Trung tm Nghin cu

Trung tm

Chnh sch v Pht trin

Phn tch v D bo

(DEPOCEN)

(CAF)

Thm ht ti khon vng lai: Nguyn nhn v gii php1

Nguyn Ngc Anh, Nguyn Thng, Nguyn c Nht, Nguyn Cao c
(Bn tho s 3)

H ni, ngy 7 thng 8 nm 2008

Bi vit phc v Hi tho Tnh hnh kinh t Vit Nam v vai tr, trch nhim ca Quc hi trong
khun kh hp tc gia y ban Kinh t Quc Hi v Vin Khoa hc v X hi Vit Nam, 2-3/7/2008 Mi
N, Phan Thit. Do hn ch v mt thi gian cng nh kh nng tip cn cc s liu, bi vit ny s dng
nhiu ngun s liu khc nhau, cng nh da trn s liu c cung cp trong cc bo co khc. Ngi
c cng nn lu rng trong mt s trng hp c s khc bit ng k v mt s liu gia cc ngun
khc nhau. Cc s liu y ch mang tnh minh ha v tham kho. Mi y kin ng gp xin gi v a
ch anhnguyenlancaster@yahoo.com hoc nguyenthang98@yahoo.com

Vietnams current account deficits

Mc lc
I. M u............................................................................................................................. 3
II. Tnh hnh nhp siu v thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam ............................... 5
III. Nguy c khng hong ca thm ht ti khon vng lai................................................ 9
IV. Nguyn nhn v gii php i vi thm ht ti khon vng lai ................................. 16
4.1 u t tng cao? ..................................................................................................... 16
4.2 Mc tit kim thp .................................................................................................. 21
4.3 Thm ht ngn sch v thm ht ti khon vng lai............................................... 22
4.4. Gi y v gii php ............................................................................................... 26
V. Li kt .......................................................................................................................... 28
VI. Mt s ti liu tham kho ........................................................................................... 29
Hp s 1 ............................................................................................................................ 31
Hp s 2 ............................................................................................................................ 32
Ph lc 1: Tnh hnh ti khon vng lai ca cc nc chu trc khng hong 1997 . 33

Vietnams current account deficits

I. M u
Trong bi cnh th trng th gii c nhiu bin ng, gi du tng cao, khng hong nh
t M, th trong nc cng vi lm pht tng cao, thi trng bt ng sn ng bng,
th trng chng khon mt im lin tc, vic thm ht cn cn thng mi v ti khon
vng lai 2 trong nm 2007 rt ln v nhng thng u nm 2008 cho thy chiu hng
ngy cng xu i lm dy ln nhng quan ngi ca nhiu nh hoch nh chnh sch
cng nh cc chuyn gia kinh t cho rng vic nhp siu v thm ht ti khon vng lai l
ng lo ngi, khng th ko di (unsustainable), v c th dn ti khng hong kinh t.
Trong thi gian gn y bo ch trong v ngoi nc cng nh cc t chc nc ngoi
ng lot a ra cc bo co khng tch cc v s bt n kinh t v m ca Vit Nam. 3
Trong bo co ca Th tng Nguyn Tn Dng trc Quc hi 31/5/2008 cng cp
ti vn nhp siu c th gy ra mt cn bng cn cn thanh ton v nh hng n
kinh t v m.
Theo kinh nghim quc t cng nh l y thuyt kinh t, khi thm ht ti khon vng lai
ln v ko di m khng c cc bin php cn thit (nh tng li sut, h/ph gi
(devaluate) ng tin, ct gim chi tiu chnh ph, th nn kinh t c th s gp phi nguy
c khng hong tin t. Mt trng hp hay c ly ra lm v d l cuc khng
hong tin t ca Thi Lan nm 1997, khi nc ny do thm ht ti khon vng lai qu
ln, cng vi cc khon vay n ngn hn khng c kh nng thanh ton khng th gi
gi c ng tin, v d tr ngoi hi b cn kit.

Trong cc hng mc ca Ti khon vng lai th Cn cn Thng mi l quan trng nht. Thng thng
nu c thm ht ti khon vng lai, th nguyn nhn ch yu l do thm ht cn cn thng mi, nn trong
bi vit ny tc gi s dng cc thut ng thm ht ti khon vng lai, thm ht cn cn thng mi gn
nh tng ng nhau. hiu r hn, ngh xem Hp 1.
3
Mt s v d: t Times Online, s ra ngy 13/6/2008 ra bi Vit Nam trn b khng hong tin t kiu
Thi (Vietnam on brink of Thai Baht-style currency crisis of 1997); T Dismal Scientist ra ngy 11/6/2008
c bi Vit Nam ang gp phi khng hong tin t? (Is Vietnam facing a currency crisis?), T
Thanhnien News ngy 20/4/2008 c bi Thm ht ti khon vng lai ng lo ngi. Hay bi vit ca Matt
Steinglass ng trn bo VOA, ngy 13/6/2008, vi tiu Lam pht, thm ht thng mi l nguyn
nhn lo ngi Vit Nam (Inflation, trade deficit cause worry in Vietnam).

Vietnams current account deficits

Trong nm 2007 mc thm ht thng mi ln ti 11 t USD, vi thm ht ti khon

vng lai xp x 7 t USD, tng ng 11% ca tng sn phm quc ni (GDP). 4 Thng
thng vi cc nc trn th gii, thm ht ti khon vng lai ln ti 5% ca GDP l
ng lo ngi. Vo nhng thng u nm 2008, xu hng thm ht cn cn thng mi v
thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam cn tng nhanh hn na. Thm ht cn cn
thng mi tnh ti thng 5 nm 2008 l 14,4 t USD, cao hn rt nhiu so vi mc ca
nm 2007.
Hnh 1. Nhp siu v thm ht ti khon vng lai, tnh theo % ca GDP

Ngun: Bo co ca Barclays Capital

Hnh s 1 cho thy tnh hnh nhp siu v ti khon vng lai ca Vit Nam trong nhng
nm qua. C th ni, nhp siu v thm ht ti khon vng lai khng phi l mt hin
tng mi l vi Vit Nam. T nm 2000 n nay, Vit Nam lin tc nhp siu v b
thm ht ti khon vng lai. Tuy nhin, sang nm 2007, con s nhp siu ln v thm ht
ti khon vng lai l rt ln cao hn nhiu so vi cc nm trc. Sang nm 2008, d kin
con s nhp siu v thm ht ti khon vng lai cn ln hn. Vi cc s liu c c, r
rng l tnh trng thm ht ti khon vng lai ln nh ca Vit Nam l khng bn vng.
4

S liu trong bo co Taking Stock (2008) ca Ngn hng Th gii. Theo s liu trong bo co thng 5
nm 2008 ca Economist Intelligence Unit, th s liu thm ht cn cn thng mi v ti khong vng lai
nm 2007 ca Vit Nam l vo khong 4 t USD v 3 t USD.

Vietnams current account deficits

C th ni, cc nhn nh ca cc bo co nc ngoi cng c c s khi a ra nhng

nhn nh khng c sng sa v tnh hnh kinh t Vit Nam. Tuy nhin, bc tranh ca
nn kinh t Vit Nam c m m nh vy hay khng? Ri ro ca mt cuc khng hong
cn cn thanh ton v h qu l khng hong tin t l hin hu n mc no? u l
nguyn nhn ca tnh trng thm ht ti khon vng lai ln nh hin nay, v u l nhng
gii php kh thi? y l nhng cu hi m tc gi ca bi vit ny mun tr li. Tuy
nhin, trong phm vi ca bi vit ny do thiu s liu, tnh phc tp ca vn kinh t v
m, nhng yu t khng lng trc c, cng nh hn ch v mt thi gian v kin
thc, nn kt nhng pht hin, kt lun v gi y c a ra trong bi vit ny hon
ton ch mang tnh trao i gia nhng ngi nghin cu c quan tm n nn kinh t
Vit Nam trong giai on hin nay. Bi vit ny c b cc nh sau: Phn II ca bi
vit s xem xt vn nhp siu v thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam mt cch
tng qut. Phn III nh gi nguy c ca mt cuc khng hong cn cn thanh ton. Phn
IV s dng mt s ng thc c bn trong kinh t hc v m phn tch nguyn nhn
ca thm ht ti khon vng lai v a ra nhng gi y v gii php. Phn V a ra mt
s nhn nh v kt lun.

II. Tnh hnh nhp siu v thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam
c mt ci nhn khch quan v tnh hnh nhp siu v thm ht ti khon vng lai ca
Vit Nam, chng ta cn so snh vi tnh hnh ca cc nc iu kin v hon cnh gn
gi vi ta. Hnh 2 l biu tnh hnh ti khon vng lai ca cc nc trong khu vc chu
. Ngoi tr n l cng c thm ht ti khon vng lai, Vit Nam l nc duy nht
trong khi ASEAN c thm ht ti khon vng lai. Nhng k c so vi n , th v mt
tng i mc thm ht ca Vit Nam l qu ln, ln ti khong 10% ca GDP so vi
khong 2% ca n . So vi cc nc lng ging trong khu vc nh Thai lan, Phillipine,
Indonesia, Malaysia, Trung Quc, th tnh hnh ti khon vng lai ca Vit Nam l rt
ng lo ngi. Hu ht cc nc trong khu vc u c thng d ti khon vng lai, trong
khi Vit Nam li thm ht ti khon vng lai. Theo s liu ca bo co ca Meril
Lynch cho thy, tnh theo t l phn trm ca GDP, th cc nc u c t l thng d
trn GDP kh ln, Thi Lan l hn 5% v Malaysia l hn 10%. Bc tranh Vit Nam

Vietnams current account deficits

li hon ton ngc li, mc thm ht ti khon vng lai ca Vit Nam trong nm
2007 ln ti gn 10%. 5
Hnh 2. Ti khon vng lai ca cc nc khu vc chu (% ca GDP) nm 2007

Ngun: Bo co ca Merrill Lynch

C th ni trong iu kin mt nn kinh t m, vic xut hin tnh trng thm ht hay
thng d hon ton l iu bnh thng. Vi Vit Nam l mt nc c tc tng trng
cao, giai on u ca pht trin, thm ht ti khon vng lai l iu ht sc bnh
thng, v nhiu khi l cn thit c th tn dng c ngun vn t bn ngoi pht
trin kinh t v ci thin i sng nhn dn. Tuy nhin, nu con s thm ht ch mc
va phi (thng thng l di 5%), th khng ng lo ngi. Nhng khi thm ht ti
khon vng lai vt ngng ny s gy ra ri ro cho nn kinh t. Nu so vi Thi Lan
trc khng hong, thm ht ti khon vng lai ca nc ny vo nm 1995-1996 l
khong 8% (xem ph lc 1).

C mt s sai khc nh gia cc ngun s liu khc nhau. S liu ca WB cho thy l khong 11%.

Vietnams current account deficits

Hnh 3. Ti khon vng lai cc th trng mi ni nm 2007 (% ca GDP)

Ngun: Bo co ca Merrill Lynch

Hnh 4. Thm ht thng mi ca Vit Nam theo thng

n v: T USD
Ngun: Bo co ca HSBC
Hnh 3 l biu so snh Vit nam vi nhng nc c coi l nhng nn kinh t mi
ni. Vit Nam khng phi l nc duy nht b thm ht ti khon vng lai. Nhng mc
so snh tng i th Vit Nam vt xa cc nc khc v mc thm ht ti khon

Vietnams current account deficits

vng lai. Nhng thng u nm 2008, tnh hnh tr nn kh nghim trng, khi nhp khu
tng t bin. Hnh 4, cho thy con s nhp siu ca Vit Nam xu i nghim trng theo
tng thng. R rng l, vi tnh hnh nhp siu v thm ht ti khon vng lai ln nh
vy, vic cc bo trong v ngoi nc, cng nh cc t chc nc ngoi by t quan ngi
v nn kinh t VN l khng phi khng c cn c.
Thm ht ti khon vng lai tt hay xu?
Trc khi chuyn sang phn nh gi kh nng nh hng ca thm ht thng mi v
thm ht ti khon vng lai, chng ta cn phi tr li mt cu hi l: Nhp siu v thm
ht ti khon vng lai tt hay xu? y, nu ch nhn vo con s nhp siu v thm ht
ti khon vng lai th chc chn s khng c cu tr li r rng. Cu tr li ty thuc vo
tnh hnh kinh t v m, cng nh ph thuc vo tnh hnh ti khon vn. Tuy nhin, c
mt im cn nhn mnh l bn thn vic nhp siu v thm ht ti khon vng lai v
nguyn tc l khng tt v cng khng xu. N ch xu khi thm ht qu ln v dn ti
khng hong cn cn thanh ton, mt gi ng tin. a ra mt nhn xt v mc
thm ht cn cn thng mi ca mt quc gia l tt hay xu, chng ta cn phi xem xt
tng trng hp c th, khng th ch nhn vo con s thm ht/thng d thng mi
(hay thm ht/thng du ti khon vng lai) ri cho rng thm ht l xu hay tt.
Tuy nhin, dng nh c mt quan nim ph bin (khng ch Vit Nam) l nhp siu
v thm ht ti khon vng lai l khng tt v th hin mt nn kinh t yu km v ngc
li xut siu v c thng d trn ti khon vng lai, th quan nim ny cho rng thng d
thng mi l iu tt v th hin mt nn kinh t c kh nng cnh tranh tt. Mc d
trong mt s t trng hp, quan nim nh trn khng phi l khng ng, nhng theo ly
thuyt kinh t th khng hn l nh vy.
Trong nhiu trng hp, th thm ht cn cn thng mi l th hin mt nn kinh t
ang tng trng tt. Khi mt nn kinh t c tim nng tng trng tt, c nhiu c hi
u t vi li nhun cao, nhu cu u t cao hn kh nng tit kim trong nc, iu ny
s lm cho cc dng vn nc ngoi chy vo quc gia p ng nhu cu u t.

Vietnams current account deficits

Tc l mt quc gia c th s dng ngun lc ca nc khc pht trin kinh t trong

nc. Mt v d in hnh l ti khon vng lai ca nn kinh t Hoa K lun trong tnh
trng thm ht trong nhng nm gn y. iu ny khng th hin Hoa K l mt nn
kinh t yu km. Ngc li, mt ti khon vng lai c thng d li c th l du hiu bt
n ca nn kinh t, dng vn trong nc chy ra nc ngoi tm kim nhng c hi u
t tt hn. Tc l ngun lc khng c s dng cho pht trin nn kinh t trong nc.
V trong nhiu trng hp khc, th s mt cn bng ca cn cn thng mi (thng d
hay thm ht) chng phi l mt du hiu nghim trng no. 6
Tuy nhin, trong mt s trng hp, th thm ht thng mi (nhp siu) v h qu l
thm ht ti khon vng lai thc s gy ra nhiu vn cho mt s nc. Nhiu nc
lm vo khng hong (khng hong n, khng hong ng tin) sau khi c mc thm ht
thng mi ln, thng xuyn v lu di. in hnh l cuc khng hong Chu nhng
nm 1997-1998.

III. Nguy c khng hong ca thm ht ti khon vng lai

Thm ht thng mi v thm ht ti khon vng lai thng c hiu l nhp khu
nhiu hn xut khu, v tiu dng trong nc nhiu hn kh nng sn xut. Lm th no
mt quc gia c th duy tr thm ht thng mi v thm ht ti khon vng lai?
Tng t nh mt h gia nh, c th tiu dng nhiu hn thu nhp, mt gia nh s
c hai cch c tin trang tri cho tiu dng cao hn thu nhp ca mnh. l: (i) i
vay; v (ii) bn ti sn. cp quc gia, khi c thm ht thng mi v thm ht ti khon
vng lai, th c tin (ngoi t) tr cho cc khon nhp khu v thm ht ny, cn c
dng vn chy vo (FDI, u t gin tip, vay ngn hn, di hn, kiu hi, ODA). Nn
thng thng, thm ht thng mi (v ti khon vng lai) thng i cng vi thng d
trn ti khon vn. Nu khng c thng d trn ti khon vn (tng t nh cp h gia
nh l khng vay tin), th nc nhp siu buc phi s dng n d tr ngoi hi

Suranovic (1999) cho rng mt trong nhng nguyn nhn l do thut ng. Bt k trong hon cnh no, th
t thm ht thng c ngha xu, v ngc li thng d thng c ngha tt, v con ngi thng thch
nhng iu g d tha.

Vietnams current account deficits

p ng cho cc nhu cu NK ca mnh (bn ti sn). Nu d tr ngoi hi khng p

ng, th chc chn s dn ti vic ng tin buc phi mt gi.

Hnh 5 Ti khon vng lai v ti khon vn ca Vit Nam trong nhng nm qua

n v: Triu USD
Ngun: Barclays Capital. Con s ca nm 2007 l s c lng, cn s ca nm 2008 l s d kin

Nh Hnh s 5 cho thy, khng phi n nm 2007 Vit Nam mi nhp siu v thm ht
ti khon vng lai. Nhng n nm 2007 th tnh trng thm ht ti khon vng lai tng
mnh, v d kin trong nm 2008 s thm ht cn ln hn na. Cng theo Hnh s 5,
trc nm 2008, mc d Vit Nam lin tc b thm ht ti khon vng lai, nhng trong
cn cn thanh ton, ti khon vn lun c thng d. Trong trng hp ca Vit Nam
trong nm 2007, mc d ti khon vng lai thm ht ln, nhng do trin vng ca nn
kinh t c nhn nh l tt nn ti khon vn li thng d do cc ngun nh u t trc
tip (FDI) t 6,5 t USD, vin tr chnh thc (ODA) t 1,6 t USD, u t gin tip
(Portfolio investment) t 6,2 t USD, v kiu hi t hn 6 t USD.
So vi nm 2007, trin vng ca nn kinh t trong nm 2008 khng cn c nh gi l
tt nh nm 2007, do mt lot cc vn nh lm pht tng cao, th trng chng khon
i xung. C th l Quc hi phi iu chnh mc tiu tng trng t mc 8,5-9%

Vietnams current account deficits

10

xung cn mc 7% trong nm 2008. 7 iu ny lm dy ln mi lo ngi l vi mc nhp

siu v thm ht ti khon vng lai ln nh hin nay, nu ngun vn nc ngoi chy vo
Vit Nam bao gm ODA, FDI, kiu hi, u t gin tip khng p ng khon
thm ht, hoc t hn na dng vn nng ngn hn li c th chy ra ngoi, th c th
to ra p lc i vi ng tin Vit Nam, dn ti mt gi ng tin, khng hong tin t
v khng hong kinh t.
V c bn thm ht ti khon vng lai c th c hiu l mt khon vay m cc nh u
t nc ngoi cho chnh ph v ngi tiu dng ca mt nc khc vay thanh ton
cho vic tiu dng qu mc. Thng thng iu ny s khng c vn g nu nh
khon thm ht nh. Nhng nu khon thm ht ny l ln, n mt mc hoc n
mt thi im no , cc nh u t s mt lng tin vo vic l h s thu li c khon
u t/ khon cho vay, v khi mt lng tin, rt c th s xy ra v, do tt c cc
nh u t s bn tho v tm cch rt tin ra trnh mt thm tin. Tuy nhin, khng ai
c th d on c mt cch chnh xc l khi no th lng tin s b khng hong! Trong
iu kin ca Vit Nam, c hng lot cc bo co ca nc ngoi a ra cc cnh bo v
mc nghim trng ca mc thm ht ca ti khon vng lai ca VN. iu ny c
ngha l g? mt mc no , so vi cc nc khc th mc thm hut ti khon vng
lai ca VN l qu ln, v mt kha cnh khc, Chnh ph cn c nhng bin php
ci thin ti khon vng lai, cng c lng tin ca cc nh u t. 8
c th a ra mt s nhn nh v kh nng khng hong cn cn thanh ton, khng
hong tin t, chng ta xem xet mt s trng hp sau: 9

Xem bi vit Nng ln t xung ch tiu GDP ng trn Si Gn Gii phng s 20 nm 2008. Trong
bi vit ny c s liu v tng trng tng phng tin thanh ton v tng d n tn dng. Khi thc hin
chnh sch tin t ni lng, ngoi vic dn ti lm pht, n cng s dn ti tng u t trong nc v lm
thm ht ti khon vng lai. Mt s nghin cu ca nc ngoi cho rng mc 7% ny l kh t c.
8
Nhiu ngi c so snh tnh hnh ca Vit Nam hin nay vi tnh hnh ca Thi Lan nhng nm 1997
trc khi xy ra khng hong dn ti vic ng Bath Thi mt gi. Mc d VN ging Thi Lan tnh trng
thm ht cn cn thng mi (nhp siu) ln, nhng im khc bit cn bn gia VN v Thi Lan chnh l
vic Thi Lan c cc khon n ngn hn qu nhiu, cn VN th khng.
9
n gin ha vn , ta ch xt ti khon vng lai nhu sau: Ti khon vng lai = Cn cn thng mi
(hng ha v dch v) + Kiu hi + Vin tr khng hon li + Li u t nc ngoi chuyn v nc.

Vietnams current account deficits

11

Trng hp 1: Tc nhp siu t nay n cui nm khng thay i

Theo s liu ghi nhn trn cc phng tin thng tin i chng, nhp siu ca Vit Nam
trong 5 thng u nm l 14,4 t USD, nh vy mi thng VN nhp siu khong 2,7 t
USD. Nu ta gi thit rng tc nhp siu t nay n cui nm 2008 khng thay i, th
n cui nm 2008, nhp siu ca VN c kh nng ln ti 34,6 t USD.
Trng hp 2: Vi mt s bin php hnh chnh cng nh kinh t ca chnh ph, tc
nhp siu s gim xung. Vi con s gn y nht, qu 2 ca nm 2008, thm ht cn cn
thng mi gim t 8,3 t trong qu 1 xun cn 6,4 t trong qu 2 (gim 33%). 10 Nh vy,
nu gi thit rng cc qu 3 v 4, t l nhp siu s mc ca qu 2, th c nm VN s
nhp siu khong 27,5 t USD.
Trng hp 3: Nu gi thit rng trong qu 3 v qu 4, tc nhp siu s gim vi tc
33%, th con s nhp siu ca qu 3 v 4 s l 4,85 t USD v 3,7 t USD, v c nm
VN s nhp siu khong 23,3 t USD. 11
Nu ta gi thit rng, trong nm 2008, cc nh u t nc ngoi s chuyn li nhun ra
khi Vit Nam cng bng nm 2007 l 2,1 t USD (theo d bo ca Ngn hng Th gii
th mc chuyn li nhun ra khi VN nm 2008 s cao hn 2007, nhng y ta ch gi
thit l mc nm 2007). Kiu hi s t mc 8,2 t USD (s d bo cho nm 2008 ca
Ngn hng th gii). Gii ngn FDI s mc 6,5 t USD ca nm 2007 (cao hn mc d
bo ca Ngn hng Th gii). 12 ODA mc 5 t USD (l mc cam kt ca cc nc ti
10

Bo Vietnam News, ra ngy 23 thng 6 nm 2008.

Nu VN c th gim c nhp siu mc nh trng hp 3 th c th coi l mt thnh cng. Theo
thng tin mi nht, nhp siu trong thng 5 ca nm 2008 ch cn l 1,3 t USD (Thi bo kinh t Vit
Nam s 150 ra ngy 23/6/2008). Nu ta gi thit l t nay n cui nm, mi thng ta ch nhp siu khong
1,3 t USD, th c nm 2008 VN s nhp siu khong 23,5 t USD, tng ng vi trng hp 3.
12
Theo s liu mi nht ng trn Thi bo Kinh t Vit Nam, s 151, ngy 24/6/2008, th trong 6 thng
u nm 2008, FDI t hn 31 t USD (vn ng ky). Ring trong thng 6 tng s vn u t ng ky l
hn 16 t USD. T l gii ngn ca cc d n FDI trong nm 2008 cng kh cao, vi mc vn thc hin l
khong 5 t USD. y c th ni l mt tn hiu kh lc quan, v nh vy p lc gim gi ng VN do
thm ht ti khon vng lai s thp i. ng lu y l trong s ny c nhng d n bt ng sn rt ln,
nh d n ca tp on Good Choice (HK) tr gi hn 11 t USD u t vo khu vui chi gii tr, khch
sn. V lu di c th to ra thm ht cn cn thng mai. Theo cng b ca B K hoch v u t ngy
21/6/2008, con s ng k y u t trc tip FDI vo Vit Nam trong 6 thng u nm t 31,6 t USD
11

Vietnams current account deficits

12

tr cho VN) 13 v vn u t gin tip l 2 t USD (mc d bo ca Ngn hng Th gii).

Bng 1 di y, tng kt thm ht thng mi nm 2007 v so snh vi ba kh nng
ca nm 2008.
Bng 1: Cn cn thanh ton Vit Nam, mt s tnh hung
Ti khon vng lai
Thm ht

Li nhun FDI

thng mi

chuyn ra

Ti khon vn
Kiu hi

ODA

FDI

u t

Tng cng

gin tip

ngoi
Nm 2007

-10,3

- 2,1

6,4

6,5

6,2

10.70

Trng hp 1

-34,6

- 2,1

8,2

6,5

2(?)

-15.00

Trng hp 2

-27,7

- 2,1

8,2

6,5

2(?)

-8.10

Trng hp 3

-23,3

- 2,1

8,2

6,5

2(?)

-3.70

n v: T USD. Cc gi thit l do tc gi a ra.

Nh c th thy, vi thm ht thng mi khong hn 10,3 t USD, v li nhun ca

doanh nghip FDI chuyn ra nc ngoi khong 2,1 t USD. Trong nm 2007, cc ngun
tin cn bng con s 12,4 t ny l t cc ngun nh FDI, kiu hi, ODA v u t
gin tip, v do cc ngun tin ny ln, nn Vit Nam c thng d cn cn thanh ton,
khong 10 t USD. 14
Cc trng hp t 1 n 3 cho thy tnh hnh c th din ra ca ti khon vng lai ca
Vit Nam. trng hp 1, nu khng hn ch c nhp siu, v cc iu kin khc l
rt thun li, th VN s thiu khong 15 t USD, v buc phi s dng ti d tr ngoi
hi. Theo thng tin mi nht, th d tr ngoi hi ca VN l khong 20 t USD. Vi
khon d tr ngoi hi ny, Vit Nam c th m bo c nhu cu ngoi t trong trng
hp xu nht. Do , kh nng v nguy c xy ra khng hong l khng n mc nghim
(http://vietnamnet.vn/kinhte/2008/06/789712/). Mc d FDI cao nh vy, nhng con s ny mi ch l con
s cam kt, con s quan trng hn chnh l con s FDI tc hin (gii ngn). Nu trn thc t, vic gii ngn
cc d n FDI cao hn con s d kin y, th l mt iu ht sc ng mng. Vn t ra l liu sang
nm 2009 chng ta c tip tc thu ht v gii ngn FDI tt hay khng?
13
Trn thc t khng bao gi vic gii ngn s t c mc cam kt. Tuy nhin gi thit ny a ra d
hnh dung. Ngoi ra, trong nhng nm ti, ngun ODA c th s gim st, v d nh vin tr ca EU cho
Vit Nam nm 2008 l 665 euro triu so vi 719 triu euro nm 2007. Nn trn thc t, con s gii ngn
ODA c th s thp hn, v kh nng thm ht s cn cao hn.
http://www.tuoitre.com.vn/Tianyon/Index.aspx?ArticleID=265723&ChannelID=11
14
V mt k thut, cn cn thanh ton bao gi cng cn bng do c cc bt ton d tr ngoi hi. Khi c
chnh lch gia ti khon vng lai v ti khon vn, th lc s c cc giao dch lin quan ti d tr ngoi
hi.

Vietnams current account deficits

13

trng nh bo ch v cc bo co ca nc ngoi nhn nh. iu lu y y l trong cc

phn tch ny, chng ta gi thit cc dng vn chy vo VN l khng thay i. Nu thc
t khng phi nh vy, th tnh hnh s nguy him hn.
Tuy nhin, theo nh gi ca nhm tc gi th d tr ngoi hi nh vy l kh mng
manh vi mt s l y do nh sau:
(i)

Ngn hng nh nc v Chnh ph c quyt tm s dng c 20 t USD d tr

ngoi hi bo v ng tin hay khng? Nu khng, th iu ny c ngha l
thc t d tr ngoi hi c th s dng cho mc thm ht ti khon vng lai l
khng ti 20 t USD. Kinh nghim thc t cng cho thy trong nhiu trng hp,
mc d kh nng bo v ng tin l c tha, nhng nu gii u c khng tin
vo quyt tm bo v ng tin ca Chnh ph, th h s tin hnh tn cng tin t
(speculative attack). V d kinh in ca trng hp ny l Hng Kng nm
1997-1998. Mc d d tr ngoi hi ca Hng Kng l rt ln v tha kh nng
bo v ng tin ca mnh. Nhng gii u c li khng tin vo quyt tm ca
chnh quyn Hng Kng trong vic bo v ng tin, nn h lin tc u c gi
xung. Mc d gii u c tht bi trong vic tn cng ng la Hng Kng,
nhng bi hc y t trng hp ca Hng Kng l Chnh ph cn c mt
thng ip mnh m v quyt tm ca mnh.

(ii)

Trong trng hp xu, nu c xy ra tn cng tin t (speculative attack), Vit

Nam c th s dng ti Qu d phng bnh n ca cc nc ASEAN. Mc d v
mt ly thuyt, iu ny l kh thi. Nhng trn thc t, bao gi cng gp phi vn
kh khn v thc tin v gii ngn. in hnh l trng hp ca Thi Lan nm
2007. Trong khng hong ti chnh nm 1997, IMF mc d c cam kt cho Thi
Lan vay tin l hn 17 t USD, nhng li i km cc iu kin rt cht ch v
thc t gii ngn ca IMF rt chm so vi tnh hnh thc t. 15

15

V IMF li a ra nhiu iu kin bt buc khng ph hp vi tnh hnh thc t cc nc b khng hong.
Sau khi tri qua khng hong, mt phn ng chnh sch ca cc nc ny khng cn phi l thuc vo
IMF l xy dng d tr ngoi hi ln. Cc nc ny thc hin c iu ny thng qua vic ti khon
vng lai ca h lun trong tnh trng thng d.

Vietnams current account deficits

14

Nh vy, nu khng thc hin cc bin php hn ch thm ht ti khon vng lai, th
d tr ngoi hi s cn kit. im lu y y, l chng ta gi thit cc iu kin khc
thun li, v d nh kiu hi v vi khi lng ln, FDI khng suy gim, gii ngn c
ODA. Nhng trn thc t, khi tnh hnh kinh t v m xu i, cc nh u t mt lng tin
vo nn kinh t, th kh c th m bo c vic duy tr cc dng vn chy vo Vit
Nam.
Trng hp 2 v 3, tng i kh quan hn, nu cc bin php hn ch nhp siu ca
chnh ph pht huy tc dng. Trong hai trng hp trn, th trng hp th 3 l tng i
gn vi con s thm ht thng mi ln ti mc 20 t USD m chnh ph a ra. 16 Tuy
nhin, vi c hai trng hp 2 v 3 th gn nh chc chn l chnh ph phi s dng ti
d tr ngoi hi cn bng cn cn thanh ton. Nh vy d tr ngoi hi quc gia s b
suy gim v nu ko di hn na th s cn kit. Trn thc t, vi tnh hnh tc nhp
siu gim nh bo ch a gn y, chng ta c th hy vng rng trng hp 1 s
khng xy ra. ng thi, mc d tnh hnh kinh t c kh khn, nhng dng nh cc
nh u t vn cn lc quan v tin tng vo trin vng kinh t ca Vit Nam. Lng tin
ny th hin qua vic cc cam kt u t FDI trong 6 thng va qua tng k lc. Nu nh
Vit Nam c th ci thin c tnh hnh thc hin cc d n u t ny (gii ngn tt),
th p lc i vi cn cn thanh ton s gim i. 17 im mu cht ca phn phn tch ny
l vi mc thm ht ti khon vng lai ln nh hin nay, cn cn thanh ton d mt n
nh. Chnh ph v Quc hi vi vai tr gim st cn thc hin nhng bin php khng
ch nhm ct gim nhp siu, thm ht ti khon vng lai trong nm 2008, m cn cn
nhng bin php di hn hn cho nhng nm 2009 v sau y, m bo n nh kinh
t v m.

16

Bo in t thi bo kinh t Vit Nam, ra ngy 27/6/2008, phng vn Thng c Nguyn Vn Giu.
Theo bi bo ny, cn cn thanh ton Vit Nam s tip tc c thng d khong 2,5 t USD, nh vo cc
ngun FDI, u t gin tip, du lch, kiu hi.
http://vneconomy.vn/?home=detail&page=category&cat_name=06&id=ec18332fd07d19
17
Mt cu hi tri chiu l liu c phi do lo ngi v tnh hnh kinh t v m nh hin nay, m chng ta
phi gp rt cp php cc d n FDI ln hay khng?

Vietnams current account deficits

15

IV. Nguyn nhn v gii php i vi thm ht ti khon vng lai

Nh phn tch trn, nguy c ca khng hong cn cn thanh ton v khng hong ng
tin Vit Nam mc d nh, nhng khng phi l khng hin hu. a ra cc gii php
hiu qu nhm ci thin thm ht ti khon vng lai, trong phn ny cc tc gi s s
dng mt s ng thc cn bn trong kinh t hc v m xc nh nguyn nhn, ng
thi cng a ra mt s suy ngh v gii php hn ch nhp siu v thm ht ti khon
vng lai.
Theo Bernanke (2007) Ch tch Qu d tr lin bang Hoa K th thm ht ti khon vng
lai chnh bng s chnh lch gia u t trong nc v tit kim trong nc. 18 Nh vy,
mc c bn nht ta cn xem xt, hai vn l u t v tit kim trong nc.
Theo l y thuyt kinh t, thm ht ti khon vng lai l do s mt cn i gia u t v
tit kim. Chng ta s dng mt ng thc c bn trong kinh t hc ni ln quan h gia
ti khon vng lai, mc tit kim v u t nh sau 19
CA = S I

(1)

Trong CA (current account) l mc thm ht/thng d ca ti khon vng lai, S

(domestic savings) l mc tit kim trong nn kinh t v I (investment) l u t. ng
thc c bn ny cho thy rt r mi quan h gia thm ht ti khon vng lai (nhp siu)
vi mc tit kim v u t trong nc. Cng theo ng thc ny, vn ca thm ht
Ti khon vng lai khng nm chnh sch thng mi, m c ngun gc cc vn
kinh t v m.
4.1 u t tng cao?

18

Ben Bernanke (2007) cho rng mt trong nhng ly do gii thch cho s thm ht cn cn thanh ton ca
Hoa K, l mc tit kim ti cc nc ang pht trin, nht l cc nc ng (Nht Bn, Hn Quc,
i Loan, Trung Quc) tng ln mt cch mnh m, cn Hoa K th mc tit kim li thp i v mc tiu
dng tng cao, dn ti thm ht ti khon vng lai.
19
Xem Hp s 2.

Vietnams current account deficits

16

Mt trong nhng nguyn nhn gy ra thm ht ti khon vng lai l do nhu cu u t

ca khu vc t nhn tng cao hn mc tit kim trong nn kinh t. Nu thm ht l do
nhu cu u t tng cao th thm ht khng phi l mt vn nghim trng, v khi u
t nhiu vo nh xng, my mc, thit b, cng c sn xut, th trong tng lai nng
sut s cao hn v s sn xut nhiu hn, v hng ha sn xut ra c th tng xut
khu nhm cn bng cn cn thng mi v ti khon vng lai (tr n). Tuy nhin, nu
nhu cu u t tng cao l vo khu vc bt ng sn, th li ng lo ngi, v khu vc ny
thng khng lm tng nng sut (nh u t vo my mc, thit b), cng nh to ra cc
sn phm c th c dng tr n (thng qua xut khu).
Nhng ly do dn ti du t tng cao:
1. Chnh sch tin t: Mt trong nhng nguyn nhn c lin quan n u t tng cao l
chnh sch tin t ni lng ca Vit Nam trong thi gian qua. Khi thc hin chnh sch
tin t ni lng s dn ti tng u t trong nc, do trong ngn hn iu ny lm gim
li sut.
Ngoi tc ng trn, chnh sch tin t cn c tc ng thng qua t gi. nghin cu
v tc ng ca chnh sch tin t thng qua t gi, c l cn mt bi vit y hn.
Tuy nhin, trong phm vi bi vit ny, chng ta c th hnh dung nh sau: Thng thng,
khi thc hin chnh sch tin t ni lng th s to nn p lc gim gi ng tin ni t so
vi ng tin ca nc khc. Nu t gi hi oi c t do thay i, th khi , nhp
khu s tr nn t hn v xut khu s tr nn r hn. Tuy nhin, khi t gi khng c
t do thay i (t gi c nh), th ng tin ni t v bn cht l ln gi. Vic duy tr
mt ng tin ni t ln gi nh vy s lm gim xut khu v tng nhp khu. Trong
sut mt thi gian di Vit Nam duy tr t gi c nh gn vo ng USD. Khi lm
pht thp y lm mt chnh sch hp l y lm tng kh nng xut khu ca hng ha
Vit Nam. Tuy nhin, t cui nm 2006, v c bit l nm 2007, lng vn u t (c
gin tip v trc tip) chy vo Vit nam tng t bin, lm cho ng Vit Nam tng gi
so vi cc ng tin khc. duy tr tnh cnh tranh v gi ca hng XK, Ngn hng Nh
nc tung mt lng tin ln ra mua USD (lm tng d tr ngoi hi), dn ti mt
lng cung tin rt ln trong h thng thanh ton ca Vit Nam. Theo mt s con s

Vietnams current account deficits

17

thng k, cung tin tng 135%, l con s rt ln (mc d NHNN c nhng ng thi
rt tin ra khi lu thng). Vi mc cung tin ln v t bin vo lu thng duy tr
t gi c nh nh trnh by trn, nm 2007 li l nm tng trng tn dng nng. iu
ny lm cho lm pht tng rt cao, d kin mc trn 20%. Tc ng ca lm pht,
nh trnh by trn, c tc dng lm ng tin mt gi, nhng vic duy tr t gi c nh
v c bn l vic duy tr mt ng tin nh gi qu cao lm cho hng VN mt tnh
cnh tranh (tr nn t hn) v hng NK tr nn r hn. y cng chnh l mt nguyn
nhn ca tnh trng nhp siu v thm ht ti khon vng lai. Phi thy rng t gi cng
l mt nguyn nhn dn n thm ht thng mi. Trong bi cnh hin ti, do tnh phc
tp v mc nhy cm t s bin ng t gi, vic iu chnh cn thn trng. Trong
tng lai gn, cn iu chnh t gi m bo mc thm ht ti khon vng lai chp
nhn c
2. Tng trng nng ca th trng chng khon: Trong nm 2006 v 2007 chng
kin hng lot cc cng ty thc hin c phn ha, ln sn, pht hnh thm c phiu. Nm
2007 cn c nhn nhn l nm ca IPO. Bn cht ca cc hot ng ny, k c vic
thc hin c phn ha (khng ch ca cc cng ty nh nc) l cc hot ng huy ng
vn ca doanh nghip u t. Vi lng vn u t c huy ng qua knh ca th
trng chng khon, r rng l mc u t ca VN tng ln rt nhiu. H qu tt yu
ca vic tng u t l nhp siu v thm ht ti khon vng lai. p ng c nhu
cu u t tng vt ca cc doanh nghip Vit Nam, mt lng ln vn u t gin tip
chy vo Vit Nam (Xem hnh s 6).
Lin quan ti vic tng trng ca th trng chng khon l ngun vn u t gin tip
ngn hn chy vo Vit Nam do chnh lch li sut ca tri phiu Chnh ph VN vi tri
phiu Chnh ph ca cc nc khc. Theo l y thuyt kinh t, cc nh u t quc t
thc hin thnh cng mt nghip v arbitrage, tn dng chnh lch li sut gia hai
khon u t m v mt ly thuyt l c mc ri ro nh nhau (cng l tri phiu chnh
ph). Lung tin u t gin tip chy vo Vit Nam, c tc dng gin tip lm cho nhu
cu u t v tiu dng (xem phn di) tng ln.

Vietnams current account deficits

18

Hnh 6: Ngun vn u t gin tip

Ngun: Bo co ca Merril Lynch

Thng qua cc quan st tnh hnh x hi nhng nm gn y, mc d cha c con s

chnh xc, nhng dng nh Vit Nam mc tit kim gim i cn mc u t li
cao ln. y chnh l mt nguyn nhn l y gii cho thm ht cn cn thanh ton ca Vit
Nam. Khi nhu cu u t trong nc tng cao, m ngun tit kim trong nc li khng
p ng , trong khi ngun vn tit kim ti cc nc xung quanh li cao, th r rng
l nhu cu u t trong nc s c p ng bi ngun vn tit kim d tha ca cc
nc khc. iu ny mt phn th hin thng qua con s u t gin tip vo Vit Nam
tron nm 2007 v u nm 2008. Trong nm 2007, con s u t gin tip m Vit Nam
chnh thc ghi nhn c theo s liu ca Ngn hng th gii l vo khong 6,2 t USD.
Nh vy, chnh nhu cu u t trong nc tng cao trong khi mc tit kim khng
tng theo kp hoc gim i l nguyn nhn dn ti tnh trng nhp siu v thm ht ti
khon vng lai.

Vietnams current account deficits

19

Cng lin quan ti vn u t, l dng vn FDI chy vo VN cng gp phn lm

tng thm ht cn cn thng mi, nht l cc d n u t vo bt ng sn. Tng t
nh trn, khi u t vo bt ng sn, nhn chung s khng lm ci thin tnh hnh XK
ca VN, m li lm tng nhu cu NK, do lm tng nhp siu. Tuy nhin, vn NK
do cc d n FDI thng khng gy ra vn cho ti khon vng lai, do cc nh u t
v c bn s mang ngoi t vo VN tr cho nhu cu NK ca h. Trong nhng thng
u nm 2008, u t FDI vo Vit Nam tng mnh, nhng ch yu l chy vo cc d
n kinh doanh bt ng sn, khch sn (chim ti 54% tng s vn ng ky) 20
Gii php gim u t
Mc d ng thc (1) rt n gin, nhng li c y ngha rt to ln. l gim c
thm ht ti khon vng lai, th chng ta cn lm gim nhu cu u t trong nc. iu
ny c bit c y ngha khi nn kinh t pht trin qu nng.
Nh chng ta u bit, khi li sut tng, th nhu cu u t s gim. Trong thi gian va
qua, Ngn hng Nh nc quyt nh iu chnh mc li sut c bn t mc 8,75 ln
mc 12%, v sau ln mc 14%. y l mt bc i ng, va mc li sut ny th
hin ng vi iu kin ca th trng, va cho php cc NH nng li sut hn ch
u t. Mc d theo nhiu chuyn gia kinh t nh gi, th mc d mc li sut ca VN
tng rt cao, nhng mc li sut thc vn m do lm pht cao hn li sut danh ngha.
Mc d tng cao, nhng vi mc li sut thc m, th vic hn ch v lm gim nhu
cu u t ca khu vc t nhn s kh t hiu qu. Nu nh li sut danh ngha c
tng cao hn na, th cng mt mi tn s t c hai mc ch, l kim ch lm
php v hn ch nhu cu u t ci thin tnh trng thm ht ca ti khon vng lai.
Cng vi vic tng li sut c bn, Ngn hng Nh nc dng nh v ang thc hin
chnh sch thu hp tin t, hn ch tng trng tn dng. Ngoi tc ng lm hn ch lm
pht, bin php ny s lm gim nhu cu u t v s hn ch c thm ht ti khon
vng lai.

20

Theo bo in t http://www.vnn.vn, s ra ngy 8/5/2008

Vietnams current account deficits

20

4.2 Mc tit kim thp

lm r mi quan h gia tit kim v thm ht ti khon vng lai chng ta phn tch
mc tit kim trong nc thnh tit kim ca khu vc t nhn v khu vc nh nc nh
sau
CA

= Sp

Sg I

(2)

Trong Sp l tit kim ca khu vc t nhn (thu nhp tr i tiu dng v np thu cho
chnh ph); Sg l tit kim ca khu vc chnh ph. Theo ng thc ny, nu nh cc yu
t khc nh Sg v I m khng thay i, th ti khon vng lai s thm ht nu nh mc
tit kim trong nc ca khu vc t nhn gim i.
Nhn chung giai on mi bt u pht trin, cc nc ang pht trin thng c mc
tit kim kh thp so vi nhu cu u t trong nc (do thu nhp thp, nn mc tit kim
cng thp). L mt trong nhng nc ang pht trin, Vit Nam cng khng c tit kim
cao. Vi mc tit kim vn d khng cao, trong thi gian va qua mc tit kim
ca Vit Nam cn tr nn thp hn na do mc tiu dng tng cao t bin (consumption
boom).
Trong nm 2006 v 2007, c nhiu nguyn nhn dn ti c s thay i ln trong mc tiu
dng ca ngi dn Vit Nam (consumption boom). Mt trong nhng nguyn nhn l
hiu ng tng ti sn (wealth effects), do s tng trng nhanh chng ca th trng
chng khon v th trng bt ng sn ca Vit Nam gy ra. Vic th trng chng
khon bng n ko theo mt lng vn u t gin tip ln mc k lc chy vo
th trng chng khon Vit Nam. V ngn hn, dng tin chy vo lm cho ngi
dn giu c hn (cm gic?), dn n vic tng tiu dng v gim tit kim. Tng t
nh th trng chng khon, gi bt ng sn tng trng mnh lm cho khu vc dn
chng tr nn giu c hn, v cng lm cho mc tit kim suy gim. Ngoi hai yu t
trn, trong nhng nm qua, vi s pht trin ca h thng ngn hng, cc sn phm ti
chnh mi lm cc khon tn dng tiu dng, lm cho mc tit kim thp i. 21

21

Xem thm What's Behind the Low U.S. Personal Saving Rate? Ti
http://www.frbsf.org/publications/economics/letter/2002/el2002-09.pdf

Vietnams current account deficits

21

Nu mc tiu dng tng cao v tit kim thp trong khu vc t nhn (bao gm tit kim
c nhn v tit kim ca doanh nghip) l do nhng l y do nu trn, th trong giai on
hin nay vi s st gim ca th trng chng khon v s ng bng ca th trng bt
ng sn, c l mc tiu dng ca s gim xung. Trong gi bin php m chnh ph a
ra c bin php tng cng tit kim, hn ch lng ph l rt ng n. Cng vi vic tht
cht tin t v tng li sut nh hin nay, cc khon tn dng tiu dng chc chn cng s
b gim bt.

4.3 Thm ht ngn sch v thm ht ti khon vng lai

Mt trong nhng nguyn nhn gy ra thm ht ti khon vng lai chnh l thm ht ngn
sch nh nc. Mt trong nhng nguy c gy ra khng hong kinh t, l vn thm
ht kp: Va thm ht ti khon vng lai ln, li va thm ht ngn sch chnh ph cng
ln. Hin nay, theo cc bo co ca Ngn hng Th gii (WB), dng nh Vit Nam
ang gp phi vn thm ht kp.
thy c mi quan h gia thm ht ngn sch v thm ht ti khon vng lai, ta vit
li ng thc s 2 trn nh sau: 22
CA

= Sp

Sg

= (Y T C) + (T G) I

(3)

trong Sp l tit kim ca khu vc t nhn, Sg chnh l chnh lch gia thu ngn sch
(T) v chi tiu ca chnh ph (G). Con s chnh lch gia thu (T) v chi ngn sch (G)
chnh l thm ht ngn sch. T ng thc trn, ta thy vic tng tit kim ca khu vc t
nhn s ci thin ti khon vng lai. Vic tng u t hay tng thm ht ngn sch s dn
ti thm ht ti khon vng lai. V nh vy, nu cc yu t khc khng thay i, th rt
c th chnh thm ht ngn sch s dn ti thm ht ti khon vng lai. Cc nc pht
trin, nh Hoa K, cng gp phi vn thm ht kp, v nhiu nh kinh t hc cho rng

22

Xem hp s 2.

Vietnams current account deficits

22

vic tng chi tiu ca chnh ph Hoa K l nguyn nhn ca vic thm ht ti khon vng
lai ca nc ny. 23
gim c thm ht ngn sch (T-G), th chng ta c th (i) gim chi tiu ca chnh
ph; v (ii) tng thu ngn sch. Hin nay chnh ph VN ang c chng trnh tng thu
ngn sch thng qua vic tng cng hiu qu thu ngn sch ca ngnh thu (vi s h
tr ca Ngn hng Th gii). Hy vng trong tng lai, ngun thu ngn sch ca chnh
ph s tt hn vi s hot ng hiu qu hn ca b my thu, v iu ny cng s gim
bt p lc ca thm ht ti khon vng lai. 24 Tuy nhin, y l bin php di hn, cn v
ngn hn, gim c thm ht ngn sch th iu hin nhin l phi ct gim chi tiu
ca chnh ph. 25 Theo con s chnh thc, th thm ht ngn sch ca VN hin ang
mc 5%. Tuy nhin, theo Ngn hng Pht trin Chu (ADB) c tnh th con s thm
ht ngn sch ca VN ln ti 7%, v c th ln ti 10% trong nm 2007. 26
Hnh s 7 cho thy mc thm ht ngn sch tnh theo t l phn trm ca GDP ca cc
nc mi pht trin trong c Vit Nam. Vic thm ht ngn sch khng phi l mt
iu mi l vi cc nc ang pht trin, nhng thm ht ngn sch cao nh Vit Nam,
th c rt t. i a s cc nc u c mc thm ht l di 4% so vi mc 5% ca Vit
Nam trong bng ny, v mc 7% do ADB c tnh. i chiu vi Hnh s 3 trn, mc
d n v Hungary c mc thm ht ngn sch cao hn Vit Nam, nhng thm ht ti
khon vng lai li thp hn Vit Nam nhiu (Hungary khong 5-6%, n khong 2%
ca GDP).

23

Xem Menzie D. Chinn (2005), Getting serious about the twin deficits, the Bernard and Irene Schwartz
Series on the Future of American Competitiveness. Chinn (2005) cho rng th phm chnh ca tnh trng
thm ht ti khon vng lai chnh l thm ht ngn sch nh nc.
24
Theo ly thuyt kinh t, vic tng thu sut khng chc s lm tng ngun thu ngn sch m cn c th
lm gim thu ngn sch. Vic nghin cu v vic tng hay gim thu sut nm ngoi phm vi nghin cu
ca bi vit ny.
25
Chi tiu cho chnh ph y bao gm c cc hot ng chi cho hot ng ca chnh ph v cc hot
ng u t ca chnh ph v cc cng ty thuc s hu nh nc.
26
Thm ht ngn sch cng c th dn ti tnh trng lm pht cao (expansionary fiscal policy). Vn lm
php khng nm trong phm vi ca bi vit ny.

Vietnams current account deficits

23

Hnh 7 : Tnh hnh ngn sch ca cc nc ang pht trin trong nm 2007

Ngun: Bo co ca Merril Lynch

Nguyn nhn thm ht ngn sch:
1. Chnh sch ti kha khng nht qun: Theo Jonathan Pincus 27 , hin ti VN khng
c mt chnh sch ti kha nht qun. V ng lo ngi hn, l chnh ph VN hin
khng nm c mc chi! Cng theo Pincus, vic tt nht gii quyt vn nhp siu
v thm ht ti khon vng lai chnh l gii quyt vn thm ht ngn sch (bi chi
ngn sch).
2. u t trn lan, khng hiu qu: Trong thi gian qua, VN t mc tng trng
hn 7% mt nm, mt mc tng trng c th gii nh gi cao. Nm 2008, VN cn
ra mc tng trng cao hn na l hn 8%. t c mc tng trng ny, i hi
phi tng cng u t (ca c khu vc t nhn v chnh ph). Tuy nhin, mt kh khn
rt ln m VN ang gp phi, chnh l hiu qu u t thp. iu ny th hin qua h
s ICOR ca VN rt cao so vi cc nc trong khu vc, vi h s ICOR cao (hiu qu
u t thp). 28 Mc d mc u t ca khu vc nh nc l ln chim ti 50% tng u
27

Xem bi vit Kinh t Vit Nam v ba yu cu ci cch cp bch, s ra ngy 6/6/200 trn bo in t
http://www.vnn.vn.
28
Theo bo co ca Chnh ph trc Quc hi ngy 31/5/2008, ch s ICOR ca Vit Nam l trong khong
4,5-5,3.

Vietnams current account deficits

24

t ton x hi, nhng li km hiu qu hn u t ca khu vc t nhn (Xem thm bi

Hiu qu u t ca kinh t nh nc ca TS Nguyn Quang A ng trn Si Gn
Gii phng 2008, v bi Gim thm ht ngn sch khi phc s n nh v m
ca V Thnh T Anh, ng trn bo Doanh nhn Si Gn Cui tun s 248, ra ngy
09/05/2008). Cng ngy, ch s ICOR ca Vit Nam cng cao, th hin mt iu l t
c cng mt t l tng trng nh cc nm trc, th phi c mt mc u t cao hn.
Nh vy c th ni rng, mt trong nhng nguyn nhn gy ra tnh trng thm ht ti
khon vng lai l do mong mun t mc tng trng trong khi hiu qu ca vic u t
li thp. Vic duy tr mc tng trng cao ch da vo vic gia tng u vo nh cc
nc Chu v ang lm (tng u t thit b, my mc, k c vic nng cht lng
gio dc) s khng th ko di mi khi hiu qu u t ngy canf thp, l do qui lut
kinh t li nhun cn bin gim dn (diminishing marginal return). 29
Nh bo ch nu, cc doanh nghip nh nc (DNNN) c vay tin vi li sut u
i, lp cc cng ty mi, u t vo chng khon, bt ng sn, khng phi l nhng lnh
vc truyn thng ca cc DNNN ny. Hin nay tnh trng u t qu mc, u t trn lan,
u t km hiu qu l rt ln. 30 Nu chng ta coi vic u t ca cc doanh nghip nh
nc l mt phn ca u t cng, hoc mt phn vic u t ca cc DNNN l t ngn
sch nh nc th chnh vic u t trn lan ca cc tp on nh nc nh bo ch
nu gn y l mt trong nhng nguyn nhn gy ra thm ht ngn sch, v dn ti thm
ht ti khon vng lai. Nu chng ta khng coi u t ca cc DNNN ny l nm trong
ngn sch nh nc, th cc khon u t ny s nm trong yu t u t (I) nh nu
trn, v iu ny trc tip nh hng ti ti khon vng lai. hn ch cc khon u t
ny, mt bin php kinh t rt n gin, l tng li sut. Nhng v y l cc DNNN
nn c mt vn kh l cc DNNN ny li c vay vn u tin ca Nh nc.
Gii php

29
30

Xem thm bi The Myth of Asia's Miracle ca Paul Krugman http://web.mit.edu/krugman/www/myth.html

Xem bi vit Kinh t Vit Nam v ba yu cu ci cch cp bch, s ra ngy 6/6/200 trn bo in t
http://www.vnn.vn

Vietnams current account deficits

25

Nh bo ch ng, Chnh ph ang thc hin gi chnh sch gm 8 im cn bng

kinh t v m, trong c bin php ct gim u t cng, v chi ph thng xuyn
ca cc c quan s dng ngn sch nh nc, kim sot cht ch u t ca cc
doanh nghip nh nc, c gng gim t l thm ht ngn sch. Trong c ct
gim u t cng, chi tiu cng khong 200 triu USD. Phi khng nh rng y l mt
chnh sch rt ng n, v cn phi thc hin cng nhanh cc bin php ny cng tt.
Tuy nhin con s ny l qu b nh. C l cn phi thc hin ct gim mnh m hn na.
V theo quan im c nhn ca tc gi, vic gim thm ht ngn sch khng ch nhm
gii quyt mt mc tiu l gim lm pht, m cn hn ch thm ht ngn sch, v lm
gim thm ht ti khon vng lai. Vic thc hin ct gim chi tiu cng, v u t cng
y khng c ngha l khng thc hin d n na, m tm thi dng cc d n u t
cng ny li cho ti khi kinh t v m n nh hn.
Ngoi vic ct gim u t cng, cn tng cng kim sot u t trn lan ca cc doanh
nghip nh nc. Nn i x vi DNNN nh cc doanh nghip khc trong nn kinh t,
khng nn cho cc DNNN c hng li sut u i. Li sut l mt cng c rt quan
trng iu hnh nn kinh t, nn vic cho cc DNNN c hng li sut u i, nh
nc khng ch to ra mt sn chi khng ngang bng cho DNNN, m cn t b mt
cng c iu hnh nn kinh t mt cch hu hiu. Ngoi ra, khi c u tin vay vi li
sut u i, DNNN vi li th ny s u t trn lan vo c nhng d n khng hiu qu.
y cng chnh l l y do ly gii mt phn ti sao h s ICOR ca Vit Nam li cao hn
cc nc khc khi trnh cha pht trin bng cc nc ny.
4.4. Gi y v gii php
Trong bo co ca Th tng Chnh ph trc Quc hi, ngy 31/5/2008, ngoi vic
nhn nh rng vn nhp siu ca nm 2008 l ngoi nguyn nhn do gi nhp khu
tng, nhiu mt hng nhp khu vi s lng ln 31 v ra cc gii php ca Chnh
ph hn ch nhp siu bao gm nhng im sau:

31

Cng theo bo co ny, NK thp tng 106%, t di 12 ch ngi tng 12 ln, linh kin -t, xe my
tng 2-4 ln, nhp khu vng tng 8 ln.

Vietnams current account deficits

26

1. y mnh xut khu, ng thi kim sot cht ch nhp khu, trong c
gng y mnh tng trng XK t 26% (so vi k hoch l 20-22%).
2. Chnh sch ti chnh v tin t lm gim cu trong mt s lnh vc
3. S dng thu (XNK), hng ro k thut hn ch NK nhng mt hng
khng thit yu
4. Sn xut v s dng nhng mt hng thay th NK
5. Chng tht thot, trit tit kim
Trong s cc bin php m Chnh ph a ra, c nhng bin php lin quan ti vic s
dng cc cng c ca chnh sch thng mi nh s dng thu quan (bin php 1), hng
ro phi quan thu (bin php 3), ng thi tng cng y mnh xut khu (bin php 1).
y l nhng bin php vn hay c cp ti. Tuy nhin tnh hiu qu ca nhng bin
php ny l kh kh xc nh. Vn nm ch c s mt cn i gia tng trng nhu
cu ca Vit Nam (nhu cu nhp khu hng ngoi) vi tng trng nhu cu ca cc nc
khc (nhu cu nhp khu ca cc nc i vi hng VN). Nhu cu ca cc nc khc i
vi hng VN c th tng ti 26% nh ch tiu ra, nhng nhu cu NK ca VN li tng
ti 277%, 32 s mt cn i ny lm cho cc bin php hn ch NK bng chnh sch
thng mi nh thu quan v phi thu quan ch c tc dng hn ch.
Qua phn tch phn trn, ta c th thy Chnh ph nn b sung thm mt s bin php
na, nhm trc tip tc ng ti nhp siu v thm ht ti khon vng lai. Cc bin php
l:
4.4.1 Cc bin php ngn hn:
1. Gim thm ht thng mi thng qua hn ch nhu cu u t v tiu dng:
+ Tng li sut
+ Tht cht tn dng
2. Gim thm ht ngn sch thng qua ct gim chi tiu, u t cng:
+ Ct gim mnh m chi tiu cng
+ Ngng ngn hn cc khon u t cng (p dng trn c s thn trng)
+ Kim sot cht ch hot ng u t ca cc doanh nghip nh nc
3. Tm kim thm cc dng vn kh d b p trong ngn hn:
+ Tng cng ODA
32

Theo bo co Vietnam Economy ngy 3/6/2008 ca Daiwa Institute of Research.

Vietnams current account deficits

27

+ y mnh thu ht FDI (trn c s thn trng nhm trnh nguy c tip nhn FDI
cht lng km li tc ng tiu cc di hn), ng thi ci thin tc gii ngn thc
hin cc d n cp php.
+ To thun li thu ht kiu hi
+ Hp tc cht ch vi cc nh ch ti chnh quc t truyn thng : IMF, WB
+ Ku gi, xy dng, trin khai Qu d phng bnh n trong ASEAN ng
(cc nc cng rt e ngi tc ng dy chuyn t v ca bt k thnh vin no trong
khu vc)
4. Chnh sch tin t v t gi hi oi
+ Tip tc tht cht tin t
+ Cho php ng Vit Nam c bin ng linh hot hn.
4.4.2 Cc bin php di hn
1. Tng hiu qu u t ca c khi doanh nghip ngoi quc doanh ln DNNN. Ci
thin ch s ICOR.
2. Xy dng sn chi bnh ng cho tt c cc doanh nghip
3. Gim thm ht ngn sch thng qua ct gim chi tiu, u t cng: t mc tiu ct
gim thm ht ngn sch thnh chin lc di hn

V. Li kt
Trong bi vit ny, nhm tc gi mong mun c chia s vi ngi c quan nim rng
thm ht ti khon vng lai, i km vi n l thm ht thng mi v bi chi ngn sch l
nhng din bin thng thng c th xy ra vi bt k nn kinh t no t nn kinh t
hng u th gii Hoa K cho ti Vit Nam.
iu quan trng l mc thm ht ny phi c kim sot trong ngng an ton, quan
nim ph bin ca gii kinh t th gii l 5% GDP. Ngng ny c cng nhn rng ri
bi khi vt qu n, nn kinh t c nguy c ri vo khng hong m cc bin php can
thip ngn hn va rt tn km, va khng v kp pht huy hiu qu trong khi li
rt nhiu h ly tiu cc cho nn kinh t. Quc hi, chnh ph, gii nghin cu kinh t v
chnh sch cn phi coi l mt nguy c thng trc v c mt ci nhn di hn trong
vic thit k trin khai tng th chnh sch pht trin kinh t.
Bi vit cng cho thy cc chnh sch v can thip ng b ca Chnh ph thi gian qua
c c s l thuyt v thc tin kim chng. Tuy nhin, trn thc t c th vic thc hin

Vietnams current account deficits

28

cc chng chnh v chnh sch ca Chnh ph cn cha thc s nghim tc. Mt c ch

gim st v cnh bo cn c thit lp m bo rng cc B ngnh ch qun trong
thc hin nghim tc cc bin php can thip ngn hn ng thi cnh bo nhng tc
ng tiu cc v mt kinh t x hi ti cc tng lp nhn dn khi nhng tc ng ny e
da vt kh nng gnh chu ca h. Chin lc tht cht tin t, gim chi tiu ngn sch
c hiu ng phn b khc nhau. Qu trnh trin khai chng trnh hnh ng s c nhng
tc ng vi mc khc nghit khc nhau n nhiu tng lp v nhm li ch trong x
hi nh doanh nghip, ngi lao ng, ngi tiu dng. Chnh ph, cc B, ngnh cng
nh cc nh hoch nh chnh sch cn phi m bo c vic thc hin tt vic hn
ch lm pht, thm ht ngn sch, thm ht ti khon vng lai, nhng cng phi m bo
c li ch ca cc nhm d b tc ng tiu cc ca chnh sch.
Thay cho li kt, chng ta thng ni hy vng ci tt p nht, nhng phi chun b cho
tnh hung xu nht. L nhng ngi c trch nhim vi s pht trin ca nn kinh t,
chng ta cn phi c s chun b chu o nht v mt nhn thc v phng b cc bin
php phn ng bi s hn ch v tr ca chnh sch can thip ngn hn. K c trong
trng hp Chnh ph n lc can thip ti a, vn tn ti nguy c nn kinh t hng
chu khng hong bi c qu nhiu yu t vt tm kim sot ca Vit Nam nh nhu cu
nhp khu ca cc nc trn th gii, kh nng hp tc ca cc t chc ti chnh quc t
cng nh la chn u c ca cc nhm u t ti chnh.

VI. Mt s ti liu tham kho

Barclay Capital (2008) Vietnam: Down but not out, s ra ngy 5 thng 6 nm 2008.
Bernanke Ben, (2007) Global imbalances: Recent developments and prospect, Speech
delivered at the Bundesbank Lecture, Berlin, Germany.
Daiwa Institute of Research, (2008), Vietnam Economy: Broader Austerity required to
restore medium-term growth prospect.
Merrill Lynch (2008) Vietnamanatomy of an inflation shock, s ra ngy 23 thng 5
nm 2008.

Vietnams current account deficits

29

Asia Program (2008) Choosing success: The Lessons of East and Southeast Asia and
Vietnams Future.
Si Gn Gii phng, nhiu s trong nm 2008.

Vietnams current account deficits

30

Hp s 1
Cn cn thanh ton
V c bn Cn cn Thanh ton bao gm nhng hng mc sau
I. Ti khon vng lai (Current Account)
Cn cn thng mi
Cn cn dch v
Cn cn thu nhp (net factor income)
Kiu hi v cc khon chuyn nhng khc (unilateral
transfer)
II. Ti khon vn (Capital Account)
u
Vay
Vay
u

t trc tip (FDI)

trung hn v di hn
ngn hn
t gin tip (portfolio investment)

III. Sai s
IV. D tr ngoi hi
V nguyn tc, cn cn thanh ton lun phi lun trong trng thi cn bng. Nu u c
nhc ti thng d cn cn thanh ton, th l nhc ti chnh lch gia Ti khon vng lai v Ti
khon vn (hng mc sai s, thng nh). V nu c thng d gia ti khon vng lai v ti
khon vn th lc vai tr ca d tr ngoi hi s pht huy tc dng. Nu Ti khon vng lai b
thm ht, v s d trn Ti khon vn khng p ng cho thm ht ti khon vng lai, th
nh nc phi s dng ti ngun d tr ngoi hi. Trong cn cn thanh ton, khi nh nc s
dng D tr ngoi hi. Mc d iu ny lm gim d tr ngoi hi, nhng bt ton trn cn cn
thanh ton s mang du dng, do y l ngun tin t d tr ngoi hi a v cn cn thanh
ton. Ngc li, khi ti khon vng lai c thng d ln, lm tng d tr ngoi hi, th bt ton
trn cn cn thanh ton s mang du m (do tin c rt ra khi cn cn thanh ton v a vo
d trc ngoi hi).

Vietnams current account deficits

31

Hp s 2
Ti khon vng lai, u t v tit kim
y chng ta s xy dng mi quan h gia Ti khon vng lai, u t v tit kim trong mt
nn kinh t. Trong mt nn kinh t ng, khng c hot ng xut nhp khu ta c
Y

=C+I+G

(i)

Trong , Y l thu nhp quc dn, c chi vo cc khon C l tiu dng, I l u t, v G l chi
tiu ca khu vc chnh ph. ng thc (i) trn c vit li l
Y -CG=I

(ii)

Y C G l tit kim, gi l S. Ta s c S = I. Nh vy trong nn kinh t ng, bao gi cng c

s cn bng gia tit kim v u t.
Trong nn kinh t mi ta c cc hot ng XNK, nn ng thc (i) s c vit nh sau
Y

= C + I + G + (EX-IM)

(iii)

Trong EX l xut khu, IM l nhp khu. S chnh lch gia EX-IM l thm hut/thng d
thng mi. n gin ha vic trnh by, nu ta coi EX-IM tng ng vi ti khon vng
lai, vit tt l CA, ta s c
CA

= Y C G I

(iv)

V ta bit Y C G chnh l tit kim S. Nn ta c th vit l

CA = S I

(v)

y chnh l ng thc (1) s dng trong bi vit. Mc tit kim S trn l mc tit kim
quc gia. Ta c th phn tch mc tit kim ca khu vc t v khu va nh nc thng qua vic
vit li ng thc (v) trn nh sau
CA

= (Y T C) + (T G) I
= Sp
+ Sg

(vi)

Trong Sp l tit kim ca khu vc t nhn (thu nhp tr i tiu dng v np thu cho chnh
ph); Sg l tit kim ca khu vc chnh ph (chnh lch gia thu v chi ngn sch).
Ta c th vit li ng thc (vi) nh sau
Ti khon vng lai = tit kim ca khu vc t nhn + thm ht ngn sch u t ca khu
vc t nhn. Qua y c th thy mi quan h trc tip gia thm ht ngn sch v thm ht
thng mi.

Vietnams current account deficits

32

Ph lc 1: Tnh hnh ti khon vng lai ca cc nc chu trc khng hong 1997
Korea
Indonesia
Malaysia

1990
-0.69
-2.82
-2.03

1991
-2.83
-3.65
-8.69

1992
-1.28
-2.17
-3.74

1993
0.3
-1.33
-4.66

1994
-1.02
-1.58
-6.24

1995
-1.86
-3.18
-8.43

1996
-4.75
-3.37
-4.89

1997
-1.85
-2.24
-4.85

Phillippines

-6.08

-2.28

-1.89

-5.55

-4.6

-2.67

-4.77

-5.23

Singapore
Thailand
China
Taiwan
Ngun: IMF

8.33
-8.5
3.09
6.82

11.29
-7.71
3.27
6.94

11.38
-5.66
1.33
4.03

7.57
-5.08
-1.94
3.16

16.12
-5.6
1.26
2.7

16.81
-8.06
0.23
2.1

15.65
-8.1
0.87
4.05

15.37
-1.9
3.24
2.72

Vietnams current account deficits

33