TEMA : SALMONELA

Sadraj
1. UVOD..............................................................................................2
2. RASPROSTRANJENOST SALMONELE...................................................2

3. GRAA I IZGLED SALMONELE............................................................3

3.1.

Tipovi salmonele........................................................................................ 4

3.2.

Kulturalne osobine..................................................................................... 4

3.3.

Biohemijske osobine.................................................................................. 5

3.4.

Antigena graa.......................................................................................... 5

4. NOMENKLATURA..............................................................................5
5. BOLESTI KOJE IZAZIVAJU SALMONELE................................................6
5.1.

Gastroenteritis........................................................................................... 7

5.2.

Crijevna groznica....................................................................................... 7

5.3.

Septiki sindrom........................................................................................ 7

5.4.

Komplikacije koje mogu izazvati salmonele...............................................8

6. MIKROBIOLOKA DIJAGNOSTIKA.......................................................8
6.1.

Kulturalno ispitivanje................................................................................. 8

6.2.

Biohemijsko ispitivanje.............................................................................. 8

6.3.

Seroloko ispitivanje.................................................................................. 8

7. LIJEENJE........................................................................................9
8. ZAKLJUAK....................................................................................10
9. LITERATURA..................................................................................11

1. UVOD

Salmonela je gram negativna bakterija, tapiastog oblika koja pripada istoj porodici kao i
Escherichia coli, porodici Enterobacteriaceae, poznate kao '' crijevne '' bakterije. 1 Salmonela
je prvi put izolovana iz zaraenih svinja 1885. godine, od strane Salmon i Smith. Od tada su
mnogi tipovi salmonele izolovani iz razliitih izvora. Najei meu njima su salmonela
enteritidis, salmonela typhi i salmonela typhimurium. Primarni izvor salmonele je probavni
trakt raznih ivotinja i ovjeka. Potencijalno je opasna i za ivotinje, kao i za ovjeka, a
bolesti koje izaziva su salmoneloze.

2. RASPROSTRANJENOST SALMONELE
Prema svojoj strukturi razlikujemo preko 2200 vrsta salmonela koje nazivamo serotipovi.
iroko su rasprostranjene u prirodi, a njihov primarni izvor je crijevni trakt kimenjaka.
Prisutna je kod velikog broja ivotinja, ukljuujui domae ivotinje, divlje ivotinje, sisare,
ptice, toplokrvne ili hladnokrvne ivotinje. Veina ivotinja kod kojih je prisutna Salmonela
ne pokazuju znakove bolesti. Prirodni izvor moe ukljuivati vodu, zemlju, insekte, fabrike
povrine, kuhinjske povrine i ivotinjski izmet.

Slika 2.1. Kontaminirana hrana ( izvor zaraze )

Salmonele su vrlo otporne na tetne utjecaje okoline, te mogu jako dugo preivjeti van
organizma domaina. S.typhi kao uzronik tifusa je prilagoen samo na ovjeka. Izvor zaraze
1 Online Textbook of Bacteriology.Salmonella and Salmonellosis;
http://textbookofbacteriology.net/salmonella.html
2

je samo ovjek, bio on bolesnik ili kliconoa. S.typhi se u okolinu izluuje stolicom i
mokraom, te moe kontaminirati i vodu i hranu i na taj nain prenijeti na druge ljude. U
sprijeavanju

irenja trbunog tifusa najvanije su mjere ispravnog uklanjanja fekalija

hlorisanjem vode, higijenskog obrazovanja, te redovne kontrole kliconoa. Druge

salmoneloze ovjeka spadaju u zoonoze, a izvor zaraze je u ivotinjama (posebno goveda i
peradi), ivotinjskim proizvodima, ali i u ljudima, bolesnicima i kliconoama. ivotinjski
proizvodi najee se kontaminiraju fekalnim sadrajem prilikom klanja. Vaan su izvor
salmonele i jaja, svjea ili suena. Osim toga kuni ljubimci mogu biti kliconoe salmonela i
predstavljati izvor zaraze. Prijenosnik salmonela su tada kontaminirana voda ili hrana, ili
prljave ruke, a u sprijeavanju irenja salmoneloza najvaniji su postupci

ispravno

otklanjanje fekalija, hlorisanje vode, ienje povrine u kuhinji za pripremu sirovog mesa i
gotovih jela, te obrazovanje osoba koje rade sa ivenim namirnicama. Treba naglasiti da je
salmonelozni gastroenteritis jedan od najeih prijenosnih bolesti

u zapadnom svijetu,

uprkos visokom ivotnom standardu. Postoji vakcina za tifus, ali u naoj zemlji nije
registrirano, tako da se danas osim opih gore navedenih mjera preporuuje esto pranje ruku,
termika obrada hrane, i konzumiranje prokuhane i hlorisanje vode u podrujima gdje nema
vodovoda.

3. GRAA I IZGLED SALMONELE

Mikroskopski salmonele izgledaju poput malih sivkastih kolonija koje sadre fimbrije
(trepetljike) to im pomae prilikom kretanja.To su tanki, pravilni Gram (-) bacili, pokretnisa
peritrihijalnim flagelama, aerobni su i fakultativnoanaerobni, ne poseduju kapsulu i ne
stvaraju spore. Genetski, salmonela je jako varijabilna, i to je jo vanije, esto dolazi do
promijena genetskih struktura u samoj bakteriji pa to sve uvjetuje da se javljaju steene
otpornosti prema antibioticima.2Salmonele su irine od 0.7 do 1.5 m, duine od 2 do 5 m, i
veina je pokretna pomou flagela (bi).

2 kole.hr. Portal za kole; http://www.skole.hr/roditelji/savjeti?news_id=3783

3

Slika 3.1. Graa salmonele

3.1. Tipovi salmonele

Tipove salmonele moemo okvirno podijeliti u tri grupe:
* Salmonele adaptirane na ovjeka (S. typhi, S. paratyphi A, B, C)
* Salmonele adaptirane na nekog drugog specifinog nosioca (S. choleraesuis, S. dublin, itd.)
* Salmonele koje nemaju specifinog nosioca (preko 2000 tipova, od kojih veina moe kod
ovjeka uzrokovati gastrointestinalne simptome).

Slika 3.2. Izgled Salmonele

3.2. Kulturalne osobine

Salmonelle su veoma osetljive nauslove spoljanje sredine. Kultivacija se vri na 37C u
aerobnim uslovima. Nisu probirai i dobro rastu na svim hranljivimpodlogama. Na SS agaru
obrazuju pravilne, okrugle, prozrane, laktoza (-)kolonije sa crnim centrom.

3.3. Biohemijske osobine

Biohemizamsalmonele je vaan zanjihovuidentifikaciju i ispituje se na biohemijskojseriji:
pokretne, glukoza (+), laktoza (-), HS (+) , inol (-).

3.4. Antigena graa

Sve salmonele poseduju O i H antigen. Somatski Oantigen je lipopolisaharidan, endotoksin i
termostabilan. Sastoji se iz vie komponenti i grupno je specifian. Na osnovu grae O-Ag-a
sve salmonele supodijeljene na 65 grupa koje su obiljeene velikim slovima od A do Z i
brojevima od 51 do 65. Flagelarni H antigen je protein i tipski je specifian. Njegova graa je
mozaina , sastoji se iz dvije faze: I faza je specifina i obiljeava se malim slovom (a do z);
II faza je nespacifina i obiljeava se malim brojevima (1, 2, 3,...). Neke salmonele posjeduju
samo prvu fazu a neke i obje. Ovojni Vi-antigen (u vidu ovojnice obavija tijelo bakterije) je
proteinske prirode i smjeten je na povrinu elije.Njega posjeduju samo neke salmonele
(salmonella t.).

4. NOMENKLATURA
Prva taksonomija ovog roda bakterija nije bazirana na DNK srodnosti, ve su imena davana
prema klinikim karakteristikama bolesti i ivotinjama na kojima je pronaena (Salmonella
typhi, Salmonella cholerae-suis, Salmonella abortus-ovis). Kada je uvedene seroloka analiza
u bakteriologiju, pojedini serovar (ukupno oko 2200 serovarova) salmonele smatran je
posebnom vrstom. Stari nazivi postali su netani, te su novootkriveni serovarovi Salmonela
dobivali imena prema mjestima gdje su prvo izolirani (npr. Salmonella london, Salmonella
panama, Salmonella stanleyville).
Naknadno je dolo do otkria da svi serovarovi Salmonela ine jednu DNK hibridizirajuu
skupinu, tj. da postoji jedna vrsta salmonela sa sedam podvrsta, te je nomenklatura ponovno
mijenjana. Predloeno je ime Salmonella enterica i sedam podvrsta:
enterica I
salamae II
arizonae IIIa
5

diarizonae IIIb
houtenae IV
bongori V
indica VI
Svaka od sedam podvrsta sadri razliite serovarove Salmonela. Najei serovarovi koji
predstavljaju oko 99,5% salmonela izoliranih iz ivotinja i ljudi svrstani su u podvrstu I.
Budui da ova nova nomenklatura nije usklaena sa tradicionalnom, ee se kod strunjaka
nalazi stara tradicionalna nomenklatura.

5. BOLESTI KOJE IZAZIVAJU SALMONELE

Bolesti koje izazivaju salmonele nazivaju se Salmoneloze. Salmonele su izuzetno invazivne
bakterije, koje nakon to uu u organizam domaina preko probavnog sustava , prodiru u
povrinske stanice tankog i debelog crijeva te dalje preko krvi u razliite organe, gdje stvaraju
upale u irokom pojasu. Neki tipovi salmonela nakon prodora kroz povrinske (epitelne)
stanice budu''pojedene'' od stanica odbrambenog sistema - leukocita, meutim zbog svoje
specifine grae na povrini koja titi od djelovanja leukocita, mogu ivjeti u stanicama
organizma domaina dugi niz godina bez simptoma.Broj salmonela koji je potreban da
izazove bolest je razliit u odnosu na individualne karakteristike i karakteristike hrane.
Otprilike oko 105 salmonela po gramu hrane je dovoljno da izazove bolest. 3Kliconostvo: je
pojava izluivanja salmonela prekofecesa ili urina nakon preleane bolesti. Moe da
trajenekoliko dana do nekoliko sedmica. Salmonela se nekada trajno zadrava u odreenim
aritima, a najese u jetri i unim putevima, odakle se preko fecesa izluuje u spoljanju
sredinu. Osoba kod koje postoji kliconotvo se naziva kliconoa, osoba jezdrava ali je izvor
infekcije za ljude u okolini.

5.1. Gastroenteritis
To je najei oblik salmoneloze, a doslovno bi znaio upala crijeva i eluca. To je infekcija
kratke inkubacije (vrijeme od unosa infekta do pojave simptoma), 12-24h, s muninom,
3Online Textbook of Bacteriology. Salmonella and Salmonellosis;
http://textbookofbacteriology.net/salmonella.html
6

grevima u trbuhu, povraanjem i proljevom. Bolest uz normalno razvijeni imunoloki sistem

traje obino nekoliko dana uz simptomatsko lijeenje, dakle dijetna prehrana, rehidracija i
odmor, bez davanja antibiotika. Najei tipovi salmonele koji uzrokuju gastroenteritis su
s.enteritidis i s.typhimurium.

5.2. Crijevna groznica

Glavni predstavnik crijevne groznice je trbuni tifus. To je bolest uzrokovana s.typhi.
Prilikom zaraze bakterija dolazi do tankog crijeva gdje prolazi kroz sluznicu i razmnoava se
u limfnom tkivu, tzv.Peyerovim ploama. To je limfatiki sistem du cijelih crijeva u
njihovom sredinjem sloju. Nakon to biva progutan od strane leukocita, s.typhi odlazi
limfom i krvlju do jetre i slezene, ali i u ostale limfne vorove organizma. Nakon inkubacije
od 7 do 10 dana dolazi do bakterijemije (prodor bakterija u krv) te pojava opih znakova
infekcije, uz konstantno visoku temperaturu od 40 0C, te osipom na trbunom zidu u obliku
sitnih crvenih mrlja nazvanih roseola. Za vrijeme bakterijemije bakterija dospije u vie
organa, ali tek kada doe u jetru, putem ui se ponovno vrati u crijevo i dolazi do pojave
proljeva. Tokom bolesti mogu nastati razliite komplikacije kao to su perforacije crijeva,
krvarenje u crijevima, kao i gnojne infekcije mnogih organa. I neke druge salmonele osim
s.typhi mogu uzrokovati crijevnu groznicu, ali uz puno blau kliniku sliku.

5.3. Septiki sindrom

To je najgori, ali nasreu i najrjei oblik salmoneloze. Uzrokuju ga salmonele visoke
invazivnosti koje odmah prolaze kroz epitel crijeva u krvotok, izazivaju ope septike
simptome i mogu izazvati sekundarne infekcije razliitih organa (modanih ovojnica, plua, i
srca), ali se ne razmnoavaju sekundarno kao kod gastroenteritisa, tako da ne dolazi do
proljeva. Najei uzronik kod ovog tipa je s.choleresuis.
Nakon preboljele infekcije bilo kojeg tipa, ovjek moe krae ili due vrijeme postati
kliconoa salmonele. Ako je kliconotvo due od jedne godine, nazivamo ga ''trajnim''
kliconoom. Trajno kliconotvo nakon preboljelog trbunog tifusa se javlja u oko 3%
sluajeva, a nakon drugih slamoneloza u oko 0.5%. Trajno kliconotvo se kao takvo ne lijei,
ve se antibiotici koriste samo kod recidiviranja simptoma.

5.4. Komplikacije koje mogu izazvati salmonele

Ozbiljne komplikacije mogu ukljuivati septikemije, gdje su pacijenti sa osnovnim bolestima
skloniji infekciji. Reaktivni artritis i Reiter sindrom moe pojaviti u malom postotku
pacijenata 3 do 4 sedmice nakon prodiranja.

6. MIKROBIOLOKA DIJAGNOSTIKA
Mikrobioloska dijagnostika zavisi od oblikaoboljenja, perioda bolesti i materijala koji se
analizira.Kod tifoidne groznice uzimanje materijala zavisi odnedelje bolesti. Izolacija
salmonela vri se kulturom razliitog materijala, a seroloko ispitivanje vri sevidalovom
reakcijom aglutinacije (trae se At protiv O iH Ag). Hemokultura i punktat tkiva pozitivna u I,
II i III sedmici, urinokultura i koprokutura u II, III i IV sedmici.Najpouzdanija je urinokutura i
koprokutura.Mikroskopsko ispitivanje ima znaaja samo kodprimarno sterilnih materijala
(likvor i punktati organa).

6.1. Kulturalno ispitivanje

Zavisno od duine bolestiuzimaju se krv ili feces i zasijavaju se na podlogu za obogaivanje
diferencijalne i selektivne podloge.Postupak kultivacije fecesa je isti kao i kod shigella. Krvse
zasijava na dekstrozin (bujon) ili sterilnu goveu zu pa se odatle svakog dana u toku
narednih 10 dana presijava na SS agar.

6.2. Biohemijsko ispitivanje

Izvodi se na biohemijsko jseriji sa istom kulturom salmonele dobijenom na SSagaru.

6.3. Seroloko ispitivanje

Aglutinacija na ploici izvodi se sa istom kuturom uz pomo polivalentnih grupno
specifinih antiseruma(O-antiserumi). Kada se odredi grupa , pristupa seaglutinaciji sa
monovalentnim tipski specificnimantiserumima. H-aglutinacija se izvodi posebno za
objeflagelarne faze. Na taj nain detekcijom O i H Ag odreuje se vrsta, odnosno serotip
salmonele.ELISA test ili direktna imunofluorescencija, slue zadetekciju bakterijskog Ag u
bolesnikom materijalu (krv, likvor, feces) uz pomo specifino obiljeenih At.Vidalova
reakcija je aglutinacija u epruveti kojom se odreuje titar Anti-o Anti-H At u serumu
bolesnika od trbunog tifusa. Izvodi se u nizu epruveta sa dvostrukim razblaenjem seruma u
koji se dodaje jednaka koliina specifinih O, H i Vi antigena. Serum se uzima dva putau toku
8

bolesti, 1. i 3. nedelja da bi se vidio porastantitijela. Tumaenje: dijagnostiki znaajan je titar

1:100za O i H agl. Kod aktivne infekcije oekuje se etvorostruki porast titra u drugom
uzorku.

Slika 6.1. Salmonella sp. Rast na XLD agaru nakon 24h inkubacije

7. LIJEENJE
Terapija antibioticima se primjenjuje kod ivotinja koje ispoljavaju klinike simptome u vidu
opte slabosti, poviene tjelesne temperature, jakog proljeva i povraanja kao i kod onih sa
znacima sistemske infekcije (septikemija). Za lijeenje salmonelozne septikemije daju se
peroralno antibiotici irokog spektra. Najee se upotrebljava kombinacija sulfonamida i
trimetoprima. Kao alternativni antibiotici dolaze u obzir amplicilin, florohinoloni ili
cefalosporini III generacije. Salmonele su osjetljive na hloramfenikol, tetracikline,
furozolidon, neomicin, streptomicin, gentamicin, ampicilin, cefalosporine III generacije i
sulfonamide.Pored antibiotske terapije sprovodi se rehidracija organizma, sprijeavanje
acidoze (naroito kod konja) dijeta, davanje mineralno vitaminskih preparata, davanje
antipiretika po potrebi i dr. NSAIL se mogu davati u cilju smanjenja efekata endotoksemije.

8. ZAKLJUAK
Salmonela je potencijalno patogena bakterija, kako za ivotinje tako i za ovjeka. Bolesti koje
izaziva salmonela su Salmoneloze, i to najee: Gastroenteritis, Crijevna groznica i Septiki
sindrom. Primarni izvor salmonele je probavni trakt, a prirodni izvori mogu ukljuivati: vodu,
zemlju, insekte, fabrike povrine, kuhinjske povrine i ivotinjski izmet. Mikroskopski
salmonele izgledaju poput sivkastih kolonija koje posjeduju fimbrije pomou kojih se kreu.
Mnoge ivotinje mogu biti zaraene, a da ne pokazuju znakove bolesti. U prevenciji irenja
bakterija najvanije je ispravno otklanjanje fekalija, hlorisanje vode, ienje kuhinjskih
povrina ( posebno daske na kojoj se ree meso ), te obrazovanje i informisanje osoba koje
rade sa namirnicama ivotinjskog porijekla. Ukoliko ipak doe do zaraze, terapija je
nadoknada tenosti i elektrolita ( Gastroenteritis ), dok je kod Crijevne groznice i Septikog
sindroma potrebna terapija antibioticima, i to: ampicilin, sulfometoksazol trimetroprim i
kloramfenikol. Zbog sve vee rezistencije ovih bakterija na antibiotike, sve je vei broj
kliconoa i potencijalne opasnosti za zarazu.

9. LITERATURA

10

Trumi P.: '' Zaraze domaih ivotinja '', Beograd 1962.

Hajsig D., Mandi J., Pinter Lj., Nagli T.: '' Veterinarska mikrobiologija '' Veterinarski

fakultet Zagreb 2005.

emedicinehealth. salmonella;

http://www.emedicinehealth.com/salmonella/page4_em.htm
emedicinehealth. salmonella;
http://www.emedicinehealth.com/salmonella/page2_em.htm#symptoms_of_salmonell

a_infection
MicrobiologyBytes.

Salmonella;http://www.microbiologybytes.com/blog/2008/04/07/salmonella/
Online Texbook of Bacteriology. Salmonella and Salmonellosis;

http://textbookofbacteriology.net/salmonella.html
kole.hr.Portal za kole. Salmonele; http://www.skole.hr/roditelji/savjeti?

news_id=3783
Wikipedia. Salmonella; http://en.wikipedia.org/wiki/Salmonella
Zdravlje. Infekcije salmonelama; http://www.zdravlje.at/bolesti/probavniorgani/infekcija-salmonelama/20110802/

11