H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

CHUYN V PHNG PHP N PH

M U : V tnh quan trng ca n ph trong gii ton nn ti quyt nh chia bi vit
ny ra lm 3 phn c bn:
(1) n ph da trn hm s
(2) n ngc
(3) n ph da trn quan h Tng_Hiu_Tch(*)
V cc bi tp a vo s mc t va phi n kh,thm ch l rt kh tng
s hp dn ca bi vit.
PHN A: n ph da trn hm s
Kin thc s b: (a) Phng php Ccan gii phng trnh bc 3( t kha
Cardon method for solving cubic equation )
S l kh th v nu chng ta th tm hiu mt cht v lch s pht trin ca pt bc 3:
Phc gii thut:
Nhn xt 1: Da vo khi nim gii hn suy ra mi pt bc 3 u c nghim l vic 1
pt bc 3 dng : tin n dng(m) v cng..
(2) S chuyn n: Mi pt bc 3 u quy v dng: thuc
cng thc lng
gic
.
Cho trng hp khng thuc
gi ti cng thc
vi ch l hm
Hypecbolic ca .
l hai hng s tha mn:
l phn tch c thnh tch ca
cc a thc con vi bc nh hn hoc bng 4,vic gii pt
c quy v vic
gii cc PT con.
Nhng thng th vic phn tch a thc da trn h s bt nh ch kh thi vi cc a
thc h s p v nghim cng p( tc l trong nghim ko cha cc cn bc 3,4 thm
ch l 5 ).
Nhng bn thn ti tng gp nhng phng trnh bc cao 5 thm ch l 7 hoc 8,9
vi nhng h s rt chn nhng li c nghim v cng l? Vy th nhng phng trnh
c to thnh nh th no? R rng l khng th da vo vic phn tch phng
trnh gc thnh tch ca cc hng t bc 1 c,iu ni thng ra l bt kh thi.
Do trong phn 1 ca chuyn ny ti s gii thiu ti cc bn nhng phng trnh
c to thnh bi cc n dng hm s.
A) Cc dng lng gic:
1) Trch thi Olympic 30-4 ln 7
Gii phng trnh:
nh vy d dn ti vic t n ph dng lng gic.
Tht vy: Xt
.
Do tp gi tr ca hm s:
nn ta c quyn t:
( vi thuc
cost khc 0 )ta c
thuc
m
u thuc
)
Nh vy PT cho c nghim khi du cc ng thc xy ra tc l:
hoc
.
1

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

3)Trch thi HSG ton quc bng A nm 1988

Gii phng trnh:
hoc
vi dng nn ngh ti n dng: khc
ca phng trnh
trn bng cch t
Hay l nm ngoi
nh vy ta c th t:
.
Do ta c quyn t: dng.
Vy Pt cho quy v:
dng
Xt hm s:
,qua bng bin thin ta suy ra
chnh l min ca hm
vi
Nhng
nn PT:
ch c nghim duy nht
,suy ra PT ban u cng
ch c nghim duy nht:
.
Bi tp ngh:
1)Gii phng trnh:
cho trc ln hn 1)
( Bi ny hi kh,gi cc bn s dng tnh tng ca hm sin hypecbolic )
Nh vy qua cc bi trn chng ta nh hnh c 1 lp PT bc cao hn 5 gii c
bng s chuyn n v dng Hypecbolic quy v pt bc 2 .
==============
Phng php suy bin n ngc
Th no l suy bin n ngc
C th ni vn tt v suy bin n ngc nh sau:
T phng trnh ban u:
( k l
u dng ) ta c
phng trnh (1) tng ng vi:
d thy:
ch c nghim duy nht.
M
l nghim nn kt lun,nghim duy nht ca pt cho l
Nh vy qua cc bi tp trn c l cc bn t nhiu quen vi cc phng trnh dng
ny ri phi khng? Di y l mt s bi tp tng i hay ti mun gii thiu ti
cc bn:
1) Gii phng trnh:
2) Gii phng trnh:

3) Gii phng trnh:

4)Gii phng trnh:

2

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

( n ngc vi hm siu vit )

5)Gii phng trnh:
==============
N PH DA TRN QUAN H TNG HIU TCH
Th no l n ph da trn quan h tng hiu tch.Minh ha hay nht c l l thng qua
cc v d c th di y:
1)Gii phng trnh:
( Lc trch 30-4 ln 5 )
Li gii:
Nhn xt:
Mt khc:
t:
v
lu c u,v dng
Nh vy phng trnh cho quy v phng trnh thun nht theo u v v nh sau:
(*)
Gii (*) kt hp vi u,v dng ta c:
Hay l:
tc l
Vy x=1 l nghim duy nht
2)Gii phng trnh:
Li gii:
Xt iu kin:
Mt khc:

hoc

V d c VP bng:

( T kim tra )

Nh vy nu t:

ta c phng trnh cho tng ng vi:

Bnh phng c hai v ta c:

hay l :
Gii ra ta c:
( d dng loi do

elta <0 )
3

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

Hoc
hay l
Gii ra ta c nghim l:
hoc l

C l l khng c g qu nhiu ni v lp cc bi ton ging nh 2 bi trn,nn tng

c bn ca n l s quy i phng trnh ban u tr v cc phng trnh thun nht
c bn,qua quy v cc phng trnh bc thp hn 5 ( tc l gii c )
Bi tp ngh:
1)Gii phng trnh:
( Gi chuyn n y=x+1 )
2)Gii phng trnh:
3)(**) Gii phng trnh:
( Ti nh gi rt cao bn no c th gii c bi ny trong 1,2 ngy )
4)Gii phng trnh:
5)Gii phng trnh:
6)Gii phng trnh:
==============
PHNG PHP TRC CN THC MT CI TIN NH
Thc ra khng c g nhiu ni v phng php ny,c l cc bn cng bit rng
phng php ny l c dng i vi cc phng trnh v t c cha cn.
i vi nhng phng trnh c cha cn ng bc th thng l dng li mc trc
cn vi mt hng s dng cho trc v d nh mt bi tiu biu di y:
1) Gii phng trnh:

Li gii:
Vit li phng trnh cho v dng:
Hay l:
Thc hin trc cn v t
phng trnh tng ng sau:
Hay l :
4

ra ngoi ta c

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

(1)
R rng l (1) ch c nghim l :

hay

hoc

y l 1 li gii kh c bit bng trc cn thc phi khng cc bn.

c th hn c l chng ta quay v xt mt bi kh n gin:
2) thi HSG Ton quc A-2002
Gii phng trnh:
Li gii:
k
Phng trnh cho tng ng vi:
Vit li phng trnh cho v dng nh sau:
Trc cn ta c phng trnh tng ng nh sau:
Nh vy d thy x=3 l nghim.Xt tip cho phng trnh th hai:

Nhng do
Nh vy phng trnh ny v nghim.
Kt lun x=3 l nghim duy nht ca phng trnh d cho.
Mt s bi tp ngh cho phng php trc cn vi s thc:
1) Thi HSG ton quc bng B-1995
Gii phng trnh:
2)Gii phng trnh:
3)Gii phng trnh ( Trch THTT )
4)Gii phng trnh:

Tuy nhin i vi mt s phng trnh v t c bit l cc phng trnh chas cn

lch bc s trc cn vi s thc dng t ra t nhiu hn ch.
TRC CN VI C MT BIU THC CA BIN

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

Chng ta hy th bt u bng mt bi ton kh kh

1) Gii phng trnh:
cho x<2
( Trch trong cun " Tm ti hc ton- L Quang Nm )
Li gii gc:
Xin c tm tt nh sau:
Thc hin trc cn:
Ta c:
Loi i nghim x=1 (hin nhin c) chng ta gii phng trnh th 2
(*)
nh gi nh sau:
Do x<2 nn :
suy ra
Nhng do x<2 nn x-11<0 chnh v vy du ca BDT s i chiu hay l:
(1)
Mt khc hin nhin c
(2)
Ly (1) cng (2) nn ta suy ra c VT ca PT lun dng cn VP =0 nn PT(*) v
nghim.Nn PT gc ch c nghim x=1
Li gii ny r rng l hay,nhng ti sao li phi gii cho x<2,sau khi suy ngh ti c
a ra c 1 li gii khc cho x thuc R m vn s dng trc cn ( Ko cn phi bnh
phng quy v pt bc 4 ).
PT cho tng ng vi:
Thc hin trc thng cn( Kim chng k cho hai mu khc 0 )
Ta c phng trnh tng ng:
Vi
v
Pt gc cho ta quan h:
(1)
loi i nghim hin nhin thy x=1 ta c
Phng trnh cn gii cn li l:
(2)
(1) v (2) lp thnh 1 h phng trnh nh sau:
Gii h trn ta suy ra:
PT ny quy v phng trnh bc 2,v

Hay l
6

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

cui cng tm c thm 1 nghim na l:

(ban u)

Cc bn hy th luyn tp bng 1 vi bi di y:
1) Gii phng trnh:

2) Gii phng trnh:

3) Gii phng trnh:

4)Gii phng trnh:

y ch l mt bi vit c tnh gii thiu 1 phng php c l l kh l vi cc bn,hy

vng n s gip ch t nhiu cho cc bn trong vic m kha cc phng trnh cha
cn thc.
Kummer
H K D V VAI TR CA PHP TH
Cch y khng lu ti c a ln tuyn tp mt s h phng trnh k d,hm nay ti
mun gii thiu s qua v mt s cch gii c chng i vi cc h ,ni bt ln l
vai tr ca php th i s.
Xin bt u vi 1 h rt n gin:
(2) vi ( a,b,c,d,e,f,g u l tham s )
Gii:
Nhn xt:
tung ng vi:
Th (1) vo phng trnh th (2) ta c phng trnh ny quy v:
quy ng mu s ta c y l 1 phng trnh bc 4 cho y.
Tip tc vi 1 h phng trnh c tnh tng qut cao hn:
(1)
(2)
Vi x,y l n s:
Gii :
Ta coi 1 l 1 phng trnh bc 2 theo bin x cn y l tham s,ta c:
Tnh bit s Delta thng thng ta suy ra c x theo dng ca:
7

(1)

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

hoc
Lm tng t cho phng trnh (2) ta cng suy ra dng ca
Bng vic ng nht:
ta li suy v phng trnh bc 4 theo y.Gii ra
ta c x,y.Tuy nhin cch ny tng i di v thc s n mang tnh m thut khng
cao,nhng c l kh c cch no gii cc h dng ny hiu qu bng phng php
trn.
Tuy vy trong 1 vi trng hp nht nh ( nh ti s nu ra di y ) chng ta c th
rt gn c cc h phng trnh cho v dng h ng cp m cch gii quen
thuc l s dng tnh tin nghim:

Ln u tin khi nhn thy h ny hi lp 12 qu thc ti cng " vng u ngt xu "
nhng ngi em h ny ti,khng nh c 1 li gii rt p cho n.V qu thc sau
gn 1h suy ngh v n ti nm c 1 dc dim ca cc h s trong h cho nh
sau:
Gi s nu ta t:
th phng trnh cho quy v.
Ti sao ti li ngh n bc chuyn n ny? :
Di y l cu tr li:
Chin thut : Bt u nhn bi : Khi nhn vo chng ta c nn t hi ti sao cc
h s li ln n nh vy khng? Nn ch,cc h s thm ch l 21,44.
Vy ngi ra sng to ra bi ny trn c s no?R rng khng th d dng hay l :
" T trn tri ri xung " cc h s ny ri.Nh vy v hnh chung iu chng ta lm
gi y l on th ngi ra .
Thc vy gi s
ta dng h s bt nh tm hai hng s a,b ph
hp cc hng t t trit tiu ri quy v phng trnh ng cp nh nu trn.Vy
cu tr li y c.Lu iu ny ch p dng cho 1 s ko ln cc h ch khng
th mang tnh tng qut,nhng du sao vn l 1 k thut ng lu tm.
Trn y l 2 v d c bn nhng t nhiu chng ta c th thy vai tr ca php th
trong vec gii HPT.
Tp tc vi 1 h khc m c l chng ta kh quen thuc:
thi HSG Tan tan quc bng A-1994
Gii h :

Phn tch bi:

c m chung ca c hai phng trnh trn l s xut hin ca hng t

ta t

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

Nh vy t phng trnh 1 ta c:
nh vy:
.
Tng t ta cng c:

T suy ra:
y l 1 phng trnh quy v phng trnh
hi quy theo bin u sau khi quy ng mu s,vic gii xin dnh bn c.
Tip theo,ta li xt thm 1 v d kh c trng:

Gii :
R rng,t phng trnh (1) ta suy ra x lun dng theo iu ny th phng trnh (2)
ta cng suy ra y lun dng :
Thc hin khai cn c 2 v ca (1) ta c:
Th kt qu trn vo phng trnh (2) ta c:
chuyn bin:
ta c:
Phng trnh cho quy v:
lu ,t dung.
Hay l:
nh vy f(t) ng bin,xt thy t=1 l nghim suy ra t=1
l nghim duy nht ca phng trnh cho.ng vi t=1 ta c: x=1,y=2.
y ch l 1 bi vt ngn nhng theo ti l kh quan trng c bit phn u khi ni
v h bc 2 dng ,iu ny s kh hu ch vi cc bn khi gp nhng h dng di
y:
1)Tuyen tap he ki di
2)Anh Cuong-Moderator
Trc khi gii bt c bi no trong s cc h di y,theo ti cc bn nn th c gii
3 h v cng n gin nhng tng qut thy c vai tr ca php th trong vic
gii h phng trnh:
H 1)

H 2)

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

H 3)

Vi x,y l n cn li l tham s.
1)Gii h phng trnh:
1 xffff
ffffffff
1
xy z

2) Gii h phng trnh:

3) Cho trc :
Gii h:

4) Gii h:

5)Gii h phng trnh:

6)Gii h phng trnh:

7)Gii h phng trnh ( HSG Ton Quc A-1994 )

10

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

8)Gii h phng trnh:

9)Gii h phng trnh:

10) Gii h phng trnh:

11) Gii h phng trnh:

Tng t gii h:
12)

13) Gii h phng trnh:

Vi a,b,c,d,e thuc [0,2]

14) Gii h phng trnh:

15) Gii h phng trnh:

16)Gii h phng trnh:

Tr li vi mt s bi d chu hn:
11

H K D & PHNG PHP T N PH - KUMMER.

17) Gii h phng trnh:

( Gi nhm nghim trc khi gii c cch n ph thch hp )
18) Gii h phng trnh:

19)Gii h phng trnh:

20) Gii h phng trnh:

12