NH2, bc 2 -NC" , ...
H
- Nhm to lin kt phi tr: Trong nguyn t N nh trong =NOH, -NH2,
, -Ne ,N ^ ... nguyn t O nh trong -OH, = CO, ... c th to lin kt phi tr v H
cc nguyn t cn tha mt hay nhiu cp e - t do, lin kt ny thng c biu
din bng mi tn hoc ng chm.
V d nhm chc phn tch i vi Ni2+
-C=NOH -C=NH
v
C NOH
C NH
V d: CH3 _ C =^^1
O
H ^\/phi tr
OH
_ 7CH3-C"N(XA 1 +
L
I2
ti OH
AVV
O
O OH
OH
rnVSr
OH
SO3Na
alizarin S
alizarin O
rN
Axit phenylarsonic
Axit Octonitrophenylarsonic
5.2.3.2. nh hng ca iu kin tin hnh phn ng.
iu kin tin hnh phn ng c nh hng ln n tnh chn lc, quan trng nht
l iu kin pH ca mi trng.
C nhng thuc th hu c c kh nng tc dng c vi rt nhiu ion to thnh
mui ni phc, nhng khi thay i mi trng thch hp th kh nng b hn ch. Do
, c th chn mi trng thch hp lm tng tnh chn lc ca thuc th hu c.
V d: Dimetylglyoxim trong mi trng amoniac th phn ng c vi niken,
vanadi nhng trong HCl 2N th ch tc dng vi vanadi. 5.2.4. Mt vi loi thuc th
hu c thng gp trong ha phn tch.
Cc thuc th hu c l dn xut ca amoniac c tnh cht gn nh amoniac c
dng iu chnh pH, lm cht che. Cc cht thng dng l piridin C5H5N, pycolin
C6H7N. Cc cht ny c tnh baz yu hn amoniac nhiu. Cng nh amo-niac, chng
to c phc bn vi nhiu kim loi, v d: Ag+, Cd2+, Ni2+, Co2+, ...
- Axit etylendiamintetraaxetic (EDTA thng c gi l complexon II) l mt axit 4
chc:
HOOC CH2
> N - O2 - O2 - N\
HOOC - CH2
O2 COOH
N
O2 - COOH
no
Thuc th ny c kh nng to phc bn vi hu ht cc ion kim loi theo t l
1:1.
* Ditizon:
S=C
/ NH - NH- CH
x
N = N- CH
to phc vi mt s ion kim loi nh: Pb2+, Cu2+, Zn2+, ...
* Dimetylglyoxim cha 2 nhm oxim:
CH3- C . C- CH3 li
li
HON NOH
l axit yu, to kt ta kh tan vi ion Ni2+, Pb2+, to phc mu tan trong nc
vi ion Fe2+.
* Oxim (8 oxyquinolin) C9H6NOH:
OH
Oxim (8-oxyquinolin) C9H6NOH c tnh lng tnh, to c hp cht ni phc
kh tan vi nhiu ion kim loi. Bng cch iu chnh mi trng pH thch hp, dng
cht to phc ph c th dng oxim tch c nhiu kim loi khc nhau.
* Thuc th to thnh "sn" mu: Mt s thuc th hu c b hp ph vo b mt
cc hydroxit kim loi t tan v thay i mu. Bn cht ca s hp ph ny l s to phc
cng cua gia thuc th v ion kim loi nm trong hydroxit.
V d: Alizarin S to vi nhm "sn" mu do hnh thnh hp cht ni phc
c cu to:
OH OH \ /
AI
/
O O
l VOH
T.
KJSO3Na
Rodamin B to phc SbCl6-HR+ mu tm vi Sb(V) chit c bi benzen:
(C2H5)2N^vV-|= N+(C2H5)2C
rrO
OH
+ v Fe +:
N=O
U-N-ONH
180
2-
2-
181
Kt ta hydroxyt
nhm V, IV v
MnO2
Kt ta nhm
. +
NH4O^ IV v
MnO
2+
182
183
2-
CH2 COOH
N^-CH2 COOH c M = 191,1
CH2 COOH
Complexon II: l axit etylendiamin tetraaxetic (EDTA) k hiu l H 4Y c M =
292,1, t tan trong nc.
c _____
^ NCH2 CH2 N
HOOC CH 2
CH2 COOH
Complexon III: (vn quen quy c l EDTA) l mui dinatri ca axit H4Y, k
hiu Na2H2Y, tn k thut l trilon B c M = 336,2.
184
HOOC CH2
CH COONa
NaOOC CH2
CH2 COO
<rN CH2 CH2 N\
OOC CH2
CH2 COONa
2
t
Ca
5.4.3.2. S to thnh cc complexonat.
V d phn ng gia complexon III v ion kim loi Men+
Me2+ + H2Y2^ MeY2- + 2H+
Me3+ + H2Y2 MeY- + 2H+
Me4+ + H2Y^ MeY + 2H+ T cc phng
trnh trn, ta thy ni bt ln 2 c im:
* Phn ng theo t l 1:1 tc l 1 ion kim loi (bt k ha tr my) kt hp vi 1
ion complexon to thnh 1 ion complexonat nht nh - iu ny rt c bit khc vi
phn ln cc phn ng to phc cht khc. T t l 1:1 cho php ta xc nh lng ion
kim loi mt cch chnh xc.
* Trong cc phn ng trn, ta thy lun gii phng ra H + nn s lm cho mi
trng thnh axit mnh, nh hng n bn ca complexonat c to ra. Do ta
phi duy tr phn ng trong mi trng dung dch m.
Tnh cht qu gi nht ca cc complexon l kh nng to complexonat ngay c
vi cc ion kim loi kim th: Mg, Ca, Ba, ... Cc kim loi ny nh ta bit rt kh
hoc khng th chuyn thnh hp cht phc bng cc cch khc c. Phn ln cc
complexonat kim loi thng rt bn, tc l hng s to thnh kh ln. Thng bn
ca complexonat tng theo in tch ca ion kim loi: Me+ < Me 2+ < Me3+ < Me4+ th
hin ch complexonat Me4+ c th tn ti pH = 1, Me 3+ -- pH = 1^-2, Me2+ ch tn
ti trong mi trng kim. Ni chung cc complexonat thng bn
185
186
OH
187
OH
(H3
nd)
188
pK2 = 11,5 _
xanh
a cam
pH = 6: ch th c mu dng H2Ind pH = 7 - 11: ch th c mu xanh dng HInd-2
pH > 11,5: ch th c mu vng dng Ind-3 mi trng kim yu pH = 7 -- 11, ET.OO
c th kt hp vi Mg2+ v mt s cation kim loi khc to thnh ni phc c mu
mn theo phn ng:
Mg2+ + HInd2- MgInd- + H+
Ch :
2+
2+
2+ 3+
189
th tng ng (ch th thng c dng di dng dung dch hay tinh th trn ln vi
NaCl hay KCl, nhng di dng dung dch khng bn nn dng di dng kh c
trn ln vi t l ch th: NaCl hay KCl = 1:200 hay 1: 500. Khi chun ly khong 20
- 30 mg hn hp ny). Dung dch lc s c mu ca phc cht to thnh bi ion kim
loi vi cht ch th. Sau nh phn bng dung dch chun com-plexon ti gn ti
im tng ng cht ch th c gii phng ra dng t do.
V d: Chun dung dch Mg2+ bng dung dch chun trilon B trong dung dch
m NH3 + NH4Cl c pH 9 - 10 vi ch th ET OO.
Mg + + ET.OO
[Mg - ET.OO] o
2
mn ( nho)
Mg + + H 2Y ^ MgY + 2H +
2
(t do)
2-
2-
2 2-
+ Chun ngc.
Cho mt lng d complexon bit nng chnh xc vo dung dch phn tch
iu kin pH thch hp ri chun lng complexon tha theo cch chun trc tip.
Da vo lng complexon ban u v lng tha ta d dng tnh c lng ion
kim loi cn xc nh. V d theo s :
Men+ + Trilon B (cho d) -- MeYn-4 + Trilon B (tha)
Trilon B tha c chun trc tip bng dung dch chun MgSO 4 hay ZnSO4
vi ch th ET.OO trong mi trng m amoni. Cch chun ngc c dng
khi:
* Phc cht c to ra bi ion kim loi cn xc nh v cht ch th qu bn, bn
hn complexont tng ng.
* Khng c ch th thch hp.
* Phn ng to complexonat qu chm.
* Men+ cn xc nh dng kt ta.
V d: Khng chun trc tip Co2+, Ni2+, Al3+. Khng chun trc tip c
3+
Tl d rng TlY- rt bn nhng Tl3+ khng phn ng vi cc cht ch th thng dng.
Khng chun trc tip c Pb2+ dng PbSO4 hay Mg2+ dng
NH4MgPO4 hay Ca2+ dng CaC2O4.
+ Chun thay th.
Phng php c da vo tnh cht km bn ca complexonat Mg: Na 2MgY.
Ngi ta cho complexonat Mg (thng l d) tc dng vi ion kim loi cn xc nh,
m ion kim loi ny tc dng c vi complexonat thnh MeYn -4 bn hn MgY2-kt
qu ion Mg2+ b y ra ra khi Na2MgY mt lng tng ng theo phn ng:
2-4
2
9 Men+ + MgY ^ MeYn + Mg + ^ sau ta ch vic chun
trc tip lng Mg2+ c gii phng ra bng complexon vi ch th ET.OO trong mi
trng m pH = 9 -- 10. Phng php ny c ng dng khi khng dng c
phng php chun trc tip (tng t nh chun ngc).
V d: HgY2- + Hg2+ ^ HgY2- + Mg2+.
190
BI TP
156. Vit cc cn bng xy ra trong dung dch khi ha tan K4[Fe(CN)6] trong nc.
157. Vit biu thc cc hng s khng bn tng nc v tng cng ca phc gia Bi 3+
v I-, bit rng Bi3+ to phc vi I- c s phi tr cc i l 4.
158. lon Fe3+ to phc vi ion CN- c s phi tr cc i l 6. Hy vit cc cn bng
to phc khi thm dn dung dch KCN vo dung dch Fe3+. Vit cc biu thc biu din
hng s bn tng nc v tng cng ca cc phc .
159. Nng ca dung dch chun trilon B (Na2H2Y) c xc nh theo dung dch
c cha trong 1 lt 24g Fe(NH4)(SO4)2.12H2O. C 10ml dung dch trn th chun ht
10,3ml dung dch trilon B. Hy tnh
N Na H Y . T Na H Y/Fe O v NaHY/CaO
160. Hy tnh nng Ca2+ v Mg2+ (mlg/l) trong dung dch theo cc s liu sau.
xc nh tng lng Ca2+ v Mg2+ ngi ta chun 20ml c cha Ca2+ v Mg2+ vi
ch th ET-OO bng Na2H2Y ht 18,15ml. xc nh ring Ca2+ ngi ta thm vo
20ml dung dch trn 19ml dung dch Na 2H2Y 0,112N lng d Na2H2Y nh phn bng
dung dch CaCl2 0,102N th ht 12ml.
161. Ha tan 0,114g CaCO3 nguyn cht trong HCl v pha long thnh 250ml. Chun
25ml dung dch thu c ht 40,25ml dung dch EDTA. Tnh:
a. Nng mol/l ca dung dch EDTA. b.
chun ca EDTA theo CaO.
c. Tnh cng ca mt mu nc theo s ppm Ca2+ bit rng khi chun 100ml
nc th phi dng ht 6,25ml dung dch EDTA ni trn.
162. Ha tan 0,65g mt mu hp kim ca nhm. Tch b cc nguyn t gy cn tr,
thm nc n 250ml. Ly 20ml dung dch, thm complexonat magi d ri chun
dung dch thu c pH = 9 dng ET-OO lm ch th ht 7,6ml dung dch ETDA
0,1M.
Tnh hm lng % ca Al trong hp kim.
2
163.
Hong Minh Chu, T Vn Mc, T Vng Nghi. C s ha hc phn tch,
NXB KH & KT, 2002.
164.
Nguyn Tinh Dung phn I, II, III. Ha hc phn tch. NXB Gio dc,
2000.
165.
Trn T Hiu, Ha hc phn tch, NXB HQG H Ni, 2002.
166.
Trn T Hiu, T Vng Nghi, Hong Th Tn. Bi tp Ha hc phn tch,
NXB H&TH Chuyn nghip, 1984.
167.
H.A. Laitinen, Phn tch ha hc. Tp 1 v 2, Nguyn Tinh Dung v
Nguyn Huyn dch. NXB KH & KT, 1976.
168.
B.H.AneKceeB, KaniHecTBeHHbi aHani3, MocKBa, H3gaTej[bcTBo
"XiMira",
1972
191
169.
B.H.AneKceeB, KonecTBeHHMH aHani3, MocKBa, H3gaTej[bCTBo
"XiMira",
1972
192
CHNG 6
CN BNG TRONG DUNG DCH CHA HP CHT T TAN. PHNG
PHP CHUN KT TA
6.1. Cn bng trong dung dch cha hp cht t tan. 6.1.1.
iu kin to kt ta - Tch s tan.
Khi cho dung dch NaCl tc dng vi AgNO3, ion Ag+ v Cl" kt hp vi nhau to
thnh AgCl t tan tch ra khi dung dch. Cc ion NO3" v Na+ khng tham gia vo
phn ng kt ta nn cn li tt c trong dung dch. AgCl s ngng kt ta khi t n
cn bng.
Ag+ + Cl" ^ AgCl ngha
l khi tc kt ta bng tc ha tan.
Tc kt ta t l vi din tch b mt S ca kt ta tip xc vi dung dch v
vi hot ca cc ion kt ta. Tc ha tan ch t l vi b mt S ca kt ta tip xc
vi dung dch.
VKT = Ki Ag . Cl" . VHT = K2.S
VKT v VHT l tc kt ta v tc ha tan. a + v
aQ- l hot ca Ag+ v Cl"
a
K
=
1
i vi cc cht t tan c cng thc BmAn, tch s tan ca chng l:
B A = B A y hot ca B phi ly tha ln m v hot ca A phi ly tha
ln n v BmAn tan trong dung dch theo phng trnh:
(6.1)
BmAn ^ mB
r
r
n
+ + nAm"
Nu ngoi ion do cht rn tan ra khng c ion no khc th lc ion ca dung dch
s nh, h s hot xp x bng 1 nn c th coi hot bng nng , v tch s tan
bng: TB A = [B]m .[A]n (6.2)
K
.a
H thc ny l ni dung ca quy lut tch s tan. Theo quy lut ny th:
* Khi TB > [B]m.[A]n, tc l tc phn ng ha tan ln hn tc phn
ng to thnh kt ta, A v B khng kt hp c vi nhau thnh kt ta. Dung dch
iu kin ny gi l dung dch cha bo ha i vi BmAn v nu thm BmAn vo
dung dch ny th n c th tan thm n khi t cn bng, tc l khi:
B A *
Khi TB A = [B] [B] .[A] .
m
n
.[A] , tc l tc ha tan bng tc kt ta, kt ta khng
tan thm v cng khng to thm. Dung dch iu kin ny c gi l dung dch bo
ha, v thm BmAn vo dung dch ny th n s khng tan thm.
A
193
OH
Mg(OH)
&
2,88.10- ) = 4,32.10Vy 1g f =4
2+
Mg2+
t2+ =
'
'
OH- '
1,44.10-4.0,91 = 1,31.10Mga
- =
2,88.10-
2+
-4
.0,98 = 2,84.10OH
Tch s tan ca Mg(OH)2 l: TM = 1,31.10"4
.(2,84.10"4)2 = 1,1.10"i vi cht t tan, nng ion trong dung dch bo ha rt
nh nn c th coi h s hot f = 1, tc l coi hot bng nng .
Theo gi thit ny thTMg(OH) = 1,19.10 11
ch khc khi c k n hot l 9%.
Ni chung, khi tan khng ln hn 10"4 M hoc l khi tch s tan khng ln hn
10"8 th c th coi f = 1 tnh tch s tan.
V d 2: Tnh tan ca Ca3(PO4)2 trong nc 200C. Bit rng
nhit th tch s tan TCa ( ) = 10Ta c phng trnh phn ly sau:
Ca3(PO4)2 ^ 3Ca(OH)2
11
PO
32,5
194
4)2
7(mol/lit)
V S < 10"4 M nn gi thuyt trn coi hot bng nng l ng. Trong trng hp
tng qut, cht t tan c cng thc BmAn, ta c phng trnh phn ly: BmAn 5=*
mBn+ + nAm"
">n+-imr A m"-in _______
____ rT
m nci(m+n)
195
= [B ] TBmAn (6.4)
[A ] = mm.
(mS) .
(nS) =
mnS;
S = (m+|
196
nn
Cch tnh tan t tch s tan trn y ch c th p dng khi tnh tan trong
nc nguyn cht ca cht rn c ion khng tc dng vi ion ca nc.
Trng hp ny rt him trong thc t v thng phn ng kt ta xy ra trong
dung dch cha nhiu ion khc ngoi ion ca kt ta. Nh vy s c trng hp ion ca
kt ta tc dng vi cc ion khc trong dung dch v s nh hng n tan ca kt
ta.
Ta ln lt xt nhng yu t nh hng n tan ca mt cht t tan. 6.1.2.2. Cc
yu t nh hng n tan ca mt cht t tan.
*nh hng ca lon chung (lon cng tn)
lon chung l ion c trong thnh phn ca kt ta.
Theo quy lut tch s tan th tch s hot ca cc ion ca kt ta trong dung dch
bo ha lun lun l mt hng s nhit nht nh. Nu hot ca mt trong cc
ion tng th hot ca cc ion kia phi gim.
V d: Tnh tan ca BaSO4 trong 0,01M dung dch Na2SO4 v so snh vi
tan ca n trong nc. Bit TB SO = 1,1.10 10.
tan ca BaSO4 trong nc nguyn cht l: S = yj 1,1.10 10 = 1,05.10-5 mol/lt
Trong dung dch Na2SO4 0,01M, tan S ca BaSO4 bng nng [Ba2+]. Vy nng
ca ion SO4 bng tng nng ca SO4 do BaSO4 v Na2SO4 phn ly ra. [SO4 "] = S +
0,01
V tan ca BaSO4 rt b, khi c Na2SO4 li cng b hn nn SO 4 do BaSO4
phn ly ra khng ng k, vy c th coi [SO4 ] = 0,01.
Vy: TBaSO = S(S + 0,01) = 0,01S = 1,1.10 10 ; S = 1,1.10"8mol/lit.
Nh vy tan ca BaSO4 trong Na2SO4 0,01M nh hn trong nc nguyn
2"
2"
2"
2"
cht:
1,05.10
8 = 950 ln
1,1.10 T ta thy tan ca cht t tan b gim i khi thm vo dung dch ca
n cht in ly no c ion cng tn (ion chung) vi cht t tan. V vy kt ta hon
ton ion no th khi tin hnh kt ta, ngi ta thng dng d thuc th (ion chung)
v khi ra kt ta ngi ta cn thm vo nc ra mt t dung dch c cha ion chung,
nh vy gim sai s ca php nh lng
*nh hng ca nhng lon khc lon ca kt ta (lon l)
Cc ion l lm tng tan cu kt ta v s lm tng lc ion ca dung dch, ngha
l lm gim h s hot f trong biu thc tch s tan, do nng ion ca kt ta s
tng lm tng tan ca kt ta, nh hng ny cn gi l hiu ng mui.
197
198
v S
=
AgCl
1,8.10 0""
0,76= 2
1,76.1 5M
(0,1 + 0,1)
= 0,1
199
Vy tan ca AgCl trong nc nguyn cht l: 1,34.10"5 M v tan ca
-5
AgCl trong KNO3 0,1M ln hn trong nc nguyn cht:
- = 1,33 ln.
3
1,34.10* nh hng ca nng li
" Nu anion A"
ca kt ta MAn l gc ca mt dung dch axt yu th trong dung dch s c cn bng:
MAn ==== Mn+ +
nA" nA" + nH+ ====
nHA
tan S ca kt ta bng [Mn+]:
S = [Mn+] (6.5)
v tch s tan ca MAn bng:
T = [Mn+][A"]n (6.6)
nKS
K + [H + ]
tnh S t T ta thay trong (6.6) gi tr [Mn+] = S v [A"] = ' '
1,76.10
[H+][A-]
200
T = Si n.K.S
K + [H
+]
)K
:
S( K + [H
nS + ]
201
Vy: Sr
(n
+T
n
an
(n
+T
1+
=> S
1)
n
=
Y
[HU
K
(6.7)
202
[Am-]
nK1K2K3...KmS
[H + ] + K1[H + ] - + K1K2K3...Km
,'
_
,
r . 2-, nK,K2S
1 2
Nu m = 2, ta c: [A2- ] =---------2
-------------2
[H + ] + K1[H+ ] + K1K2
m
m 1
203
T=S
nK1K2S Y
^[H + ] + KJH + ] +
K1K2 )
2
204
(n+1)
Vy:
S
T
n
1 +
HH
[H +
(6.8)
]Y
2
K K
1 2)
+ X ^ MX2 ;
MXn"1 +
X ==== MXn ; p
Nu M ca kt ta MA to phc vi X ln lt theo cc phng trnh sau
y:
MA ^= M + A
; [M][A] = TMA
(6.11)
[M][X]
[MX2 ] :
[MX][X]
[MX ]
JM]
[X]
[MX]
2P
[MX
(6.12)
S
=
[
M
]
205
(
1
+
p1
[
X
]
+
P1
P2
P]
+
...
+
n
p1
[
X
]
(
6.
1
3
)
i=1
n
i=n
K hiu
pi
i=1
p2, pn
][X]
n
2
206
i=0
S Vy:
[M]
[X]
Pi
i=0
S
.S = T hoc S:
i[X]Thay gi tr ca [M] trn v [A] = S vo (6.9) Ta c:
i=0
(6.14)
i=0
, p1 = 103,2, p2 = 103,8.
AgCl Ag+ + Cl"
207
s =3 [Ag+]
+ [Ag(M3) ] + [Ag(NH3)2+l = [Ag+](1 +
10 '2.10-3 + 107.10-6) = 12,7[Ag+] Vy: [Ag+] = 127;
[CH = s10+ 0,01; T = [Ag+][Cr] = 1^(s + 0,01) = 1,8.10
1 8 10
+
10
12 7
Nu coi s << 0,01 th: s = '
208
X ta xt xem:
* AX hay BX kt ta trc?
* Khi no th c hai cht AX v BX cng kt ta?
* Khi AX v BX cng kt ta, iu kin no dn n hp cht kt ta trc s
hon ton?
Ta ln lt nghin cu nhng vn . gii
quyt c vn th nht, ta thy:
Theo quy tc tch s tan, hp cht no s kt ta trc khi tch s nng cc ion
to ra kt ta vt qu tch s tan ca hp cht . Ngha l thm dn thuc th, nu
[A][X] > TAX th AX kt ta trc hay [B][X] > TBX th BX kt ta trc.
Gi s AX kt ta trc, ta nghin cu xem lng thuc th cn thit cho vo bao
nhiu t c kt qu .
[A][X] > TAX
--
v^-.
CC
AB
H qu:
Trong trng hp n gin nu AX v BX c cng thc tng t v CA = CB th hp
cht no c tch s tan nh hn hay tan nh hn s kt ta trc. V d 1:
Trong dung dch hn hp I- v Cl- c nng ban u [I-] = [Cl-] = 10-1M. Khi cho
dn dung dch AgNO3 th AgI hay AgCl kt ta trc? Bit TAgI = 10-16, TAgCl = ,10-10.
V nng ban u [I-] = [Cl-] v TAgCl > TAgI nn khi cho dn dung dch AgNO3
vo th Agl kt ta trc. Kt lun trn hon ton ng, v rng nu so snh:
-1
AgI-10 = 10 15 v T AgC- = 10 = 10 [ V ]
[CH 10"
R rng Agl kt ta trc.
Khi no th AX v BX cng kt ta?
A + X ^ Ax
T
^
r
109
209
210
T T [X] >-^ - = -^
[A] [B]
AX
[B] T
BX
ddB
AX Y A + X 1 + B
2l
BX
V nguyn tc nu cho lng B ln, cn bng 2 chuyn dch t trn xung ko
theo cn bng 1 chuyn dch t tri sang phi, v r rng s chuyn kt ta c hon
ton hay khng s ph thuc vo:
-
AX
BX
211
BX
AX
(6.19)
Thay gi tr ca [X] vo (6.18) ta c: > ^ (6.20)
Vy mun kt ta AX chuyn c hon ton sang kt ta BX phi cho thuc th B mt
lng nh th no lun lun tha mn bt ng thc (6.20) Vic chuyn kt ta ny
c th xy ra trong 3 trng hp sau:
* Trng hp 1: Nu TBX < TAX tc l chuyn t hp cht d tan sang mt hp
,T
cht kh tan hn. Trng hp ny thc hin c d dng, v khi t s
< 1.
V d: Chuyn SrSO4 sang SrCO3 bng dung dch Na2CO3 bo ha v TSSO = 2,8.10> TSCO = 1,6.10 nn ch cn mt lng nh Na2CO3 s m bo
[COI ]
SrCO3 = 1,6.10
=
-3
c: i: > _ =r = 5,7.10 .
[SO4 ] TSrSO4 2,8.10- ' ^
* Trng hp 2: Nu TBX = TAX cng c thc hin kh d dng v khi
[B]
cng ch cn tha mn iu kin: ------> 1.
[A]
V d: Chuyn CaC2O4 thnh CaCO3 c TCaC = 2,3.10 TCaCO = 7,1.10- .
7
5 7 1 0
212
m-
213
* Tng nng [X+]: lng thuc th ln.
* KXA cng nh, tc l cht XA c to ra cng t phn ly th s kt hp gia A -v
X+ cng mnh.
- TMeA khng nh qu hay kh ln, tc l MeA kh tan. Trn y l nghin cu mt
cch nh tnh, by gi ta nghin cu mt cch nh
lng: Tnh tan ca kt ta MeA: SMeA mol/lit
C 1 mol MeA tan ra s cho 1 iong Me+ v 1 mol XA. Vy: SMeA
= [Me+] = [XA]
|Me||XA|
V:
= K ht
Kht: hng s ha tan ca cn bng
T trn ta rt ra c: SM A
ht[X+ ]
+
[X ] = Ctt: nng ca thuc th lc cn bng.
By gi ta tnh Kht Ta c th vit: [Me+][A-] =
TMeA
214
V ta c: -Jk_J. = K
[XA]
XA
T trn rt ra c: Kht
= MeA
215
MeA
Vy :
S-. . =
216
217
6.1.5.3. Ha tan kt ta bng phng php phi hp c hai phng php trn
Nu kt ta rt t tan, ngha l T MeA cc k qu nh, nu ta ch dng bin php i
ha tr ion khng thi th cha gim nng ion n mc cn thit kt ta tan
ra hon ton.
V d: Kt ta HgS c T = 10-53, bi vy mun ha tan kt ta trong trng hp
ny cn phi kt hp c 2 bin php trn.
V d c th ha tan HgS bng nc cng toan:
3HgS + 4HCl + 2HNO3 ^ 3[HgCl4]2- + 3S + 2NO + 4H2O
Theo phn ng ny Hg2+ kt hp vi Cl- to thnh cht t phn ly [HgCl4]2- v S2b oxy ha thnh S0 do nng ca c Hg2+ v S2- u b gim, nn kt ta tan c.
6.1.6. L thuyt v cu to kt ta
170.
Kt ta tinh th v kt ta v nh hnh
Kt ta tinh th l loi kt ta m cc ion to ra kt ta sp xp theo mng li tinh th
theo mt chiu hng xc nh, lm cho kt ta c hnh dng nht nh. V d: PbCl2
trng, hnh kim; PbI2 vng, hnh vy ...
Kt ta v nh hnh l loi kt ta khng c cu to tinh th, kt ta khng c
hnh th nht nh.
V d: Kt ta Al(OH)3 trng; NiS en ...
Kt ta v nh hnh d bin thnh dung dch keo, b mt tng cng ln, kh lng,
kh lc, kh ra v d nhim bn.
171.
Hai giai on ca qu trnh kt ta
Qu trnh to thnh kt ta l qu trnh kh phc tp. Sau y ta th xt qu trnh
to kt ta BaSO4.
Ba2+ + SO42- ^ BaSO4 R rng l nu ch c 2 ion "n c"
Ba2+ v SO42- th khi gp nhau chng ch to thnh phn t BaSO4 v cha th c cu
trc tinh th. to nn cu trc tinh th cn phi c nhiu ion Ba 2+ v SO42- tp hp li
thnh nhng tp hp nh nhng vn cha phi l kt ta. Cc tp hp ny gi l mm
tinh th hay l trung tm kt tinh. Giai on ny ca qu trnh kt ta ng vi s to nn
trng thi keo ca vt cht.
T cc trung tm kt tinh ny cc phn t tip tc tp hp thm v ln dn ln n
mc c th thnh ht kt ta trng lng xung. Vy qu trnh kt ta gm 2 giai on:
*To mm tinh th
*Mm tinh th ln ln
Giai on sau ty thuc bn cht v iu kin kt ta m c th gy ra mt trong hai
hng khc nhau to thnh kt ta tinh th hay kt ta v nh hnh. * To kt ta tinh
th:
Nhng trung tm kt tinh mi c to thnh s ln dn ln thnh nhng ht tinh
th ln ri sau to thnh kt ta tinh th. Qu trnh ny xy ra khi qu bo ha ca
dung dch nh. T dung dch ny sinh ra chm v t cc trung tm kt tinh, tc l tc
kt ta nh hn tc nh hng, do to iu kin cho cc phn t c thi gian
phn b ln cc trung tm kt tinh theo v tr khng gian xc nh
218
219
------------------------------------------------7-^*~
tn
r
a: lng ion v hp ph: iong i vi 1g kt ta.
C: nng ca ion b hp ph trong dung dch. K, n: h s i vi mt h cho.
T h thc trn ta thy rng: Qu trnh phn hp ph (hay gii hp) gim chm khi
gim nng C. y l c s cho vic ra kt ta lm sch, nhng khng tuyt i
lm sch c.
*nh hng ca nhit .
Qu trnh hp ph l mt qu trnh ta nhit: nAgCl + mCl- ^ nAgCl.mCl- + Q nn nhit
cng thp hp ph cng mnh v nhit cng cao th gii hp ph cng mnh.
*nh hng ca bn cht kt ta v ion b hp ph.
Cng trong mt iu kin vi cng mt kt ta, cc ion ty theo bn cht ca
chng b hp ph nhiu t khc nhau. Thng ion b hp ph theo quy lut sau: ion to
vi ion ca kt ta hp cht cng t tan b hp ph cng nhiu, do ion ca kt ta b
hp ph nhiu hn c.
V d:
- AgI s b hp ph mnh I- hn Br-, hn Cl-, cn i vi NO3- th hp ph rt
220
yu v: SAgl < SAgBr < SAgCl, cn AgNO3 tan hon ton trong dung dch.
- BaSO4 hp ph trc ht ion Ba hoc SO 4 khi d Ba hay SO4 trong dung dch.
BaSO4 hp ph mnh SO42- hn CO32- v SB SO < SBCO , nu trong dung dch c
-
NO3- hay Cl- th BaSO4 hp ph NO3- nhiu hn Cl- v SB (NO ) < SBCl .
* nh hng ca iu kin kt ta.
V d vi kt ta v nh hnh nh Fe(OH)3, Al(OH)3 khi kt ta t dung dch c
t hp ph hn khi kt ta t dung dch long, do lng tp cht b hp ph cng t
hn.
Nhng i vi kt ta tinh th th khi kt ta t dung dch long tinh th s ln hn
khi kt ta t dung dch c, do cng t b hp ph tp cht hn.
Khi lu kt ta trong dung dch, kt ta s ln hn v c dng tinh th hon
chnh hn gi l hin tng lm mui tinh th, lng tp cht b hp ph cng gim
bt.
172.
Cng kt trong
Thng xy ra i vi kt ta tinh th, da vo c im ca cng kt trong, c
th chia ra lm hai loi:
* Cng kt do phn ng gia kt ta v thuc th d.
Khi cho Zn2+ phn ng vi K4[Fe(CN6)] th khng sinh ra kt ta Zn2[Fe(CN6)] m
sinh ra kt ta K2Zn3[Fe(CN6)]2. Kh nng ion kim loi kim i vo trong phc cht ph
thuc vo th tch v mc hydrat ha ca ion . lon cng nh cng d vo mng li
ca kt ta v cng t tan. lon hydrat ha cng yu vo mng li cng d. Mc
hydrat ha ca cc ion kim loi kim tng theo chiu: Cs+ < K+ < Na + < Li+. Nh vy
Cs+ d b cng kt hn c.
* Cng kt ng hnh
Nguyn nhn ca loi cng kt ny l kt ta v tp cht l nhng cht ng hnh,
tc l nhng cht c kh nng kt tinh trong cng mt mng li tinh th. V d: phn
nhm KAl(SO4)2.12H2O khng mu, ng hnh vi phn crm KCr(SO 4)2.12H2O mu
tm, v khi chng cng kt tinh vi nhau th s c tinh th mu tm m nht ty theo
nng tng i ca chng.
Thng th nhng ion kim loi c s phi tr v bn knh bng nhau th d thay th
nhau trong mng li m khng lm gim bn ca mng li. V d: Ra2+
0
2+
2+ 2+
2+
0 2+
221
222
v gim cng kt. V d: Kh Fe3+ xung Fe2+ t cng kt vi BaSO4 hn, hoc c
th dng cht to phc che.
Ra nhiu ln cng lm gim cng kt v y c qu trnh thun nghch.
Trng hp cng kt trong: Khng th loi tp cht bng phng php ra. Ta c
th gim bt cng kt bng cch kt tinh li nhiu ln v mi ln kt tinh li th lng
tp cht s gim dn.
V d: loi bt ion Mg2+ trong kt ta CaC2O4 th em ha tan CaC2O4 bng
HCl, sau trung ha axit ri kt ta li CaC 2O4. Ln ny nng Mg2+ nh hn ln
trc nn Mg2+ s b hp ph t hn. Kt tinh li nhiu ln, Mg 2+ cn li khng ng k.
Tt hn ht l nn p dng mt trong cc bin php sau:
* Tch ion b cng kt trc khi tin hnh kt ta bng nhiu cch nh chit chng
hn. V d tch FeCl3 bng cch chit mui bng CCl 4hay CHCl3 trong mi trng
HCl.
* Che du: C th dng thuc th thch hp tc dng vi ion b cng kt to thnh
phc cht bn t hay khng b cng kt.
* i ha tr: V d BaSO4 cng kt vi Fe3+ hay MnO4-, mun tch ra ch vic i
ha tr Fe3+ thnh Fe2+ hay MnO4 thnh Mn2+.
6.1.9. Dung dch keo trong ha phn tch
175.
Khi nim v dung dch keo.
C nhiu trng hp mc d tch s nng ca cc ion to thnh kt ta trong
dung dch vt qu gi tr tch s tan ca kt ta nhng kt ta to thnh vn khng
tch ra c m ch hnh thnh nhng ht rt nh l lng trong dung mi, dung dch
gi l dung dch keo. Cc phn t khuch tn trong dung dch keo gi tt l cc ht keo.
Dung dch keo khc vi dung dch thc ch n b c di nh sng phn
chiu. Cc ht keo c kch thc ln hn cc phn t dung mi rt nhiu nn chng c
kh nng khuych tn nh sng, tuy vy kch thc ca ht keo cng cn kh nh nn
khng th nhn thy bng mt thng, cng nh bng knh hin vi, d lt qua giy lc.
176.
Nguyn nhn bn vng ca dung dch keo
Bnh thng cc phn t keo l tp hp nhiu phn t v trung ha v in, khi va
chm nhau c th kt hp v vn li thnh kt ta lng xung.
Tuy nhin mt tnh cht c trng ca dung dch keo l c th khng tch ra thnh
kt ta trong mt thi gian rt lu do nguyn nhn sau:
* Hp ph cc ion c trong dung dch nht l cc ion to ra phn t keo, do cc
phn t keo tch in cng du nn y nhau v khng th kt hp vi nhau thnh kt
ta c.
* C th hp ph cc ion ca dung mi (i vi keo a dung mi), tc l b sol-vat
ha to thnh mt lp v solvat ngn cch cc phn t keo khng th kt hp vi nhau
c thnh kt ta, v d silic oxt.
177. S ng t v s pepti ha * S
ng t.
S chuyn mt dung dch keo (cn gi l sol) thnh kt ta (gel) gi l s ng
t.
223
Mun ng t mt dung dch keo thnh kt ta, c th dng 2 bin php sau:
- Trung ha in ca dung dch keo tch in bng cch thm cc cht in ly
tng ng.
- ung nng lm gim qu trnh hp ph v ph v v solvat. Bng 2 bin php
ny s to iu kin cho cc phn t keo lin kt vi nhau
thnh kt ta.
* S pepti ha.
Hin tng kt ta c ng t c th bin thnh dung dch keo gi l s pepti
ha (tc l gel thnh sol). S pepti ha thng xy ra 2 trng hp sau:
* C mt s cht keo ng t tip xc vi nc s to thnh keo, loi keo ny
gi l keo thun nghch.
* Kt ta c ng t tip xc vi nc c cha ion d b hp ph cng c th
chuyn thnh keo. V d nh kt ta Fe(OH)3 tip xc vi nc cha FeCl3 th s thnh
dung dch keo Fe(OH)3. 6.1.9.4. Trng thi keo trong ha phn tch
* Cch chng trng thi keo:
Trong qu trnh phn tch thng gp trng thi keo 2 khu:
* Trong qu trnh to kt ta khi cho d thuc th hay d ion cn kt ta, hay trong
dung dch ngui c cc ion b kt ta hp ph, kt ta s dng keo.
* C th trnh trng thi keo trong trng hp ny nh sau: Ta tin hnh kt ta
trong dung dch nng khng d nhiu thuc th, c thm cht in ly mnh thch hp
nh axt, NH4Cl, NH4NO3, ...
* Trong qu trnh ra kt ta: do lm tri mt ion trung ha in ht keo hay keo
a dung mi hp ph cc phn t ca dung mi.
Cch trnh: ra kt ta bng nc nng c thm mt t thuc kt ta (nu cn),
mt t cht in ly thch hp.
* ng dng trng thi keo trong ha phn tch:
* C mt s trng hp cn thit to ra dung dch keo nhn ra ion khi c t
dng kt ta c mu.
V d: Nhn ra Fe3+ (lng nh) dung dch keo mu mc Fe4[Fe(CN)6]3 ( iu
kin thng l kt ta).
Hay c th nhn ra lng nh Cd 2+ dung dch keo CdS (c th kt ta ngay
trong mi trng axt).
* Kt ta khng mu hay mu nht hp ph nhng cht mu v khi cht mu b
hp ph s i sang mu khc. Ngi ta dng cht mu lm ch th trong phn tch
nh lng m kt ta dng keo th s hp ph mnh. V d: kt ta AgCl khi b keo
ha dng mAgCl.nAg+ s hp ph mnh fluortxin lm cho n i mu, t mu vng
thnh hng. Trong trng hp ny cn duy tr trng thi keo, ta c th thm mt cht gi
l cht "bo v keo" nh extrin, tinh bt, gelatin, gm aralie, ...
6.2. Phng php chun kt ta 6.2.1.
c im ca phng php
Phng php chun kt ta l mt phng php phn tch th tch da vo phn
ng to thnh cc hp cht t tan. Cc phn ng mun dng c trong phng php
ny phi tha mn cc iu kin sau:
224
[Cl-] =
225
0,1.1
0 190
5,3.10-3M.
226
Vy pCl = 2,3. pAg = 7,7. Tng t nh vy ta tnh cho nhng th tch dung dch
chun thm vo khc nhau.
* im tng ng
Khi cho 100ml AgNO3 th ton b Cl" c kt ta ht thnh AgCl v [Ag+] =
[CH = 10"5. Vy r rang pAg = pCl = 5.
* Sau im tng ng
Khi cho tha AgNO3 so vi im tng ng. Gi s cho 100,1ml AgNO 3 th
tha ra 0,1ml AgNO3 tc tha ra 0,1% Ag+ so vi lng cn thit. Khi :
0,1.0,
= 10 M, do pAg = 4 v pCl = 6. Tng t nh vy ta tnh
1
100
4
[Ag+] =
cho cc th tch dung dch chun AgNO3 thm vo khc nhau: 101, 110. Cc s liu thu
c trnh by bng sau:
Bng 6.1. Gi tr plon khi chun dung dch NaCl bng dung dch AgNO3 0,1N
AgNO3
CH
10-3,3.101
-2
5,3.10-3 5.10-4
5.10102.10-5
-5
-7
2.1010p
Cl
1,0 1,5
2,3 3,3
4,3 5,0
6,7 7,7
8,0
227
[Ag ]
-8
8,5
7,7
6,7
5,7
5,0
3,3
2,3
2,0
-8
-9
pA
3,3.10
2.10-7 2.1010-6
5.105,3.101
- -5
2.10
g8
<
6,7
4,3
6.2.
9
0
10
0
VAgNO
Nhn xt:
* Dng ng nh phn ging nh ng nh phn trong phng php axt
-baz v phng php oxy ha - kh gn im tng ng c bc nhy.
* Bc nhy plon trn ng nh phn ph thuc vo nng ca dung dch.
Nu nng ca NaCl l 0,01M th bc nhy: 4,75 - 5,04; nu 1N th bc nhy: 3 7.
Vy nng cng ln , bc nhy plon cng di v ngc li.
* Bc nhy plon ph thuc vo tch s tan ca kt ta, tch s tan ca kt ta cng
nh th bc nhy cng di v ngc li. V d: ng nh phn khi chun dung
dch Nai 0,1M bng dung dch AgNO3 0,1M c TAgI = 10-4
--
-3
-2
-16
<
2-
>
4 =
12
>
>
_10
1,1.10_2(M). Ta c
4_
>
>
_12
-4
M CK CO 1M
* Thc t, v cn chu nh hng ca nhiu yu t khc trong qu trnh nh phn
v nu nng ca ion CrO _ ln qu th mu vng qu m lm cho kh quan st s
xut hin mu gch ca kt ta Ag2CrO4 im cui. Do vy, ngi ta thng dng
<
4 <
2
4
s thy:
+ Trc im tng ng: nAgI.mI- khng hp ph E- v cng du (-) nn dung
dch c mu hng.
+ Sau im tng ng: pAgI.qAg+ s hp ph E- do kt ta s nhum mu
tm hoa c.
chnh xc ca php chun vi cht ch th hp ph ph thuc vo cc yu t
sau:
* Tnh hp ph chn lc ca cht ch th
Trng hp l tng nht l cht ch th phi i mu ngay sau im tng ng
khi in tch kt ta va i du. Nhng iu ny cn ty thuc vo quan h gia lc
hp ph ca ion cht mu v ion li. S hp ph khng ch ph thuc vo tng tc
tnh in m cn ph thuc vo tnh cht phn cc ca cc cht, v vy an-ion cht mu
rt c th hp ph chy ua vi anion li. Chng hn, eozin c th y ion Cl - v chim
v tr ion to th.
AgCl, Cl- Na+ + flBr- ^ AgCl, ABr Na+ + ClDo s i mu li xy ra trc
im tng ng.
* Anh hng ca pH:
Cht mu b hp ph ch yu dng anion m nng ca n ph thuc pH, v
vy khi chun phi duy tr pH thch hp sao cho nng anion mu ln bo
m cn bng hp ph v s i mu r.
Fluoretxein l axt rt yu (Ka = 10-7
) do khng th chun pH < 7 v khi y cht ch th tn ti ch yu dng khng
phn ly v kh nng hp ph b hn ch. Mt khc, cng cn lu l dng axt ca
fluoretxein t tan trong nc. Diclofluo-retxein l axt mnh hn (Ka = 10-4), mt khc
kh nng hp ph ca anion ny mnh hn nn c th chun pH thp.
Trong bng 6.2 c ghi phm vi ng dng ca mt s cht ch th thuc dy fluoretxein.
Bng 6.2. Tnh cht v phm vi ng dng ca mt s cht ch th
thuc dy fluoretxein.
Cht ch th
Fluoretxein
Diclofluoretxein
Eozin
chun
Cl- (Br-, I-) Ag++
Cl- (Br-, I-) Br-, Ag+
I-, SCNAg+
Nng thp
pH Bin i mu
nht c th
chun (mol/l)
7-10 vng lc hng
5.10-3 5.10-4
4-10 vng lc hng
5.10-4
2-10 thm
BI TP
178. Phn bit dung dch bo ha, cha bo ha, qu bo ha. Cho v d.
179. a) Th no l tch s tan ca cht kh tan trong
nc? b) Trnh by quy lut tch s tan.
c) Vit biu thc tch s tan v tan ca cc cht sau: AgCl, Ag2CO3, Ca3(PO4)2,
Fe(OH)3, K2Zn3[Fe(CN)6]2, MgNH4PO4.
180. Tnh tan ca CaC2O4 trong dung dch (NH4)2C2O4 5.10- M v so snh vi
tan ca n trong nc. Cho TCaC O = 2,57.10-9 250C.
181. Trong dung dch bo ha ca cht kt ta AB2X3 c cn bng:
AB2X3
A+ + 2B+ + 3X-Nng ca XHrong dung dch bo ha l 4.10-3M a)
Tnh
.
AB X b) Tnh tan ca AB2X3 trong dung dch BCl 5.10
-6
M.
182. Xt s kt ta phn on trong hai trng hp sau:
a. Cho dn dn dung dch Na2SO4 long vo dung dch hn hp Ba2+ v Ca2+ c
[Ba2+] = 10-2M, [Ca2+] = 10-1M. Bit TBaSO = 1,1.10- ,
= 6.10-5 250C.
b. Cho dn dn dung dch AgNO3 long vo dung dch hn hp (Cl- + CrO4 ) c [Cl-] =
[CrO4 ] = 10-2M Bit TAgCl = 1,8.10 , TAg CrO = 1,1.10 250C.
183. Hi tan ca MgF2 v BaCO3 c bng nhau khng, bit rng tch s ha tan ca
chng gn bng nhau.
184. Kt ta no s thot ra trc khi thm dn dung dch AgNO 3 vo dung dch cha
cc ion clorua, brmua cng nng . Bit TAgCl = 1,8.10-10 v TAgBr = 7,7.10-13
250C.
185. Tnh gi tr pH ca mi trng lc bt u kt ta v kt ta hon ton Mg2+
-2
10
2-
2-
2+
10
12
18
g2 r
197.
Hong Minh Chu, T Vn Mc, T Vng Nghi. C s ha hc phn tch,
NXB KH & KT, 2002.
198.
199.
Nguyn Tinh Dung phn I, II, III. Ha hc phn tch. NXB Gio dc,
2000.
200.
201.
Trn T Hiu, T Vng Nghi, Hong Th Tn. Bi tp Ha hc phn tch,
NXB H&TH Chuyn nghip, 1984.
202.
H.A. Laitinen, Phn tch ha hc. Tp 1 v 2, Nguyn Tinh Dung v
Nguyn Huyn dch. NXB KH & KT, 1976.
203.
B.H.AneKceeB, KaniHecTBeHHbi aHani3, MocKBa, H3gaTej[bcTBo
"XiMira",
1972
204.
B.H.AneKceeB, KonecTBeHHMH aHani3, MocKBa, H3gaTej[bCTBo
"XiMira",
1972
CHNG 7
SAI S TRONG PHN TCH NH LNG HA HC
* Sai s c nhn do kh nng ca ngi phn tch khng th thc hin chnh xc
mt s thao tc phn tch. V d khng th nhn bit chnh xc s chuyn mu ca cht
ch th ti im cui chun .
Thuc loi ny cng phi k n sai s tm l, tc l khuynh hng ca ngi
phn tch khi lp li th nghim mun chn gi tr ph hp vi gi tr o trc, hoc
gn vi gi tr ca bn. Sai s ny kh ph bin.
* Sai s phng php c lin quan vi tnh cht ha hc hoc tnh cht ha l ca
h o, t lin quan vi thao tc phn tch. V d, phn ng phn tch khng xy ra hon
ton hoc phn ng ph xy ra lm sai lch tnh hp thc ca phn ng chnh v.v ...
Tht ra sai s phng php c lin quan cht ch vi sai s thao tc. Trong nhiu
trng hp nu thao tc tt th c th lm gim sai s phng php v ngc li. Chng
hn, nu ra kt ta kho sao cho th tch nc ra khng ln th s mt mt kt ta do
tan s khng ng k, ngc li nu dng qu nhiu nc ra th lng cht mt i
khi ra s nhiu. Hoc nu iu chnh kho nhit khi nung th c th trnh c s
phn hy cht khi nung ... 7.1.3. Sai s ngu nhin.
Sai s ngu nhin nh hng n lp li ca kt qu o v lm gim chnh
xc phn tch.
Sai s ngu nhin do nhng nguyn nhn ngu nhin, khng nhn th y trc c
v lm cho kt qu phn tch dao ng theo cc chiu khc nhau (lc tng, lc gim).
Sai s ngu nhin lun lun xut hin d php phn tch c thc hin ht sc cn thn
v iu kin thc hin c gi c nh nghim ngt. Do c tnh ca n nh vy m
vic x l v nh gi sai s ngu nhin ca mi php phn tch l rt quan trng. N
cho php xc nh gi tr ca phng php phn tch, nh gi cht lng lm vic ca
ngi phn tch, nh gi so snh cng vic phn tch ca cc phng th nghim khc
nhau, v.v ... Do bn cht ca n m sai s ngu nhin phi c x l bng ton hc
thng k.
7.2. nh gi sai s ca cc php o trc tip.
Trong thc hnh phn tch ha hc phi tin hnh nhiu thao tc, trong bt buc
phi c php o trc tip, tc l so snh vt o vi vt chun nh cn, o th tch. Mi
php o trc tip u mc sai s ngu nhin v sai s ny cng vi cc sai s mc phi
trong cc giai on phn tch khc nhau s quyt nh chnh xc ca php phn tch.
Khi tin hnh th nghim chng ta thc hin mt s th nghim c lp trong cng
iu kin ging nhau v t cc kt qu ring l thu c ta tin hnh x l thng k
nh gi chnh xc ca php o. Cc i lng c trng thng k quan trng nht l
gi tr trung bnh cng v phng sai. 7.2.1. Gi tr trung bnh cng.
Gi s ta tin hnh n php o c lp i lng X vi cc kt qu X1, X2, . .
Xn.
_ X, ..............................................
l gi tr gn vi gi tr thc ca i lng
239
(Xi - X)
s2 = ^
k
240
k = s bc t do. Nu ch c mt i lng cn o X th k = n - 1.
Gi tr s
thng c gi l lch chun ca php o.
lch chun ca i lng trung bnh cng s- c tnh theo:
241
(X
2
i-
X)
242
n(n -1)
Trong thc t tin tnh ton cc i lng X,s2,sX, ngi ta thng chn
trong dy n gi tr o c X1s . . Xn mt gi tr C sao cho C X. Sau tnh X v s 2
theo cc cng thc sau:
2
= ^
nn
yi
xX = C +
v s2
243
n-1
244
y, x 2 = y 2 -(y) v yi = Xi - C. V d 1:
Hy tnh gi tr trung bnh cng, lch chun, phng sai ca php xc nh
niken trong thp da vo cc s liu phn tch sau y:
Hm lng % ca Ni trong thp cc th nghim phn tch c lp: 0,69; 0,68;
0,70 ; 0,67 ; 0,68 ; 0,67 v 0.69.
yi.102
1
0
2
-1
0
-1
1
Eyiyi = 2.10-2
Xi %
0,69
0,68
0,70
0,67
0,68
0,67
0,69
yi .10
1
0
4
1
0
1
1
2
Eyiyi = 8.10-4
Chn C = 0,68
yi = Xi - C
tin khi tnh ton (khng phi x l cc s l) ta nhn yi vi 102 v tt
nhin yi vi 104.
2
Ta c:
X = 0,68 +
= 0,683
7
-4 2
s = 7,43.10
s=
v1,238.10 4 =
1,11.10
SX = 1,238.10 =1,76.10
7
-2-4
--3
sX = 4,21.10
246
247
bng.
Khong tin cy ca gi tr o l khong ti c kh nng tn ti gi tr thc ca
php o vi xc sut a cho.
X
X
hay X
- S a< n <
+ Sa
Xt a,k <
<
+ sXt a,k
0,95
12,706
4,303
3,182
2,776
2,571
2,447
2,365
2,306
2,262
2,228
2,201
2,179
2,160
0,95
2,145
2,131
2,120
2,110
2,103
2,093
2,086
2,060
2,042
2,021
2,000
1,980
0,99
63,657
9,925
5,841
4,604
4,032
3,707
3,499
3,355
3,250
3,169
3,106
3,055
3,012
0,99
2,977
2,947
2,921
2,898
2,878
2,861
2,845
2,707
2,750
2,704
2,660
2,671
0,95
Kt qu o: X S
,
0 95
,S
V d
V 1,01
0,98 , 0,99 m
in
i nm A
0,01n 0,01
0,98 u bng 1%
1
8:
khng vit 0,990 bi v bt nh tng i
% ca c hai s 1,02
1.02
1,03
v 1,03 cng u bng 1%. Nu vit 0,990 th bt nh s l -0,001.100 = 1% .
0,990
V d 9:
lgx = lg2,114 bng 0,3251 phi vit 0,325 m khng vit 0,3251 bi v bt nh
ca x l 0,001 nn nu ly lg(2,114 0,001) s c 0,3249 v 0,3253. Nh vy s bt
nh l s th ba sau du phy.
V d 10:
lgx = -3,124 x = 10-3'124 = 7,5.10-4 m khng vit 7,52.10-4, bi v nu coi lgx = (3,124 0,001) th x bng 7,498.10-4 v 7,533.10-4 nh vy s th hai sau du phy l
bt nh!
Ch : Khi lm trn s nu s l b hn 5 th c th b i, nu s ln hn 5 th c
th thm 1 n v vo s trc. Nu nghi ng hoc s mt mt chnh xc th gi li
mt s sau s c ngha cui nhng phi vit tt xung thnh ch s di. V d: 6,832
lm trn thnh 6,83; 7,988 lm trn thnh 7,99 ; 6,455 lm trn thnh 6,45 5 nu khng
mun vit 6,45.
Nguyn Tinh Dung phn I, II, III. Ha hc phn tch. NXB Gio dc,
209.
210.
Doerffl, Thng k trong ha hc phn tch. Trn Bnh v Nguyn Vn
Ngc dch, NXB H&TH chuyn nghip, H Ni, 1983.
PH LC
S2O8Ag
2-
2
2
2
1
10
5
6
6
2
6
2
4
10
2
3
2
1
2
1
2
1
1
2
2
1
2
2
1
2
2
1
2
2
3
2
2
2
2
1
2
2
1
2
3
+(trong 4M HClO4)
Ag2+(trong 4M HClo3)
NaBiO3 + 4H+ H2O2 +
2H+ pbo2 + 4H+
Ce(sO4)32-2BrO3- +
12H+
MnO4- + 8HClO3 +
6H+ BrO3Cr2O7+
2-
2+
2+
2+
+ 2H+ S4O622HFe+
3+
2+
pb SnCd2CO2t + 2H+
V2+
2+
3
+
Ni2+ CdCr2+
+
Fe2+ +
S electron trao
i
_________2_________
2
2
2+
4-
+ H2O
2S2O3Fe
Pbi Sni Cd
H2C2O4 2+
Nii Cdi
CrAsH
V
2F- 2SO4Ag
+
+
+ Ag+BiO
+
+ Na+ + 2H2O 2H2O
+
SnH2S
Ti2+
4+
Dng kh
3
2-
Bng 1. Gi tr
in th tiu chun
EDng oxy ha
1
2-
Eo (V)
4
+2,870
+2,000
+1,970
+1,927
+1,800
+1,770
+1,455
+1,440
+1,52
+1,51
+1,45
+1,45
+1,359
+1,33
+1,29
+1,23
+1,19
+1,087
+0,96
+0,94
+0,86
+0,85
+0,7994
+0,792
+0,8
+0,771
+0,56
+0,536
+0,356
+0,337
+0,268
+0,153
+0,15
+0,14
+0,1
0,09
= 0,00
-0,036
-0,126
-0,14
-0,402
-0,49
-0,255
-0,23
-0,402
-0,41
-0,44
-0,60
252
2
1
2+
Zn
FeS CdS
MnA
l
2-
2+
2+
3+
Mg2+NaL
i+
22223
211
3
Zni
Fe + S+
+
2-
Cd
+
SMni Ali
Mgi
Nai
Lii 4
-0,762
-0,95
-1,17
-1,19
-1,66
-2,37
-2,713
-3,03
253
Cng thc
HNO3
HCN
C6H5COOH
CH3CHOHCOOH
HCOOH
CH3COOH
H2SO3
H2S
Axit cacbonic
H2CO3
Axit crmic
H2CrO4
Axit tactric
H2C4HO6
Axit xalic
H2C2O4
Axit phtphoric
H3PO4
Axit limnic
BAZ
Amniac
Anilin
Mtylamin
Hyrxit ch
Quinin
NH4OH
C6H5NH2
CH3NH2
Pb(OH)2
C20H24C2N2.3H2O
Hng s phn ly K
4.10-4
7,2.10-10
6,3.10-5
1,37.10-4
1,77.10-4
1,80.10-5
K1 = 1,3.10-2 K2 = 5.10-5
K1 = 5,7.10-8 K2 =
1,2.10-15
K1 = 4,31.10-7 K2 =
5,61.10-11
K1 = 1,8.10-1 K2 =
3,2.10-7
K1 = 1,04.10-3 K2 =
4,55.10-5
K1 = 5,9.10-2 K2 =
6,4.10-5
K1 = 7,51.10-3 K2 =
6,23.10-8 K3 = 2,2.10-13
K1 = 8,4.10-4 K2 =
1,8.10-5 K3 = 4.10-6
1,79.10-5
4.10-10
1,38.10-4
K1 = 9,6.10-4 K2 = 3.10-8
K1 = 2,2.10-7 K2 =
3,3.10-10
pK=-lgK
3,4
9,14
4,2
3,86
3,75
4,75
1,89 5,3
7,24 14,92
6,37 10,25
0,75 6,5
2,89 4,34
1,23 4,19
2,127,2112,67
3,084,745,4
4,75
9,17
3,36
3,02 7,52
6,66 9,48
254
255
Sunphat
Sunfua
Ag2SO4
CaSO4.2H2O
Hg2sO4
SrSO4
PbSO4
BaSO4
MnS
FeS
NiSa
NiSp
CoSa
CoSp
ZnS
SnS
CdS
PbS
CuS
Cu2S
Ag2S
HgS
7,7.10-5 6,1.105
6,3.10-7
2,8.10-7 2,2.109
1,08.10-10
1,4.10-15
3,8.10-19
3.10-21 2.10-28
7.10-23 2.10-27
1,2.10-23 1.1028
3,6.10-29
1,1.10-29
8,5.10-45
2.10-47
1,6.10-19
4.10-53
1,6.10-72
2,7.10-3
7,8.10-3
7,9.10-4
5,3.10-4
1,5.10-4
1,0.10-5
3,7.10-8 6,1.1019
5,5.10-11
1,4.10-14
8,4.10-12
4,5.10-14
3,5.10-12 1.1014
6,0.10-15
3,3.10-15
9,2.10-23
1,7.10-16
3,4.10-17
6,3.10-17
2,7.10-15
8,12.10-1
1,34.10-1
3,93.10-2
9,47.10-3
4,55.10-5
2,33.10-4
3,22.10-7
5,36.10-9
4,99.10-10
1,27.10-13
7,64.10-11
1,27.10-13
3,41.10-11
1,51.10-13
8,67.10-14
7,9.10-14 8,8.1022
2,71.10-15
8,43.10-16
1,47.10-25
1,39.10-13
6,3.10-5
1,6.10-5
1,7.10-7
3,9.10-2
1,35.10-5
1,6.10-5
5,9.10-3
1,5.10-5
1,3.10-4
1,3.10-7
8,65.10-4
4,19.10-4
1,38.10-5
1,08 1,86.104
7,55.10-4
Bi S
23
Pht pht
Clorua
Crmt
MgNH4PO4
Ag3PO4
Pb2(PO4)3
PbCl2
AgCl
Hg2Cl2
SrCrO4
BaCrO4
Ag2CrO4
PbCrO4
2,5.10-13
1,8.10-18
4,5.10-32
2,4.10-4
1,8.10-10
1,1.10-18
3,5.10-5
2,41.10-10
1,1.10-12
1,8.10-14
1,20.10-1
3,80.10-4
4,31.10-3
4,20.10-6
256
TI LI U THAM KHO
211.
Hong Minh Chu, T Vn Mc, T Vng Nghi. C s ha hc phn tch,
NXB KH & KT, 2002.
212.
213.
Nguyn Tinh Dung phn I, II, III. Ha hc phn tch. NXB Gio dc,
2000.
214.
215.
Trn T Hiu, T Vng Nghi, Hong Th Tn. Bi tp Ha hc phn tch,
NXB H&TH Chuyn nghip, 1984.
216.
Doerffl, Thng k trong ha hc phn tch. Trn Bnh v Nguyn Vn
Ngc dch, NXB H&TH Chuyn nghip, H Ni, 1983.
217.
H.A. Laitinen, Phn tch ha hc. Tp 1 v 2, Nguyn Tinh Dung v
Nguyn Huyn dch. NXB KH & KT, 1976.
218.
B.H.AneKceeB, KaniHecTBeHHbi aHani3, MocKBa, H3gaTej[bcTBo
"XiMira",
1972
219.
B.H.AneKceeB, KonecTBeHHMH aHani3, MocKBa, H3gaTej[bCTBo
"XiMira",
1972
257
MC LC
Trang
3
5
Cht in ly mnh v yu.
Li m u
Chng 1. Dung dch cht in ly- Cn bng ha hc
220.
5
221.
Cn bng ha hc v hot .
5
222. Nhc li mt s kin thc cn dng
5
223. Cn bng v hng s cn bng.
6
Ti liu tham kho
9
Chng 2. i cng v phn tch khi lng v phn
tch th tch 10
224.Nguyn tc chung ca phng php phn tch khi lng
10
225.Cc phng php phn tch khi lng
10
226. Phng php y
10
227. Phng php kt ta
10
228. Phng php in phn
11
229. Phng php chng ct
11
2.3. Phng php kt ta.
11
230. Ni dung v yu cu ca kt ta trong phng php kt ta
11
231. iu kin tin hnh phn tch theo phng php kt ta.
12
232. Lc, ra, lm kh v nung kt ta.
14
2.4. Phng php in phn.
15
233. Ni dung
15
234. Cc thit b
15
235.ng dng ca phng php khi lng.
16
236.Phng php phn tch th tch
16
237. i cng
16
238. Mt s nh ngha v khi nim
16
239. Cc phn ng dng trong phn tch th tch
18
240. Phn loi cc phng php phn tch th tch
19
241. Cc phng php chun
19
242. Cch biu din nng trong phn tch
19
2.6.7. Cch tnh kt qu trong phn tch th tch
23
Bi tp 25
Ti liu tham kho
26
Chng 3. Cn bng axt - baz. Chun axt baz
27
3.1. ngha thc t cc quan nim v axit - baz.
27
243. Thuyt axit - baz ca Arnit
27
244. Thuyt axit - baz ca Bronsted - Lauri
27
3.2. Cn bng axit - baz trong mi trng nc.
31
245. Tch s ion ca nc, ch s hydrogen
31
246. Quan h gia KA ca mt axit v KB ca mt baz lin hp vi n 32
258
32
259
41
41
41
43
43
43
44
44
45
45
45
52
52
53
53
53
58
62
64
66
70
71
71
71
72
74
77
80
86
86
88
92
98
99
100
100
100
102
106
106
107
260
107
109
111
111
111
112
112
112
113
113
113
118
118
119
119
119
120
124
128
130
131
134
135
136
136
137
139
143
145
146
146
146
146
147
147
147
148
149
150
261
152
153
158
159