K THUT CHN NUI D

I. GING
Cn c vo ngoi
hnh, kh nng sn xut v
hng s dng, c th phn
loi n d nc ta thnh 2
ging: D c (d a
phng) v d bch tho.
1. D c (d a
phng)
C mu lng khng
thun nht, a s c mu
lng vng, nu en hoc v
trng. u nh, chn thp,
bng to, mnh ngn.
Tm vc nh, con
c trng thnh 40 - 44 kg, con ci 25 - 32 kg/con. D ci cho sa thp ch t 350 370 gam sa/con/ngy; chu k vt sa 90 - 105 ngy. D c nui chn th thnh
n, thc n l c, l thin nhin; d c nui ly tht l chnh.
2. D Bch Tho
Hin lnh, t ph hoa mu, n tp, nng sut cho tht, cho sa cao. Tm vc
cao, u di, c sng hoc khng, 60% d c mu lng en, s cn li c mu en
m trng, trng nu, hoc vng.
D sinh sn nhanh, tui phi ging ln u 7 - 8 thng (trng lng
19 - 20 kg) .T la th 2 tr i 2 con, d s sinh nng 1,9 - 2,5 kg/con. D Bch
Tho nui ly sa cho 0,8 1 kg sa/ngy/con, gp 2 - 3 ln d c.
Tuyn chn v phi ging:
1. Chn d c ging: Khe mnh, hng hi, khung xng pht trin, c quan
sinh dc pht trin, khng c khuyt tt. Nn chn d c trong la sinh i, tinh
dch phi c phm cht tt.
D trng thnh sinh dc rt sm (7 - 8 thng tui), t l c ci: 1/40 i vi
ging d chuyn tht. Nu phi ging theo ma th nn s dng 3 n 4 d c cho

100 d ci. Khng dng d c C a phng lm ging, nn chn c ging l d

Bch tho hoc d ngoi lai c tm vc to.
2. Chn d ci ging: D ci ging nn chn t la sinh i.
+ D tht
Thn trn, cha nhiu tht, vai n rng, mng i pht trin, bn chn thng,
lng ngc pht trin, bng trn. n con c u th lai cao, cho tht tt, d ci m
nn c mu lai chuyn tht.
+ D sa
Cn c vo sn lng sa, tui sinh la u, bu v vi cc nm v pht trin
chn. D ci c dng thanh, khng mp, vng ngc pht trin, vai rng v bng to,
trn. Chn thng vi cc khp, c cu trc chc chn. D ci phi hin lnh, d dy,
d qun l khi vt sa, cho n
Chu k sinh dc ca d ci trung bnh l 21 ngy. Nn phi ging khi trng
lng t 60% con trng thnh (khong 12 - 14 thng tui). D sinh c 3 la/2
nm. Nu c y thc n, d ci ln ging li khong 34 n 61 ngy. Nu b vim
nhim ng sinh dc, phi ch n chu k sau. Ngoi ra thi gian th chung n vi
d c cng lm gia tng t l u thai ca d ci. V ma v sinh sn, cc ging d
nhit i ln ging quanh nm, cc ging d n i khi a vo vng nhit i cn
c thi gian thch nghi, nht l cc d ci. Khng c phi ging cn huyt (cha m
hoc anh em cng th h).
II. K THUT CHN NUI
1. Cc phng thc chn nui d gia nh
- Nui d thm canh: nu nui d ly sa hoc kim dng sa, tht, nht l
nhng ni khng c iu kin chn th. D c nui nht trong chung hon ton.
- Nui d bn thm canh: D c
nui theo kiu chn dt hoc ct buc lun
phin khu vc quanh nh, hoc nui nht
kt hp vi chn th.
- Nui d qung canh: c p dng
vi nhng ni c din tch t rng ri. D
c nui th han ton, chng t tm kim
v chn lc thc n t nhin v a dng.
2. Chung tri nui d
Hu ht nc ta u xy chung sn
nui d.

Hnh 1: Chung nui d

+ Hng ro: Dng li lm hng ro nh li B40, cao 1,50 - 1,60 m, ro

khong sn chung quanh chung d vn ng, tm nng, trnh ph phch hoa
mu, cy ci .
+ Chung tri: Xy chung ni cao ro, thot nc, trnh gi la, phi c
mng c v mng ung nc cho d. Sn cao hn mt t d dn phn.Thng
thng din tch chung cho d t l 0,6 m2, d c ging 1,5 - 2,5 m2 v d ci nui
con l 2 m2 , din tch sn chi cho mi d c l 2 4 m2 v d hu b l 1,5 2 m2.
T l cht kh cao khi nui d trn nn t m.Vch chung bng song st, g hoc
li, mi bng tn, l hay ngi, nn c hai mi chung c thng thong. Nh
phi nm pha trn hng gi ca chung nhng khng xa qu d qun l.

Hnh 2: Kiu chung 1 dy c chia ngn

Hnh 3: Chung d v sn chi

3. Nui dng n d
D n c nhiu loi thc vt nh l cc loi cy g, cy bi v c, khang 80 83% lng thc n n ca d l t v l non.

Thc n xanh: c lng ty, c ch, mt s c h u nh dy u ma, u

stylo, l cy so a, l cy mt, l khoai m, l cy trm, keo u,.
Thc n th nh c, rm, thn cy bp, thi nh .
Thc n c qu: sn, khoai lang, b , chui, u ,
Thc n tinh hn hp:cm, go,bt sn,bt u nnh, r mt,

Ph phm cng nghip: b bia, b u ph, u xanh, c gi,

m bo nhu cu dinh dng, phi cung cp thm cht khong v sinh t trong
khu phn n ca d. Khi lng thc n kh ca d sa nhit i khong 4 - 5% th
trng, d tht khng qu 3% , phi c nc sch cho d sa hay d con ung, lng
nc ung bng 4 n 5 ln khi lng vt cht kh n vo.
S dng u r cho d nht l trn d c, d ci kh sa, d tht s mang li hiu
qu kinh t cao. U r thng c s dng mc 3% trong thc n tinh, tp cho d
n thc n c urea trong 3 - 5 ngy trnh s ng c. .
4. Nui dng, chm sc n d qua cc la tui
4.1. Nui dng, chm sc d s sinh n khi cai sa:
- Sau khi sinh, lau sch d con bng khn lng m, st trng cun rn cho d.
Cho d con b sa u sm hp th sm ngun khng th, c th dng bnh 1 lt
hay bnh sa tr em cho b b sa u, b phi b t nht 0,5 lt sa u trong 24 gi
u sau khi sinh. Tp d con ung sa trong thau nh sau vi ngy b bng bnh.
- Ba tun u cho d ung 0,9 - 1 lt sa/ 3 ln/ ngy, sau ung sa hai ln/
ngy. C th cai sa sau ba tun tui.
+ d tht: Khng nn cai sa d con tr hn ba thng tui. D tht con c
nui vi c phi ho v thc n khi u c 18 n 20% m th n khi d t 15
kg, sau dng thc n tng trng cha 15% m th.
+ Nui d sa: D con c nui bng sa 1lt/ ngy trong ba tun u. Tp
n cho d con lc 2 tun tui, kch thch d c pht trin, gip chng n nhiu thc n
th khi cho sa
+ D c ging: Nui d c con lm ging, cn cai sa tr hn, khong 6
thng tui d c t pht trin, d c sau ny c bng thon, d phi ging.
3.2. Nui dng, chm sc d c ging:
D c ging cn tng trng nhanh trong giai an cha thnh thc sinh dc.
Thiu dinh dng d c s trng thnh sinh dc chm, tnh hng v s lng tinh
trng gim. Bnh thng cn b sung 200 - 400g thc n tinh cho d c ging mi
ngy.
4.3. Nui dng d ci cho sa:
D ci t cn c nui dng tt tng trng nhanh v trng thnh sinh
dc sm. 3 - 4 tun trc khi sinh, cho n thc n tinh 100 200 g/ngy, tng dn
n 1 kg/ngy trc khi sanh. Sau khi sinh, tng lng thc n tinh, cho n 2 - 3
ba/ngy. 2 thng u cho sa, cho n thc n tinh vi t l 60 - 70% lng cht kh.

Hai thng trc khi sinh, cn phi cn sa chng bng cch tch d ra khi n cho
sa, cho n thc n th xu, bt lng nc ung v ngng vt sa. D ci kh sa,
mang thai 4 thng cho n c ha tho (c 9% m th )th nhu cu. Khng nn
cho d ci kh sa n nhiu c h u v c ny c nng calcium cao sau khi sinh
d b st sa.
Nui dng, chm sc d ci trc v sau khi sinh:

D ci qu mp thng ln ging bt thng hoc u nang bung trng hoc khi

d ci m phi b sung lng thc n tinh trong sut thi gian cho sa hay
nui con.
Thiu pht pho, ng, man gan, sinh t A hoc nhit nng hay v sinh km
cng nh hng n chu k sinh sn ca d.
Phi cn sa d ci 6 - 8 tun trc khi sinh, b sung thc n tinh, cha tr
vim v. Chng nga cc bnh : 8 - 10 tun trc v 4 tun sau khi sinh. Cho
d ci vn ng v cch xa cc d c. D ci sp bu v cng, bng sa,
dch nhn chy nhiu m mn, st mng. Cho c kh sch lt v chun b
.
Dng khn sch, mm lau nht cho d con, st trng cun rn bng cn, cho d
con b sa u. Sau sinh cho d ci n thc n tinh v vt phn na sa ca
mi bu v to ra s co tht t cung gip y nhau thai ra ngoi
K tn mu thng gp d ci b mp m trc v sau khi sinh. Bnh lm
gim n, co git, mt phn x, m mt v cht.
St sa do thc n trc khi sinh c nng can xi cao nh n nhiu cc loi
c h u.

Khai thc sa

V sinh khi vt sa: ra tay v dng c sch trc v sau khi vt. Lau sch, st
trng nm v, trnh sy st v sau khi vt sa.
C nh ngi vt, gi vt, gi yn tnh khi vt sa.
Thao tc vt sa nh nhng, u n, nhanh. Sau cng vut ht sa ng trn
nm v.
Vt sa 1-2 ln/ty lng sa m v s d con ra.
Lc sch sa mi vt, lm lnh sa cng nhanh cng tt vi khun khng
pht trin lm h sa.

Kh sng, gt mng v thin d c

Nn kh sng d con t 3 n 10 sau khi sinh bng cch t hay dng ha cht
trnh gy thng tch, lm gim din tch mng v phng tin vn
chuyn,...
Nn thin d c trc 10 tun tui.
Nn gt mng d d dng i ng, khong 3 - 4 ln/nm.

III. PHNG V TR BNH

(xem mt s bnh thng gp d)
PGS.TS. L ng nh, TS. inh Vn Bnh
n v thc hin: NXB Nng Nghip