Harun Ku:

Zbirka zadataka iz statistike u Excelu

Izdava: Weling SD Zenica
Za izdavaa: Damir Bajramovi
Recenzenti:
Dr. Hasan Zoli
Dr. Devad Zei
Lektor:
Lejla Ku
Naslovna strana:
Mustafa Ganovi
tamparija:
Weling SD Zenica
Za tampariju:
Damir Bajramovi
Tira: 1000 primjeraka
CIP-Katalogizacija u publikaciji
Nacionalna i univerzitetska biblioteka
Bosne i Hercegovine, Sarajevo
311 : 004.42] (076. 1/ .2)
004.42 : 311] (076. 1/ .2)
KU, Harun
Zbirka zadataka iz statistike u Excelu / Harun
Ku. - Zenica : Weling, 2001. - 162 str. : ilustr.
; 30cm
Bibliografija: str. 162.
ISBN 9958 - 9670 - 1 - 4
COBISS/BiH-ID 9954310
Miljenjem Federalnog ministarstva obrazovanja, nauke, kulture i sporta,
broj: 03-15-6053/01 od 04.10.2001. godine na osnovu lana 19. taka 10. Zakona o
porezu na promet proizvoda i usluga ("Slubene novine Federacije BiH",
br. 6/95 , 25/97, 13/00, 36/00, 54/00 i 22/01) ovaj proizvod je osloboen plaanja
poreza na promet proizvoda.

Strana
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o
o

Predgovor ................................................................................................................... 4
Pokazatelji centralne tendencije i varijacije ................................................................. 5
Teorijski i empirijski raspored .........................................................................................12
Trend................................................................................................................................40
Korelacija i regresija.........................................................................................................52
Teorija uzoraka, testovi,... .............................................................................................63
Momenti, mjere asimetrije i spljotenosti ...................................................................106
Statistika kontrola kvaliteta ..........................................................................................111
Kratak opis koritenih funkcija u zbirci .........................................................................121
Tablice ..............................................................................................................................144
Literatura ....................................................................................................................... 162

"Zbirka zadataka iz statistike u Excelu" obraena je kroz prizmu 44 gotove Excelove

funkcije iz kategorije statistikih, i sedam funkcija iz kategorije matematikih funkcija.
Koritene funkcije su ve ugraene formule koje su u stanju da izvravaju sloene
matematike operacije i za njihovo ispravno raunanje potrebno je unijeti naziv funkcije
i argumente, to ujedno predstavlja osnovni postupak za njihovo ispravno koritenje.
Kratak opis funkcija sa pripadajuim sintaksama i napomenama koje nas upuuju na
odreena pravila kojih se moramo pridravati, dat je kao posebno poglavlje. "Zbirka
zadataka iz statistike u Excelu" predstavlja nastavak izraavanja tematike sa statistikom
pozadinom i ini cjelinu sa knjigama Statistike funkcije u Excelu kroz primjere, i
Statistika u Excelu; akcenat je u njoj na zadacima obraenim kroz poglavlja pokazatelji
centralne tendencije i varijacije, teorijski i empirijski raspored, trend, korelacija i regresija,
teorija uzoraka i testovi, oblik rasporeda, i statistika kontrola kvaliteta. Ova zbirka sadri i
primjere izrade esto koritenih tablica za potrebe raznih statistikih izraunavanja.
Podrazumijeva se da korisnici ove zbirke imaju osnovna znanja o proraunskoj tablici
Excel, dakle, da posjeduju odreena raunarska znanja i da imaju izraenu potrebu za
proraunima vezanim uz podruje statistike; manje-vie moe se primijeniti na sve
djelatnosti i namijenjena je fakultetima koji u svom planu imaju potrebu da edukaciju
studenata prilagode aktuelnim trendovima u savremenim edukativnim procesima, te
svima onima koji se na bilo koji nain bave raznim obradama statistikih podataka. Kako
ova zbirka predstavlja samo jedan pokuaj u nizu od mnogo moguih rjeenja prikaza
tematike sa statistikom u pozadini uz kompjutersku podrku, svjestan sam mogunosti
njenog daljneg poboljanja i za svaku dobronamjernu sugestiju bit u veoma zahvalan.
Autor

Zadatak 1.
Prinos jedne sorte penice po ha na 10 parcela jednog poljoprivrednog dobra, iznosio je
u metrikim centima (mc):

Izraunati interval varijacije, aritmetiku sredinu, prosjeno apsolutno odstupanje,

varijansu, standardnu devijaciju, i koeficijent varijacije.
Rjeenje
Pretpostavimo da se dati podaci o prinosu nalaze u polju A2:A11, kao na slici 1. Na istoj
slici prikazane su i sintakse za izraunavanja koja se trae postavkom zadatka.

Slika 1.
Zadatak 2.
Prinos jedne sorte penice (u mc) po ha na 10 parcela jednog poljoprivrednog dobra, dat
je u polju elija A2:A11, kao na slici 2.
Izraunati interval varijacije, aritmetiku sredinu, prosjeno apsolutno odstupanje,
varijansu, standardnu devijaciju i koeficijent varijacije.
Rjeenje je dato na slici 2.

Slika 2.
Zadatak 3.
100 kandidata na prijemnom ispitu sakupili su sljedei broj bodova (slika 3.):
6

Slika 3.
Zadatak 4.
Dat je raspored 1000 domainstava (slika 4.), prema godinjoj potronji krompira:

Slika 4.

Zadatak 5.
Dat je raspored radnika po linim primanjima:

Ispitati u kojoj kompaniji su odstupanja u odnosu na prosjeni lini dohodak vea.

Rjeenje
U ovom zadatku potrebno je pronai koeficijent varijacije za kompaniju A i kompaniju B.
Kako je koeficijent varijacije jednak koliniku standardne devijacije i aritmetike sredine,
to je potrebno aritmetiku sredinu i standardnu devijaciju izraunati za obje kompanije.
Na slici 5. date su njihove vrijednosti i odgovarajue sintakse koritenih funkcija; kako se
radi o formulama polja za njihovo pokretanje potrebno je pritisnuti tipke Ctrl, Shift i Enter.
7

Slika 5.
Dakle, koeficijent varijacije u kompaniji A vei je od koeficijenta varijacije u kompaniji B.
Zadatak 6.
Dat je raspored frekvencija:

Nai aritmetiku, harmonijsku, i geometrijsku sredinu, te medijanu i modus.

Rjeenje
Potrebna izraunavanja su izvrena prema sintaksama na slici 6.

Slika 6.

Zadatak 7.
Dat je raspored frekvencija kao na slici 7.
Nai aritmetiku, harmonijsku, i geometrijsku sredinu.
Rjeenje

Slika 7.
8

Zadatak 8.
Izraunati prosjeno vrijeme izrade jedinice proizvoda prema podacima na slici 8.

Slika 8.
Zadatak 9.
Izraunati prosjeno vrijeme izrade jedinice proizvoda prema podacima na slici 9.

Slika 9.
Zadatak 10.
Raspolaemo sa podacima o prosjenim cijenama nekog materijala i nabavljenim
koliinama toga materijala u razliitom vremenskom periodu:

Izraunati prosjenu cijenu toga materijala.

Zadatak 11.
Izraunati koeficijent varijacije na podacima:

Zadatak 12.
Izraunati prosjenu starost i standardnu devijaciju zaposlenih u jednoj kompaniji iz
podataka na slici 10.

Harmonijska sredina iznosi:

Slika 10.

Geometrijska sredina iznosi:

10

Zadatak 35.
Izraunati varijansu i standardnu devijaciju za sljedeu statistiku seriju

Rjeenje
Posredstvom funkcija SUM i SQRT izraunali smo varijansu i standardnu devijaciju za datu
statistiku seriju, kao na slici 55.

Slika 55.
Zadatak 36.
Teine 100 studenata su normalno rasporeene i date su tabelom

Izrainati varijansu i standardnu devijaciju.

Rjeenje
Posredstvom funkcija SUM i SQRT izraunali smo varijansu i standardnu devijaciju za datu
statistiku seriju, kao na slici 56.

Slika 56.

x=

100

f x
i

1
=

100
2

= {SUM(B3 : G3 * B2 : G2/100)}

i= 1

100

f i (x i x)2 = {SUM(B3 : G3 * (B2 : G2 - 68,28)^2/100)} = 30,1616

i=1
6

f i (x i x)2 = {SQRT(SUM(B3 : G3 * (B2 : G2 - 68,28)^2/100))} = 5,49196

i= 1

101

Zadatak 37.
Ispitati da li postoje znaajne razlike u varijansama na datim uzorcima za prag znaajnosti
= 0,1. Ispitati hipotezu Ho (12 = 22) prema alternativnoj hipotezi H1 (12 22).

Rjeenje
Aktiviranjem opcije F - Test : Two - Sample for Variances i popunom ulaznih podataka za
jedan i drugi uzorak, kao na slikama 57 i 58. te odabirom poetnih adresa elija gdje e
biti smjeteni izlazni podaci, dobijamo rezultate ovog testa, kao na slici 59.

Slika 57.

Slika 58.

Slika 59.
U naem primjeru za prag znaajnosti treba raunati sa rizikom = 10%. Treba primijetiti
da smo kod popune ulaznih podataka (slike 57 i 58.), uzeli za , vrijednost 5% zato to za
alternativu imamo hipotezu H1 (12 22). Znaenje retultata na slici 59. je sljedee:
Mean - predstavlja aritmetiku sredinu uzorka i moe se izraunati posredstvom funkcije
AVERAGE, to jest:
Variance - predstavlja varijansu uzorka i moe se izraunati posredstvom funkcije
VAR, odnosno:

102

Observation - predstavlja broj elemenata uzorka, prvi uzorak ima 8, a drugi uzorak
6 elemenata.
df - predstavlja broj stepeni slobode, prvi uzorak ima df1 = 8 - 1 = 7, a drugi uzorak ima
df2 = 6-1 = 5 stepeni slobode, prema unesenim podacima na slici 1, odnosno df1 = 5 i
df2 = 7, prema unesenim podacima prema redoslijedu na slici 58.
F - predstavlja F - odnos, i jednak je koliniku jedne i druge varijanse, odnosno:

P(F<=f) one - tail odgovara pripadajuoj vjerovatnoi za broj F = 0,7546, odnosno:

F = 1,325205.

F Critical one - tail odgovaraju vrijednosti funkcije FINV, prema sljedeim sintaksama:

Kako je izraunata vrijednost za F - odnos, u prvom sluaju jednaka 0,7546 vea od

kritine vrijednosti za rizik = 5%, odnosno: F = 7546 > F Critiacal one - tail = 0,25179 ,
to nemamo razloga da odbacimo nultu hipotezu o jednakosti varijansi.
U sluaju vrijednost F odnosa vee i manje varijanse F = 1,325205 < F Critical one - tail =
3,97152 to nemamo razloga da hipotezu o jednakosti varijansi dvaju osnovnih skupova
odbacimo kao netanu. Lako je uoiti da vrijedi odnos: FINV(95%;7;5) = 1/FINV(5%;5;7).
Zadatak 38.
Dati su podaci o uzetim uzorcima. Ispitati hipotezu da nema razlike u varijansama,
odnosno: Ho( 12=22) posredstvom funkcije FTEST , i alata za analizu podataka
F - Test: Two - Sample for Variance u Data Analysis-u.

Rjeenje
Pretpostavimo da se dati podaci nalaze u polju elija, kao na slici 60. Posredstvom funkcije
FTEST dolazimo do rezultata FTEST(A2:A10;B2:B8) = 83,8228%.

Slika 60.
Aktiviranjem opcije F - Test : Two - Sample for Variance u Data Analysis-u otvara se okvir
103

F - Test: Two - Sample for Variance kao na slici 61.

Slika 61.
Potrebno je popuniti ulazne podatke za jednu i drugu varijablu, odnosno podatke o
prvom i drugom uzorku. Za prag znaajnosti odabrali smo =Alpha=0,05. Takoe smo
ukljuili i nazive (Labels) uzoraka. U izlaznoj opciji Output Range, odabrali smo za
poetnu eliju eliju $C$1, to znai da e nai rezultati biti smjeteni poev od ove elije.
Pritiskom na tipku OK, dobijamo rezultat kao na slici 62.

Slika 62.
Komentar dobijenih rezultata:
Mean - predstavlja aritmetiku sredinu uzorka i moe se izraunati posredstvom funkcije
AVERAGE, to jest:

Variance - predstavlja varijansu uzorka i moe se izraunati posredstvom funkcije

VAR, odnosno:

Observation - predstavlja broj elemenata uzorka, prvi uzorak ima 9, a drugi uzorak
7 elemenata.

104

df - predstavlja broj stepeni slobode, prvi uzorak ima 9-1 a drugi uzorak 7-1 = 6 stepeni
slobode.
F - predstavlja F - odnos, i jednak je koliniku jedne i druge varijanse, odnosno:

F = 1,0686 /1,2193= 0,8763692.

P(F<=f) one - tail odgovara pripadajuoj vjerovatnoi za broj F=0,8763692 , odnosno:

Ovaj iznos predstavlja 50% od iznosa koji nam daje funkcija FTEST.
P Critical one - tail odgovara vrijednosti funkcije FINV, prema sljedeoj sintaksi:
Kako je izraunata vrijednost za F - odnos vea od kritine vrijednosti za rizik = 5%,
odnosno: F = 0,8763692 > F Critiacal one - tail = 0,2792842 , to nemamo razloga da
odbacimo nultu hipotezu o jednakosti varijansi.
Pretpostavimo da smo uzorcima promijenili mjesta kod unoenja ulaznih podataka tada
bismo imali rezultate kao na slici 63.

Slika 63.
Vidimo da vrijednosti za Mean, Variance, Observation i df odgovaraju vrijednostima na
slici 6. Vrijednost F se dobija kao kolinik vee i manje varijanse i iznosi 1,14107161.
P(F<=f) one - tail odgovara vjerovatnoi za broj F = 1,14107161, odnosno:
Ovaj iznos takoe predstavlja 50% od iznosa, koji nam daje funkcija FTEST.
Kako je u ovom sluaju vrijednost F = 1,14107161 < F Critical one - tail = 3,580581165 to
nemamo razloga da hipotezu o jednakosti varijansi odbacimo kao netanu. Lako je uoiti
da vrijedi odnos: FINV(95%;8;6) = 1/FINV(5%;6;8).
Do rezultata, u programu Statistica 5.0, dolazimo kao na slici 64.

Slika 64.
105

Tablica 7. hi-kvadrat raspodjela

CHIDIST( 2 ; deg_freedom) =

1
deg_freedom
deg_freedom
2
2

x
2

deg_freedom
1 x
2
e 2 dx

Vrijednosti u tablici za hi-kvadrat raspodjelu izraunavamo posredstvom funkcije

CHIINV. Ova funkcija izraunava inverznu vrijednost od funkcije hi-kvadrat raspodjele.
Ako je probability = CHIDIST(2; deg_freedom), tada je CHIINV(probability;deg_freedom) =2 .
Sintaksa funkcije je: CHIINV (probability; deg_freedom)
Probability je vjerovatnoa povezana s 2 - raspodjelom.
Deg_freedom je broj stepeni slobode.

Primjer 1.

159

Slika 1.
Primjer 2.

CHIINV(40%;28)=29,24861356 (slika 1.).

160

Primjer 3.

161

LITERATURA
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

S. Elazar: Matematika statistika, Sarajevo 1972.

Brase Brase: Understandable statistics
K. J. Hastings: Probability and Statistics
B. Lui: Statistika, Sarajevo, 1996.
V. Serdar: Ubenik Statistika, Zagreb, 1977.
B. Ivanovi: Teorijska statistika, Beograd, 1966.
S. Vukadinovi: Zbirka rijeenih zadataka iz teorije vjerovatnoe, Beograd, 1987.
S. Rai: Statistika, Novi Sad 1979.
G. Jovanovi-Doloek:
Sluajne varijable i procesi u telekomunikacijama, Sarajevo, 1987.godine.
10. B. Petz: Osnovne statistike metode, Zagreb 1970.
11. S. Rai: Osnovi statistike, zbirka rijeenih zadataka, Novi Sad 1979.
12. J. Malii, Vesna Jevremovi: Statistika analiza i sluajni procesi,
elementi teorije sa zbirkom rijeenih zadataka, Beograd 1991.
13. Help programa Excel 2000.
14. Blattner & Ulrich: Vodi kroz Microsoft Excel 2000
15. Help programa Statistica 5.0.
16. Help programa Mathematica 4.0.
17. Help programa Matlab 5.3.
18. Help programa Matcad 7.0.
19. Help programa Corel Ventura 7.
20.Help programa Scientific Work Place 3.0.
21. S.Ekinovi: Metode statistike analize u Microsoft Excel-u, Zenica, 1997. godine
22. . Paue: Uvod u matematiku statistiku, Zagreb, 1993.godine
23. M.Blai, V. Dragovi: Opta statistika, osnovi i analiza, Beograd, 1988.
24. Korais-Hek: Statistika, Zagreb, 1990. godine
25. H. Ku: Statistike funkcije u Excel-u kroz primjere, Zenica, 1999.
26. R. Todi-A. Radi: Poslovna statistika, Beograd, 1972. godine
27. Z. Ivkovi: Matematika statistika, Beograd, 1980. godine
28. . Panti: Uvod u teoriju vjerovatnoe i statistiku, Ni, 1980.
29. M. Merkle, P. Vasi: Vjerovatnoa i statistika, Beograd, 1998.
30. V. Miloevi: Teorijska statistika, teorija statistikog zakljuivanja, Beograd 1990.
31. S. Hadivukovi: Statistika, Beograd, 1989.
32. G. Gri, R. Njegi, S. Obradovi: Statistika za ekonomiste, Beograd, 1977.
33. S. Vukadinovi, J. Popovi:
Zbirka rijeenih zadataka iz matematike statistike, Beograd, 1988.

162