n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Mc lc
Li cm n
Li m u
Chng 1. Tng quan v du diesel
1.1. Gii thiu chung v diesel v ng c diesel
1.1.1. Nhin liu diesel
1.1.2. Gii thiu ng c diesel
1.1.2.1. ng c diesel
1.1.2.2. Cu to v nguyn l hot ng ca ng c diesel
2.2. Thnh phn
2.3. Mt s ch tiu ha l c trng
2.3.1. Tr s Cetane ( Cetane N)
2.3.2Thnh phn chng ct
2.3.3 Nhit bt chy cc kn
2.3.4 Hm lng lu hunh ( S)
2.3.5 n mn ng
2.3.6 nht ng hc
2.3.7 im sng
2.3.8 diem dong dac
2..9. Hm lng tro ( Ash)
2..10. Cn Carbon
2.3.11 Tr s axit
2.3.12 nhua thuc te
2.3.13. Nc v cc tp cht c hc
2.3.14. Nhit tr
2.3.15. T trng
3.3. Phn loi diesel
3.3.1. Phn loi ca mt s quc gia
3.3.2. Tiu chun Vit Nam v diesel
Chng 4. Qu trnh sn xut du Diesel t du nhn thi
4.1. Tng quan
4.1.1. Thnh phn ca du nhn thi
4.1.2. nh hng ca du thi
1

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

4.1.3. Tnh hnh thu gom v ti ch du nhn thi

4.2. X l s b du nhn thi cho qu trnh ti ch thnh nhin liu diesel
4.2.1. Chun b nguyn liu
4.2.2. Loi cc tp cht c hc
4.2.3. Loi nc
4.3. Qu trnh cracking du thi
4.3.1. Qu trnh cracking nhit sn xut Diesel
4.3.2. Qu trnh cracking du thi dng xc tc H2SO4
4.3.3. Qu trnh cracking du thi dng xc tc NaOH
4.4. Tinh ch sn phm Diesel ca qu trnh cracking du thi
4.4.1. Chng ct phn on thu diesel tinh khit
4.4.2. Phng php hp ph bng st trng kh mu v mi sn phm
diesel
4.4.3. Ti u cht hp ph cho qu trnh tinh ch sn phm
4.5. Kho st cc ch tiu du diesel thu c sau khi tinh ch
4.5.1. Cc phng php o ch tiu
5.4.2 Kt qu phn tch

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Chng 1.Tng quan v du Diesel

1.1. Gii thiu chung v diesel v ng c diesel
1.1.1 Nhin liu diesel
Du Diesel l mt loi nhin liu lng nng hn du ha v xng, s dng cho
ng c Diesel (ng b, ng st hay ng thy) v mt phn c s
dng cho cc loi my mc cng nghip nh tuabin kh, my pht in, my
mc xy dng
Ngy nay ng c Diesel pht trin mnh m, a dng ho v chng loi
cng nh kch thc v c p dng trong nhiu lnh vc khc nhau ca i
sng sn xut v sinh hot ca con ngi bi tnh u vit ca n so vi ng
c xng. Do vy, nhu cu v nhin liu Diesel ngy cng tng, iu ny t
ra cho cc nh sn xut nhin liu nhng thch thc mi, v iu ny cng
kh khn hn bi nhng yu cu ngy cng kht khe ca lut bo v mi
trng.
Trong nh my lc du th nhin liu Diesel c ly ch yu t phn on
gasoil ca qu trnh chng ct du m. y chnh l phn on thch hp nht
sn xut nhin liu Diesel m khng cn phi p dng nhng qu trnh
bin i ha hc. Tuy nhin, m bo v s lng ngy cng tng ca
nhin liu Diesel v vic s dng mt cch c hiu qu cc sn phm trong
nh my lc du th thc t nhin liu Diesel lun c phi liu t cc ngun
khc nh: Phn on gasoil ca qu trnh hydrocracacking, phn on gasoil
t qu trnh FCC, cc sn phm ca qu trnh oligome ha, dime ha, trime
ha, gim nht, HDS...
1.1.2. Gii thiu ng c diesel
1.1.2.1. ng c diesel
ng c diesel ra i t rt lu v nh vo nhng u im vt tri nh
hiu sut mmen xon cao, bn c bit l tit kim nhin liu v kh nng
duy tr cng sut trong nhng iu kin hot ng rng, ng c diesel c
s dng rng ri trong cng nghip nh dng lm cho ng c xe ti, my
xy dng, my nng nghip v cng nghip nh N cng c dng cho
cc nh my in v tu thy
V nhiu kha cnh th ng c diesel ging vi ng c xng. C hai u l
ng c t trong v 4 th. Nhng im c bn ca ng c diesel l :
4

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

- Khng kh c ht vo trc trong bung t v sau khi khng kh c

nn p sut to ra mi trng nhit rt cao th nhin liu mi c
bm cao p phun vo.
- Nhin liu t bc chy khi khng kh c nn p sut v nhit cao
trong bung t.
- Cng sut ca ng c diesel khng b chi phi bi van tit lu iu tit
khng kh vo m n c quyt nh bi t l khng kh v nhin liu. y
chnh l nguyn nhn m ng c diesel c cng sut cao hn ng c xng
dng buzi nh la.
- ng c diesel lun hot ng ch c ng nht, m bo lng
khng kh c a vo xilanh lun cao hn cn thit t chy hon ton
nhin liu.
ng c diesel cng c chia thnh nhiu loi, vi kch thc, cng sut v
tc khc nhau. V cng sut, c loi ch vi sc nga nhng cng c loi
rt ln vi nghn sc nga vi ng knh xilanh ln n 1050 mm.
Tc ca ng c thung t l nghch vi cng sut v kch thc ca chng
v thng nm trong khong 1004000 vng/pht (vi ng c t c th cao
hn). C th chia ng c diesel thnh 3 cp nh sau :
Loi

Tc (v/ph) iu kin vn hnh Phm vi s dng

Ti trng ln, tc My y tu thy, my
Tc thp Nh hn 375
khng i
pht in
Ti trng kh cao, My ph ca tu thy,
Tc

375 1000
tc tng i n my pht in c nh,
trung bnh
nh
bm.
Ln
hn Tc v ti trng Giao thng vn ti, xe
Tc cao
1000
thay i
la, my xy dng.
Thng thng ng c diesel hot ng vi tc gn nh khng i v
thng c ti trng cao hn ng c xng.
S khc nhau v tc quay, kch thc dn ti yu cu v nhin
liu ca mi loi ng c diesel cng khc nhau. V vy, chn loi nhin liu
ph hp l khng n gin, n ph thuc vo nhiu yu t, trong quan
trng nht l :
- Kch thc v cu trc ca ng c.
- Tc v ti trng.
5

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

- Bo dng.
- Gi v kh nng cung cp nhin liu.
1.1.2.2 Cu to v nguyn l hot ng ca ng c diesel
hiu c nhng tc ng ha l ca nhin liu diesel ln tnh cht s
dng v vn hnh ca ng c diesel, trc ht chng ta s i tm hiu cu to
v nguyn tc hot ng ca ng c diesel v nhng c im chung nht
ca loi ng c ny.
c im d nhn ra loi ng c diesel l nhin liu c phun trc tip
vo bung t, v cng ging nh ng c xng, ng c diesel c 2 loi: 2
th v 4 th.
* Cu to v hot ng ca loi ng c diesel 4 th:
- Cu to:

- Nguyn tc hot ng :
ng c diesel loi 4 th phi tri qua 4 hnh trnh : ht, nn, n, x.
+ Th ht: Van np liu s m ra, ng thi piston di chuyn xung im cht
di. Khi , van x ng li v khng kh c ht vo xylanh.
+ Th nn: Van ht ng li v piston bt u di chuyn ngc li t im
cht di ln im cht trn. y l giai on khng kh b nn p, to ra mt
mi trng c nhit rt cao. Thng th nhit lc nay vo khong 540
0C.
+ Th n: Vo gn cui k nn, nhin liu s c bm cao p phun vo
bung t. Trong thc t th khi bm vo phi c thi gian cho nhin liu
6

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

kp bay hi v kp oxi ha v bc chy. Thi gian rt ngn v c gi l

k cm ng. p lc khi chy n s to ra lc cng bc y piston xung
im cht di. Giai on ny c van ht v van x u ng li. Do nhit
v p sut cao, hn hp nhin liu v khng kh s t chy. Qu trnh chy
ny s xy ra bt c im no trong khng gian xylanh m hn hp
khng kh v nhin liu thch hp nht.
+ Th x: Theo qun tnh ca bnh , piston sau khi vt qua im cht di
s tip tc i ln im cht trn. Khi van x s c m ra x ht hn
hp kh chy ra ngoi v cng theo qun tnh ca bnh , sau khi x ht kh
chy th piston li tip tc chuyn ng t im cht trn xung im cht
di v mt chu trnh mi li c bt u.
* Cu to v hot ng ca loi ng c diesel 2 th
- Cu to:

- Nguyn l hot ng: Nguyn l hot ng ca loi ny tng t nh

ng c 4 th. im khc bit l giai on ht v x khng thc hin c
mt cch ring r. M qu trnh x s c xy ra giai on cui, khi hn
hp chy gin n. Hnh trnh ny xy ra sm hnh trnh nn. C th, khi qu
trnh ht ang giai on cui th qu trnh nn din ra. Tr gip cho hnh
trnh, hu ht khng kh c ht vo gia tng v mt p sut. Dng khng
7

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

kh i vo v dng kh gas i ra khi xylanh c kim sot bi mt van nh

tiu chun nm pha u xylanh qua mt l nh xuyn qua thnh xylanh.
u im: so vi ng c 4 th cng kch c th cng sut ng c 2 k
ln hn.
Nhc im: Kh thi ca loi ny th nhiu hn loi 4 th v khng tit
kim nhin liu.
Tuy nhin, vi iu kin kht khe v nng kh thi th hin nay ng
c 4 th c s dng ph bin hn c.
S chy ca nhin liu trong ng diesel thc t tri qua 3 gia on
chnh: giai on cm ng, giai on chy, giai on x. Tt c cc giai on
ny u ph thuc vo cu to ca vi phun nhin liu, nhit , p sut v
tc nhin liu c phun vo bung t, tc lan truyn ca ngn la v
iu ch yu vn l ph thuc vo thnh phn cng nh cc tnh cht ha l
ca nhin liu diesel. V vy vn cht lng ca diesel l rt quan trng,
cn c quy nh rt c th thnh tiu chun v theo tng ch tiu cht
lng, sao cho ph hp vi yu cu ca ng c.
1.2.Thnh phn
Trong qu trnh chng ct du m thnh cc phn on, ta thu c
phn on du diesel c nhit si 250350oC, c cha hydrrocacbon vi
s nguyn t cacbon t C16- C22.
Phn ln trong phn on ny l n- parafin v iso- parafin cn
hydrocacbon thm chim khng nhiu. Cc n- parafin mch di c kt tinh
cao, chng l nguyn nhn gy mt n nh ca phn on nhit thp.
Trong phn an diesel th ngoi naphten v vng thm hai vng l ch yu,
nhng hp cht ba vng bt u tng ln. xut hin nhng hp cht c cu
trc hn hp gia naphten v vng thm.
Hm lng cc hp cht cha S, N v O bt u tng nhanh. Cc hp
cht ca lu hunh ch yu dng d vng disulfua. Cc hp cht cha oxy
dng axit naphtenic c nhiu v t cc i phn on ny. Ngoi ra cn
nhng cht dng phenol nh dimetyl phenol. Nha cng xut hin nhng t v
trng lng phn t cng thp, ch khong 300- 400 .v.c.
1.3. Mt s ch tiu ha l c trng
1.3.1. Tr s Cetane (Cetane N)
8

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Tr s cetane: l mt n v o quy c cho tnh c trng cho tnh t bc

chy ca nhin liu diesel v c o bng % th tch hm lng n-cetane
(C16H34 trong hn hp ca n vi metyl naptalen c tr s cetane = 0 v ncetane c tr s cetane = 100).
Tr s cetane c xc nh bng phng php th ASTM-D613 (Vol 05.04).
Tr s cetane, ngoi ngha l thc o cht lng chy ca nhin liu cn
nh hng n s chy kch n. Yu cu ca tr s cetane ph thuc thuc vo
thit k, kch thc c im ca s thay i tc v ti trng ca ng c,
ph thuc vo im khi ng, iu kin kh quyn.
S gia tng tr s cetane khi vt qu gi tr thc t s khng ci thin tnh
nng ca ng c v mt vt cht. V vy tr s cetane nn quy nh thp ti
mc c th m bo d mua.
Phng php tnh ton thng dng nht l dng cng thc xc nh ch s
cetane t nhit si trung bnh v t trng API. Cng thc ny c c th
ho thnh tiu chun ASTM-D976. thun tin trong qu trnh s dng, t
cng thc ny ngi ta tnh ton v a ra ng c tnh, t c th tra
trc tip ra ch s cetane.
Cn lu rng phng php tnh ton khng th thay th c phng php
o trc tip bng ng c, m tri li, n ch l mt cng c cho php d on
tr s cetane vi chnh xc c th chp nhn c nu c p dng cho
cc loi nhin liu ph hp.
3.3.2. Thnh phn chng ct
Thnh phn chng ct (hay cn gi l bay hi) ca cacbuahydro trong
nhin liu ni chung thng c nh hng rt ln i vi cc tnh nng ca
cc ng c diesel, c bit l cc ng c diesel tc trung bnh v tc
cao, chng c nh hng quan trng ti tnh an ton.
Thnh phn ct c xc nh bng phng php th ASTM-D86 hoc
TCVN 2698-2005. Trong phng php ny, ngi ta tin hnh chng ct mt
mu nhin liu sau ghi li mi quan h gia nhit v th tch nhin liu
ct c. Cc tiu chun k thut ca cc sn phm du m ni chung u
phi bao gm cc gii hn khng nh cc sn phm c ho hi ph hp.
Yu cu v bay hi ca nhin liu ph thuc vo thit k, kch thc, bn
cht ca s thay i tc v ti trng ca ng c. N cng ph thuc vo
9

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

s khi ng v iu kin kh quyn. i vi nhng ng c c s thay i

thng xuyn v tc v ti trng nh hot ng ca xe ti hay t, th
nhin liu c bay hi ln cng c tnh nng tt, c bit l v khi v mi.
Tuy nhin cn xt thm v hiu qu kinh t, nht l khi diesel c ch to t
nhng phn nng hn
bay hi thch hp ca diesel thay i theo tc v kch thc ng c.
Nhin liu c bay hi qu thp s lm gim cng sut ca ng c, tng
mc hao ph nhin liu diesel, kh nng nguyn t ho km. Ngc li, nu
nhin liu c bay hi qu cao cng lm gim cng sut, hiu sut ca ng
c nhng l do to nt hi trong h thng ca nhin liu v kim phun khng
cung cp u n nhin liu vi kch thc ht ph hp vo bung t.
Ni chung, gii hn si ca nhin liu cng thp cng tt min l khng nh
hng ti nhit chp chy, c tnh chy, nhit tr v nht ca nhin
liu.
- Nhit si 10% c trng cho phn nh d bay hi ca nhin liu. Nhit
si 10% qu cao s gy ra hin tng ng c kh khi ng.
- Nhit si 50% hay cn gi l nhit si trung bnh (Mid-boiling point)
l ch tiu hay dng nht khi nh gi nhin liu diesel. N l ch tiu c
trng cho tnh nng thay i tc ca ng c.
i vi cc ng c diesel cao tc, nhin liu c im si trung bnh cao hn
302 0C, khi chy to nhiu khi trong kh x, kh x c mi kh chu, to
nhiu cn trong ng c Tri li, diesel c im si trung bnh qu thp th
thng c nhit tr v nht thp. V vy nhin liu c nhit im si trung
bnh nm trong gii hn 232290 0C l ph hp nht i vi phn ln cc
ng c diesel cao cp. i vi cc ng c diesel c tc d thp hn th gii
hn nhit cng rng hn.
Nh vy: Nhit si 90% v im si cui c trng cho tnh chy hon
ton ca nhin liu.
Nu nhit si 90% v si cui thp c tc dng lm gim cn v gim mc
ln nhin liu vo du bi trn. Nu nhit si 90% v si cui qu cao
th nhin liu chy khng ht thi ra ngoi nhiu gy nhim mi trng, lm
tng tiu hao nhin liu v lm gim tui th ca ng c.
1.3.3. Nhit bt chy cc kn
10

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Nhit bt chy cc kn l nhit thp nht ( iu kin p sut khng

kh) mu nhin liu th nghim hu nh ngn la xut hin v t lan truyn
mt cch nhanh chng trn b mt ca mu. Nhit bt chy c xc nh
theo phng php ASTM-D93 hoc TCVN 2693-1995 (s dng thit b chy
cc kn Pensky-Martens).
Nhit bt chy xc nh xu hng hnh thnh hn hp c th chy vi
khng kh di iu kin th nghim, n l mt trong cc ch tiu nh gi
mc bt chy ca nhin liu cng nh Thi gian cm ng trong ng
c.
Nhit chp chy c tc dng quan trng i vi qu trnh vn chuyn v
tn cha nhin liu. Nhit chp chy qu thp gy chy n. N cng
cho thy nhin liu b ln vi cc loi khc c bay hi cao hn. Nhit
chp chy hu nh khng c ngha i vi cht lng ca nhin liu khi
nh gi trn gc tnh nng k thut ca cc thit b s dng n.
3.3.4. Hm lng lu hunh (S)
Do cc iu kin chy n gn nh l l tng, hin tng ngng t nc v
ln nhin liu nhiu khi khng cn l vn quan trng na. iu quan tm
nht vi ng c diesel l hm lng lu hunh c trong nhin liu, v khi b
t chy chng s to thnh dioxit v mt phn dioxit s b oxy ha tip
to thnh lu hunh trioxit. Loi lu hunh trioxit ny khi tip xc vi nc,
d vi mt lng rt nh ln trong ng c cng s to thnh cc axit mnh
gy n mn, g cc chi tit ca ng c, lm nh hng ti mi mn, to
cn v c bit s gy ra s bin cht ca du nhn trong ng c.
m bo tnh thng dng ti a ca nhin liu diesel, hm lng lu
hunh quy nh cao ti mc thc t c th ph hp vi vic xem xt bo
dng.
Tu thuc vo loi sn phm, ngun gc v phng php ch bin, hm
lng lu hunh c th c xc nh theo phng php th ASTM-D129
(phng php bom) hoc phng php ng thch anh (ASTM 1551)
Lu hunh (S) trong diesel tn ti nhiu dng khc nhau, v d nh:
mercaptans, sulfides Tt c cc cht ny d t hay nhiu u c tc ng n
mn.

11

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Gii hn nng lu hunh cho php trong nhin liu diesel ty thuc vo
loi ng c diesel v iu kin lm vic. Cc ng c tc thp hn c th
dng diesel c hm lng lu hunh cao hn cc loi c tc cao v chng
thng c ti trng v tc khng i, dn n nhit ca du bi trn,
nhit nc lm mt, nhit bung t khng thay i, hn ch c tc
ng c hi ca sn phm chy ca lu hunh.
Trn quan im k thut, hm lng lu hunh cng thp cng tt. Ti trng
v nhit lm vic ca ng c cng cao th tc ng n mn cng gim.
Nguyn nhn l nhit thp hoc ng c lc chy lc ngng th hi nc
to ra trong qu trnh chy c xu hng ngng t v tc dng vi oxit lu
hunh to ra cht n mn mnh l axit sulfuric.
Lu hunh hot tnh thng gy n mn ti h thng phun nhin liu. Cc
hp cht ca lu hunh cng tham gia vo qu trnh to cn trong bung t
v trn nh piston.
Cc nhin liu diesel cn nng thng dng cho cc ng c tc thp c
hm lng lu hunh ln ti 3% hoc hn. Trong khi cc dng c diesel
cao tc thng dng nhin liu c hm lng lu hunh di 1,0% trng
lng gim mi mn chi tit. Ni chung hm lng lu hunh cng
thp cng tt.
Cc loi du bi trn mi hin nay c cha cc loi cht ty ra v
kim trung ho axit do lu hunh chy to ra. Tuy nhin, trc khi s dng
loi nhin liu diesel c hm lng lu hunh cao th phi cn nhc mt s
ch sau :
- Chi ph mua du bi trn cao cp.
- mi mn cc chi tit ca ng c c th tng.
- Kh nng thay i kt cu h thng cung cp nhin liu cho ph hp
vi loi nhin liu mi.
Mc d hm lng lu hunh v cc loi hp cht lu hunh trong
nhin liu thay i (tu thuc bn cht v ngun gc du th) nhng hm
lng lu hunh tng thng nm trong gii hn chp chn c l 0,21,0%
trng lng. Ring lu hunh mercaptan b hn ch nng rt thp v n
gy mi kh chu v c tc ng n mn i vi mt vi nguyn t kim loi
thng c dng ch to cc chi tit ca h thng nhin liu .
12

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

C th xc nh lu hunh mercaptan theo phng php ASTM-D3227 hoc

ASTM-D4952 (TCVN 2685-78).
1.3.5. n mn ng
Php th n mn mnh ng nhm xc nh c tnh cht nh tnh
n mn ca nhin liu diesel i vi cc chi tit c ch to t ng, hp
kim ng - thic v hp kim ng km.
1.3.6. nht ng hc
nht l kh nng cn tr chuyn ng ni ti ca cht lng. N
c o bng cch ghi li thi gian cn thit mt lng cht lng nht nh
chy qua mt mao qun c kch thc nht nh mt nhit nht nh.
nht ng hc c xc nh 400C theo phng php th ASTM-D445
(TCVN 3171-1995).
nht ca nhin liu diesel rt quan trng v n c nh hng n
kh nng bm v phun nhin liu vo bung t. nht ca nhin liu c
nh hng ln ti kch thc v hnh dng ca kim phun. Nhin liu c
nht qu cao rt kh nguyn t ha, cc tia nhin liu khng mn v kh phn
tn trong bung t. Kt qu l gim hiu sut v cng sut ng c. i vi
cc ng c nh, cc tia nhin liu c th chm vo thnh xylanh, cun i lp
du bi trn v lm tng ln nhin liu trong du nhn. Hin tng cc chi
tit b n mn nhanh chnh l do nguyn nhn ny.
Nhin liu c nht qu thp khi c phun vo xylanh s to thnh
cc ht qu mn khng th ti c cc vng xa kim phun v do hn hp
(nguyn liu + khng kh) to thnh trong xylanh khng ng nht, nhin liu
chy khng u, cng sut gim. Nhin liu c nht qu thp c th gy ra
hin tng r r ti bm, lm sai lch kt qu ong m dn ti thay i t l
pha trn khng kh/nhin liu. Mc mi mn ca cc chi tit trong h
thng cung cp nhin liu tng khi nht ca nhin liu gim.
nht ca nhin liu diesel dung cho cc ng c cao tc nm trong
khong 1,85,0cSt 37,80C. Thng th cc nh sn xut hay hn ch cn
di ca nht trnh cc hin tng nh trn. Cc loi diesel c nht
cao hn 5,8cSt thng dng cho cc ng c tc thp hn. Diesel c
nht c bit cao c dng cho cc my tu thy v phi c thm cc my
gia nhit. i vi mt s ng c, nht quy nh theo gi tr min s c li
13

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

th v hin tng mt cng sut do b d nhin liu ca bm v vi phun. Mt

khc, nht cng c xc nh theo gi tr max nhm ph hp vi gii hn
ca cc thng s c xem xt trong thit k, kch thc ca ng c v
cc c im ca h thng bm phun.
ng c tuabin kh s dng nhin liu diesel c nht qu cao s dn
ti hin tng kh chy, chy khng u, tn tht p sut trn ng ng. i
vi cc nhin liu nng th thng phi khng ch nhit c c nhit
thch hp vi thit b s dng.
1.3.7. im sng
im sng l mt ch tiu quan trng, n xc nh nhit ti cc
tinh th sp xut hin trong nhin liu iu kin th nghim xc nh, ti
nhit tinh th sp bt u kt ta khi du diesel khi s dng vo ng
c t.
1.3.8. im ng c
im ng c ca nhin liu l nhit thp nht m nhin liu vn gi
c cc tnh cht lng, hay ni cch khc n l nhit thp nht m ta c
th bm nhin liu.
1.3.9. Hm lng tro (Ash)
Mt lng nh diesel c t cho ti khi phn nhin liu chy ht, cn khi
lng mu cn li ta thu c hm lng tro. Hm lng tro ca mu c
tnh bng % khi lng. Hm lng tro c xc nh theo phng php th
ASTM-D482 (TCVN 2690-1995).
Cc cht khng chy trong nhin liu c chia lm hai loi: cc cn
rn v cc hp cht kim loi tan trong nc hoc du. Cc cht to tro c th
c mt trong nhin liu diesel 2 dng:
Cc cht rn b mi mn: Loi ny c tc hi mi mn vi phun, bm nhin
liu, piston v vng xcmng .
Cc x phng kim loi tan: t nh hng ti mi mn nhng chng c th
gp phn vo vic to cn trong ng c.
Cc cn ny rt ging vi cn xc nh theo phng php nc v cn
trong nhin liu. V h thng phun nhin liu diesel c ch to vi chnh
xc cao nn chng rt nhy cm vi cc tp cht trong nhin liu. Cc cn rn

14

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

trong nhin liu c th gy ra n mn hoc lm tc h thng nhin liu vi

mc ty thuc vo kch thc h thng ny.
Cc hp cht kim loi tan trong nc hoc du t nh hng ti h
thng nhin liu nhng chng c th cha cc nguyn t kim loi c nh
hng xu n cnh tuabin.
1.3.10. Cn Carbon
Cn cacbon l lng cn cn li sau khi cho bay hi v nhit phn
nhin liu. Cn cacbon gy ra s chnh lch nhit gia nhng im c cn
v nhng im khng c cn lm tng ng xut ni ca bung t, dn ti
bin dng v nhiu khi c th ph hy bung t. Nu cc mu cn cacbon
bm trn thanh bung t bong ra v theo hn hp kh i ti bung gin n
th chng c th va p vo cnh tuabin. Cn cacbon cng l nguyn nhn gy
ra hin tng kh x c mu en v lm gim h s ta nhit.
3.3.11. Tr s axit
Tr s axit ca nhin liu diesel l s mg KOH cn thit trung ha ht
lng axit c trong 1 gam mu.
Tr s axit l thc o nh gi hm lng cc hp cht v c v axit
tng ca nhin liu. N gip nh gi mc n mn ca cc chi tit kim loi
khi tip xc vi nhin liu.
3.3.12. Nha thc t
Sau khi ra khi nh my lc du, nhin liu khng th trnh khi vic
tip xc vi nc v khng kh. Nu nhin liu c cha cc cu t khng n
nh, nht l cc nhin liu c sn xut t cc phn on cracking, th trong
qu trnh tn cha, do tip xc vi khng kh, c th to nha v to cn. Cc
cn ny c th lm tc bu lc, bn bung t, gy tc h thng phun nhin
liu
1.3.13. Nc v cc tp cht c hc
Hm lng nc v cn l mt trong nhng ch tiu quan trng ca
nhin liu. Nhin liu c hm lng nc v cn cao s nh hng ti cht
lng tn cha v s dng.
Nc rt d ln vo nhin liu, khi p sut gim t ngt, hi nc
trong khng kh trn b mt ca du ngng t li. Ngoi ra, nc cng c th
ln vo nhin liu do ma, ngp b
15

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Cn thng bao gm cn cacbon, kim loi v cc tp cht v c khc.

Cn c to thnh bi mt s nguyn nhn sau :
Cht bn c trong ng ng v b.
Cc cht bn ln trong nhin liu do s xut trong qu trnh bo qun, bm
chuyn v tn cha.
Bi bn trong khng kh.
Nc v tp cht trong diesel c xc nh theo phng php ASTM
-D1796.
1.3.14. Nhit tr
Nhit tr ca mt nhin liu l lng nhit ta ra khi t chy hon ton mt
n v khi lng nhin liu.
Vi cng mt ch ng c, cng do ng c pht ra ph thuc vo
nhit tr ca nhin liu. Nhit tr cng cao, cng sut cng ln. Do , nhit tr
ca nhin liu nh hng trc tip n tnh kinh t ca thit b s dng nhin
liu.
1.3.15. T trng
T trng l i lng c trng cho nng nh, c chc ca nhin liu,
c o bng khi lng trn mt n v th tch nhin liu. T trng c
dng tnh ton, chuyn i gia th tch v khi lng, chuyn i th
tch nhit ny sang th tch nhit khc.
1.4. Phn loi diesel
1.4.1. Phn loi ca mt s quc gia
i vi diesel, ngoi 3 loi c phn cp ni trn, cng cn nhiu cch phn
loi khc. Sau y l phn loi ca mt s quc gia trn th gii:
Lin X c
OST 305 Ch tiu

82
L
(h)

1. T trng 0,86
150C
3
2. Ch s 45

Nht Bn Trung Quc

Hn Quc
JIS
GB

Z
(ng N01
)
Repor
0.843
t
45
50

N02

Loi
u

Loi 1 S thp S cao

Repor Repor Repor Repor Repor

t
t
t
t
t
50
45
45
50
16

 n chuyn ngnh

cetan min
3.
Lu
hunh %KL
max
4.
Thnh
phn
ct,
0C
- 50% TT
max
90%
(96%) TT
max
5.
Chp
chy
kn,
0C min
6. nht

400C
(200C)
7.
im
ng
c
0C, max
8.
Cn
cacbon
trong 10%
cn chng
ct.
9. Mu sc
max
10. n mn
ng
3h/500C

Trng i hc Bch Khoa H Ni

0,5

0,5

0,2

0,2

0,2

0,3

0,05

280
(360
)

280
(340)

360

62

40

(3-6)

1,0

360

280
335

280
335

Repor Repor
t
t
360
360

50

50

66

66

45

(1,85)

2,7

2,5

(3,5)

(3,5)

2
2

5,8
5,8

-10

-35

+5

-7,5

-10

-10

-5 (15)

0,3

0,3

0,1

0,1

0,2

0,3

0,1

3,0

3,0

1,0

45

0,2

N01

N01

N01

N01

N01

N01

max
11.
Hm 0,01
lng tro,

0,01

0,005

0,005

0,01

0,01

17

 n chuyn ngnh

%TL
12. Nc v
tp cht
13. Tr s
axit,
mg 5,0
KOH/100
ml

Trng i hc Bch Khoa H Ni

5,0

Khn
g

Khn
g

5,0

5,0

0,1

0,1

Tiu chun Vit Nam v diesel: TCVN 5689:1998

Cc ch tiu cht lng sn Phng php th
phm
ASTM/TCVN
1.
Ch
s
Cetan
D.976
min
2. Hm lng lu hunh, %
KL
D.129, D.2622
min
3. Nhit ct, oC, 90% TT
max
4. im chp la cc kn, oC
min
5. nht ng hc
40oC,cSt
(
mm2/s)
6. Cn cacbon 10%, % KL
7. im ng c, oC
max
- Pha bc:
- Pha nam:
8.
Hm
lng
tro
max
9.Nc v tp cht c hc,
%TT

TCVN 2698-95

Mc quy nh
DO
DO 1,0%S
0,5%S
50

45

0,5

1,0

370

370

D.93/TCVN 269360
95

50

D.445

1,8- 5,0

1,8- 5,0

D189/TCVN-6324 0,3
D.97/TCVN 375395
+5
+9
D.482/TCVN
2690-95
D.2709

18

0,3
+5
+9

0,01

0,01

0,05

0,05

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

max
10. n mn ng 50oC, 3h D.130/TCVN
max
2694-95
11. Nha thc t, mg/100ml
TCVN 3178-79
TCVN 5689:2002

N-1

N-1

Bo co

Bo co

Cc ch tiu cht lng Phng php th

sn phm
ASTM/TCVN

Mc quy nh
DO
DO
0,05S
0,25S

DO
0,5S

1.
Ch
min

45

45

Cetan

D.976/

45

D.129; D.4294;
D.2622/
TCVN
2. Hm lng lu hunh,
6701:
2002; 0,05
0,25
% KL min
D.1266/
TCVN
2708:2002
3. Nhit ct, oC, 90% D.86/
TCVN
370
TT
max
2698-2002
4. im chp la cc kn, D.3828/ TCVN
50
oC min
6608: 2000; D.93
5. nht ng hc
40oC, cSt
D.445
1,6 5,5
( mm2/s)
D189/TCVN-6324:
6. Cn cacbon 10%, % KL
1997;
max
D.4530
7. im ng c, oC D.97/TCVN 3753max
95
D.482/TCVN
8.
Hm
lng
tro
2690-95;
max
D.428
9.Nc v tp cht c hc,
D.2709
%TT max
10. n mn ng 50oC, D.130/TCVN
3h max
2694: 2000
19

0,3
+9
0,01
0,05
1

0,5

 n chuyn ngnh

11. Khi lng ring, kg/l

Trng i hc Bch Khoa H Ni

D.1298/TCVN
6594: 2000

Bo co

Tiu chun Vit Nam v diesel: TCVN 5689:2005

Cc ch tiu cht lng sn Phng php th
phm
ASTM/ TCVN
1.
Ch
s
cetan
min
2. Hm lng lu hunh
max
3. Nhit ct, 0C, 90%TT
max
4. im chp la cc kn, 0C
min
5. nht ng hc 400C,
cSt
(
mm2/g)

D.4737

Mc quy nh
DO
DO 500S
2500S
46

D.2622/TCVN
500
6701: 2000; D.5453
D 86/ TCVN 2698:
360
2002
D.3828/TCVN
55
6608: 2000; D. 93
D.
445/TCVN
2 4,5
3171:2003

D.198/TCVN 6324:
6. Cn cacbon 10%, KL%
1997;
max
D.4530
7. im ng c, 0C, D.
97/TCVN
max
3753:1995
8. Hm lng tro, % KL D.482/ TCVN 2690:
max
1995
9. Hm lng nc, mg/ kg
ASTM E 203
max
10. Tp cht dng ht, mg/l,
D. 2276
max
11. n mn mnh ng 500C,
D.130/ TCVN 26943h,
1995
max
12. Khi lng ring 150C, D. 1298/ TCVN
k 6594: 2000; D. 4052
20

46
2500
360
55

2 4,5

0,3

0,3

+6

+6

0,01

0,01

200

200

10

10

N-1

N-1

820 860

820 860

 n chuyn ngnh

g/m3
13.

bi

max
14. Ngoi quan

Trng i hc Bch Khoa H Ni

trn,

D.6079

460

460

D.4176

Sch,
trong

Sch,
trong

CHNG 4
QU TRNH SN XUT DU DIESEL T DU NHN THI
4.1. TNG QUAN
4.1.1. Thnh phn ha hc ca du nhn thi
Du thi l du bi trn qua mt thi gian s dng c thnh phn
ha hc tng t du nhn. Tuy nhin, trong thnh phn ha hc ca du
nhn thi xut hin nhiu cc hp cht l sn phm ca qu trnh oxi ha du,
qu trnh phn hy du iu kin nhit lm vic, qu trnh phn hy ca
ph gia c pha ch vo du nhn, qu trnh b mch di tc ng c
hc
Hu ht cc hp phn ca du bi trn u tc dng nhanh hoc chm
vi oxi to thnh qu trnh oxi ho. Kh nng bn oxi ho ca cc hp cht
hydrocabon tng dn theo th t:
21

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Hydrocabon khng no < hp cht d nguyn t < hydrocacbon thm <

naphten < parafin.
Tc ca qu trnh oxi ho chu nh hng ca nhiu yu t nh bn
cht ca du gc, nhit , hiu ng xc tc ca kim loi, s khuy trn, nng
oxi trong du. C ch ca phn ng oxi ho l c ch gc xy ra theo 3
giai on: giai on khi mo, giai on pht trin mch v giai on tt
mch.
- Giai on khi mo: Di tc dng ca oxi, ca ion kim loi du
nhn c th b oxi ha v to ra cc gc alkyl t do, qu trnh ny thng xy
ra chm:
2RH + O2 ---> 2R* + H2O2
M(n+1)+ + RH ----> Mn+ + H+ + R*
Mn+ + O2 ---> M(n+1)+ + O2*- Giai on pht trin mch: giai on ny, cc gc t do tip tc b
oxi ha to ra cc gc t do mi hoc cc hp cht peoxit, hp cht khng
no...
R* + O2 ---> ROO*
ROO* + RH ---> ROOH + R*
ROOH --->RO* + O*H
RO* + RH ---> ROH + R*
OH* + RH ---> H2O + R*
2ROOH ---> ROO* + ROO* + H2O
RRHCO* ---> RCHO + R*
RRRCO* ---> RRCO + R*
----------M(n+1)+ + ROOH ----> Mn+ + H+ + ROO*
Mn+ + ROOH ---> M(n+1)+ + OH* + RO*
- Giai on tt mch: cc gc t do kt hp vi nhau to ra cc sn
phm bn khc nhau:
R* + R* ---> R-R
R* + R* ---> R- CH=CH2 + RH
2RO* ---> ROOR
2ROO* ---> ROOR + O2
22

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Song song vi qu trnh oxi ho lun xy ra qu trnh polime ho cc

hp cht trung gian cha cc lin kt bi to ra nha, asphalten, cn bn...
Qu trnh bin tnh ca du lun xy ra c nhit thp v nhit cao.
nhit thp l s hnh thnh cc sn phm nh peoxit, ru, andehyt, xeton
v nc. Di iu kin nhit cao cc dng axit c hnh thnh sau cng
ca qu trnh bin tnh du. Du b oxi ha s lm tng nht v kh nng
bay hi, to cn bn v du vecni. Mt khc axit cng c hnh thnh t
phn ng ca gc t do ankyl peoxit vi andehyt hoc xeton, y chnh l tin
ca qu trnh hnh thnh cn bn ca du nhn.
- Phn ng to cc axit t xeton v andehyt nhit >1200C.

- Phn ng to cc ngng t aldol t xeton v andehyt nhit

>1200C.

Bn cnh s oxi ha du cng lun xy ra qu trnh phn hy cc ph

gia. S phn hy cc ph ra khng bn di iu kin nhit , mi trng
thng nguy hi hn nhiu i vi du nhn, v sn phm ca qu trnh phn
hy ph gia lun to ra cc sn phm dng axit hu c hoc v c.

23

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

V d: di tc ng ca nhit , ph gia 2,6-di-t-butyl-4methylphenol c th b phn hy theo s di y:

Hoc:

Ngoi ra, cn phi k n mt lng ln cn bn xut hin trong du

nhn thi. N chnh l nguyn nhn gy ra s xung cp ca du, n c
sinh ra do nhiu nguyn nhn khc nhau nhng ch yu l :
- Bn ngoi ng c: ch yu l cc loi bi bn trong khng kh, hi
m, nc xm nhp vo ng c bng nhiu con ng khc nhau.
- Bn trong ng c: y l nguyn nhn ch yu gy bn du. Cc cht
gy bn ny ch yu l do s mi mn ca cc chi tit ng c, cn sinh ra do
qu trnh chy ca du, ca nhin liu, lp bong trc sn vecni ca cc chi tit
my

24

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Du hin nhn bit du b bin cht trong qu trnh s dng do cc

nguyn nhn trn thng c th nhn bit qua s gim nht, mu ca du,
tnh ng nht ca du
Phn tch thnh phn ca mt s loi du nhn thi, kt qu c ch ra
gm cc thnh phn ch yu nh sau:
- Hp cht bn nh cc parafin dng mch thng, mch nhnh.
- Cc naphten c t nht 2 vng chim khong 73% - 76%.
- Cc olefin chim khong 5 7%.
- Hm lng aromatic chim khong t 10 15%.
- Hm lng cn bn, cc hp cht peoxit
4.1.2. Tc hi ca du nhn thi
Cc hp cht mi sinh ra nh cc hp cht mang tnh axit khng tan
trong du s thc y s oxy ho, mi mn, n mn khi xe hot ng
nhit cao. Do s ph v thit b, ng c, gy h hng sau mt thi gian
s dng.
Cc loi cn sinh ra khng nhng lm cho du gim phm cht vn c
ca n m cn gy tc hi i vi ng c. Khi ng c hot ng nhit
thp, qung ng ngn cc loi cn bm dnh trn b mt chi tit ng c s
thc y s n mn v h hng ca ng c thm ch c th lm kt hay
khng lm vic ca cc cm chi tit ng c. Cc cn rn c nh hng ti
qu trnh chy ca nhin liu. N c th gy hin tng chy sm dn ti
hng pittng. Mt khc n cn lm tng yu cu v tr s octan ca nhin liu.
Vic to cn cn c th lm tc nghn ng du v khin cho qu trnh bi
trn khng . V vy, du nhn sau mt thi gian s dng cn c thay mi
nhm bo v v m bo cho ng c lm vic an ton.
Tuy nhin, vic thay mi du li t ra mt vn l s dng hoc tn
thu du nhn thi sao cho hu hiu m khng nh hng n mi trng. V
thnh phn ca du nhn ch yu l cc Hidrocacbon, chng rt bn v c
kh nng to mng rt mng trn mt nc bng cch to ra cc dng nh
tng. S nguy hi ca du thi i vi mi trng c th xem xt trn mt
s kha cnh c th sau:

25

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

- Tc hi i vi ngun t: i vi t nhim du nhn thi, du nhn

to mt lp mng bm xung quanh cc ht t lm cho t khng c kh nng
trao i cht, nc vi mi trng bn ngoi. Mt khc, cc mng du ny rt
bn, kh b phn hy v c mi kh chu nn cc loi ng thc vt khng th
sng v pht trin c trong cc mi trng t b nhim du thi ni
chung v cc hp cht hidrocacbon ni chung. Ngoi ra, du nhn thi c
cha cc axt, hoc cc hp cht c tnh axt cn c th phn ng vi cht
khong trong t to cc loi kt ta. V vy, khi t b nhim du, t s
b bin cht, khng cn canh tc hoc gi tr s dng c na.
+ Tc hi i vi ngun nc: Du nhn thi c khi lng ring nh
hn nc, khng tan trong nc nn s ni trn mt nc, gy nhim mi
trng nc. Mt trong nhng kh nng siu vit ca du l c th to c
cc mng du rt mng ni trn b mt nc, iu ny s dn n qu trnh
ngn cho oxi khng kh tip xc hoc trao i vi mi trng bn ngoi. V
vy, cc ng thc vt trong mi trng nc cng khng th pht trin do
thiu mt lng oxi cung cp t bn ngoi. Nu hm lng du trong nc
nhiu, trong nc s xut hin cc dng nh tng du trong nc hoc nc
trong du, gy nhim mi trng nc. nu vo ngun nc s gy
nhim ngun nc.
- Tc hi i vi con ngi: Du nhn thi gy tc hi i vi con
ngi ch yu thng qua cc ngun nh: nhim mi trng t, mi trng
nc v mi trng khng kh. Mt trong nhng ngun gy tc hi chnh i
vi sc khe con ngi l khng kh. Nu ngi ht phi khng kh nhim hi
du hoc thng xuyn lm vic vi mi trng c hm lng hi du cao s
dn n mt s bnh v h hp, tim mch, mu, thn kinh hay thm ch gy
t vong.
4.1.3. Tnh hnh thu gom v ti ch du nhn thi
Du nhn c s dng trong hu ht tt c cc loi my mc phc v
cho cc ngnh v trong cc hot ng phc v i sng ca con ngi. Tuy
nhin, theo cch phn loi chung th du nhn c phn lm 2 loi chnh l
du ng c v du cng nghip.

26

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Trn th gii, nhu cu s dng cng nh sn xut khong 50 triu tn

du bi trn, cn Vit Nam con s ny l khong 270.000 tn. Tuy nhin,
cng vi s pht trin kinh t v cc ngnh cng nghip, nhu cu s dng
hng nm tng thm khong 10 - 15%. Nhu cu s dng cc loi cht bi trn
Vit Nam c nh gi c bn qua biu hnh 4.1:

Hnh 4.1: Biu phn b nhu cu s dng cc cht bi trn Vit Nam
V vy, cng vi nhu cu s dng cc loi cht bi trn, hng nm
lng du bi trn thi ra sau mt thi gian s dng l tng t nh trn.
Do nhng nm trc y, lut bo v mi trng Vit Nam cha
c xit cht, do vy cc cht bi trn sau thi gian s dng, thi ra c s
dng vo nhiu mc ch khc nhau. Chng c s dng ch yu vo cc
mc ch nh t l, trng khun vt liu... Mt s h kinh doanh t nhn
tin hnh thu gom v ti ch li nhm loi b cc cn bn, tp cht, mu, mi
v b sung thm du gc, ph gia nhm sn xut li du ng c v thu hi
mt s sn phm nng hn. Tuy nhin, cht lng du bi trn ti ch rt
nhanh gim phm cp cht lng, khng p ng c yu cu cng ngy
cng kht khe ca cc loi ng c.
Th trng tiu th cc loi du bi trn tri rng khp c nc v tp
trung ch yu cc thnh ph, cc khu cng nghip, cc khu khai thc
khong sn nh khai thc than, , qung v khu tp trung nhiu mng li
giao thng ng thy Trc , cc khu tiu th ch c gom li nu
lng s dng nhiu v c bn ra th trng cho cc h thu gom hoc s
dng vo cc mc ch khc. Vic thu gom ny rt ba bi, khng tp trung
27

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

cng nh khng c cc bin php an ton v hu hiu. Chnh v vy m vic

vng vi ra mi trng l rt ln. Mt khc, thc ca ngi s dng
cn thp, s hiu bit v tc hi ca vic du thi ra mi trng nn vic
nhim du vi mi trng cng trm trng hn.
Vi nhng nh hng v tc hi to ln ca du thi, nm 2007 Chnh
ph, B khoa hc mi trng, B cng an quy du nhn thi vo mt trong
nhng cht thi nguy hi hng u i vi mi trng. Chnh ph v cc b
thnh lp cc ban, b phn chuyn gim st v qun l cc loi cht thi
nguy hi ny. Chnh v vy, lng du thi tn cha ng v cha c bin
php x l hu hiu rt ln.
Trn th gii cng nh Vit Nam, t nhng th k 19 ngi ta
quan tm rt nhiu n cc loi du thi ny. c rt nhiu nghin cu
nhm ti s dng ngun cht thi ny. Tuy nhin, cht lng ti sinh thng
khng p ng c yu cu hoc gi thnh ti sinh qu cao, i hi cng
ngh phc tp l nhng cn tr p dng cc nghin cu trn vo thc tin.
Cc phng php nghin cu chnh ch yu tp trung vo vic ti sinh sn
xut li du bi trn. Song do bn cht ha hc trong thnh phn ca du
b oxi ha nn, b b mch nn ch sau mt thi gian ngn s dng, cht lng
sn phm gim rt nhanh.
Trong thi gian gn y, gi du m lin tc tng nhanh v t thc tin
l du m khng phi v hn v khng ti sinh c. Bn cnh , nhu cu s
dng cc loi nhin liu tng cao. Cc nh khoa hc trn th gii tp trung
vo nghin cu cc phng php ti sinh du nhn thi sn xut cc loi
nhin liu, trong hng nghin cu sn xut nhin liu diesel c bit c
ch trng.
Ti Vit Nam, khong 10 nm tr li y, c rt nhiu c s sn xut trong
nc p dng thnh cng m hnh ti ch du nhn thi thnh nhin liu
diesel, song cht lng ti ch nhn chung cha t c cc phm cht, cht
lng cn thit v cc c s ny ch yu ti ch theo phng php kinh
nghim hoc cng ngh n gin. Bn cht ca cc phng php ny l
crcking b mch cacbon m cha c cc phng php x l mu v mi sn
phm. Cng ngh ny ch yu gm mt s thit b chnh sau:
- Ni chng ct.
28

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

- H thng x l tch nc.

- H thng sinh hn ngng lm lnh, ngng t.
- H thng tch cn, tp cht.
- H thng tinh ch du.
- H thng x l kh v thu hi kh.
4.2. X l s b du nhn thi cho qu trnh ti ch thnh nhin liu
diesel
4.2.1. Chun b nguyn liu
Du nhn thi c s dng sn xut du diesel trong qu trnh
nghin cu ca n c ly t hai ngun chnh l: Du nhn thi ca cc
loi ng c diesel cc m than khu vc Qung Ninh v du ng c xng
ti cc ca hng sa cha xe my khu vc H Ni. Cc loi du thi ny
thng nhim mt lng ln cc cn bn, nc, nh tng do vy cn phi
x l s b trc khi em i ti ch.
Cc ch tiu ha l c bn ca 2 mu du thi c s dng trong qu
trnh th nghim c ch ra trong bng 4.1.
Quy c: Mu du th nghim c thu gom ti vng m Qung Ninh
v H Ni c ln lt k hiu l: MDT-01 v MDT-02.
Bng 4.1: Ch tiu ha l mu du thi s dng trong th nghim
Ch tiu ha l
T trng 150C
nht 1000C
Hm lng tro (%)
Chp chy cc h, 0C
Hm lng lu hunh, %
Hm lng nc, %

Phng php
th nghim
ASTM D1298
ASTM D445
ASTM D847
ASTM D92
ASTM D129
ASTM D95

MDT-01

MDT-02

Tiu chun

0,905
9,0
2,25
155
1,67
2

0,878
10,8
1,8
147
1,63
0,8

0,88 0,90
13 21,5
200 220
0,25 0,5
0 0,05

T bng phn tch ch tiu ha l 4.1 ta d dng nhn thy: cc ch tiu

ha l ca mu MDT-01 u cao hn MDT-02. iu ny theo tc gi c mt
s nguyn nhn sau:
- Mu MDT-01 ch yu l du nhn ng c s dng cho cc loi ng
c du c ti trng nng, tc chm (cc loi xe vn ti s dng trn cc m
than khu vc Qung Ninh). MDT-02 ch yu l du nhn thi t cc loi
29

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

ng c xng c tc nhanh, ti trng nh. iu ny th hin r cc ch

tiu nh t trng, hm lng tro, hm lng lu hunh, nhit bt chy
- Vic thu gom, tn cha, vn chuyn v bo qun l khng c tt.
V vy cc ch tiu nh: hm lng tro, hm lng nc MDT-01 cao hn
hn MDT-02.
4.2.2. Loi cc tp cht c hc
Do trong qu trnh s dng du thi c sn nhng cn bn nh: cn
cacbon, tp cht cc ht kim loi, cc cn nha, cn do qu trnh chy khng
ht ca nhin liu hay ca du Mt khc cc cn bn ny cn c th b ln
t bn ngoi vo trong du nh nc, bi bn. Mt trong nhng l do c bit
hn c l lng cn bn ln vo du thi trong qu trnh thu gom, vn chuyn
v tn cha.. Cc phng php c s dng loi b cc tp cht c hc
ny bao gm:
Phng php ng t
y l mt phn hp thnh qu trnh cng ngh ti sinh du nhn thi
m c s ca n da trn nguyn l s t ng t ca cc ht nh thnh cc
ht ln hn sau cc ht ln hn li ng t vi nhau to thnh kt ta xp
v lng xung y.
Nh nu phn ph gia ty ra - phn tn cc ht sinh ra trong qu
trnh hot ng ca ng c di tc dng ca ph gia ny s khng kt t
thnh khi xp m ch l lng trong du. V th khi dng cc cht ng t s
c tc dng ng t c cc ht cn bn nhm tch chng ra khi du nhn
thi.
Cc tc nhn gy ng t thng l cc cht ty ra tng hp, cc cht
hot ng b mt lm ng t bao gm cc loi sau:
+ Cc cht in ly nh: Na2CO3, Na3PO4.
+ Cc cht in ly hu c.
+ Cht hot ng b mt.
+ Cc keo hot tnh b mt v cc phn ng kt hp cc phn t ho
nc.
Khi ti sinh du nhn thi, cc cht in ly loi Na 2CO3, Na3PO4,
Na2SiO3 (thu tinh lng) c s dng rng ri nht lm cht ng t. Ngoi

30

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

ra H2SO4 m c 93 98 % cng c dng lm cht ng t rt c hiu

qu.
Phng php lc tch
C s ca phng php ny l s phn chia h nhiu pha bng cch
dng cc vch ngn rng, xp. Mc ch ng dng ca phng php ny i
vi vic ti sinh du nhn thi l phn ring th vn, cn bn hay cc kt
ta ra khi du.
Thng thng ngi ta hay lc du nhn c lm sch trn cc bnh
lc ca my ti sinh du nhn thi v trn cc thit b lc ring bng bm cht
lng.
Cc loi vt liu lc bao gm:
- Loi vt liu c mao dn nh hn ng knh trung bnh ca cc ht
c gi li nh: cactng, vi dy,.
- Loi vt liu c cc rnh, c mao dn ln hn ng knh trung bnh
ca cc ht c gi li nh: bng, si aming, len, d
- Vt liu m lc u lc c rnh ca n ln hn ng knh trung bnh
ca cc ht c tch ra, nhng trong thi gian lc cng v sau lp cn cng
dy v ng vai tr tch lc cng tt nh: li kim loi hoc thu tinh xp.
Nh vy, y l mt qu trnh phc tp. Nhc im ca qu trnh l
sau mt thi gian cc l ca vch ngn lc b bt kn bi cc tp cht c hc
cng vi cc sn phm nhit phn du trng thi phn tn lm gim hiu
sut lc thm ch qu trnh khng th xy ra c.
4.2.3. Loi nc
Trong qu trnh s dng, cng nh khi c thi ra ngoi do tn
cha v vn chuyn du thi ln nc nn cn phi loi b trc khi c a
vo bnh cracking. Cc mu c gia nhit t 110 - 1300C, trong thi gian 2
gi ui ht lng nc ln trong du.
4.3. Qu trnh cracking du thi
Du nhn thi sau khi c x l s b c s dng lm nguyn liu
cho qu trnh cracking du nhn thi nhm thu c sn phm diesel. Th
tch cc mu MDT-01 v MDT-02 c tin hnh cracking l 1lt.
31

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

S ca qu trnh cracking mu du thi c b tr nh trn hnh v

4.2.

Hnh 4.2: S cracking du nhn thi

1- Van np nguyn liu.
2- ng h o p sut ca ni chng.
3- Van x khi p sut t mc 2atm.
4- Sinh hn.
5- Bnh ng sn phm.
6- Gi sinh hn.
7- ai gia nhit bng in.
8- My khuy t.
9- ng h o nhit ca ni chng.
10- Ni chng ct sn phm.
Sau khi np liu, ni phn ng c ra nhit bng tm nhit bi dng
in 220 V. Qu trnh gia nhit cho mu c khng ch khong 10 0C/pht
cho giai on u v 20C/pht cho giai on gn vi nhit si ca mu du
thi. Trong qua trnh gia nhit van 3 ng, khi p sut trong ni t ti 2 atm
nh quan st ng h th bt u m van x 3. Sn phm i ra khi ni chng
c ngng t qua sinh hn 4, cc kh sinh ra trong qu trnh cracking c

32

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

thot ra ti bnh hng sn phm 5. Nhit craking trong bnh chng ct

khong 450 0C, thi gian l 2 gi.
4.3.1. Qu trnh cracking nhit
Vi th tch du nhn thi sau khi x l s b: V= 1(lt) c a vo
bnh cracking qua cng np liu. Qu trnh cracking din ra trong khong thi
gian: t = 1gi 35 pht.
Quy c: Qu trnh cracking nhit tng ng vi cc mu MDT-01 v
MDT-02 l MDT-01N v MDT-02N.
Bng 4.2: Kt qu th tch sn phm thu c ti cc nhit khc
nhau trong qu trnh cracking nhit
Th tch sn
phm, ml

Nhit , 0C
MDT-01N

Nhit , 0C
MDT-02N

Th tch sn
phm, ml

Nhit , 0C
MDT-01N

Nhit , 0C
MDT-02N

25
50
75
100
125
150
175
200
225
250
275
300
325
350

355
410
420
432
438
440
443
447
449
450
452
452
453
454

340
402
415
428
433
435
438
439
440
442
444
445
447
448

425
450
475
500
525
550
575
600
625
650
675
700
725
750

455
456
456
456
357
456
457
457
457
457
457
459
460
461

450
451
451
451
451
451
451
451
451
451
452
452
452
452

375
400

456
456

449
450

875
800

461
461

452
452

Sn phm thu c gm:

Vdiesel
= 800 ml
Vcn
= 95 ml
Vkh thot ra = 105 ml

33

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

4.3.2. Qu trnh cracking du thi dng xc tc NaOH

Qu trnh craking xc tc s dng NaOH cho n nay cha c c s r
rng i vi qu trnh xc tc kim. Tuy nhin, cc c s sn xut t lu vn
hay s dng kim ng vau tr nh xc tc trong qu trnh craking du nhn
thi. Theo tc gi, khi s dng NaOH trong iu kin chng nhit cao th
NaOH ng cc vai tr ch yu sau:
- Xc tc
- Ht nc
- Trung ha cc sn phm sinh ra mang tnh axt sinh ra trong
qu trnh phn hy cc hp cht ca du nhn thi.
iu kin tin hnh cracking du thi s dng hm lng 0,4% NaOH
98%. Thi gian phn ng cracking dng xc tc NaOH : t = 1gi 45pht
Kt qu thu c trong qu trnh craking mu s dng xc tc NOH
c a ra bng 4.3:
Quy c: Qu trnh cracking s dng NaOH tng ng vi cc mu
MDT-01 v MDT-02 l MDT-01Na v MDT-02Na.
Bng 4.3: Kt qu th tch sn phm thu c ti cc nhit khc
nhau trong qu trnh cracking nhit
Th tch sn
phm, ml

Nhit , 0C
MDT-01Na

Nhit , 0C
MDT-02Na

Th tch sn
phm, ml

Nhit , 0C
MDT-01Na

Nhit , 0C
MDT-02Na

50
75
100
125
150
175
200
225
250
275
300
325
350
375
400
425

327
402
426
437
436
439
441
442
445
445
446
447
449
450
450
452

320
403
424
435
435
436
438
440
441
443
444
445
447
448
449
450

450
475
500
525
550
575
600
625
650
675
700
725
750
775
800
825

452
452
452
453
452
453
453
453
454
456
457
457
459
458
459
459

450
451
451
451
451
451
451
451
451
451
452
452
452
452
452
452

34

 n chuyn ngnh

Sn phm thu c gm:

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Vdiesel = 825ml
Vkh = 80 ml
Vcn = 95ml

4.3.3. Qu trnh cracking du thi dng xc tc H2SO4

Xc tc tm hot ng l axit tc gi la chn trong qu trnh th
nghim l H2SO4 93 98%, lng axit c s dng l 0,5% th tch. L do
la chn H2SO4 da trn mt s u - nhc im so vi xc tc c tm hot
tnh axit dng Bronsted v Lewis l:
u im: Th hin hot tnh axit tt trong mi trng du nhn
thi c nhiu cc hp cht d nguyn t, cn bn d gy ng c
xc tc.
Nhc im: n mn thit b th nghim.
Qu trnh th nghim s dng xc tc l axit c tin hnh ti xng
ti ch du thi Cng ty TNHH ti sinh TCN, Cm Ph - Qung Ninh.
Thng s c bn ca mu th nghim (Quy c MDT-01A) nh sau:
- Th tch mu craking: 3000 lt
- Nhit ly mu: 3200C
- Nhit kt thc ly mu: 4500C
- Th tch Vdiesel = 82%
- Th tch cn Vcn = 10%
- Th tch kh Vkh = 8%
4.4. Tinh ch sn phm Diesel ca qu trnh cracking du thi
4.4.1. Chng ct phn on thu diesel tinh khit
Sn phm ca qu trnh cracking du nhn thi l hn hp ngoi thnh
phn chnh l diesel cn cha cc sn phm nh khc nh naptha, xng v
nc. thu c phn on diesel th ta phi tin hnh chng ct phn on
loi b cc phn nh ln, nc trong sn phm thu c. Sn phm lng c
phn tch nh thit b chng ct theo s sau:

35

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Hnh 4.3: S th nghim chng ct ui cc cu t nh v nc ln

trong sn phm cracking du nhn thi
1. Bnh chng
4. Hp sinh hn

2. Nhit k 4000C 3. ng sinh hn

5. ng lng
6. Hp chn gi 7. Bp gia nhit

Qu trnh chng ct c tin hnh nhit thp hn 170 0C trong

thi gian 2 gi. Kt qu ca qu trnh c ch ra bng 4.4
Bng 4.4: Th tch cu t nh v nc ln trong sn phm ca qu trnh
cracking du nhn thi
Mu

MDT-01N

MDT-02N

MDT-01Na

MDT-02Na

MDT-01A

Th tch cc cu t
nh v nc, %

4.4.2. Phng php hp ph bng st trng kh mu v mi sn phm

diesel
C s ca phng php:
C s ca phng php ny l dng cht hp ph thu ht cc cht
linh ng nh: kh, lng, ion... trn b mt ca n. Trong thc t th thu
c diesel sch th cng c thc hin bng cch cho tip xc v lc qua
cht hp ph.
Cc cht hp ph c s dng l: than hot tnh, silicagen, Al2O3 v
t st trng...
Cc yu t nh hng n hiu sut hp th:

36

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

C th k ti l: B mt tip xc gia cht hp ph v cht b hp

ph, kch thc v hnh dng ca mao qun, kch thc v cu trc hnh dng
ca cht c hp ph, nhit , thi gian tip xc, lng cht hp ph
i vi qu trnh tinh ch Diesel ny cht hp ph c s dng l st
trng.
Qua nhn xt ban u nguyn nhn dn ti mu ca du b thm v
ti dn mu khi lu l do c cc hp cht oxit ca Nit. Cn nguyn nhn
gy ra mi l do c cc hp cht ca lu hunh. Nn khi c x l bng t
st trng cht lng ca diesel c ci thin mt cch ng k.
C ch ca qu trnh:
Khi x l mu v mi th st trng c sy kh nhit khong
1100C, trong t sy khong 6 gi ui ht nc trnh trng hp cc phn
t nc chim ch trong mao qun cht hp ph. t st trng sau khi c
x l s b s c nn mt lp dy khong 20-25mm vo trong phu lc ca
thit b ht chn khng. Sn phm thu c ca qu trnh lc l diesel c
ci thin: mu ti 80% v mi ti 90% so vi diesel tiu chun.

Hnh 4.4: Mu ca sn phm cracking du nhn thi mu DNT-01A

37

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Hnh 4.5: Qu trnh x l mu ca sn phm cracking du nhn thi mu

DNT-01A qua cc ln lc (tnh t tri sang)

Hnh 4.6: Qu trnh x l mu ca sn phm cracking du nhn thi mu

DNT-02Na qua cc ln lc 1

38

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Hnh 4.7: Qu trnh x l mu ca sn phm cracking du nhn thi mu

DNT-02Na qua cc ln lc 2
4.4.3. Ti u cht hp ph cho qu trnh tinh ch sn phm
Cht hp ph st trng c nhiu u im nh: r tin, sn c, c kh
nng hp ph cao Thnh phn ca n cha ch yu l Al 2(SiO3), mt t
FeSiO3 v mt t kim loi kim, kim th. Cng thc ca t st thng c
biu din di dng: xAl2O3.ySiO2.zMe2O.tH2O trong Me l kim loi kim
nh Na, K.
Mc d, cht hp ph l st trng d tm v gi thnh r nhng xt
v hiu qu kinh t ca c mt qu trnh thi vic ti u cht hp ph l rt cn
thit. N khng nhng lm tit kim chi ph sn xut m cn tn dng c
ti a kh nng hp ph ca st trng.
Qu trnh lc c tin hnh trong phu lc c gn ht chn khng
tng kh nng chy ca cht lng. ng knh phu lc chn khng l: 90
mm, chiu cao phu lc l 100 mm.
Cc thng s c bn ca qu trnh lc s dng t st nh bng 4.5
Bng 4.5: S ln lc t yu cu v mu v mi so vi sn phm diesel
thng phm:
39

 n chuyn ngnh
Mu

Ln lc

Trng i hc Bch Khoa H Ni

MDT-01N

MDT-02N

MDT-01Na

MDT-02Na

MDT-01A

4.5. Kho st cc ch tiu du diesel thu c sau khi tinh ch :

4.5.1 Cc phng php o ch tiu :
- nht ng hc 40 0C ( cSt ) : Phng php th ASTM-D445.
Phng php ny dng xc nh nht ca cc sn phm du m lng v
cc loi du bi trn. Phng php o nh sau:+ Np vo nht k mt lng
du thch hp+ n nh nhit ti mt nhit nht nh ( 40oC v
100oC) trong bnh n nhit trong mt thi gian cho php (30 pht)
+ o thi gian chy ca mt lng du trn t mt vch ny n mt vch
khc ca dng c o. Nh c hng s mao qun ca dng c o k m ta c th
o thi gian v tnh chuyn i t thi gian chy thnh nht ng hc ca
mu du cn o.
= k.t
- Khi lng ring 150C, Kg/l : Phng php t ASTM-D1298.
Phng php ny c o nh sau :
+ Ly mt n v th tch nht nh ri cn ly khi lng th tch .
+ T s gia khi lng v th tch ca cng 1 n v cht lng chnh l
khi lng ring.
- Nhit chp chy cc kn, 0C : Phng php th ASTM-D92.
Phng php ASTM D92 c thc hin nh sau:
+ Cho mt lng du theo mc cho php, t my o nhit chp chy, ni
my vi dng kh ga, sau chnh ngn la c ng knh 3,2 4,8mmm v
iu chnh nhit ca mu sao cho t 140C 17oC/ pht. Khi nhit ca
mu thp hn im chp chy d on khong 560C gim tc xung cn 5
6oC/pht cho n khi nhit d on xung cn 28oC th gim xung
2oC/pht. C th cho n khi pht hin v kt thc im chp chy. l kt
qu ca im chp chy.
-Hm lng nc, % : Phng php th D95.
Phng php c tin hnh nh sau:
+ Ly 100ml mu du cho vo bnh 500ml y trn, thm vi vin bt, cho
thm khong 100ml dung mi (xng cng nghip).

40

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

+Sau , lp sinh hn hi lu v gia nhit y bnh sao cho tc nh git

2 -5 git/s, c th cho n khi th tch nc tch ra khng thay i trong vng
5 pht l kt thc.
+ Kt qu l c s ml nc tch ra nhn 100 ri chia cho s ml mu ban u
ta c % nc hoc ppm nc trong mu o.
- Hm lng tro, % : Phng php th ASTM-D482.
Phng php c tin hnh nh sau :
+ Ly mt lng mu thch hp sao cho c lng tro khng qu 20 mg. Khi
lng chn nung m1, cho mu vo chn nung cn chnh xc ti 0,1 mg c
c khi lng mu w . un nng mu trn bp in mu chy vi tc
thch hp, trnh gy trn mu.
+ Sau , mu li c em vo l nung 775 25 0C cho ti khi tt c cc
cn bin mt. ngui mu trong bnh ht m, sau cn chnh xc ti 0,1
mg. Tip tc nung chn mu 20-30 pht cng 775 25 0C, ngui ri cn
li. Tin hnh lp li ti khi kt qu 2 ln o lin tip khng sai qu 0,5 mg ta
c khi lng chn tro l m2.
+ Hm lng tro ( % ) = 100( m2 m1 )/ w.
- Hm lng lu hunh, % : Phng php th ASTM-D129.
Phng php ny ni chung c p dng xc nh tng hm lng lu
hunh trong mi loi du vi iu kin hm lng lu hunh t nht l 1%.
Nguyn tc ca quy trnh : bt tia la in t chy mt lng nh mu
trong mi trng oxy p sut cao. Sn phm chy c thu li, lu hunh
dng kt ta bari sunfat v c em cn.
- Thnh phn ct : Phng php th ASTM-D86.
Phng php c tin hnh nh sau:
Cho mu vo bnh chng ct Engler v gia nhit t t (tc gia nhit ph
thuc vo tng loi sn phm chng, khong 4 n 5 ml sn phm trong 1
pht). Khi c git cht lng u tin ri xung bnh hng th nhit si lc
l Tsi u, tip theo ghi li nhit ng vi: 10, 20, 30,,90%V. n
khi no ct thu ngn trong nhit k t cc i tt xung t ngt th l
Tsi cui.
- Ch s cetan : Phng php th ASTM-D976.
Cng thc tnh ch s cetan theo phng php ASTM-D976 nh sau :
41

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

+ Cng thc 1 :
CI = 420,34 + 0,016.G2 + 0,192.G.logM + 65,01(logM)2 0,0001809.M2
+ Cng thc 2 :
CI = 454,74 1641,416.D + 774,74.D2 0,554.B + 97,803.(logB2)
Trong :
G : T trng M ( c xc nh theo ASTM-D1298 ).
M : Nhit si trung bnh ca DO, 0F.
CI : Ch s cetan.
D : T trng 15 0C, g/ml ( xc nh theo ASTM-D1298 ).
B : im ct 50%, 0C ( xc nh theo ASTM-D86 ).

(Nghin cu phn nh du xem c trong phn chng

Diesel cha, nu cha th b sung, c ri th b qua)
4.5.2 Kt qu phn tch
Mu sau khi x l t cc tiu chun v mu v mi c em phn
tch cht lng ti Phng th nghim Cng ty c phn pht trin ph gia v
sn phm du m APP.
Bng 4.6: Ch tiu phn tch mu diesel thu c bng phng php
cracking du nhn thi
Tn ch tiu

- nht ng hc 400C, cSt

- Khi lng ring 150C, Kg/l
- Nhit chp chy cc kn, 0C
- Hm lng nc, %
- Hm lng tro, %
- Hm lng lu hunh, %
- Ch s cetan
- Thnh phn ct : 0C
+ 50% V
+ 90% V

Phng php MDT-02Na MDT-01A

ASTM-D445
ASTM-D1298
ASTM-D92
ASTM-D95
ASTM-D482
ASTM-D129
ASTM-D976
ASTM-D86

42

5.32
0.8468
42
Vt
0.135
0.181
42

7.25
0.8513
56
Vt
0.132
0.214
57

241
389

339
368

 n chuyn ngnh

Trng i hc Bch Khoa H Ni

Nhn xt: Da vo bng kt qu phn tch cc ch tiu ha l c bn

ca diesel thu c t vic cracking du nhn thi ta nhn thy:
- Cc ch tiu ha l u xp x t cc tiu chun Diesel thng phm
- i vi mu MDT-02Na c ch s Cetan v nhit bt chy thp
hn so vi tiu chun.
- i vi mu MDT-01A c nht ng hc cao hn so vi tiu
chun.
- C hai mu u c hm lng tro cao.

43