Ynetim ve Ekonomi Aratrmalar Dergisi Say:22 (2014) - Doi: http://dx.doi.org/10.

11611/JMER195

MEVSMLK RGTLENMELERNDE RGT VE RGT DII

FAKTRLERN PERFORMANSINA ETKS: FINDIK LERNE YNELK BR
ARATIRMA
r. Gr. H.Tezcan UYSAL
Yrd. Do. Dr. Emel KESM
Z
Mevsimlik ii rgtlenmeleri, deiik zamanlarda deiik blgelerde alabilen, genellikle
meslei ve sosyal gvenlii bulunmayan bireylerden olumaktadr. Ak sistemin en iyi rneklerinden
biri olan bu rgtlenmelerde otoriter-hiyerarik bir yap vardr.Bu almann amac, mevsimlik ii
rgtlenmelerinin ierisindeki ve darsndaki faktrlerin, bu rgtlenmelerde alan iilerin
performansna etkisini ortaya koymaktr. Bu amaca bal olarak, geni bir alana yaylan fndk
tarmnda alan mevsimlik iilere ynelik bir aratrma gerekletirilmitir. Yaplan gzlemler
sonucu, iki ana faktr ve sekiz i, sekiz d olmak zere toplam onalt alt faktr ii performansyla
ilikilendirilmitir. Yaplan korelasyon ve regresyon analizleri sonucunda, rgt ii faktrler ve rgt
d faktrler ile ii performans arasnda anlaml bir iliki bulunmutur.
Anahtar Kelimeler: Mevsimlik i, i Performans, i rgtlemeleri.
JEL Snflamas: M12, M19, D23
EFFECT OF INTER-ORGANIZATIONAL AND EXTERNAL ORGANIZATIONAL
FACTORS ON THE WORKER PERFORMANCE IN THE SEASONAL WORKER
ORGANIZATIONS: A RESEARCH ON HAZELNUT WORKERS
ABSTRACT
The organization of seasonal workers is composed of the individuals, who do not generally
have any jobs and social securities and can work at different times and different places. Being one of
the best examples of open system, they have an authoritarian-hierarchical structure. In this study, the
aim is to establish the effects of internal and external factors on the performance of the workers
working in these seasonal organizations. Considering this purpose, a study about workers working at
board hazaenut plantations was performed. As a result of the observations, workers' performance
associated with two main factors and sixteen subtype factors containing eight internal and eight
external factors. As a result of correlational and regressional analyses, a significant relationship was
obtained between internal and external factors, and workers' performance.

Blent Ecevit niversitesi, Zonguldak Meslek Yksekokulu, Ynetim Organizasyon Blm, h.tezcanuysal@hotmail.com
Blent Ecevit niversitesi, Zonguldak Meslek Yksekokulu, Ynetim Organizasyon Blm, emelkesim67@hotmail.com

152

Key Words: Seasonal Worker, Worker Performance, Worker Organizations.

JEL Classification: M12, M19, D23
1. GR
Mevsimlik ii rgtlenmeleri, geliri devamllk arz etmeyen ve yaam standard dk
bireylerden olumaktadr ve evresel faktrlere duyarl bir yapya sahiptir. Bu rgtlenmeler alma
alan ve alma blgelerine gre deimekle birlikte genel olarak altm ile yz kii arasnda bir birey
hacmine sahiptir. Bireyler birbirlerine aile ba ve hiyerarik ba ile baldr. Otoritenin hkim olduu
bu rgtlenmelerde ii-iveren zdelii de mevcuttur.
Trkiyede mevsimlik ii rgtlenmelerinin igc talebini karlama gc ok yksektir.
zellikle krsal blgelerde ikamet orannn azalmas, iftilerin mevsimlik ii talebini arttrmtr.
Giderek artan bu talebe ramen mevsimlik iilere ynelik resmi bir dzenleme gerekletirilmemitir.
Bu iilerin rgt iindeki ve rgt dndaki olumsuz durumlar karsnda hakkn arayabilmesi iin
yazl bir dzenlemenin olmamas, iveren ile arasnda dengesiz bir otoriteyi dourmaktadr. Ayrca
barnma ve alma koullarnn genel balayc hkmlere tabi olmamas da alma blgelerinde
farkl uygulamalara sebep olmaktadr.
Bu almann amac, mevsimlik ii rgtlenmelerine etki eden rgt ii ve rgt d faktrleri
saptayarak, bu faktrlerin ii performansna etkisini ortaya koymaktr. Bu amaca bal olarak
mevsimlik ii rgtlenmelerinden birisi olan, fndk iisi rgtlenmelerine ynelik bir aratrma
gerekletirilecektir.

Literatrde

yaplan

dier

almalarda

da

saptanmtr

ki,

retim

performansndaki deiimler ii performansna baldr. Bundan dolay, retim yapan bireylerin ve

kurumlarn retim performansn arttrarak verimlilik elde edebilmesi iin ncelikle iilerin
performansn analiz etmesi ve deerlendirmesi gerekmektedir.
2. MEVSMLK RGTLENMELER
Mevsimlik ii rgtlenmeleri, kendi tarm iletmelerinden yeterli geliri elde edemeyen az
toprakl veya topraksz bireyler (Yldrak vd., 2002: 10) ile dzenli bir geliri olmayan bireylerin,
geimlerini salayabilmek ve alabilmek amacyla tarmsal i olana bulunan yerlere gezici
(mevsimlik) ve/veya geici (gnbirlik) olarak gitmek iin bir araya geldii rgtlenmelerdir.
Mevsimlik ii rgtlenmeleri ii-avu-dayba hiyerarisiyle mekanik rgt yapsna
sahiptir. Bu yap ierisinde hiyerarinin en st basaman dayba oluturmaktadr. Dayba,
bireyleri veya gruplar bir araya getirerek rgt yapsnn olumasn salayan, iveren ile gerekli
grme ve anlamalar yapan, giriimcilik ruhuna sahip kiidir. avu ise alma blgelerinde
iilerin alma dzenini salayan, anlamazlklarda iveren ile ii arasnda arabuluculuk yapan ve
kendine bal alma gruplarna liderlik eden kiidir.
153

Trkiyede 300.000 civarnda verilen mevsimlik gezici tarm iilerinin fiilen kayt dlar ve
ocuklar ile birlikte en az bir milyonluk bir nfusu kapsad tahmin edilmektedir (MGA, 2012: 3).
ABde ise ylda 100.000 nc lke vatanda, mevsimlik sektrlerde almak iin g etmektedir
(ABGS, 2011: 5). Bu saysal bilgilere gre, mevsimlik ii rgtlenmelerinin byk bir insan kitlesini
kapsad ifade edilebilir.
Baz nc lke mevsimlik iileri, smr ile kar karya gelmektedir ve standardn
altndaki alma koullar, bu iilerin salklarn ve gvenliklerini tehdit etmektedir (European
Commission, 2010: 3). lkemizde de mevsimlik tarm iilerinin alma koullarnn, cret, konut ve
beslenme olanaklarnn olduka yetersiz olduu grlmektedir. Bu yetersizlik iilerin yaam
dzeylerini olumsuz ynde etkilemektedir (zbekmezci ve Sahil, 2004: 233). Mevsimlik istihdamn
alanlar zerinde yaratt ok sayda olumsuz sonulardan bazlar; i gvencesinin olmay,
mevsim dnda isiz kalma durumu, uyumlatrma (oryantasyon) ve dier eitimlerin yetersizlii,
motivasyon ve verimlilik dkl, ie ve iletmeye balanamama, kariyer planlama glkleri, sabit
gelirden yoksun olma durumu olarak sralanabilmektedir (Gnel, 2009: 205).
Tarm sektr yaps itibariyle kayt d almann en youn olduu sektrdr. Bu sektrde
alanlarn retimin her aamasnda saysal ve niteliksel olarak farkllklar gstermesi ve bu durumun
belirlenmesindeki zorluklar alanlarn yasal korumadan uzak kalmasna neden olmaktadr (Grc
ve Akbyk, 2010: 193). Deiik faktrler etkisindeki mevsimlik tarm iilerine ynelik Benek ve
ktenin (2011) yapt aratrma sonucunda; Mevsimlik tarm iilerinin gittikleri yerlerde alma
ortamlarna ilikin yaadklar sorunlara bakldnda; bunlarn banda barnma, beslenme, ortamn
salksz koullar ve dk cret geldii ifade edilmitir. Karaman ve Ylmaz (2011) mevsimlik
iilerin sorunlarna ynelik genel bulgular aadaki gibi aklamlardr;
a.Tama: Mevsimlik iilerin alma yerlerine ulam, uygun olmayan aralarla ve artlarda
gereklemektedir.

b.

Barnma: iler ounlukla barnma iin uygun olmayan yerlerde ve adrlarda

kalmaktadrlar.

c.

Sosyal Gvenlik: Mevsimlik iiler ounlukla, herhangi bir sosyal gvenlik kurumuna

kaytl deillerdir.
. Eitim: Mevsimlik iilerin ocuklar ya okula gitmemekte ya da i dnemlerinde
devamszlk yapmaktadrlar.

d.

Salk: Kadnlar ve ocuklar bata olmak zere mevsimlik iilerin alma ve barnma

artlarna bal nedenlerden dolay rahatszlklar bulunmaktadr. Yaygn bulac hastalklarn

grlme sklklar artmaktadr.
154

Temizlik: Mevsimlik iilerin yerletikleri yerlerde yeterli temiz su, tuvalet ve

e.

kanalizasyon sistemleri bulunmamaktadr.

f.

Beslenme: Mevsimlik iiler yeterli ve salkl beslenme artlarna ve imknlarna sahip

deillerdir.

g.

cret: Mevsimlik iilerin cretleri dier yerli alanlarla ayn oranda deildir.

ounlukla daha dk cret almaktadrlar.

h. veren ve Araclarla lgili artlar: bulma, cret miktar, cretleri alma, arac komisyonu,
iverenin alma saatini artrma ve daha fazla i gc beklentileri mevsimlik iileri zorlamaktadr.
. Dlanma: Mevsimlik iiler, kendilerinin eitli nedenlerle dlandklarn dnmektedirler.
Tm bu sorunlar ierisinde en ncelikli sorun, mevsimlik fndk iilerinin kayt d istihdam ediliyor
olmasdr. zellikle fndk toplama iinin sezon ierisinde olsa dahi dzensiz ve srekli olmayan bir
yapya sahip olmas, istihdamn kayt altna alnmasn zorlatrmaktadr. Bu durum Trk tarm
anlayndan kaynaklanmaktadr. Yetitirilmi iiler, mevsimlik igc ihtiyac olan iverenler ve
endstriler iin bir avantajdr (Kilpatrick ve Bound, 2005: 6). Ancak Trk iftilerinde kooperatifilik
anlaynn hkim olmamasndan dolay bu avantajdan yararlanlamamakta ve ortak bir program
erevesinde mevsimlik iilere kesintisiz ve dzenli bir i salanamamaktadr. Bu durum mevsimlik
ii rgtlenmelerini etkileyebilecek tm faktrleri glendirmektedir.
3. PERFORMANSI VE DEERLENDRLMES
Argon ve Erene (2004) gre performans, iinin grevinde ne yapmas gerektiine ilikin
beklentilerle, gerekte ne yapt arasndaki ilikinin bir fonksiyonudur. Genel olarak performans,
belirlenen koullara gre bir iin yerine getirilme dzeyi veya iinin davran biimi olarak
tanmlanabilir (Bingl, 2003: 273). Bir rgt ancak iilerin gsterdii performans kadar iyi olabilir
(l, 2008: 45). i performans, performansn bireysel beklenti ile rgtsel ama arasnda kurulan
ilikinin sonucunda ortaya kmasdr (Tutar ve Altnz, 2010: 202). inin kendisinden beklenen
performans gerekletirebilmesi iin gl bir moral ve motivasyona sahip olmas zorunludur. Bunun
iin alana iletme tarafndan tatminkr cret ve frsat salanmas, i ve yaam tatmini bulabilmesine
katk salayan bir i tasarmnn oluturulmas, terfi etmesine destek olunmas ve dier alanlar
tarafndan ilgi, yaknlk ve samimiyet gsterilmesi gerekmektedir (Uygur, 2007: 75). Belli bir ii
yapan bireyin, bir grubun ya da organizasyonun o ile amalanan hedefe ynelik olarak varabildii
baka bir anlatmla, hedefe varma derecesinin belirlenmesi amacyla yaplan deerlendirmeler,
performans deerlemenin temelini oluturur (Erturul, 2004: 156).
Mevsimlik ii rgtlenmelerinde performans deerlemenin standard yoktur. Mevsimlik iiler
genellikle alma saati temel alnarak cretlendirilmekte ve iveren tarafndan performans eiine tabi
155

tutulmamaktadr. Ancak pamuk gibi rnlerin toplanmasnda alan iiler iin kilogram
fiyatlandrmas yaplarak performans deerlemesi yaplmas mmkndr. Yaplan bu performans
deerlendirmesi de znde ii performansn yanstmaktadr. Challis ve arkadalar (2002) Avustralya
ve Yeni Zelandada yapt alma sonucunda, ii performans ile retim performans arasnda
pozitif ynde kuvvetli bir iliki olduunu tespit etmitir. Bu aratrma sonucunda da grld gibi,
iinin hedefe varma derecesini de bireyin maruz kald faktrler etkilemektedir. Dolaysyla ii
performansnn ilikilerden oluan bir fonksiyon olduu ifade edilebilir.
4. RGT VE RGT DII FAKTRLER
Mevsimlik iiler rgtlenme ekli ve alma yaps olarak dier iilerden ayrlmaktadr. Bu
ii rgtlenmeleri ak sistem rgtlenmelerin en iyi rneidir. rgtn ierisindeki ve rgtn
dndaki ilerle ilgili beklentiler, alma rolleri, talepler, i arkadalar, yneticiler, rgtsel sistem ve
dier tm durumsal faktrler iilerin davranlarn etkilemektedir (Yelboa, 2006: 203).
4.1. Mevsimlik i rgtlenmelerinde rgt i Faktrler
Mevsimlik iilerin performanslarna etki eden birok faktr bulunmaktadr. Yaplan gzlemler
sonucunda, deerlendirilebilir en somut faktrler seilerek rgt ii faktrler oluturulmutur. Bu
balk altndaki faktrler mevsimlik iilerin tamamen rgt yaps ierisindeki artlarndan
olumaktadr.
4.1.1. rgtlenme Yaps
Mevsimlik ii rgtlenmelerinin temel sebebi, bireylerin dzenli gelir salayan bir ite
almyor olmasdr. Bu bakmdan incelendiinde gnlllk esasnn varlndan sz edilebilir.
Ancak rgtlenme yapsnda bahsedilen birey-aile zinciri ierisindeki faktrler gnlllk esasn
deitirebilecek etkenlerdir. Bunun farknda olan rgt yneticileri alma blgelerine ii
sevkyatnda ayn aileye mensup bireyleri bir arada tutmaya almaktadr.
4.1.2. Zorunlu htiyalarn Temini
Mevsimlik ii rgtlenmelerinde aile temelli oluum gzlenmektedir. Ailelerden oluan
adrlar ierisinde ve alma blgelerinde dzenli yemek piirilmekte, adrlarda bu ite sorumlu
iiler braklmaktadr. ilerin yeme-ime ihtiyalarn karlayacak malzemelerin temini konusu ise
rgtten rgte deiiklik gstermektedir. Baz rgtlerde malzeme temininden iiler sorumluyken,
baz rgtlenmelerde ise bu grevi dayba yerine getirmektedir.
4.1.3. Ast - st likisi
rgt meydana getiren dzeyler, blmler ve konumlar yetki ba ile birbirlerine balanrlar
(imek ve elik, 2009: 36). Mevsimlik ii rgtlenmelerinde de yetki bann basknl sz
156

konusudur. Bu rgtlenmelerde ast-st ilikisi srasyla; birey-avu-dayba-iveren eklindedir.

rgt ierisindeki otoritenin iddeti, rgt yapsna bal olarak deiebilmektedir.
4.1.4. Ebeveyn Sorumluluu
Mevsimlik ii rgtlenmelerinde alan iiler ailelerinden uzun bir sre ayr kalrlar
(Maclellan, 2008: 49). Baz mevsimlik ii rgtlenmelerinde ise aileler birlikte alma blgelerine
gitmektedirler. Bu rgtlenmelerde aile yaplanmasndan kaynakl, alma blgelerinde ocuk
iilerin de altrld gzlenmitir. Tarm ilerinin Sorunlarn Grme Kurulunun 2011
ylnda ald karara gre 16 yandan kk ocuklarn mevsimlik fndk iisi olarak altrlmas
yasaklanmtr (TSGK, 2011: l). Ancak dzenli bir ii olmayan aile byklerinin mevsimlik ii
olarak almas, ocuk iilerin artmasn da tetiklemekte, pamuk, ttn, fndk toplama gibi
mevsimlik ilerde ocuk emeinin kullanld gzlenmektedir (Yldz, 2006: 138). ocuklarn
alma blgelerine gtrlmesi, ebeveyn sorumluluu ve gelir elde etme kaygs olmak zere iki
ekilde aklanabilir. Ebeveyn sorumluluundan dolay ocuklarn zorunlu olarak alma blgesine
getirildii varsayldnda, almalarn gerektirecek bir durumun olmad sylenebilir. Ancak gelir
elde etme kaygs zerinden deerlendirildiinde, rgt ierisinde bir ocuk istismarnn varlndan
sz edilebilir. Her iki durumda da ocuklarn yaam koullar tartlabilir bir konudur.
4.1.5. cret Datm Sistemi
ilerin gnlk gelir kaygs ierisinde olduu mevsimlik ii rgtlenmelerinde mali hesap
konularyla dayba ilgilenmektedir. alma blgesindeki i bittikten sonra iveren yevmiye
olarak adlandrlan gnlk alma cretlerinin toplamn daybana teslim etmektedir. Bu sre
sonrasnda ise cretlerin iilere datm farkllk gstermektedir. verenden alnan alma
cretlerinden yol masraf ve dayba pay gibi kesintiler yaplmakta, cretin kalan ksm ise iiye
taksim edilmektedir. Bu taksim ileminin eit ve ayn zamanda datlmas ise daybann inisiyatifine
bal olarak gereklemektedir. Ayrca, daha verimli altklarnda dahi kadnlarn erkeklerden daha
dk cret aldklar ve demelerin kadnlara deil elerine yapld grlmektedir (Karacan, 2011:
65). zellikle ocuk iiler iin alnan cretlerin datlmasnda farkllklar gzlenmekte, baz
blgelerde ocuklar zorla altrlmakta ve gnlk kazanlarna el konulmaktadr.
4.1.6. Barnma Yaps
iler gruplar halinde alma blgelerinde kendilerine gsterilen yerlerde barnmaktadr. Bu
yerler, imkn dhilinde ounlukla bozkrlardan olumaktadr. iler alma blgesine gelirken temel
barnma malzemelerini de beraberinde getirmekte, sezon bittiinde baka bir rn hasadnda almak
zere tekrar malzemelerini nakletmektedir. iler barnmak iin naylon adrlar kullanmaktadr.
Genellikle iveren tarafndan salanan tahtalardan oluturulan bir iskelet zerine naylon malzeme
157

gerilerek adr yaps oluturulmaktadr. rgtlenmenin bulunduu blgede, her bir iveren tarafndan
adr bekisi creti denmekte, bu bekiler gn ierisinde adrlarn gvenliini salamaktadr.

ekil 1. Samsun / Terme / Elmaky Mevkii - Fndk ilerinin Barnma Blgesi

4.1.7. Salk Destei

Mevsimlik iilerin zel yaptrdklar salk gvenceleri veya emeklilik durumlarndan
kaynaklanan salk gvenceleri dnda bir salk gvenceleri bulunmamaktadr. Bu iilerin olas
hastalk durumunda tedavi ve ila masraflarnn karlanmas genellikle rgt ierisinden
salanmaktadr. alma ortamndan kaynaklanabilecek salk problemleri, fndk toplama iinde de
bulunmaktadr (Bkz. ekil 2). Bu gibi durumlarda salk gvencesi olmayan iilerin tedavilerinin
salanmas iin iverenin ve daybann destekleyici yaklam, ii performansn etkileyebilecek bir
etkendir. Ayrca hastalanan bir iinin bakmnn dzgn yaplmas ve bu srete altrlmamas da
rgtlenme ierisinde olumlu bir etkileim iin nemlidir.
ekil 2. Samsun / Terme - Fndk Aalarnda Alerjiye Sebep Olan Trtl Oluumlar

158

4.1.8. sizlik Endiesi

Fndk sezonu iilere sadece iki aylk bir gelir salamaktadr. Bu iki aylk sre ierisinde de
iilerin alma skl iverenlere baldr. Ayrca bu srete yaplan iin niteliine gre de iilerin
geliri deimektedir. ilerin sezon bitiminde nerede alacann belirsizlii de iilerin
performansn etkileyebilecek bir etkendir.
4.2. Mevsimlik i rgtlenmelerinde rgt D Faktrler
Mevsimlik iilerin performansna etki eden birok faktr bulunmaktadr. Gerekletirilen
gzlemler sonucunda mevsimlik iilerin mdahale edemedii en somut faktrler seilerek d
faktrler olarak incelenmitir.
4.2.1. Ulam-Barnma Koullar
Mevsimlik fndk iileri genellikle ailelerden oluan hcre rgtlenme yapsnda sahiptir. Ylda
en az iki defa yer deitiren bu aileler, ulam arac olarak ounlukla kamyonlar tercih etmektedir
(Koca ve Girgin, 2000: 317). Ancak kamyon, izin verilen azami ykl arl 3500 kilogramdan fazla
olan ve eya tamak iin imal edilmi motorlu tattr (KTY, 2011: 4). ilerin insan tamas yasak
olan bu ara ile alma blgelerine gelmeyi tercih etmesinin sebebi, barnma ihtiyalarn
karlayacak adr, naylon gibi materyalleri ve dier eyalar ucuz maliyetle sevk edebilmeleridir.
ilerin gittii blgelerde barnmak iin yer ve tesislerin olmamas adr kullanmn zorunlu
klmaktadr. adrlar ise yl ierisinde iki defa nakledilmesi sonucu ypranmaktadr. Maddi durumu
iyi olmayan aileler yenileyemedikleri adrlarnda zaruri barnma ihtiyalarn karlamaya
almaktadr. Ortalama 6-8 kiinin kald adrlar, zemin zerine beton malzeme olmadan,
kenarlarna yamura kar toprak setler oluturarak kurulmaktadr (Bkz. ekil 3). adrlarn salam
olmayan bu yapsndan dolay, yalarda adrlarn tavandan ve tabandan su ald ve adr tabannda
slanan eyalarla birlikte iilerin barnma koullar ktlemektedir.
ekil 3. Samsun / Terme Elmaky Mevkii uval ve Battaniyeden Oluan Bir adr

159

4.2.2. veren Davranlar

Mevsimlik ii rgtlenmeleri, koullar deimeyen ancak rgt ierisindeki bireylerin sk
deitii bir yapya sahiptir. Yaplan iin nitelii gereinden dolay, sz konusu iilerle iveren
sadece ylda bir defa bir araya gelmektedir. Ylda bir defa gerekleen bu alma ortamnda ii ile
iveren arasndaki iliki nemlidir. veren ile ii arasnda bir duygusal ban oluumu, benimseme
davrannn gereklemesi, altrd iilerle yakndan ilgilenmesi ve onlara destek olmas iilerin
performansn etkileyebilecek bir faktrdr.
4.2.3. alma Sresi
Her i ortamnda olduu gibi mevsimlik iilerin alt blgelerde de bir alma sresi
bulunmaktadr. Bu sre genellikle sabah 07.00, akam 18.00 olmakta ve alma sreleri ierisinde
sabah 15 dakika ve len 60 dakika olmak zere iki dinlenme molas bulunmaktadr. Ancak genel
olarak bakldnda mevsimlik iilerin gnlk alma srelerinin dier alanlarn alma srelerine
oranla daha fazla olduu ifade edilebilir. alma sresinin belirlenmesinde iveren ile daybann
ortak gr hakimdir. alma sresinin, mola sresinin, alma saatlerinin esnekliinin, mecburi
yar zamanl alma durumlarnn ve mesai dnda yaplacak ilerin (Bkz. ekil 4) tespit ve tatbikinde
ii rgtlenmesindeki iilerin sz hakk bulunmamaktadr. Bu duruma iilerin yaklam, iilerin
performanslarn deitirebilecek bir etkendir.
ekil 4. Samsun / Terme / Yenicami Ky - Mesai Dnda Patozda alan Bir i

4.2.4. alma creti

kanununda mevsimlik iilerin cretlerine dair bir dzenleme bulunmamaktadr. Mevsimlik
iilerin cretleri ve alma artlar her dnem Tarm ilerinin Sorunlarn Grme Kurulu
tarafndan resmi olarak belirlenir. Kurulun belirledii cretler, iinin alma cretinden ve avu
cretinden olumaktadr. Belirlenen bu cretler zerinden kesilen dayba pay ise belirsizdir. alma
blgelerine ii getiren dayba, her adrdan standard olmayan bir pay almaktadr. veren, alma
bitiminde dayba ile tuttuklar alma defterlerini karlatrr, hesaplar yapldktan sonra tm
160

iilerin cretleri tek elden daybana denir. Dayba iilere yapt masraflar, ulam masraflarn
ve payn dtkten sonra kalan creti hcrelere paylatrr. cretin iveren tarafndan ge denmesi,
iilerin alma karlklarn tam alamamas ve cretin alma sonunda denmesi gibi etkenler
iilerin performansn etkileyebilmektedir.
4.2.5. Zorunlu htiyalar in Altyap
lelerdeki Tarm ilerinin Sorunlarn Grme Kurulu kararlarna gre iilerin tuvalet, su ve
du gibi zorunlu ihtiyalarnn iveren tarafndan karlanmas gerekmektedir. verene yklenen genel
tanml bu grevin denetimi yaplmamaktadr. verenlerin ilgi ve tasarrufuna braklan ihtiyalarn
giderilmesi yine iverene gre deimektedir. Ayn blgede alan ancak yaam koullar arasnda
ar fark bulunan ii bekleri bulunmaktadr. Maslowun belirttii gibi fizyolojik ihtiyalar
giderilmeden st kademelerde bulunan takdir, sayg ve sevgi gibi ihtiyalarn giderilmesi mmkn
deildir (Omay, 2007: 232). Bu ihtiyalarn giderilmesi ou zaman ar ilkel ortamlarda
gereklemektedir. Su kayna bulunmayan 1m tahta barakalardan oluan tuvalet ve banyoda (Bkz.
ekil 5) zorunlu ihtiyalarn giderilmesi, iilerin psikolojisini ve motivasyonlarn olumsuz olarak
etkilemektedir. Bu durumda iverenin iilere yaklam ok nemlidir. ilerin iyi artlarda
barnmasna ve zorunlu ihtiyalarnn giderilmesi iin altyapnn oluturulmas ii performansn
etkileyebilecek bir faktrdr.
ekil 5. Samsun / Terme / Elmaky Mevkii - Soldan Saa; Tuvalet ve Banyo

4.2.6. in Nitelii
Fndk, ylda bir kez rn veren bir bitkidir. Bu bitkinin hasad Austos ve Eyll aylarnda
yaplmaktadr. Mevsimlik iiler fndk blgelerine her yl Austos aynn ilk haftas gelmekte, fndk
toplama ii ncesinde kn alma ve ot bime gibi ilerde de almaktadr. 10 Ton fndk hasad yapan

161

bir ifti, ortalama 10-12 gn ierisinde gnde 15-20 ii altrmaktadr. Bu iilerin yaptklar iler
incelendiinde kn alma1, kullanlan kesici testere dolaysyla olduka tehlikeli ve riskli bir itir. Ot
bime ii ise eskiden trpan ile yaplmaktayken gnmzde benzinli ot motorlar ile yaplmakta olup,
bu motorlar eski alet ve edevata gre daha gvenlidir.
Fndk toplama ii daldan toplama ve yerden toplama olmak zere iki ekilde yaplmaktadr.
iler iin yerden fndk toplamada yabanc otlar, srgan otu ve srngen hayvanlarn varl
performans etkileyici bir faktrdr. Daldan toplamada ise dallarn ekilmesi ve yerine braklmas
srasnda oluan i kazalar performans etkileyici bir faktrdr. Yaplan iin sezon ierisindeki
devamll da iveren talebine gre deimekte, zaman zaman fndk toplama iinde iveren ile ii
arasnda anlamazlk kabilmekte ve iiler zamannda olarak cretini alamamaktadr.
4.2.7. Arazi ekilleri
Fndk, ekonomik anlamda Ordu, Giresun, Sakarya, Dzce, Trabzon, Samsun, Zonguldak,
Kocaeli, Artvin, Kastamonu, Bartn, stanbul, Rize, Sinop, Bolu ve Tokat illerinde yetitirilmektedir
(Zaman, 2004: 49). Samsunun Terme ilesi, Karadeniz blgesinde fndk yetitirilen en dzlk
alanlardan biridir. Ancak ile snrlar ierisinde de dalk alanlar mevcuttur. Blgede bitki rts
grdr. Dolaysyla fndk baheleri bakmsz brakldnda iinin almasn engelleyecek derecede
bitki tabakas olumaktadr. Ayrca fndk baheleri ierisindeki aalarnn dalm, aalarn yere
yaknl ve skl da iilerin performansna etki edebilecek faktrlerdir.
5. FINDIK LERNE YNELK BR ARATIRMA
5.1. Aratrmann Amac ve nemi
Aratrmann amac, mevsimlik ii rgtlenmelerinde ast st ilikisi, barnma yapsnn
iyilemesi, cret

datm sistemindeki

adalet, rgt

yaplanmasndaki bozulma,

ebeveyn

sorumluluundaki art, zorunlu ihtiyalarn temin edilememesi, salk desteindeki azalma, isizlik
endiesindeki art deikenlerinden oluan rgt ii faktrlerin ve barnma koullarnn iyilemesi,
ulam koullarnn iyilemesi, zorunlu ihtiyalar iin altyapnn salanmas, alma cretlerinin
zamannda datm, iveren davranlarndaki bozulma, alma srelerinin katlamas, iin
niteliinin arlamas, arazi ekillerinin bozukluu deikenlerinden oluan rgt d faktrlerin ii
performansna etkisini ortaya koymaktr. Aratrmann amac dorultusunda mevsimlik ii olarak
alan fndk iilerine ynelik bir aratrma gerekletirilmitir.
Literatrde mevsimlik ii rgtlenmelerine ynelik, rgt ii ve rgt d snflamasnn

Fndk ocaklarnda yeni yetien gen dallarn, ocan genilemesini nlemek amacyla kesilerek alnmasdr.

162

yaplarak ii performansnn ilikilendirildii bir alma olmamas, aratrmadan elde edilecek

bilgiler nda mevsimlik ii sorunlarnn tanmlanmas, alma koullarnn deerlendirilmesi ve
ii performansna etki edecek somut nerilerin sunulmas asndan bu aratrma nem tamaktadr.
5.2. Aratrmann Kapsam ve Snrllklar
Aratrma mevsimlik fndk iilerine uygulanmtr. Bu bakmdan aratrma sadece fndk
iilerini kapsamaktadr.
Aratrmann Varsaymlar
Aratrma aadaki varsaymlara bal olarak gerekletirilmitir;

Aratrmaya katlan iilerin, kendilerine yneltilen sorular gerei yanstacak ekilde

cevaplandrd varsaylmtr.

Aratrmaya katlan iilerin, rgt ii ve rgt d faktrleri deerlendirirken objektif

olduu varsaylmtr.

Aratrmann rneklemle snrl olmasna ramen elde edilen bulgularn bilgi verici

nitelikte olmas nedeniyle aratrma evrenini temsil edebilecei ngrlmektedir.

5.3. Aratrmann Evreni ve rneklemi
Aratrma evrenini; mevsimlik ii rgtlenmeleri, aratrma rneklemini ise Samsun linin
Terme ilesinin Gndodu ve Elmaky mevkisinde bulunan mevsimlik fndk iileri ile Ordu ilinin
Perembe ilesinin stanbul Boaz mevkisinde bulunan mevsimlik fndk iileri oluturmaktadr.
Aratrmada incelenmek istenen iilerin lke apnda corafi yaygnlk gstermesi, kayt d ii
stats tamalarndan dolay evren ve rnekleme ait istatistik bilgilerinin olmamas, aratrmada
olaslksz rnekleme yntemlerinden yargsal rnekleme ynteminin kullanlmasn zorunlu klmtr.
3 farkl blgede, iilerin barnma yerlerinde yaplan aratrmada iilere toplam 250 anket formu
datlm, 198 anket dn elde edilmi, bunlarn 15i deerlendirmeye alnmam, toplamda 183
anket deerlendirmeye alnmtr.
Mevsimlik ii rgtlenmeleri resmi olarak kayt altna alnamayan rgtlenmelerdir. Bu
bakmdan yaplacak aratrmann mevsimlik ii rgtlerinin tamamn kapsamas olanakszdr.
Evrenin belirlenemedii bu gibi durumlarda n

t 2 . 2
forml kullanlarak evreni temsil edebilecek
d2

rneklem hacmine ulalabilmektedir2.

2

rneklem byklne ilikin hesaplamalar http://www.istatistikanaliz.com/orneklem_buyuklugunu_saptanmasi.asp web

sitesinden referans alnarak gerekletirilmitir.

163

Bu formle gre, olayn gerekleme olasl 0.5, olayn gereklememe olasl 0.5,
rnekleme hatas d 10, %95 gven dzeyinde ve 0.05lik sapma aralnda sz konusu aratrmann
rneklem bykl 96 olarak hesaplanr. Aratrma kapsamnda toplamda 183 rneklem hacmine
ulalm olup, bu deer gerekli rneklem bykl iin yeterlidir.
5.4. Aratrmann Veri Toplama Metodu
Aratrmada gzlem ve anket teknii kullanlmtr. Fndk sezonunda mevsimlik fndk
iilerine ynelik gerekletirilen gzlemler sonucunda 8 i ve 8 d olmak zere toplam 16 faktr
tespit edilmitir. Bu faktrler kullanlarak aratrma kitlesine zel olarak 5li Likert tipinde lek
hazrlanmtr. lekte gvenlik sorusu kullanlm, deikenler kodlama sistemiyle snflandrlmtr.
Hazrlanan lek hedef kitleye yzyze anket yntemiyle uygulanmtr. Anketin pilot uygulamas
Samsunun Terme ilesinin Elmaky mevkiinde bulunan mevsimlik ii rgtlenmesindeki 30 kii
zerinde yaplmtr. Veriler, rasgele seimli bir ii grubundan elde edilmitir. Pilot uygulama
sonucunda elde edilen veriler SPSS 18.0 programyla analiz edilmi ve alfa katsays 0,770 kmtr.
5.5. Aratrmann Modeli ve Hipotezleri
Aratrmann modeli deneme modelidir. ekil 6da gsterilen aratrmann kavramsal
modelinde 2 ana deiken altnda 16 alt bamsz deiken ve bir baml deiken olmak zere
toplam 17 deiken bulunmaktadr.
ekil 6. Aratrmann Kavramsal Modeli

a1-H 1 : rgt ii faktrler ile ii performans arasnda anlaml bir iliki vardr.
i1-H 1 : rgt yaplanmasndaki bozulmann ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
i2-H 1 : Zorunlu ihtiyalarn temin edilememesinin ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
164

i3-H 1 : Ast-st ilikisinin ii performans zerinde pozitif bir etkisi vardr.

i4-H 1 : Ebeveyn sorumluluundaki artn ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
i5-H 1 : cret datm sistemindeki adaletin ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
i6-H 1 : Barnma yapsnn iyiletirilmesinin ii performans zerinde pozitif bir etkisi vardr.
i7-H 1 : Salk desteindeki azalmann ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
i8-H 1 : sizlik endiesindeki artn ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
a2-H 1 : rgt d faktrler ile ii performans arasnda anlaml bir iliki vardr.
d1-H 1 : Barnma koullarnn iyiletirilmesinin ii performans zerinde pozitif bir etkisi vardr.
d2-H 1 : Ulam koullarnn iyiletirilmesinin ii performans zerinde pozitif bir etkisi vardr.
d3-H 1 : veren davranlarndaki bozulmann ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
d4-H 1 : alma srelerinin katlamasnn ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
d5-H 1 : alma cretinin zamannda datmnn ii performans zerinde pozitif bir etkisi vardr.
d6-H 1 : Zorunlu ihtiyalar iin altyap salanmasnn ii performans zerinde pozitif bir etkisi vardr.
d7-H 1 : in niteliinin arlamasnn ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
d8-H 1 : Arazi ekillerindeki bozukluun ii performans zerinde negatif bir etkisi vardr.
5.6. Aratrma Verilerinin Analizi
almada elde edilen bulgular deerlendirilirken, istatistiksel analizler iin SPSS 18.0
(Statistical Package for Social Sciences) program kullanlmtr. Aratrma verilerinin analizinde
deikenler arasndaki ilikiyi ve etkileri saptamak amacyla pearson korelsyon analizi ve regresyon
analizi (oklu) kullanlmtr.
5.6.1. Gvenilirlik Analizi
Aratrmada kullanlan leklerin gvenilirliinin test edilmesinde Alfa katsaysndan
(Cranbach Alfa) yararlanlmtr. Pilot uygulama sonrasnda gvenilirlii dren 15 soru lekten
kartlm, toplam 59 maddenin alfa katsays 0,917 kmtr. Bu hesaplama sonras ortaya kan
deer, lein ok yksek i tutarlla sahip olduunu gstermektedir.
5.6.2. Korelsyon Analizi
Pearson Korelsyon katsays (r), iki deikenin dorusal ilikisinin derecesinin lmnde
kullanlr (Akgl ve evik, 2005: 356).
Ana Faktrlere Ynelik (rgt i Faktrler ve rgt D Faktrler) Ynelik Korelsyon
Analizi
Aratrmadaki baml deiken (ii performans) ile ana bamsz deikenler (rgt ii
faktrler ve rgt d faktrler) arasndaki korelsyon analizine (pearson korelsyon) ilikin sonular
aada Tablo 1deki gibidir.
165

Tablo 1. Korelsyon Tablosu

(1)
Pearson Correlation

i Performans (1)

(2)

(3)

Sig. (2-tailed)

rgt i Faktrler (2)

rgt D Faktrler (3)

Pearson Correlation

0,523

Sig. (2-tailed)

0,000

Pearson Correlation

0,707

0,660

Sig. (2-tailed)

0,000

0,000

Tablo 1e gre; Baml deiken ii performans ile ana bamsz deiken rgt ii faktrler
arasnda orta seviyede (r=0,523) anlaml bir iliki vardr. Baml deiken ii performans ile ana
bamsz deiken rgt d faktrler arasnda ise yksek seviyede (r=0,707) anlaml bir iliki vardr.
5.6.3. Regresyon Analizi
Regresyon analizi, bir baml deiken ile bir ya da daha fazla bamsz deiken arasndaki
ilikiyi deerlendiren istatistiksel bir aratr (Kleinbaum vd., 2008: 49). Aratrmada kullanlacak
oklu regresyon, ikili regresyondan farkl olarak baml deiken zerinde birden fazla bamsz
deikenin toplu etkisi aratrmaktadr.
i Performansna Etki Eden rgt i Faktrlere likin oklu Regresyon Modeli
Baml deiken ii performans ile bamsz deikenler; YB, A, ESA, BY, DSA,
ZTE, SDA ve EA arasndaki ilikiyi inceleyen oklu regresyon modelinin istatistiksel anlamda
geerli olabilmesi iin, ANOVAb tablosunda yer alan Fnin istatistiksel anlamllk deerlerinin
0.05ten kk (Sig.<0.05) olmas gerekmektedir.
Tablo 2. i Performans ile rgt i Faktrlerin likisi - ANOVAb

Regression

738,966

Kareler
Ortalamas
92,371

Residual

36,804

0,212

Total

775,770

Kareler Toplam

Model
rgt i
Faktrler

Anlamllk

436,700

0,000

Tablo 2de, kurulacak regresyon modelinin istatistiksel olarak anlaml olduu anlalmaktadr
(Sig.=0,000). Model zeti tablosu aada verilmitir (Bkz. Tablo 3).
Tablo 3. Model zeti Tablosu
Model

R Kare

Dzeltilmi R Kare

rgt i Faktrler

,976

,953

,950

R Kare, modelin aklama gcn ifade etmektedir. Buna gre mevsimlik fndk iilerinin
performansnn %95ini rgt ii faktrler aklamaktadr.
166

Tablo 4. Regresyon Sonucu

Sabit
YB
A
ESA
BY
DSA

Standart Olmayan Katsaylar

6,954
-,077
,008
-,489
1,393
1,532

ZTE

-,733

-,047
,005
-1,063
1,095
1,699
-,457

-,627
-,347

-,567
-,201

SDA
EA

Standart Katsaylar

11,376
-2,265
,211
-18,739
25,835
30,602
-9,104
-17,889
-7,550

Tablo 4de yer alan verilerden ii performansnn alabilecei deer aadaki ekilde formle
edilebilir;
i Performans = 6,954 - (0,077 x YB) + (0,008 x A) - (0,489 x ESA) + (1,393 x BY) +
(1,532 x DSA) - (0,733 x ZTE) - (0,627 x SDA) - (0,347 x EA)
Modelde; A (Ast st likisi) deikenindeki 1 birimlik artn ii performans zerinde
0.008 birim, BY (Barnma Yapsnn yilemesi) deikenindeki 1 birimlik artn ii performans
zerinde 1.393 birim ve DSA (cret Datm Sistemindeki Adalet) deikenindeki 1 birim artn ise
ii performans deikeni zerinde 1.523 birim arta sebep olduu grlmektedir. Bunun yannda
YB (rgt Yaplanmasndaki Bozulma) deikenindeki 1 birimlik artn ii performans zerinde
0.077 birim, ESA (Ebeveyn Sorumluluundaki Art) deikenindeki 1 birimlik artn ii
performans zerinde 0.489 birim, ZTE (Zorunlu htiyalarn Temin Edilememesi) deikenindeki 1
birimlik artn ii performans zerinde 0.733 birim, SDA (Salk Desteindeki Azalma)
deikenindeki 1 birimlik artn ii performans zerinde 0.627 birim, EA (sizlik Endiesindeki
Art) deikenindeki 1 birimlik artn ise ii performans zerinde 0.347 birim ii performans
deikeni zeride negatif etki gstererek performansn azalmasna sebep olduu anlalmaktadr.
i Performansna Etki Eden rgt D Faktrlere likin oklu Regresyon Modeli
Baml deiken ii performans ile bamsz deikenler BK, UK, DB, SK, ZD,
ZAS, NA ve AB arasndaki ilikiyi inceleyen oklu regresyon modelinin istatistiksel anlamda
geerli olabilmesi iin, ANOVAb tablosunda yer alan Fnin istatistiksel anlamllk deerlerinin
0.05ten kk (sig.<0.05) olmas gerekmektedir.
Tablo 5. i Performans ile rgt D Faktrlerin likisi - ANOVAb
Regression

671,474

Kareler
Ortalamas
83,934

Residual

104,296

0,599

Model
rgt D
Faktrler

Kareler Toplam

Anlamllk

140,030

0,000

167

Total

775,770

Tablo 5de, kurulacak regresyon modelinin istatistiksel olarak anlaml olduu anlalmaktadr
(sig.=0,000). Model zeti tablosu aada verilmitir.
Tablo 6. Model zeti Tablosu
Model

R Kare

Dzeltilmi R Kare

rgt D Faktrler

,930

,866

,859

R Kare, modelin aklama gcn ifade etmektedir. Buna gre mevsimlik fndk iilerinin
performansnn %86sn rgt d faktrler aklamaktadr.
Tablo 7. Regresyon Sonucu

Standart Olmayan Katsaylar

Standart Katsaylar

Sabit

14,678

BK

,245

,164

2,326

UK

,325

,211

5,289

DB

-,823

-,524

-10,260

-,343

-,268

-5,369

,852

,912

12,618

ZAS

,788

1,090

11,817

NA

-1,113

-,808

-11,217

AB

-,517

-,402

-4,637

SK
ZD

16,550

Tablo 7de yer alan verilerden ii performansnn alabilecei deer aadaki ekilde formle
edilebilir;
i Performans = 14,678 + (0,245 x BK) + (0,325 x UK) - (0,823 x DB) - (0,343 x SK) +
(0,852 x ZD) + (0,788 x ZAS) - (1,113 x NA) - (0,517 x AB)
Modelde; BK (Barnma Koullarnn yilemesi) deikenindeki 1 birimlik artn ii
performans zerinde 0.245 birim, UK (Ulam Koullarnn yilemesi) deikenindeki 1 birimlik
artn ii performans zerinde 0.325 birim, ZAS (Zorunlu htiyalar in Altyapnn Salanmas)
deikenindeki 1 birimlik artn ii performans zerinde 0.788 birim ve ZD (alma
cretlerinin Zamannda Datm) deikenindeki 1 birim artn ise ii performans deikeni
zerinde 0.421 birim arta sebep olduu grlmektedir. Bunun yannda DB (veren
Davranlarndaki Bozulma) deikenindeki 1 birimlik artn ii performans zerinde 0.823 birim,
SK (alma Srelerinin Katlamas) deikenindeki 1 birimlik artn ii performans zerinde
0.343 birim, NA (in Niteliinin Arlamas) deikenindeki 1 birimlik artn ii performans
zerinde 1.113 birim, AB (Arazi ekillerinin Bozukluu) deikenindeki 1 birimlik artn ise ii
168

performans zerinde 0.517 birim ii performans deikeni zeride negatif etki gstererek
performansn azalmasna sebep olduu anlalmaktadr.

6. SONU
Mevsimlik ii rgtlenmelerinde rgt ii ve rgt d faktrlerin ii performansna etkisi
konulu aratrmamzn amac; ast st ilikisi, barnma yapsnn iyilemesi, cret datm sistemindeki
adalet, rgt yaplanmasndaki bozulma, ebeveyn sorumluluundaki art, zorunlu ihtiyalarn temin
edilememesi, salk desteindeki azalma, isizlik endiesindeki art deikenlerinden oluan rgt ii
faktrlerin ve barnma koullarnn iyilemesi, ulam koullarnn iyilemesi, zorunlu ihtiyalar iin
altyapnn salanmas, alma cretlerinin zamannda datm, iveren davranlarndaki bozulma,
alma

srelerinin

katlamas,

iin

niteliinin arlamas, arazi

ekillerinin

bozukluu

deikenlerinden oluan rgt d faktrlerin, mevsimlik iilerinin ii performansna olan etkisini

incelemektir.
Aratrmada on sekiz hipotez kurulmu, ileri srlen tm hipotezler dorulanmtr. Elde edilen
demografik bilgiler incelendiinde, aratrmaya katlanlarn %88,5inin erkek olduu, %82sinin 14 ile
18 ya arasnda olduu belirlenmitir. Eitim durumlar incelendiinde, %96,7sinin lkretim
mezunu olduu saptanmtr. ilerin %100nn ise 1000TLden daha az bir aylk kazanca sahip
olduu saptanmtr.
rgt ii faktrler deerlendirildiinde; ii performansna en yksek pozitif etkiyi cret
datm sistemindeki adalet faktrnn, en dk pozitif etkiyi ast st ilikisi faktrnn, en
yksek negatif etkiyi ebeveyn sorumluluundaki art faktrnn, en dk negatif etkiyi ise rgt
yaplanmasndaki bozulma faktrnn yapt sonucuna ulalmtr.

U deerlerin dnda ii

rgtlenmeleri iin ok nemli olan barnma yapsnn iyilemesi faktrnn 1 birime karlk 1.393
birimlik performans art salad da saptanmtr. Ayrca iilerin ihtiya duyduu salk
desteindeki azalmann da iilerin performansnda nemli bir azalmaya sebep olduu belirlenmitir.
rgt d faktrler deerlendirildiinde; ii performansna en yksek pozitif etkiyi zorunlu
ihtiyalar iin altyapnn salanmas faktrnn, en dk pozitif etkiyi barnma koullarnn
iyilemesi faktrnn, en yksek negatif etkiyi iin niteliinin deimesi faktrnn, en dk
negatif etkiyi ise alma srelerinin katlamas faktrnn yapt saptanmtr. Aratrmada,
alma cretlerinin zamannda datlmasnn ii performansnda yksek bir arta sebep olduu,
iveren davranlarndaki bozulmann ise ii performansnda nemli bir azala sebep olduu
sonucuna ulalmtr.
Aratrmadan elde edilen sonulara gre sunulan neriler;
169

 ilerin %82sinin 14-18 ya aralnda olmas ve %96,7sinin ise ilkretim mezunu olmas,
kk ocuklarn okul anda okula gnderilmeyerek, ebeveynleri ile birlikte mevsimlik ii olarak
almaya gtrlmesinin bir sonucudur. Zira iilerin ilerin rgtlenmesinde gnlllk esas
vardr ifadesine %91,8 orannda Kararszm yantn vermesi de bunu dorulamaktadr. Kk
ocuklarn eitim hakk ellerinden alnmakta, bireysel geliimleri engellenmektedir. Sz konusu
alma blgelerinde ilgili devlet personeli tarafndan denetimler yaplmal, mevsimlik ii
rgtlenmeleri ierisinde bulunan okul andaki ocuklarn gerekli eitimleri almalar salanmal,
ocuklarn gelir kaps olarak grlmesinin nne geilmelidir.
ilerin %82si barnma blgesinde altyap sorunu olduunu, %83 barnma blgesinde
hijyenik bir ortamn olmadn ve %85i de barnd alanda elektriin ve suyun bulunmadn ifade
etmitir. Mevsimlik iilerin barnma artlarnn iyiletirilmesi iin ilgili blgelerde zel alanlar
oluturulmal, iilere elektrik ve su gibi temel ihtiyalar yerel ynetimler tarafndan salanmaldr.
ilerin %82si alma blgesinin yakn olmadn, ulamn kolay olmadn ve motorlu
tatlarla yaplmadn belirtmitir. ilerin henz ie balamadan enerjilerini bu ekilde tketmek
ii performansn drmektedir. Mevsimlik iilerin, alma blgelerine iveren tarafndan temin
edilen bir ara ile gvenli ekilde nakli salanmaldr.
ilerin %79u lavabo ihtiyalarn, %77si de temizlik ihtiyalarn giderebilecekleri bir tesis
ve tesisatn bulunmadn belirtmitir. ilerin kendini gvende hissederek, salkl bir ekilde bu
ihtiyalarn gidermeleri nemlidir. verenler, iilerin bu gibi ihtiyalarn gidermek iin uzaklara
gittiinden, bunun da zaman kaybna yol atndan yaknmaktadr. Aas yapya sahip tarmsal rn
tarlalarnda bir defaya mahsus gerekli tesis ve tesisatn kurulmas gerekmektedir. Ayrca barnma
blgeleri sabitletirilerek, bu alanlara da gerekli tesis ve tesisatlarn kurulmas gerekmektedir.
ilerin %80i alt arazinin, bitkilerin bakmsz olduunu belirtmitir. Bakmsz bir
arazide iinin alma hz ve motivasyonu decektir. Bundan dolay, hasat ncesinde iverenler
gerekli temizlik ve bakm arazilerine uygulatmal, iiyi yavalatacak ve yldracak etkenlerin nne
gemelidir.
ilerin %85i rgt ierisinde bulunan ocuklarn aileleriyle birlikte alma blgesine
zorunlu olarak geldiini, ancak kt yaam koullarna ramen bu ocuklara salkl bir bakm ve
beslenme imkn sunulduunu belirtmitir. Ancak, tm blgelerde; bebeklerin anneleriyle birlikte
alma blgesine gtrld, orada korumasz bir ortamda kendisinden yaa byk ocuklarn
gzetiminde olduu gzlemlenmitir. Hijyenden bahsedilemeyecek ak alan almalarna bebeklerin
ve ya kk ocuklarn gtrlmesi sakncal ve tehlikelidir. Yeni doum yapan ve kk ocuu

170

olan kadnlarn altrlmamas, sorumlu olduklar ocuklar ile ilgilenmeleri gerekmektedir. Bu

durum blgedeki yetkililer ve iverenler tarafndan takip edilmelidir.
ilerin %78i alma cretlerinden dayba cretinin kesildiini, ocuk iilerin alma
cretlerinin ise adaletli bir ekilde datlmadn ifade etmitir. Yaplan grmeler ile dayba
cretin %10 olduu saptanmtr. Bir mevsimlik iinin aylk kazanc olan (33TLx30gn) 990TLnin
99TLsi daybana verilmektedir. iler kazanlarn korumak iin ibirlii yapmal ve i
Kooperatifleri kurmaldr. Her yl dzenli olarak gidilen blgelerde temsilcilikler kurularak
protokoller yaplmaldr. Aalk sistemine hizmet eden mevcut uygulama terk edilerek, modern ve
emek dostu bir yapya geilmelidir.
verenler, ierisinde bulunduu performans beklentisinin karlanabilmesi iin gerekli ortam
salamak zorundadr. Bunun iin, ii rgtlenmesiyle aktif bir etkileim ierisinde olmaldr.
Mevsimlik iilerle birebir diyalog ierisine girmeli, onlar bulunduklar koullar ierisinde yalnz
brakmamaldr. ilerin ihtiyalarnn tedarikinde gerekli yardmda bulunmal, imknlar dhilinde
iinin yaam alanndaki ve alma alanndaki refah dzeyini ykseltmeye almaldr.
Bu almada, mevsimlik ii rgtlenmelerinde rgt ii ve rgt d faktrlerin ii
performansna etkisi ortaya konulmaya allmtr. almadan elde edilen veri ve bulgularn
literatre katk salayaca ve mevsimlik ii rgtlenmelerine ynelik yaplacak dzenleme ve
iyiletirmelere kaynak oluturaca dnlmektedir.
KAYNAKA
Akgl, A. ve evik, O. (2005) statistiksel Analiz Teknikleri, 2. Bask, Emek Yaynlar, Ankara.
Argon, T. ve Eren, A. (2004) nsan Kaynaklar Ynetimi, Nobel Yaynevi, Ankara.
Avrupa Birlii Genel Sekreterlii (2011)Geici ve Dngsel G: Frsatlar ve Zorluklar, Ankara.
Benek, S. ve kten, . (2011) Mevsimlik Tarm ilerinin Yaam Koullarna likin Bir Aratrma:
Hilvan lesi (anlurfa) rnei, Gaziantep niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2): 653676.
Bingl, D. (2003) nsan Kaynaklar Ynetimi, Beta Yaynlar, 5. Bask, stanbul.
Challis, D., Samson, D. And Lawson, B. (2000) Integrated Manufacturing, Employee And Business
Performance: Australian And New Zealand Evidence, International Journal of Production
Research, 40(8): 1941-1964.
alma ve Sosyal Gvenlik Bakanl (2010) Mevsimlik Gezici Tarm ilerinin alma ve Sosyal
Hayatlarnn yiletirilmesi Stratejisi ve Eylem Plan, Ankara.
171

l, G. (2008) Alglanan Glendirmenin gren Performans zerine Etkileri, Dou niversitesi

Dergisi, 9(l): 35-46.
Erturul, .(2004) Akademik Performans Deerlendirmede Bulank Mantk Yaklam, Atatrk
niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Dergisi,l: 155-159.
European Commission (2010) Directive of The European Parliament and of The Council, Brussels.
Grc, I. ve Akbyk, N. (2010) Trkiyede Mevsimlik Tarm ilii: Sorunlar ve zm
nerileri, Dnce-Yorum Sosyal Bilimler Aratrma Dergisi, 3(5): 189-219.
Gnel, zgr D. (2009) Mevsimsellik, Mevsimlik stihdam ve rgtsel Ballk: Konaklama
letmelerinde Bir Aratrma, letme Fakltesi Dergisi, 10(2): 199-219.
Karacan, S. (2011) Geici ilik, Kalc Yoksulluk: Mevsimlik iler, Hariciye Dergisi, Mart: 6468.
Karaman, K. ve Ylmaz, A. S.(2011) Mevsimlik Tarm ileri ve Enformel likiler A: Giresunda
alan Mevsimlik Tarm ileri zerine Bir Aratrma, Journal of World of Turks, 3(l):
211-226.
Kilpatrick, S. and Bound, H. (2005) Skilling a Seasonal Workforce, Australian National Training
Authority, Australia.
Kleimbaum, D. G., Kupper, L. L., Muller, K. E. And Nizam, A. (2008) Applied Regression Analysis
and Multivariable Methods, Thomson Higher Education, USA.
Koca, H. ve Girgin, M. (2000) Alaehir lesine Mevsimlik gc G, Dou Corafya Dergisi,
6(4): 301-321.
Maclellan, N. (2008) Seasonal Workers for Australia - Lessons from New Zealand, Farm Policy
Journal, 5(3): 43-53.
Mevsimlik i G letiim A (2012) Tarmda Mevsimlik i G, Trkiye Durum zeti,
stanbul.
Omay, U. (2007) Tccar Snfnn Protestan Hareketi Desteklemesinin Maslowun htiyalar
Hiyerarisi Yaklam Asndan Deerlendirilmesi, Sosyal Siyaset Konferanslar Dergisi, 52:
232-243.
zbekmezci, . ve Sahil, S. (2004) Mevsimlik Tarm ilerinin Sosyal, Ekonomik ve Barnma
Sorunlarnn Analizi, Gazi niversitesi Mh. Mim. Fakltesi Dergisi, 19(3): 189-219.
imek, M. . ve elik, A. (2009) Ynetim ve Organizasyon, Eitim Kitapevi, Konya.
172

Terme Kaymakaml (2011) Tarm ilerinin Sorunlarn Grme Kurul Kararlan, (14.07.2011),
Samsun.
Tutar, H. ve Altnz, M. (2010) rgtsel klimin gren Performans zerine Etkisi: Ostim malt
letmeleri alanlar zerine Bir Aratrma, Ankara niversitesi Siyasal Bilgiler Fakltesi
Dergisi, 65(2): 196-218.
Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl (2011) Karayollar Tama Ynetmelii,
(31.12.2011), Ankara.
Uygur, A. (2007) rgtsel Ballk le gren Performans likisini ncelemeye Ynelik Bir Alan
Aratrmas, Turizm ve Ticaret Eitim Fakltesi Dergisi, l: 71-85.
Yelboa, A. (2006) Kiilik zellikleri ve Performans Arasndaki likinin ncelenmesi, , G
Endstri likileri ve nsan Kaynaklar Dergisi, 8(2): 196-211.
Yldrak, N, Glubuk, B., Gn, S., Olhan, E. ve Kl, M. (2002) Trkiyede Gezici ve Geici
Kadn Tarm ilerinin alma ve Yaam Koullar ve Sorunlar, Tarm- Sendikas
Yayn, ISBN:975-96265-4-3, Ankara.
Yldz, . (2006) Trkiyede ocuk i Sorununun Toplumsal Grnm, Journal of Qafqaz
University, 18(l): 134-140.
Zaman, M. (2004) Trkiyede Fndk Bahelerinin Corafi Dal ve retimi, Dou Corafya
Dergisi, 9(11): 49-92.

173