LINDE GAZ POLSKA Sp. z o.o.

Gazy osonowe Linde

Spis treci
1. Znaczenie gazu osonowego ............................................................................ strona 4

2. rodowisko pracy spawacza ............................................................................ strona 7

3. Wydajno produkcji a dobr gazu osonowego ......................................... strona 10

4. Jako a rola gazu osonowego ..................................................................... strona 14

5. Gazy osonowe do spawania stali wglowych i niskostopowych .............. strona 19

6. Gazy osonowe do spawania stali wysokostopowych ................................ strona 20

7. Gazy osonowe do spawania aluminium i jego stopw .............................. strona 23

8. Gazy osonowe do spawania innych metali .................................................. strona 25

9. Charakterystyka gazw osonowych LINDE ................................................. strona 28

1. Znaczenie gazu osonowego

1.1 Rola gazu osonowego
1.2 Efekty wywoywane
przez rne skadniki gazu
osonowego
1.2.1 Argon
1.2.2 Dwutlenek wgla i tlen
1.2.3 Dwutlenek wgla
czy tlen
1.2.4 Hel
1.2.5 Wodr
1.2.6 Azot
1.2.7 Tlenek azotu

1.1 Rola gazu osonowego

Do podstawowych zada gazu osonowego, przy spawaniu ukowym w osonie gazowej,
naley ochrona stopionego i ogrzanego metalu przed wpywem powietrza atmosferycznego
oraz stworzenie jak najlepszych warunkw dla jarzenia si uku elektrycznego. Jeli
powietrze dostanie si do stopionego lub rozgrzanego metalu to zawarty w nim tlen
spowoduje utlenienie, azot moe wywoa porowato lub krucho, a zawarta
w powietrzu wilgo moe doprowadzi do powstawania pcherzy.
Skad gazu osonowego wpywa na sposb przenoszenia metalu w uku, ktry z kolei
powoduje powstawanie rnej iloci i wielkoci odpryskw. Od niego zaley rwnie wygld
lica spoiny, jej geometria i moliwa do uzyskania prdko spawania. Jest take kluczowym
czynnikiem wpywajcym na wypalenie skadnikw stopowych spawanego metalu
(zmieniajcych jego wytrzymao) i stopie utlenienia powierzchni spoiny.

Wpyw gazu osonowego na proces spawania metod MIG/MAG.

rodowisko
Gaz osonowy wpywa na emisj
dymw, pyw i gazw.
Efekt ochrony
Stopiony i ogrzany metal jest chroniony
przed wpywem powietrza
atmosferycznego przez atmosfer
gazu osonowego.
Przenoszenie metalu
Na rodzaj przenoszenia
metalu w uku i wielko kropli
w duej mierze wpywa rodzaj
gazu osonowego.
Stabilno uku
Na stabilno uku i sposb
jego zajarzenia wpywa gaz osonowy.

Wygld powierzchni
Gaz osonowy wpywa na ilo
odpryskw i ula powierzchniowego.

Metalurgia i wasnoci mechaniczne

Gaz osonowy wpywa na utrat skadnikw
stopowych i na miejscowy wzrost zawartoci
tlenu, azotu i wgla. Zjawiska te powoduj
zmian wasnoci spoiny.

Geometria spoiny
Gaz osonowy wpywa na geometri
przekroju spoiny.

Prdko spawania
Rodzaj wybranego gazu osonowego
wpywa na prdko spawania
i cakowity koszt spawania.

1.2 Efekty wywoywane przez rne skadniki gazu osonowego

1.2.1 Argon (Ar)

Argon jest gazem obojtnym, to znaczy, e nie utlenia i nie wchodzi w reakcj chemiczn
ze spawanym metalem. Jest gwnym skadnikiem wikszoci gazw osonowych do
spawania metodami MIG/MAG i TIG.

1.2.2 Dwutlenek wgla (CO2 ) i tlen (O2 )

Czysty argon, uywany jako gaz osonowy do spawania pautomatycznego stali,
powoduje du niestabilno uku. W zwizku z tym dodawany jest do gazu skadnik
utleniajcy aby ustabilizowa uk i zapewni stabilne przejcie metalu w uku podczas
spawania. Wymienionym skadnikiem utleniajcym moe by zarwno dwutlenek wgla
jak i tlen albo kombinacja obu tych gazw. Ilo skadnika utleniajcego zaley od
gatunku spawanej stali i zastosowanej technologii spawania.
Przestrze uku elektrycznego przy spawaniu ukowym w osonie gazw mona podzieli
na trzy strefy: plazma uku, obszar katodowy i obszar anodowy. W przypadku spawania
metod MIG/MAG drut elektrodowy stanowi elektrod dodatni (anod), a obszar katodowy jest umiejscowiony na materiale spawanym w formie jednej lub kilku plam katodowych.
Dodatek utleniajcy jest wic niezbdny, aby stabilizowa obszar katodowy. W przeciwnym
wypadku uk bdzie wykazywa tendencje do bdzenia po powierzchni materiau
spawanego, powodujc powstawanie wikszych iloci odpryskw i nieregularnego ciegu.

Ar+
Ar+
Ar+
2% CO2 5% C02 10% CO2

Ar+
20% CO2

100%CO2

Sposb przenoszenia metalu

w uku i przekrj poprzeczny
spoiny moe by zmieniany przez
odpowiedni dobr mieszanki
argonowo-dwutlenkowej.
Rysunek pokazuje zmiany
wywoane przez zastosowanie
mieszanek z 2% CO2, a do
czystego CO2. Wiksza zawarto
CO2 powoduje lepsze wtopienie
ale rwnie wiksz ilo
odpryskw oraz dymw i pyw
spawalniczych. Dla wikszoci
przypadkw wtopienie
uzyskiwane przy kilku procentach
CO2 jest wystarczajce. Nie
mona jednak osign uku
natryskowego (typu spray arc)
stosujc 100% CO2.

1.2.3 Dwutlenek wgla (CO2 ) czy tlen (O2 )

Stosowanie mieszanki argonu jedynie z dwutlenkiem wgla pozwala uzyska wiele
korzyci. Jedn z nich jest nieco lepszy wygld lica spoiny i jej geometrii, inaczej ni
w przypadku uywania mieszanek z tlenem. Spowodowane jest to rnicami w pynnoci
jeziorka ciekego metalu, napiciem powierzchniowym i utlenieniem stopionego metalu.
CO2 powoduje rwnie mniejsze ni O2 utlenienie powierzchni spoiny i powstawanie ula
powierzchniowego, co ma wpyw zarwno na estetyk, jak i konieczno czyszczenia
zcza. Inn korzyci jest lepsze wtopienie, zwaszcza w cianki boczne. Ma to szczeglne
znaczenie podczas spawania przy wysokich napiciach uku.

1.2.4 Hel (He)

Hel, podobnie jak argon, jest gazem obojtnym i uywany jest jako gaz osonowy do
spawania pautomatycznego stali wysokostopowych z kilkuprocentowym dodatkiem
CO2 lub O2. Bez dodatkw utleniajcych, ewentualnie w mieszankach z argonem, uywa
si go jako gazu osonowego do spawania metod TIG i MIG.
W porwnaniu z argonem, hel daje lepsze wtopienie i wysz prdko spawania,
generujc wysokoenergetyczny uk. Sam proces wykorzystujcy hel jako gaz osonowy
jest bardziej wraliwy na zmian dugoci uku, jak rwnie charakteryzuje si trudniejszym
zajarzeniem uku przy spawaniu metod TIG.
Hel i jego mieszanki mog by wykorzystywane do osony grani spoiny w takich
ukadach, w ktrych gaz musi unosi si aby wypchn uwizione powietrze, poniewa
jest od niego lejszy.

1.2.5 Wodr (H)

Wodr moe by dodawany do gazu osonowego wykorzystywanego do spawania metod
TIG stali austenitycznych, redukujc w ten sposb ilo powstajcych tlenkw. Jako
dodatek powoduje zwikszenie intensywnoci cieplnej uku i poprawia wtopienie, co daje
zwykle agodniejsze przejcie spoiny w materia rodzimy.
Dodatek wodoru jest czsto wykorzystywany przy ochronie grani spoiny ze wzgldu na
jego wysokie powinowactwo do tlenu. Najczciej stosuje si do tego celu azot z 10%
dodatkiem wodoru. Nie zaleca si jednak stosowania takiego gazu jako osony grani przy
spawaniu stali austenityczno-ferrytycznych (Duplex). Do tego celu powinien by stosowany
jedynie argon lub wysokiej czystoci azot.
Wpyw rnych gazw
osonowych na napicie uku
przy spawaniu metod TIG.
Hel i wodr zwikszaj
intensywno ciepln uku co
poprawia wtopienie
i zwiksza prdko spawania.

1.2.6 Azot (N2 )

Azot jest stosowany jako dodatek do gazu osonowego przy spawaniu metod TIG stali
superaustenitycznych i superduplex. Stale te zawieraj dodatek stopowy w postaci 0,5%
azotu, majcy na celu popraw wasnoci mechanicznych i odporno na korozj
werow. Jeli gaz osonowy zawiera kilka procent azotu to mona wwczas unikn strat
tego pierwiastka w materiale rodzimym. Azot z dodatkiem 10% wodoru jest zwykle
stosowany jako osona grani i daje dobry efekt redukujcy. Ponadto jako gaz czysty
uywany jest do osony grani przy spawaniu stali superaustenitycznych i superduplex
i podnosi ich odporno na korozj werow.

1.2.7 Tlenek azotu (NO)

Stosowanie dodatku tlenku azotu w gazach osonowych z rodziny MISON redukuje
emisj ozonu w strefie spawania. Zjawisko to pozwala w znaczny sposb poprawi
rodowisko pracy spawacza, a dodatek tlenku azotu w gazie osonowym stabilizuje
ponadto uk podczas spawania stali wysokostopowych i aluminium. Jako dodatek do
gazu osonowego redukujcy ozon tlenek azotu zosta wybrany na podstawie wynikw
bada laboratoryjnych prowadzonych w latach siedemdziesitych. Dowiody one, e ozon
atwo wchodzi w reakcj z tlenkiem azotu. Trzech naukowcw, ktrzy prowadzili
powysze badania, zostao nagrodzonych nagrod Nobla w dziedzinie chemii w 1995
roku. Wykorzystujc ich osignicia jako podstaw, dzia badawczy naszej firmy
zastosowa w sposb praktyczny to zjawisko w gazach osonowych. Efektem ich pracy
byo powstanie nowej rodziny gazw osonowych pod wspln nazw MISON.
Wyczno na ich produkcj i dystrybucj posiada Linde.

2. rodowisko pracy spawacza

2.1 Wstp
Wszystkie procesy spawania nios ze sob zagroenia dla zdrowia spawacza. Naraony on
jest na szkodliwe oddziaywanie pyw, gazw, promieniowania, gorca, haasu
i operowania cikimi elementami.
Ostatnimi czasy wzroso zainteresowanie popraw warunkw pracy spawaczy i zaczto
zwraca wiksz uwag na wyej wymienione aspekty. Jednoczenie zaostrzeniu ulegy
przepisy zwizane ze rodowiskiem pracy. Zauwaono te, e korzystniejsze warunki
pracy prowadz do wikszej wydajnoci, co z kolei wpywa na zwikszenie rentownoci
przedsibiorstw.
Moemy wymieni kilka przyczyn takiej sytuacji:
spawacz jest coraz bardziej zainteresowany dobrym stanem swojego zdrowia
w przypadku zych warunkw pracy spawacze czciej s nieobecni z powodu
choroby lub wypadkw, a konieczno znalezienia zastpstwa z reguy wymaga
zwikszenia nakadw na szkolenia lub prace naprawcze
ze warunki pracy prowadz czsto do waha jakoci i wydajnoci pracy w cigu dnia
motywacja i satysfakcja z pracy wzrasta wtedy, gdy dla pracownikw jest oczywiste,
e pracodawca stara si stworzy im jak najlepsze warunki pracy

2.1 Wstp
2.2 Zanieczyszczenia
powietrza podczas
spawania
2.3 Pyy i dymy
2.4 Skadniki dymw
2.5 Gazy powstajce podczas
spawania
2.5.1 Ozon O3
2.5.2 Tlenek azotu NO
2.5.3 Dwutlenek azotu NO2
2.5.4 Tlenek wgla CO
2.6 Inne substancje

W dalszej czci omwione zostan zanieczyszczenia powietrza, ktre powstaj podczas

spawania i wielko emisji, na ktre moe mie wpyw dobr gazu osonowego.

2.2 Zanieczyszczenia powietrza podczas spawania

Zanieczyszczenia powietrza powstajce podczas spawania to mieszanina pyw, dymw
i gazw. Pyy i dymy s zwykle dobrze widoczne, podczas gdy gazy powstajce
w procesie spawania, niekiedy bardzo toksyczne, s z reguy niemoliwe do
zaobserwowania goym okiem. Dlatego te warto zdawa sobie spraw z ich
wystpowania i szkodliwoci.

2.3 Pyy i dymy

W odniesieniu do technologii spawalniczych py jest definiowany jako czstki o wymiarze
wikszym ni 1 mikron (0.001mm) wykazujce tendencje do opadania w pobliu uku jako
odpryski spawalnicze. Z kolei dymy skadaj si z czsteczek o wymiarze mniejszym ni 1
mikron i zwykle pozostaj zawieszone w powietrzu gdzie mog by unoszone na znaczne
odlegoci od uku spawalniczego.

Emisja dymw podczas

spawania metod MAG w osonie
mieszanki argonowej stali
wglowej drutem 1 mm.

Czstki dymw skadaj si gwnie z tlenkw i powstaj, kiedy stopiony metal, parujc
w uku, kondensuje si i utlenia w kontakcie z otaczajcym go powietrzem.
Przy spawaniu metod MIG/MAG to wanie spoiwo jest podstawowym rdem dymw,
podczas gdy materia rodzimy ma niewielki wpyw na ich powstawanie. Przy spawaniu drutem
rdzeniowym emisja dymw jest dodatkowo zwikszana przez topnik zawarty w drucie.
Ilo odpryskw ma podstawowe znaczenie dla powstawania dymw. Im wicej
odpryskw, tym wicej dymw. Z drugiej strony na ilo powstajcych odpryskw wpyw
maj nie tylko parametry spawania, ale rwnie skad gazu osonowego.

2.4 Skadniki dymw

W zalenoci od spawanego materiau, a raczej od uywanego spoiwa, opary rnych
metali i ich tlenkw s obecne w dymach spawalniczych. Do najczciej spotykanych
nale: chrom, mied, elazo, mangan, nikiel i cynk. Wdychanie tych substancji moe
doprowadzi do podranie i uszkodze drg oddechowych, a przy zaistnieniu wyjtkowo
niekorzystnych okolicznoci do powaniejszych powika zdrowotnych.

2.5 Gazy powstajce podczas spawania

Gazy wpywaj na rodowisko pracy spawacza w najbliszym otoczeniu uku. Podczas
spawania ukowego w osonie gazw, gwnym powodem ich emisji jest bardzo wysoka
temperatura procesu i promieniowanie ultrafioletowe emitowane przez uk, a powstajce
wtedy gazy s dla czowieka trujce.

2.5.1 Ozon O3
Ta trjatomowa odmiana tlenu powstaje pod wpywem promieniowania UV z tlenu
dwuatomowego z powietrza. Ozon jest gazem bardzo toksycznym, bezbarwnym,
o ostrym i charakterystycznym zapachu. Wikszo jest generowana w bezporednim
otoczeniu uku elektrycznego, a najefektywniejszym sposobem jego redukcji jest
stosowanie, jako gazu osonowego, gazu z rodziny MISON.

Emisja ozonu.
Spawanie metod MAG stali
wglowej, drutem 1 mm,
w osonie tradycyjnej mieszanki
argonowej i odpowiedniej
mieszanki z rodziny MISON.

2.5.2 Tlenek azotu NO

Powstaje z tlenu i azotu wystpujcych w otaczajcym nas powietrzu. Pod wpywem
wysokiej temperatury uku elektrycznego lub gorcego materiau rodzimego zainicjowana
zostaje reakcja:
N2 + O2 2NO
Tlenek azotu w pobliu uku jest niestabilny i szybko utlenia si do dwutlenku azotu. Jeeli
jednoczenie z nim wystpuje ozon, to tlenek azotu w pierwszej kolejnoci reaguje z jego
czsteczkami. W wyniku tej reakcji powstaje dwutlenek azotu i tlen dwuatomowy. Zjawisko
to wykorzystywane jest przy redukcji toksycznego ozonu u rda jego powstawania
z wykorzystaniem gazw osonowych z rodziny MISON. Mona wic przyj jako ogln
zasad, e im wysze s parametry spawania, tym wysza jest emisja tlenku azotu, przy
czym najwiksza wystpuje przy uku mieszanym ze wzgldu na jego niestabilno. Zwykle
jednak poziom emisji tlenku azotu nie stanowi problemu podczas spawania.

2.5.3 Dwutlenek azotu NO2

Jest to brzowy gaz powstajcy z poczenia tlenu i azotu z powietrza.
2NO + O2 2NO2
NO pochodzi gwnie z reakcji N2 + O2 2NO. Niewielkie iloci NO2 powstaj jako efekt
uboczny redukcji ozonu (ktry jest znacznie bardziej toksycznym gazem), podczas
spawania metod opart na gazie osonowym z rodziny MISON. Spawajc metod
MIG/MAG w osonie gazw z rodziny MISON stenie NO2 w strefie oddychania spawacza
nie zblia si do wartoci TLV (najwysze dopuszczalne stenie). Najwikszy poziom NO2
towarzyszy spawaniu elektrod otulon, znacznie niszy wystpuje przy metodzie
MIG/MAG, a najniszy przy TIG-u.

2.5.4 Tlenek wgla CO

Powstaje gwnie w wyniku dysocjacji dwutlenku wgla CO2, pochodzcego z gazu
osonowego zgodnie z reakcj:
2CO2 2CO + O2
Jest to bezbarwny, bezzapachowy i niebezpieczny gaz. Jego wysokie stenie moe
wystpi w sabo wentylowanych pomieszczeniach. Tlenek wgla utrudnia transport tlenu
we krwi, a zatrucie si tym gazem prowadzi do blu gowy, serca, trudnoci z koncentracj
czy wreszcie utraty przytomnoci.
CZYNNIKI WPYWAJCE NA POWSTAWANIE TLENKU WGLA:
Na powstawanie CO niewielki wpyw ma rodzaj materiau rodzimego, jednak podczas
spawania metod MAG bardzo istotnym elementem jest dobr gazu osonowego. Im
wicej zawiera on dwutlenku wgla, tym wiksza jest emisja tlenku wgla. Mona przyj
jako ogln zasad, e im wysza jest energia uku, tym wysza jest jego temperatura,
w wyniku czego powstaje wicej tlenku wgla. Natomiast niewielki wpyw na emisj tlenku
wgla maj powoki ochronne na spawanych blachach i ilo powstajcych odpryskw.

2.6 Inne substancje

Szkodliwe substancje mog si rwnie wydziela, kiedy spawane blachy pokryte s rnymi
powokami antykorozyjnymi lub zanieczyszczeniami. Powoki te poddane promieniowaniu
cieplnemu i ultrafioletowemu generuj opary i gazy zalene od rodzaju pokrycia.

3. Wydajno produkcji
a dobr gazu osonowego
3.1 Oglnie
3.2 Metoda spawania
3.3 Gaz osonowy
3.3.1 Mieszanki Ar/CO2
czy CO2?
3.3.2 Prdko spawania
i topienia spoiwa
3.3.3 Odpryski, czyszczenie
spoiny po spawaniu
3.3.4 Dodatek helu
lub wodoru
3.4 Poczone oddziaywanie
spoiwa i gazu osonowego

3.1 Oglnie
Zysk w procesie spawania moe by wypracowany przez obnianie kosztw w kilku
aspektach. Koszty gazu osonowego, spoiwa, energii, napraw i konserwacji stanowi
stosunkowo niewielk cz cakowitych kosztw spawania. Najistotniejsze,
z ekonomicznego punktu widzenia, s koszty robocizny i amortyzacji sprztu. Zarwno
w przypadku spawania rcznego jak i zmechanizowanego oba te skadniki stanowi ponad
poow kosztw cakowitych. Takie zalenoci wyznaczaj obszary, na ktrych naley si
koncentrowa, dc do obnienia kosztw operacji spawalniczych.

Przykadowy rozkad kosztw

zwizany z operacj spawania
elementu ze stali niskostopowej
metod MAG.
Najbardziej efektywnym
sposobem obnienia kosztw
jest dobranie optymalnego gazu
osonowego.

Zwikszanie prdkoci stapiania spoiwa, wspczynnika obcienia urzdze i uzysku

spoiwa, powoduje najwiksze obnienie kosztw liczone na metr wykonanej spoiny. Na
wszystkie te czynniki wpywa wybr metody spawania. W przypadku spawania metodami
TIG i MIG/MAG duy wpyw na warto powyszych czynnikw ma dobr gazu osonowego.
Prdko stapiania spoiwa ma bezporedni zwizek z prdkoci podawania drutu.
Wspczynnik obcienia urzdze (wspczynnik czasu jarzenia si uku) zaley od iloci
pracy woonej w czyszczenie zcza z odpryskw i ula. Z kolei uzysk spoiwa zaley od
strat materiau w postaci odpryskw i nadmiernego nadlewu spoiny (zbyt dua wypuko).
Mona powiedzie, e wydajc wicej na waciwe gazy osonowe i spoiwo zwiksza si
znacznie powysze wspczynniki, ktre powoduj znaczn popraw ekonomiki spawania.

3.2 Metoda spawania

Obecnie najpopularniejsz metod spawania ukowego jest spawanie MIG/MAG. Od roku
1975 stosowanie tej metody w Europie Zachodniej wzroso dwukrotnie, gwnie kosztem
spawania elektrod otulon. Podobne tendencje, chocia opnione o ok. 10 lat mona
zaobserwowa w Polsce.

Udzia procentowy metod

spawania w Europie Zachodniej
w latach 1975 - 1995.

10

Rozwj metody MIG/MAG nastpi gwnie ze wzgldu na jej wysok wydajno, popraw
rodowiska pracy spawacza oraz atwo mechanizacji.

Przykad
Materia: stal wglowa
Grubo blachy: 8 mm
Zcze: pachwinowe
Pozycja: podolna
Grubo spoiny: 5 mm

rednica
spoiwa

Prdko
stapiania
spoiwa

Prdko
podawania
drutu

Prdko
spawania

(mm)

(kg/h)

(m/min)

(cm/min)

Rczne, elektroda otulona,

elektroda zasadowa

5.0

2.6

22.0

Rczne, elektroda otulona,

wysokowydajna elektroda
rutylowa

5.0

5.7

49.0

MAG, drut peny, CO2

1.2

4.2

8.0

36.0

MAG, drut peny, CORGON 18

1.2

5.8

11.0

50.0

Drutem proszkowym,
CORGON 18, drut rutylowy

1.6

6.0

8.5

55.0

W technologii spawania mona zaobserwowa wyrane denie do zwikszania

wydajnoci. W przypadku metody MIG/MAG wiksze prdkoci spawania i stapiania
spoiwa osignito gwnie przez zwikszenie parametrw spawania i zmniejszanie
zawartoci dwutlenku wgla (lub tlenu) w gazie osonowym. Tendencjom tym towarzyszy
efekt uboczny w postaci wzrostu emisji ozonu. Gazy osonowe z rodziny MISON zostay
specjalnie opracowane aby zapobiega temu zjawisku.

11

3.3 Gaz osonowy

3.3.1 Mieszanki Ar/CO2 czy CO2?

Dwutlenek wgla by kiedy najpopularniejszym gazem osonowym stosowanym przy spawaniu
metod MAG, gwnie ze wzgldu na jego nisk cen. Jednak obecnie, kiedy wzajemne
zalenoci kosztowe ulegy zmianie (patrz rozdzia 3.1), koszt gazu osonowego stanowi
niewielki skadnik cakowitych kosztw spawania. Znacznie istotniejsza staa si analiza, w jaki
sposb gaz osonowy wpywa na wydajno, jako zcza i ilo pracy woonej w jego
czyszczenie. Zastosowanie mieszanki argonowej pozwala na zoptymalizowanie danego
procesu w odniesieniu do powyszych czynnikw. Zaowocowao to rozpowszechnieniem
mieszanek argonowych jako gazw osonowych, stosowanych przy spawaniu metod MAG.
Poniszy schemat pokazuje zalenoci midzy poszczeglnymi skadnikami kosztw
wykonania spoiny metod MAG z wykorzystaniem jako gazu osonowego mieszanki
i dwutlenku wgla. Obliczenia byy wykonane dla polskich realiw cenowych. Podobna
kalkulacja przeprowadzona na danych zachodnioeuropejskich wykazuje moliwo
osignicia oszczdnoci sigajcych nawet 50%.

3.3.2 Prdko spawania i topienia spoiwa

Jednym z czynnikw pozwalajcych na zmniejszenie cakowitych kosztw spawania jest
moliwo zwikszenia jego prdkoci dziki zastosowaniu mieszanek argonowych.
Dwutlenek wgla nie pozwala na osignicie podobnej prdkoci ze wzgldu na
powstawanie spoiny o niekorzystnym profilu (zbyt wypuka), pogarszajcym geometri
przejcia spoiny w materia rodzimy. Poniszy rysunek pokazuje efekty zastosowania
rnych gazw osonowych. Prdko spawania bya zwikszana do momentu, kiedy
powstajca spoina staa si zbyt wypuka przy staej prdkoci podawania drutu.
Jak atwo zauway - im mniej dwutlenku wgla, tym wiksza prdko spawania.

Dowiadczenie przeprowadzono
dla spoiny pachwinowej
o gruboci 4 mm, na blasze ze
stali wglowej o gruboci 6 mm,
drutem penym o rednicy
1.0 mm, przy prdkoci
podawania drutu 12 m/min.

12

3.3.3 Odpryski, czyszczenie spoiny po spawaniu

STAL WGLOWA I NISKOSTOPOWA
Obrbka spoiny po jej wykonaniu wpywa rwnie na cakowite koszty spawania. Jeli
podczas spawania powstaj odpryski to w nastpnej kolejnoci powinny zosta usunite.
Im wiksze s odpryski, tym wicej energii cieplnej ze sob nios i tym atwiej i mocniej
przywieraj do materiau rodzimego. Dowiadczenia dowodz, e im wicej dwutlenku
wgla w gazie osonowym, tym powstaje wicej i mocniej przywartych odpryskw.
Poniewa odpryski powstaj z drutu elektrodowego to ich wiksza ilo powoduje
zmniejszenie wspczynnika wydajnoci spoiwa i zwiksza jego koszt na metr spoiny.

Ilo odpryskw mocno

przywierajcych do elementw
spawanych jako funkcja iloci
dwutlenku wgla w gazie
osonowym przy spawaniu
metod MAG.

STAL WYSOKOSTOPOWA
Podczas spawania metod MIG/MAG stali wysokostopowych zalecana jest niewielka ilo
(1-3%) skadnikw utleniajcych w gazie osonowym celem ustabilizowania uku
i ograniczenia odpryskw. Jednak niektre gatunki stali wysokostopowych takie jak superaustenityczne i super-duplex, nie toleruj wymienionych gazw osonowych. Powierzchnia
spawanej blachy ulega wtedy nadmiernemu utlenieniu, co powoduje konieczno
kosztownego czyszczenia po spawaniu w celu odzyskania szczeglnych wasnoci tych
stali. W zwizku z czym w zastpstwie czystego argonu jako gaz osonowy zalecany jest
MISON. Minimalny dodatek tlenku azotu stabilizuje uk, a jednoczenie nie powoduje
nadmiernego utlenienia.

3.3.4 Dodatek helu lub wodoru

Dodatek helu lub wodoru do gazu osonowego powoduje wzrost energii uku
przekazywanej do spoiny, co pozwala na zwikszenie prdkoci spawania. Przez dodanie
helu do gazu osonowego, tak jak w gazach osonowych MISON 2He i MISON N2, poza
zwikszeniem prdkoci spawania mona uzyska szersz spoin i lepsze wtopienie.
Zastosowanie dodatku NO w tych gazach pozwala rwnie na zredukowanie poziomu
stenia ozonu podczas spawania.
Zastosowanie dodatku wodoru w gazie osonowym nie tylko podnosi energi ciepln uku,
ale pozwala rwnie na jego zawenie. Gazy osonowe MISON H2 lub VARIGON H2,
przeznaczone do spawania metod TIG stali austenitycznych, zawieraj 2% wodoru.
Ten skadnik daje moliwo uzyskania wikszych prdkoci spawania, lepszego wtopienia
i agodniejszego przejcia midzy spoin, a materiaem rodzimym.
Gaz ten zmniejsza rwnie prawdopodobiestwo utlenienia spoiny co powoduje wzrost
wydajnoci procesu dziki zmniejszeniu nakadw pracy na czyszczenie zcza i popraw
jego wygldu.

3.4 Poczone oddziaywanie spoiwa i gazu osonowego

Dobierajc spoiwo naley kierowa si gwnie zasad zgodnoci skadu chemicznego
i wasnoci mechanicznych z materiaem spawanym. Mona wybiera midzy drutem
penym a proszkowym. Szersze zastosowanie ma drut peny, ale w niektrych przypadkach
zastosowanie proszkowego daje lepsze efekty.
Waciwy wybr spoiwa i gazu osonowego (czsto sugerowany przez producentw drutu)
pozwala na uzyskanie wysokiej wydajnoci procesu spawania, dziki osigniciu
wszystkich zalet opisanych w kilku powyszych punktach.

13

4. Jako a rola gazu osonowego

4.1 Oglnie
4.1.1 Jako spoiny
4.1.2 Jako rodowiska
pracy
4.2 Stal wglowa i niskostopowa
4.2.1 Wasnoci mechaniczne
4.2.2 Jako powierzchni
4.3 Stal wysokostopowa
4.3.1 Wasnoci mechaniczne
4.3.2 Odporno korozyjna
4.3.3 Osona grani
4.3.4 Jako powierzchni
4.4 Aluminium i jego stopy
4.5 Inne metale

4.1 Oglnie

4.1.1 Jako spoiny

Na jako spoiny ma wpyw gwnie sposb w jaki spawane poczenie zostao
zaprojektowane i wykonane. Najistotniejszymi czynnikami s tu: metoda spawania,
przygotowanie zcza, parametry spawania, rodzaj spoiwa, gaz osonowy. Rodzaj gazu
osonowego moe mie wpyw na wasnoci mechaniczne spawanego metalu, jego
odporno korozyjn oraz estetyk powierzchni zcza. Zmiana wasnoci
mechanicznych moe by efektem zmian w mikrostrukturze spawanego metalu, zego
ksztatu przejcia spoiny w metal rodzimy, niekorzystnego profilu przekroju poprzecznego
spoiny czy wad w spoinie. Na odporno korozyjn zcza wpywaj take zmiany
w mikrostrukturze metalu, stopie utlenienia powierzchni i inne. Na jako powierzchni
spoiny wpywa ilo odpryskw i ula powierzchniowego. Skad gazu osonowego
naley dobiera w taki sposb, aby uzyska jak najkorzystniejsze jednoczesne efekty
w zakresie poprawy wydajnoci, jakoci i rodowiska pracy spawaczy. Dla pewnych
materiaw, spawanych konkretn metod, mona zastosowa jeden gaz, dajcy
optymalne poczenie tych trzech elementw.

4.1.2 Jako rodowiska pracy

Dobr gazu osonowego ma wielki wpyw na rodowisko pracy spawacza. Ilo
powstajcych szkodliwych dymw i trujcych gazw moe by ograniczona jeli przy
wyborze gazu osonowego przeprowadzona zostanie wystarczajco wszechstronna analiza
procesu. Mona pokusi si o stwierdzenie, e nakady poniesione na popraw rodowiska
pracy spawaczy zwrc si, dajc efekt w postaci wzrostu ich wydajnoci i jakoci pracy
oraz ograniczenie kosztw absencji chorobowych.

4.2 Stal wglowa i niskostopowa

W przypadku spawania stali wglowej i niskostopowej metod TIG jako gaz osonowy
stosuje si zwykle argon. Minimalny dodatek NO jaki wystpuje w gazie MISON ma
dziaanie stabilizujce na uk elektryczny. Spawajc te stale metod MAG efekt stabilizujcy
uk uzyskuje si przez dodanie do gazu osonowego 5-25% CO2 lub 4-10% O2. Zarwno
podczas spawania metod TIG jak i MAG poziom powstajcego ozonu moe by
zredukowany przez zastosowanie gazw osonowych z rodziny MISON.

4.2.1 Wasnoci mechaniczne

Na wasnoci mechaniczne spawanego metalu duy wpyw ma zastosowany gaz
osonowy. Im mniej zawiera on CO2 lub O2 tym czystsza jest powierzchnia materiau
rodzimego, czyli powstaje mniej tlenkw. Jednoczenie powstaje bardziej drobnoziarnista
struktura zcza, co powoduje wzrost wytrzymaoci, jak zostao to przedstawione na
rysunku poniej:

14

Mniejsza zawarto CO2 lub O2 powoduje mniejsze wypalanie skadnikw stopowych ze

stali dziki czemu mona unikn wzrostu kruchoci i spadku wytrzymaoci na
rozciganie.

Wpyw zawartoci CO2 w gazie

osonowym na wypalanie
skadnikw stopowych
z materiau spawanego.

Rodzaj uytego gazu osonowego ma wpyw take na wytrzymao zmczeniow

spawanego elementu, ktra zaley gwnie od geometrii spoiny. Dziki zastosowaniu
mieszanek argonowych mona uzyska agodniejsze przejcie od spoiny do materiau
rodzimego ni w przypadku dwutlenku wgla. Jeli spoina poddawana jest obcieniom
zmiennym i dynamicznym, wwczas stawiane s jej wysokie wymagania w zakresie
wytrzymaoci zmczeniowej. Karb powstajcy w miejscu przejcia spoiny wykonanej
z wykorzystaniem CO2 w materia rodzimy powoduje gromadzenie napre i przez to
zmniejszanie wytrzymaoci zmczeniowej. W takim wypadku niezbdne s dodatkowe,
kosztowne operacje (szlifowanie, spawanie metod TIG) majce na celu weryfikacj
ksztatu.

Ar+18% CO2
Prdko
spawania
47 cm/min

Mieszanka argonowa daje

agodniejsze przejcie od spoiny
do materiau rodzimego,
co zwiksza wytrzymao
zmczeniow zcza.

CO2
Prdko
spawania
40 cm/min

15

Wpyw na wytrzymao zmczeniow ma rwnie ilo wtrce tlenkowych powstajcych

podczas spawania lub szlifowania. Takie wtrcenia mog by rwnie przyczyn pkni.
Im wiksza zawarto CO2 lub O2 w gazie osonowym, tym wiksza ilo wtrce
tlenkowych w spoinie.

Wpyw skadu gazu osonowego

na zawarto tlenu w materiale
spawanym.

4.2.2 Jako powierzchni

ODPRYSKI:
Poza waciwym doborem parametrw procesu spawania, rodzaj gazu osonowego ma
najwikszy wpyw na ilo powstajcych odpryskw. Czysty CO2 daje wicej i mocniej
przylegajcych odpryskw ni mieszanki argonowe. W wikszoci przypadkw powinny
one by usunite przez szlifowanie przed malowaniem elementw spawanych lub innym
rodzajem obrbki powierzchniowej.
UTLENIENIE POWIERZCHNI:
uel powierzchniowy skada si gwnie z tlenkw metali widocznych w postaci
brzowych, byszczcych plam na powierzchni spoiny. Im wyszy wspczynnik
oksydacyjny gazu osonowego (czyli wiksza zawarto CO2 lub O2), tym powstaje wicej
ula, ktry podobnie jak odpryski, musi by usunity przed malowaniem lub innym
rodzajem obrbki powierzchniowej.
KSZTAT LICA SPOINY:
Rne gazy osonowe daj rne profile lica. W przypadku mieszanek argonowych jeziorko
ciekego metalu dobrze rozpywa si i zwila materia rodzimy dziki zmniejszeniu napicia
powierzchniowego, dajc niewielk wypuko lica i agodne przejcie spoiny w materia rodzimy.

4.3 Stal wysokostopowa

Stale wysokostopowe dziel si w zalenoci od ich mikrostruktury, ktra zaley od iloci
skadnikw stopowych. Mona wyrni stale ferrytyczne, martenzytyczne, austenityczne,
super-austenityczne i ferrytyczno-austenityczne (duplex i super-duplex). Dobierajc rodzaj gazu
osonowego naley najpierw upewni si, ktry z powyszych rodzajw stali bdzie stosowany.
Spawajc metod TIG stale austenityczne naley uy argonu bd te mieszanki argonu
z azotem lub wodorem. Przy spawaniu metod MAG stali wysokostopowych powinien by
stosowany gaz osonowy zawierajcy 2-4% CO2 lub 1-2% O2, poniewa wiksza zawarto
CO2 lub O2 w gazie osonowym powoduje nadmierne utlenienie powierzchni. Stale
wysokostopowe o szczeglnych waciwociach, naley spawa pautomatycznie
w osonie gazu obojtnego w celu uniknicia utlenienia powierzchni spoiny. Zarwno
w przypadku spawania metod TIG jak MIG/MAG ilo powstajcego ozonu moe by
zredukowana przez zastosowanie gazw osonowych z rodziny MISON zawierajcych
niewielkie iloci NO. Dodatek tlenku azotu ma poza tym stabilizujcy wpyw na uk
elektryczny przy spawaniu metod TIG i MIG (w osonie gazw obojtnych).
W przypadku spawania pautomatycznego z zastosowaniem drutw proszkowych stosuje
si rne gazy osonowe. Najczciej zalecanym gazem jest argon z dodatkiem 8-25% CO2
lub czysty CO2. Nie wystpuje tu ryzyko wzrostu zawartoci wgla w spoinie (mimo duej
zawartoci CO2 w gazie) ze wzgldu na reakcje chemiczne midzy topnikiem a gazem oraz
wystpowanie powoki ulowej na powierzchni powstajcej spoiny.
16

4.3.1 Wasnoci mechaniczne

Dobr gazu osonowego do spawanego metalu nie wpywa na jego waciwoci
mechaniczne.

4.3.2 Odporno korozyjna

Podczas spawania stali wysokostopowych najwaniejsz spraw jest przemylenie, w jaki
sposb proces spawania wpywa na odporno korozyjn zcza.
Jeli zawarto CO2 w gazie osonowym przekracza 3% to moe wystpi zjawisko
wzrostu stenia wgla w spoinie.

Wzrost zawartoci wgla

w spoinie przy spawaniu stali
austenitycznej w zalenoci od
zawartoci CO2 w gazie
osonowym.

Podczas spawania moe wystpi zjawisko wydzielania wglikw chromu na granicach

ziaren. Obszary bliskie granicy ziaren bd wwczas zuboone w chrom co spowoduje
obnienie ich odpornoci korozyjnej.
Do niektrych gatunkw stali wysokostopowych dodaje si jako skadnik stopowy azot.
Dziki temu zwiksza si ich odporno korozyjna i wytrzymao. Przykadami takich
gatunkw s stale super-austenityczne i super-duplex. W procesie ich spawania utrata
azotu w spoinie prowadzi do spadku odpornoci korozyjnej. Zjawisko to moe by
kompensowane przez uycie spoiwa o odpowiednim skadzie chemicznym.
W przypadku spawania metod TIG bez spoiwa utrata azotu powinna by kompensowana
przez zastosowanie gazu osonowego zawierajcego azot (MISON N2).

4.3.3 Osona grani

W niektrych przypadkach niezbdna jest ochrona grani spoiny, poniewa przy jej braku
powstaj tlenki, ktre mog by ogniskiem korozji. Do osony grani moe by stosowany
argon, argon z wodorem lub azot z wodorem. Najczciej do tego celu wykorzystywany
jest argon. Dodatek wodoru powoduje, e gaz uzyskuje redukujcy charakter dodatkowo
zmniejszajc prawdopodobiestwo powstawania tlenkw i nadajc grani agodniejszy
i bardziej paski ksztat. Czsto spotykanym gazem formujcym jest rwnie azot z 10%
dodatkiem wodoru. Do ochrony grani podczas spawania stali z dodatkiem stopowym
azotu, takich jak stale super-austenityczne i super-duplex moe by take uywany sam
azot, jednak o wysokiej czystoci. Poprawia on odporno korozyjn. Nie zaleca si jako
gazu formujcego gazw osonowych z rodziny MISON.

4.3.4 Jako powierzchni

W celu uzyskania mniejszego utlenienia powierzchni spoiny do spawania metod TIG stali
austenitycznych moe by uywany gaz osonowy zawierajcy wodr taki jak MISON H2,
VARIGON H2 lub VARIGON H5. Powoduj one nie tylko mniejsze utlenienie ale daj
rwnie lepsze wtopienie i agodniejsze przejcie od spoiny do materiau rodzimego.

Po lewej: gra spoiny po uyciu

mieszanki argon-wodr,
Po prawej: gra spoiny
wykonanej bez osony

17

4.4 Aluminium i jego stopy

Jako gaz osonowy do spawania aluminium i jego stopw powinny by uywane jedynie
gazy obojtne. Zalecane jest stosowanie gazu osonowego MISON, zawierajcego
dodatek NO, ktry nie powoduje zmiany wasnoci mechanicznych czy odpornoci
korozyjnej. Redukuje on natomiast ozon, ktrego emisja przy spawaniu pautomatycznym
aluminium i jego stopw jest wyjtkowo wysoka. Korzystne efekty uzyskuje si rwnie
dziki dodaniu do gazu osonowego helu. Poprawia on wtopienie i zmniejsza ryzyko
wystpienia wad takich jak brak przetopu w spoinie.
Generalnie aluminium i jego stopy s bardzo wraliwe na wodr i wilgo, a zatem naley
zwrci szczegln uwag na czysto gazw osonowych wykorzystywanych przy
spawaniu tych metali.

4.5 Inne metale

Jako gazy osonowe przy spawaniu miedzi i jej stopw mog by uywane jedynie argon
i mieszanka argonu z helem. Spawajc grubsze elementy warto zastosowa mieszank
argonu z helem, ktra daje uk o wyszej energii, a w zwizku z tym przekazujcy wicej
energii cieplnej spoinie. Dziki temu poprawia si wtopienie i czasami mona zrezygnowa
z podgrzewania spawanych elementw. Mied jest doskonaym przewodnikiem ciepa, co
prowadzi bardzo czsto do koniecznoci podgrzewania wstpnego blach.
Tytan i jego stopy reaguj z wodorem, tlenem i azotem. Wodr uywany w wikszych
ilociach powoduje powstawanie pcherzy. Z tego te wzgldu jako gaz osonowy moe
by zastosowany jedynie gaz obojtny o wysokiej czystoci. Aby zredukowa ozon
powstajcy podczas spawania naley uywa gazu osonowego MISON. Zawarty w nim
tlenek azotu nie powoduje niekorzystnych zmian wasnoci mechanicznych i odpornoci
korozyjnej, aczkolwiek moe wystpi przebarwienie spoiny.

18

5. Gazy osonowe do spawania

stali wglowych i niskostopowych
5.1 Oglnie
Z reguy wszystkie gatunki stali wglowych i niskostopowych mog by spawane w osonie
tych samych gazw. Znacznie waniejsze jest w tym przypadku dokonanie nastpujcych
wyborw:
metoda spawania - MIG/MAG czy TIG,
spawanie rczne czy zmechanizowane,
typ spoiwa - drut peny czy proszkowy,
rodzaj przenoszenia metalu w uku - uk zwarciowy, pulsujcy, natryskowy.
Do spawania metod TIG stali wglowych i niskostopowych zalecany jest gaz osonowy
MISON. Dla niektrych gatunkw stali, jeli wymagana jest wysza wydajno procesu
naley zastosowa MISON H2 lub VARIGON H2 dla cieszych blach.

5.1 Oglnie
Tabela gazw

W przypadku spawania metod MIG/MAG jako spoiwo moe by uyty drut peny lub
proszkowy. Druty pene, przeznaczone do spawania stali wglowych i niskostopowych,
pozwalaj na wiksz dowolno przy wyborze gazu osonowego ni druty do spawania
stali wysokostopowych i druty proszkowe.
Przy spawaniu zmechanizowanym lub zrobotyzowanym metod MAG najkorzystniejszym
gazem osonowym jest MISON 8. Pozwala on na osignicie najwyszych prdkoci
spawania, przy powstawaniu najmniejszej iloci odpryskw i ula powierzchniowego oraz
daje dobre efekty przy uku zwarciowym, natryskowym i pulsujcym.
Najbardziej uniwersalnym gazem osonowym, stosowanym przy spawaniu rcznym
metod MAG stali wglowych i niskostopowych zarwno ukiem zwarciowym jak
i natryskowym, szczeglnie w przypadku urozmaiconej produkcji, jest MISON 18
lub CORGON 18. Do spawania rcznego ukiem zwarciowym dobr alternatyw jest
MISON 25 lub CORGON 25.

Gazy osonowe do spawania stali wglowych i niskostopowych

Metoda

Spoiwo

Gaz osonowy

Gaz formujcy

MAG

Drut peny

MISON 18
CORGON 18
CORGON 1
CORGON 2
CORGON S5

Argon 4.0
Azot 4.0

uk zwarciowy
uk natryskowy
(uk pulsujcy)
(uk zwarciowy)
uk natryskowy
uk pulsujcy

MISON 8
CORGON 10

uk zwarciowy
(uk natryskowy)

MISON 25
CORGON 25
CORGON S5

uk zwarciowy
(uk mieszany)

CO2

FCAW

Drut
Proszkowy

MISON 18
CORGON 18
MISON 25
CORGON 25
CO2

Ze spoiwem
lub bez

MISON
Argon 4.0

uk natryskowy
uk pulsujcy

TIG

19

6. Gazy osonowe do spawania stali

wysokostopowych
6.1 Oglnie
6.2 Dlaczego stosuje si rne
gazy osonowe do rnych
gatunkw stali
wysokostopowych?
6.2.1 Spawanie metod
MIG/MAG
6.2.2 Spawanie metod
TIG
6.2.3 Osona grani spoiny
Tabela gazw

6.1 Oglnie
Stale wysokostopowe mona podzieli na nastpujce gatunki ze wzgldu na ich
mikrostruktur:
stale ferrytyczne,
stale martenzytyczne,
stale austenityczne,
stale super-austenityczne,
stale duplex (ferrytyczno-austenityczne),
stale super-duplex.
Stale ferrytyczne i martenzytyczne maj podobne wasnoci wytrzymaociowe co stale
wglowe i niskostopowe. Odrnia je tylko odporno na wysokie temperatury, chocia nie
posiadaj tak wysokiej odpornoci na korozj jak stale austenityczne. Te ostatnie s
najczciej stosowanymi stalami wysokostopowymi. Odznaczaj si odpornoci na
korozj zarwno w rodowiskach agresywnych, jak i w niskich temperaturach.
W stalach super-austenitycznych wysoka zawarto chromu, niklu, molibdenu i azotu
pozwala na uzyskanie wysokiej odpornoci na korozj. W przeciwiestwie do stali
austenitycznych, w strukturze ktrych po spawaniu pojawia si kilka procent ferrytu,
pozostaj one w peni austenityczne rwnie po zakoczeniu spawania.
Stale ferrytyczno-austenityczne s znane pod nazw stali typu duplex. Do ich zalet naley
wysoka granica plastycznoci, wysoka odporno na korozj napreniow oraz
rwnoczenie na korozj ogln i werow.
Stale wysokostopowe typu super-duplex s pniejsz odmian stali duplex. Ich
odporno korozyjna zostaa dodatkowo poprawiona przez zwikszenie zawartoci
skadnikw stopowych takich jak np. azot.

6.2 Dlaczego stosuje si rne gazy osonowe do rnych gatunkw stali

wysokostopowych?
Poniewa rne gatunki stali wysokostopowych maj rne mikrostruktury, i s w rnym
stopniu wraliwe na skadniki wystpujce w gazach osonowych. Wicej informacji na ten
temat mona znale w rozdziale 4 Jako a rola gazu osonowego.

6.2.1 Spawanie metod MIG/MAG

Zawarto CO2 lub O2 w gazie osonowym nie moe by zbyt wysoka aby nie dopuci do
utlenienia powierzchni spoiny. Konieczna jest jednak niewielka ilo tych skadnikw do
stabilizacji uku podczas spawania wikszoci gatunkw stali wysokostopowych.
Najodpowiedniejszym gazem osonowym do spawania pautomatycznego stali
ferrytycznych, austenitycznych i typu duplex jest MISON 2. Dodatek helu, tak jak w gazie
osonowym MISON 2 He, poprawia wtopienie i rzadkopynno jeziorka ciekego metalu,
dziki czemu mona uzyska bardziej paskie lico spoiny.
Podczas spawania stali super-austenitycznych i super-duplex uycie gazw zawierajcych
skadniki utleniajce (np. MISON 2, MISON 2 He) nie jest zalecane ze wzgldu na ryzyko
nadmiernego utlenienia powierzchni. Natomiast czysty argon daje niestabilne jarzenie si
uku, co powoduje powstawanie odpryskw i gorsze wtopienie. Najodpowiedniejszy jest
gaz osonowy MISON. Dodatek tlenku azotu stabilizuje uk, powodujc powstawanie
niewielkiej iloci odpryskw i popraw wtopienia.
Przy wikszoci drutw proszkowych stosowanych do spawania pautomatycznego stali
wysokostopowych ich producent z reguy zaleca gazy osonowe zawierajce wiksz ilo
CO2, Linde zaleca MISON 18 lub CORGON 18.

20

6.2.2 Spawanie metod TIG

Najbardziej uniwersalnym gazem osonowym do spawania stali wysokostopowych metod
TIG jest MISON. MISON H2 lub VARIGON H2, zawierajce 2% wodoru oraz VARIGON
H5, zawierajcy 5% wodoru, maj dziaanie redukujce na tlenki. S zalecane do spawania
stali austenitycznych i super-austenitycznych metod TIG. Pozwalaj one na uzyskanie
wyszych prdkoci spawania, lepszego wtopienia i agodniejszego przejcia od spoiny do
materiau rodzimego. Nie naley jednak uywa MISON H2, VARIGON H2 i VARIGON
H5 jako gazw osonowych przy spawaniu stali ferrytycznych, duplex i super-duplex,
poniewa stale typu duplex i super-duplex zawieraj jako skadnik stopowy azot. Utrata
tego pierwiastka podczas spawania grozi wystpieniem korozji werowej. Zjawisku temu
mona zapobiec przez dobr spoiwa o specjalnym skadzie chemicznym podczas
spawania pautomatycznego i metod TIG. W przypadku spawania metod TIG bez
spoiwa podobne efekty uzyskuje si dziki zastosowaniu gazu osonowego MISON N2,
ktry zawiera m.in. 1,8% azotu.

6.2.3 Osona grani spoiny

Najbardziej uniwersalnym gazem stosowanym jako gaz formujcy jest argon. Moe on by
uyty zarwno podczas spawania wszystkich gatunkw stali wysokostopowych, jak i stali
wglowych i niskostopowych oraz aluminium, miedzi, tytanu i ich stopw.
Rwnie dobre efekty daje zastosowanie azotu o wysokiej czystoci do osony grani spoiny
przy spawaniu stali austenitycznych, wglowych i niskostopowych. Jego wykorzystanie
podczas spawania stali typu duplex i super-duplex pozwala ponadto na zapobieenie
spadkowi ich odpornoci na korozj werow.
Wodr, wystpujcy jako skadnik gazw formujcych, dziki swemu redukujcemu
charakterowi, zapobiega powstawaniu tlenkw na grani spoiny. Gazy zawierajce wodr
jak VARIGON H5, VARIGON H10 i GAZ FORMUJCY 90/10, mog by stosowane przy
spawaniu stali austenitycznych i super-austenitycznych.
Gazy osonowe z rodziny MISON nie s zalecane jako gazy formujce.

21

Gazy osonowe do spawania stali wysokostopowych

Struktura

Metoda

Spoiwo

Gaz osonowy

Gaz formujcy

Austenityczna

MIG/MAG
uk zwarciowy
uk natryskowy
uk pulsujcy

Drut peny

MISON 2
CRONIGON 2
CRONIGON S1
CRONIGON S2
MISON 2He

Argon 4.0
Azot 4.0
GAZ FORMUJCY 90/10
VARIGON H5
VARIGON H10

Martenzytyczna,
ferrytyczna
Austenityczna

Argon 4.0

FCAW

Drut
proszkowy

MISON 18
CORGON18
MISON 25
CORGON 25

Martenzytyczna,
ferrytyczna
Austenityczna

Argon 4.0

TIG

Ze spoiwem
lub bez

Duplex

Super-duplex

22

MISON
MISON H2
Argon 4.0
VARIGON H2
VARIGON H5
VARIGON H10

Argon 4.0
Azot 4.0
GAZ FORMUJCY 90/10
VARIGON H5
VARIGON H10

Argon 4.0
MISON
Argon 4.0
VARIGON He30

Martenzytyczna,
ferrytyczna

Super-austenityczna

Argon 4.0
Azot 4.0
GAZ FORMUJCY 90/10
VARIGON H5
VARIGON H10

MIG/MAG
uk natryskowy
uk pulsujcy
uk zwarciowy

Drut peny

MISON
Argon 4.5
MISON N2
MISON 2He

TIG

Ze spoiwem
lub bez

MISON N2
Argon 4.5
MISON H2
VARIGON H2
VARIGON H5
VARIGON H10
MISON
VARIGON He30

MIG/MAG
uk natryskowy
uk pulsujcy
uk zwarciowy

Drut peny

MISON 2He
MISON 2
CRONIGON 2
CRONIGON S1
CRONIGON S3

FCAW

Drut
proszkowy

MISON 18
CORGON 18
MISON 25
CORGON 25

TIG

Ze spoiwem
lub bez

MISON N2
MISON
Argon 4.5

MIG/MAG
uk natryskowy
uk pulsujcy
uk zwarciowy

Drut peny

MISON
Argon 4.5
MISON N2
MISON 2He

TIG

Ze spoiwem
lub bez

MISON N2
MISON
Argon 4.5

Argon 4.0
Azot 4.0
GAZ FORMUJCY 90/10
VARIGON H5
VARIGON H10

Argon 4.0
Azot 4.0

7. Gazy osonowe do spawania

aluminium i jego stopw
7.1 Oglnie
Zarwno aluminium jak i jego stopy, zdobywaj coraz szersze uznanie jako materiay
konstrukcyjne dziki waciwociom takim jak: niski ciar waciwy, wysoka odporno
korozyjna, atwa obrabialno, wysoka przewodno cieplna i elektryczna oraz utrzymanie
wasnoci mechanicznych i fizycznych w niskich temperaturach. Poniewa czyste aluminium posiada nie najlepsze wasnoci mechaniczne w celu ich poprawy dodaje si do
niego rne skadniki stopowe, jak rwnie obrabia cieplnie i utwardza. Najpopularniejszymi
stopami aluminium s: Al-Cu, Al-Mn, Al-Si, Al-Mg, Al-Si-Mg, Al-Zn.

7.1 Oglnie
7.2 Gazy osonowe do aluminium
Tabela gazw

Czyste aluminium jest atwo spawalne, ale jego stopy maj ju rny stopie spawalnoci
i trzeba bra to pod uwag na etapie doboru metalu na konstrukcj spawan.

7.2 Gazy osonowe do aluminium

Przy spawaniu ukowym aluminium metod MIG lub TIG jako gazu osonowego powinno si
uywa gazu obojtnego. Najkorzystniejszy do tego celu jest gaz osonowy MISON,
redukujcy ilo ozonu powstajc podczas spawania. Jest to szczeglnie wane
w przypadku spawania aluminium metod MIG, kiedy to emitowana jest wyjtkowo dua
ilo tego toksycznego gazu.

Emisja ozonu dla rnych

materiaw i metod spawania
ukowego w osonach rnych
gazw.

Dobre efekty uzyskuje si przy stosowaniu mieszanki argonu z helem. Dziki nim mona
poprawi wtopienie podczas spawania grubszych blach lub osign wysz prdko
spawania przy cieszych blachach.

23

Gazy osonowe do spawania aluminium i jego stopw.

Metoda

Spoiwo

Gaz osonowy

Gaz formujcy

MAG

Drut peny

MISON
Argon 4.5
VARIGON He30
VARIGON He50
VARIGON He70
Hel 4.5

Argon 4.0
Argon 4.5

uk natryskowy
uk pulsujcy

TIG

Jeden z najwikszych na wiecie

katamaranw wykonany
z aluminium w stoczni Finnyard
Oy w Finlandii

24

Ze spoiwem
lub bez

8. Gazy osonowe do spawania

innych metali
8.1 Gazy osonowe do spawania miedzi i jej stopw
Mied jako metal atwo poddaje si obrbce plastycznej, jest kowalna i odznacza si
wysok odpornoci na korozj. Przewodno cieplna i elektryczna czystej miedzi jest
dobra, zmniejsza si jednak przy jej stopach. Spawalno zaley od rodzaju stopu.
Mied i jej stopy maj zastosowanie na przewodniki elektryczne, rurocigi wodne, zawory,
wymienniki ciepa czy sprzt chemiczny.

8.1 Gazy osonowe do spawania

miedzi i jej stopw
Tabela gazw
8.2 Gazy osonowe do spawania
tytanu i jego stopw
Tabela gazw
8.3 Gazy osonowe do spawania
stopw niklu
Tabela gazw

Do spawania miedzi i jej stopw metod MIG i TIG, zalecamy jako gaz osonowy MISON.
Podczas spawania grubszych blach mieszanki argonu i helu poprawiaj wtopienie
i zmniejszaj konieczno podgrzewania wstpnego.

Gazy osonowe do spawania miedzi i jej stopw.

Metoda

Spoiwo

Gaz osonowy

Gaz formujcy

MIG
uk natryskowy
uk pulsujcy

Drut peny

Hel 4.5
VARIGON He50
VARIGON He70

Argon 4.0
Argon 4.5

TIG

Ze spoiwem
lub bez

MISON
Argon 4.5
VARIGON He30
VARIGON He50
VARIGON He70
Hel 4.5

25

8.2 Gazy osonowe do spawania tytanu i jego stopw

Tytan stosuje si ze wzgldu na jego wysok odporno korozyjn i niski ciar waciwy.
Jego stopy maj szczeglnie wysok granic plastycznoci i wytrzymao na rozciganie,
jednak jego sztywno jest niewielka. Tytan wystpuje w wielu gatunkach zarwno
w postaci czystej jak i w stopach. Najpopularniejszy jest jego stop z aluminium i cyn (tzw.
stop alfa) ze wzgldu na jego wysok wytrzymao, jest on wykorzystywany gwnie
w przemyle lotniczym.
Najwysz wytrzymao uzyskuj stopy z wanadem, molibdenem i/lub chromem (tzw.
stopy beta). Odznaczaj si wysok wytrzymaoci i bardzo dobr odpornoci na
dziaanie rodowisk agresywnych, s jednak trudnospawalne.
Podczas spawania tytanu i jego stopw naley uywa wycznie gazw obojtnych. Ze
wzgldu na wysok wraliwo tych metali na wodr, tlen i azot zalecany jest argon lub hel
o wysokiej czystoci (co najmniej 99,995%), ewentualnie mieszanki wymienionych gazw.
Przy mniej wymagajcych poczeniach mona stosowa gaz osonowy MISON, ktry
uatwia zajarzenie uku i poprawia jego stabilno.

Gazy osonowe do spawania tytanu i jego stopw.

Stopy beta s szeroko

stosowane w konstrukcjach
przybrzenych (off-shore
industry) takich jak platformy
wiertnicze.

26

Metoda

Spoiwo

Gaz osonowy

Gaz formujcy

MIG
uk natryskowy
uk pulsujcy

Drut peny

Hel 4.5
VARIGON He50
VARIGON He70

Argon 4.0
Argon 4.5

TIG

Ze spoiwem
lub bez

MISON
Argon 4.5
VARIGON He30
VARIGON He50
VARIGON He70
Hel 4.5

8.3 Gazy osonowe do spawania stopw niklu

Przy niektrych zastosowaniach odporno korozyjna typowych gatunkw stali
wysokostopowych jest niewystarczajca, jednak zwikszanie iloci skadnikw stopowych
(nikiel, chrom, molibden) pozwala na jej zwielokrotnienie. W takim wypadku jednak, kiedy
sumaryczna ilo skadnikw stopowych w danym metalu przekroczy 50%, nie mwimy ju
o stali ale o stopie niklu. Niektre z nich w ogle nie zawieraj elaza, ktre jest
podstawowym skadnikiem stali. Dlatego te stopy niklu s wykorzystywane, kiedy
wymagana jest wyjtkowo wysoko odporno korozyjna.
Jako gaz osonowy do spawania stopw niklu metod TIG zalecamy stosowanie MISON
lub MISON H2. Dodatek wodoru pozwala na zwikszenie prdkoci spawania i redukuje
tlenki, podczas gdy do spawania metod MIG naley uywa gazu obojtnego. Zalecamy
wic stosowanie MISON, przy ktrym dodatek NO stabilizuje uk, nie powodujc
jednoczenie nadmiernego utlenienia i powstawania odpryskw.

Gazy osonowe do spawania stopw niklu

Metoda

Spoiwo

Gaz osonowy

Gaz formujcy

MIG
uk natryskowy
uk pulsujcy

Drut peny

MISON
Argon 4.5

Argon 4.0
Argon 4.5

TIG

Ze spoiwem
lub bez

MISON
Argon 4.5
MISON H2

27

9. Charakterystyka gazw
osonowych Linde
Argon 4.0 (99,99%)
Stosowany jest jako gaz osonowy, ma wysok zdolno jonizacji w uku, pozwala na
znaczne obcienie prdowe. Jest bazowym gazem wikszoci mieszanek osonowych
i gazem osonowym przy spawaniu metod TIG rnych gatunkw stali lub metod MIG
niektrych gatunkw stali wysokostopowych. Czsto jest te wykorzystywany jako gaz
formujcy do wszystkich materiaw. Daje do niestabilny uk, stosunkowo trudny do
zajarzenia. Grupa I1 wg PN-EN439.

Argon 4.5 (99,995%)

Odmiana argonu o wysokiej czystoci stosowana przy spawaniu metod TIG i MIG (rwnie
jako gaz formujcy) metali i stopw szczeglnie wraliwych na dziaanie tlenu i azotu ju
przy niskich temperaturach (od 200C). Wysoka czysto gazu ochronnego
z gwarantowan zawartoci zanieczyszcze znacznie obnia skonno materiau do
kruchoci i pkni. Grupa I1 wg PN-EN439.

Dwutlenek wgla
Coraz rzadziej stosowany jako gaz osonowy przy spawaniu metod MAG, ze wzgldu na
osiganie niszych prdkoci spawania, powstawanie duych iloci odpryskw, pyw
i dymw, gorsze wasnoci mechaniczne zcza, ograniczenia w wyborze sposobu
przenoszenia metalu w uku. Grupa C1 wg PN-EN439.

Hel 4.5 (99,995%)

Gaz obojtny, ktry moe by wykorzystywany w czystej postaci lub w mieszankach
z argonem jako gaz osonowy przy spawaniu metod TIG lub MIG gwnie metali
nieelaznych. W porwnaniu z argonem daje uk o wikszej mocy i powoduje gbsze
wtopienie, a spoina jest szersza. Te cechy s jego zaletami podczas spawania blach
grubszych lub cieszych przy wikszych prdkociach. Trudniejsze jest natomiast
zajarzenie uku. Naley take zwikszy przepyw gazu osonowego w stosunku do argonu
o ok. 2,5 raza. Grupa I2 wg PN-EN439.

VARIGON He30 (Ar + 30%He)

VARIGON He50 (Ar + 50%He)
VARIGON He70 (Ar + 70%He)
Gazy osonowe stosowane do spawania materiaw bardzo wraliwych na zawarto
skadnikw utleniajcych w osonie gazowej metodami TIG i MIG. Stanowi kompromis
midzy waciwociami argonu i helu. Ze wzrostem zawartoci helu polepsza si wtopienie
i zwiksza moliwa do uzyskania prdko spawania. VARIGON He70 jest zalecany przy
spawaniu najgrubszych blach. Grupa I3 wg PN-EN439.

CORGON 18 (Ar + 18%CO2)

CORGON 20 (Ar + 20%CO2)
Gazy osonowe do spawania metod MAG stali wglowych i niskostopowych zarwno
ukiem zwarciowym jak rwnie natryskowym i pulsujcym. Najbardziej uniwersalne gazy do
spawania elementw o zrnicowanych grubociach. Najkorzystniejsze rwnie przy
spawaniu wikszoci drutw proszkowych. Grupa M21 wg PN-EN439.

CORGON 1 (Ar + 5%CO2 + 4%O2)

Gaz osonowy do spawania stali wglowych i niskostopowych metod MAG, gwnie na
stanowiskach zmechanizowanych. Umoliwia uzyskanie natryskowego przenoszenia
materiau w uku przy niszych nateniach prdu. Daje bardzo stabilny uk i niewielk ilo
odpryskw. Spoina ma wyjtkowo wysok udarno. Grupa M23 wg PN-EN439.

28

CORGON 2 (Ar + 13%CO2 + 4%O2)

Gaz osonowy do spawania stali wglowych i niskostopowych o redniej i duej gruboci
zwaszcza na stanowiskach zautomatyzowanych. Zapewnia bardzo dobre wtopienie,
ogranicza ilo powstajcych odpryskw. Grupa M24 wg PN-EN439.

CORGON 25 (Ar + 25%CO2)

Gaz osonowy do spawania metod MAG stali wglowych i niskostopowych. Zalecany przy
spawaniu ukiem zwarciowym. Daje do stabilny uk, redukujc ryzyko porowatoci. Nie
zaleca si do spawania ukiem natryskowym i pulsujcym. Grupa M21 wg PN-EN439.

CRONIGON 2 (Ar + 2,5%CO2)

Gaz osonowy do spawania wikszoci stali wysokostopowych metod MAG gwnie
ukiem zwarciowym. Daje niewielk ilo atwousuwalnych odpryskw i ula
powierzchniowego. Nie zalecany do pewnych gatunkw stali (ELC - Extra Low Carbon),
w ktrych wystpuje ryzyko miejscowego wzrostu zawartoci wgla.
Grupa M12 wg PN-EN439.

CRONIGON S1 (Ar + 1%O2)

CRONIGON S3 (Ar + 3%O2)
Gazy osonowe do spawania stali wysokostopowych metod MAG ukiem natryskowym.
Powoduj stabilne jarzenie uku, obniaj napicie powierzchniowe ciekego metalu co
powoduje uzyskanie agodnego profilu spoiny. Daj nieco wicej ni Ar + 2,5%CO2 ula
powierzchniowego. Nie zalecane, gdy wymagana jest wysoka czysto lica spoiny.
Grupa M11 wg PN-EN439.

VARIGON H2 (Ar + 2%H2)

VARIGON H5 (Ar + 5%H2)
VARIGON H10 (Ar + 10%H2)
Stosowane jako gazy osonowe przy spawaniu metod TIG stali austenitycznych. Dziki
zaweniu uku daj wsz spoin. Bardziej energetyczny uk pozwala na popraw
wtopienia i zwikszenie prdkoci spawania. Wodr zawarty w gazie redukuje tlenki metali.
Do spawania zmechanizowanego zalecane s VARIGON H5 i w niektrych przypadkach
VARIGON H10. Stosowane rwnie jako gazy formujce gra spoiny.
Grupa M11 wg PN-EN439.

MISON ( Ar + 0,03%NO)
Stosowany jako zamiennik argonu, znakomicie redukujcy ozon. Stosowany do spawania
metod TIG stali wglowych, wysokostopowych, aluminium i jego stopw itd. Daje stabilny,
atwy do zajarzenia uk. Zalecany rwnie do spawania metod MIG niektrych gatunkw
stali wysokostopowych oraz aluminium i jego stopw. Nie powinien by stosowany jako
gaz formujcy. Grupa I1 wg PN-EN439.

MISON 2 (Ar + 2%CO2 + 0,03%NO)

Uniwersalny gaz osonowy do spawania metod MAG stali austenitycznych i duplex
zarwno ukiem zwarciowym jak i natryskowym czy pulsujcym. Powoduje powstawanie
paskiego lica spoiny, dobrego wtopienia, niewielkich iloci odpryskw i ula
powierzchniowego oraz redukuje ozon. Grupa M12 wg PN-EN439.

MISON 8 (Ar + 8%CO2 + 0,03%NO)

Uywany jako gaz osonowy do spawania stali wglowych i niskostopowych metod MAG.
Przeznaczony gwnie do spawania ukiem natryskowym i pulsujcym. Pozwala na uzyskanie
wysokich prdkoci spawania, maej iloci odpryskw i ula powierzchniowego, wysokiej
wytrzymaoci zcza, wysokiego uzysku elektrody i stabilnego uku. Doskonay przy spawaniu
wysokowydajnym. Zalecany do spawania zmechanizowanego i zrobotyzowanego. Powoduje
nisk emisj dymw i redukuje ozon. Grupa M21 wg PN-EN439.

MISON 18 (Ar + 18%CO2 + 0,03%NO)

Do spawania metod MAG stali wglowych i niskostopowych. Rwnie do spawania
drutem proszkowym. Posiada wszystkie zalety CORGON 18, redukujc dodatkowo ozon.
Grupa M21 wg PN-EN439.

29

MISON 25 (Ar + 25%CO2 + 0,03%NO)

Do spawania stali wglowych i niskostopowych metod MAG i drutem proszkowym.
Charakteryzuje si tymi samymi zaletami i wadami co CORGON 25, redukujc
jednoczenie ozon. Grupa M21 wg PN-EN439.

MISON 2He (Ar + 2%CO2 + 30%He + 0,03%NO)

Gaz osonowy do spawania metod MAG stali austenitycznych, ferrytycznych i duplex
ukiem zwarciowym, natryskowym i pulsujcym, rcznie lub w sposb zmechanizowany.
Zalecany przy grubych elementach. Poprawia wtopienie i wygld lica spoiny, daje niewielk
ilo odpryskw. Grupa M12 wg PN-EN439.

MISON N2 (Ar + 1,8%N2 + 30%He + 0,03%NO)

Szczeglnie zalecany gaz osonowy do spawania metod TIG stali wysokostopowych typu
duplex i innych austenitycznych z azotem jako skadnikiem stopowym. Zapobiega
wypalaniu tego skadnika stali (zwaszcza przy spawaniu bez spoiwa), pozwala na
utrzymanie wysokiej odpornoci korozyjnej i wasnoci mechanicznych. Moe by
stosowany do spawania metod MIG stali super-austenitycznych i super-duplex. Dziki
wikszej energii uku mona uzyska wysze prdkoci spawania, lepsze wtopienie i lepsze
rozpywanie si jeziorka ciekego metalu. Redukuje ozon. Grupa I3 wg PN-EN439.

MISON H2 (Ar + 2%H2 + 0,03%NO)

Gaz osonowy do spawania metod TIG stali austenitycznych i super-austenitycznych oraz
stopw niklu. Dodatek wodoru powoduje powstawanie zawonego uku o wikszej energii
cieplnej, co pozwala na uzyskanie wyszych prdkoci spawania, wszej spoiny,
agodniejszego przejcia od spoiny do materiau rodzimego, pewniejszego wtopienia. Wodr
dodatkowo redukuje tlenki metali, a tlenek azotu redukuje ozon. Grupa R1 wg PN-EN439.

GAZ FORMUJCY 90/10 (90%N2 + 10%H2)

GAZ FORMUJCY 80/20 (80%N2 + 20%H2)
Gazy formujce stosowane podczas spawania stali austenitycznych (najczciej w rurach
i zbiornikach) gwnie metod TIG, a czasami te MIG/MAG. Wodr zawarty w tym gazie
ma waciwoci redukujce i zabezpiecza gra spoiny przed utlenieniem, dziki czemu
mona unikn jej trawienia lub szlifowania. Ma to korzystny wpyw na wydajno
i rodowisko pracy. Grupa F2 wg PN-EN439.

Azot 4.0 (99,99%)

Gaz obojtny stosowany czasami jako ochrona grani spoiny. Mniej korzystny ni inne gazy
stosowane do tego celu, ma jednak pozytywne oddziaywanie w przypadku metali
zawierajcych azot jako skadnik stopowy. Dopuszczalny rwnie w przypadku spawania
stali wglowych i niskostopowych. Grupa F1 wg PN-EN439.

MISON, CORGON, CRONIGON, VARIGON s znakami towarowymi LINDE AG.

30