ARHITEKTONSKO-GRAEVINSKI FAKULTET

GRAEVINSKI ODSJEK
KATEDRA ZA HIDROTEHNIKU
HIDROLOGIJA

R
RIIJ
JE
E
E
EN
NII IIS
SP
PIIT
TN
NII Z
ZA
AD
DA
AC
CII Z
ZA
AP
PR
RIIP
PR
RE
EM
MU
U
S
ST
TU
UD
DE
EN
NA
AT
TA
AZ
ZA
AP
PIIS
SM
ME
EN
NII IIS
SP
PIIT
T

1. Niz maksimalnih godinjih protoka na jednoj hidrolokoj stanici

ima sljedee statistike:
Srednja vrijednost
75 m3/s
Standardna devijacija
40 m3/s
Najvea opaena vrijednost protoka
214 m3/s.
A) Odrediti maksimalne protoke povratnog perioda 10, 50, 100 i 500
godina koristei Gumbelovu raspodjelu.
B) Koliki je povratni period najveeg opaenog protoka?
Rjeenje:
Prema podacima iz zadatka:
x =75 m3/s
Sx=40 m3/s
Qmax=214 m3/s

Funkcija Gumbelove raspodjele ima sljedei oblik:

F ( x) e

xu

Iz ovog izraza se moe izraziti sluajna promjenljiva x pomou

parametara raspodjele u i i funkcije raspodjele F(x):
x u ln ln F ( x)

U zadatku su poznate vrijednosti povratnog perioda, odakle se mogu

dobiti vrijednosti funkcije raspodjele iz izraza:

1
T ( x)
Parametri Gumbelove raspodjele su:
F ( x) 1

u x 0.45S x 57 m3 / s

0.78S x 31.2m3 / s
A)

T(x)
godina
10
50
100
500

F(x)
0.9
0.98
0.99
0.998

x=Q
m3/s
127.21
178.74
200.52
250.86

Tabela
1.
Proraun
protoka
odreenog povratnog perioda

B) Vrijednost funkcije raspodjele, za

najveu opaenu vrijednost protoka Q=x=214m3/s je:

-2-

F ( x) e e

T ( x)

21457
31.2

0.9935 , odn. odgovarajueg povratnog perioda:

1
154 godine .
1 F ( x)

2. Na jednom gradskom slivu ukupne povrine od 50ha utvrena je

sljedea struktura povrina:
30% krovova
25% ulica i parkinga
15% ostalih nepropusnih terena
30% propusnih terena.
Takoe je utvreno da vrijeme koncentracije na ovom slivu iznosi
30 minuta. Glavni kolektor ovog gradskog sliva dimenzionisan je,
uz pomo racionalne metode, na maksimalni protok od 3.6 m3/s.
a) Pretpostavljajui da je koeficijent oticaja s krovova 0.95, sa
ulica i drugih nepropusnih terena 0.9, a sa propusnih terena
0.25, odrediti prosjean koeficijent oticaja sa ovog sliva.
b) Koliko je iznosila mjerodavna visina kie pri dimenzionisanju
glavnog kolektora na ovom slivu?
Rjeenje:
a) Prosjean koeficijent oticaja sa mjeovitog sliva, rauna se prema
sljedeem izrazu:

1 A1 2 A2 ... n An
Asl

Asl Ai , i 1, 2,..., n
i

Tabela 2. Proraun prosjenog koeficijenta oticaja

i
0.95
0.9
0.9
0.25

Ai (ha)
15
12.5
7.5
15
50

i X Ai (ha)
14.25
11.25
6.75
3.75
36

0.72

b) Dimenzionisanje glavnog kolektora je izvreno putem racionalne

metode po kojoj je:

Q i Asl
Odavde slijedi:

-3-

Q
3.6 103
mm

0.01
4
Asl 0.72 50 10
s

Visina kie predstavlja:

P i tc , gdje je tc vrijeme koncentracije na slivu (tc=1800s)

Pmjer 0.011800 18mm

3. Za jednu akumulaciju izvren je proraun transformacije
poplavnog talasa u njoj. Ulazni hidrogram i transformisani izlazni
hidrogram prikazani su u tabeli 1.
Tabela 3. Ulazni i izlazni hidrogram iz akumulacije
t(h)
Qul (m3/s)
Qizl (m3/s)

0
60
57

2
100
62

4
230
86

6
300
126

8
10
12
14
16
520 1310 1930 1460
930
191
445 1118 1558 1249

18
650
969

20
440
711

22
280
505

a) Odrediti sumarne linije dotoka i isticanja iz akumulacije.

b) Izvriti proraun promjene zapremine vode u akumulaciji i nacrtati
dijagram ove promjene.
c) Kolika je potrebna zapremina za prihvatanje ovog poplavnog talasa
u akumulaciji?
Rjeenje:
Sumarne linije dotoka odn. isticanja se dobijaju kumulativnim
sabiranjem pojedinanih zapremina koje se odnose na odreeni
vremenski interval (ovdje 2 sata), a sraunat trapeznim pravilom. Drugim
rijeima, to je povrina ispod hidrograma dotoka tj. isticanja do onog
trenutka za koji sumarna linija i vai.
U tom sluaju, promjena zapremine vode u akumulaciji predstavlja
razliku sumarne zapremine dotoka i potronje. Proraun sumarnih linija
dotoka i isticanja kao i promjena zapremine u akumulaciji dat je u tabeli
4.

-4-

24
190
401

Tabela 4. Proraun sumarnih linija dotoka, isticanja i promjene

zapremine u akumulaciji
t(h)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
22
24

Vd (m )
Vd,sum (m )
Qul (m /s) Qizl (m /s)
60
57
0
100
62
576.000
576000
230
86
1.188.000
1.764.000
300
126
1.908.000
3.672.000
520
191
2.952.000
6.624.000
1310
445
6.588.000 13.212.000
1930
1118
11.664.000 24.876.000
1460
1558
12.204.000 37.080.000
930
1249
8.604.000 45.684.000
650
969
5.688.000 51.372.000
440
711
3.924.000 55.296.000
280
505
2.592.000 57.888.000
190
401
1.692.000 59.580.000

Vist (m )

Iz prikazanog prorauna se vidi da je potrebna zapremina za prihvatanje

poplavnog talasa ustvari maksimalna promjena zapremine vode u
akumulaciji:
Vpot=16.664.400m3
Dijagram 1. Sumarne linije dotoka i isticanja
Sumarna linija dotoka

60000000
50000000

V (m3)

40000000
30000000
20000000
10000000
0
0

10 12 14 16 18 20 22 24
t (h)

-5-

Vist,sum (m ) Vak (m )
0
0
428.400
428.400
147.600
532.800
961.200
802.800
763.200
1.724.400
1.947.600
1.141.200
2.865.600
3.758.400
2.289.600
5.155.200
8.056.800
5.626.800
10.782.000 14.094.000
9.633.600
20.415.600 16.664.400
10.105.200 30.520.800 15.163.200
7.984.800
38.505.600 12.866.400
6.048.000
44.553.600 10.742.400
4.377.600
48.931.200
8.956.800
3.261.600
52.192.800
7.387.200

Dijagram 2. Kriva promjene zapremine u

akumulaciji
18000000
16000000
14000000
12000000
V (m3)

10000000
8000000
6000000
4000000
2000000
0
0

10

12

14

16

18

20

22

24

t (h)

4. Za nizove maksimalnih godinjih visina kia razliitog trajanja, na

jednoj pluviografskoj stanici, odreene su srednje vrijednosti i
standardne devijacije date u tabeli 5. Za svaki niz (svako trajanje
kie) odrediti visine kie povratnog perioda 2, 5, 10 i 20 godina
koristei Gumbelovu raspodjelu vjerovatnoe. Na osnovu dobijenih
rezultata, nacrtati zavisnost visine kie od trajanja i povratnog
perioda (na apscisu nanijeti trajanje, na ordinatu visine kie).
Tabela 5.
Trajanje kie (min)
Srednja vrijednost (mm)
Standardna devijacija (mm)

60
24.2
12.5

90
25.7
13.0

120
27.0
13.1

180
30.1
15.6

Rjeenje:
Funkcija Gumbelove raspodjele vjerovatnoe ima oblik:
F ( x) e e

xu

odakle slijedi kvantil odn. odgovarajua vrijednost za x, u zavisnosti od

vrijednosti funkcije raspodjele i uz koritenje odgovarajuih parametara u
i :
x u ln ln F ( x) .

Veza funkcije raspodjele i povratnog perioda je:

1
F ( x) 1
,
T ( x)
a parametri raspodjele imaju oblik:

-6-

u x 0.45S x

0.78S x
Proraun visina kie za traene povratne periode i odgovarajua trajanja
kie, dat je u tabeli 6.
Tabela 6. Proraun visina kie u zavisnosti od trajanja kie i povratnog
Perioda

tk (min) xsr (mm) Sx

60
24.2
90
25.7
120
27.0
180
30.1

(mm) u (mm)
12.5 18.58
13.0 19.85
13.1 21.11
15.6 23.08

T (god)
F (x)
(mm)
9.75
10.14
10.22
12.17

2
0.5
22.15
23.57
24.85
27.54

5
10
0.8
0.9
Visine kie P (mm)
33.20
40.52
35.06
42.67
36.43
44.10
41.33
50.46

20
0.95
47.53
49.97
51.45
59.22

Dijagram 3. Zavisnost visine kie od trajanja i

povratnog perioda

Visina kie P (mm)

60
50

T=2god

40

T=5god
30

T=10god

20
10
60

90

120

150

180

Trajanje kie tk (min)

5. Ispod jednog asfaltiranog gradskog parkinga pravougaonog oblika,

dimenzija 200 x 100 m, treba izgraditi retenziju za prikupljanje
oticaja od kinih voda. Mjerodavna kia za dimenzionisanje
retenzije je kia povratnog perioda 5 godina, trajanja 60 minuta i
ukupne
visine
30mm,
dok
je
mjerodavni
oblik
kie
(bezdimenzionalna sumarna linija kie) prikazana na dijagramu 4.
Usvojeno je sljedee:
Koeficijent oticaja sa parkinga iznosi 0.95;
Moe se obezbjediti rad pumpe za izbacivanje vode iz retenzije
sa konstantnim protokom od 100l/s;
Osnova retenzije je pravougaonog oblika dimenzija 30 x 20m.

-7-

Dijagram 4. Bezdimenzionalna sumarna linija

kie
1
0.9

0.85

0.8
P/Puk

0.7

0.97

0.91

0.7

0.6
0.5
0.41

0.4
0.3
0.2
0.1
0

0
0

10

20

30

40

50

60

t (min)

Potrebno je:
a) sprovesti proraun sumarne linije doticanja i isticanja iz
retenzije, kao i zapremine vode u retenziji,
b) odrediti promjenu nivoa vode u retenziji tokom mjerodavne
kine epizode.
Rjeenje:
Sumarna linija doticanja e se formirati na osnovu poznate sumarne
linije pale kie, a preko formule:

Vd Ap P , gdje je
-koeficijent oticaja sa parkinga, 0.95

Ap -povrina parkinga, Ap 200 100 20000m 2 i

P -pala kia u odreenom vremenskom intervalu.
Sumarna linija isticanja se rauna sa podatkom protoka pumpe od
100l/s koja ispumpava doteklu vodu iz retenzije, a preko izraza:

Vi Qp t , gdje je:
Qp -protok pumpe, Qp 100l / s
t -vremenski interval rada pumpe.
Zapremina vode e biti razlika zapremine dotoka i zapremine isticanja.
Promjena nivoa vode u retenziji e biti:
V
zr r , gdje je:
Ar
Vr -zapremina vode u retenziji, a

Ar -povrina retenzije, Ar 30 20 600m 2 .

Proraun je dat u tabeli 7.

-8-

Tabela 7. Proraun sumarnih linija doticanja i isticanja iz retenzije,

zapremine vode i promjene nivoa vode u retenziji
3

3
3
t (min) P/Puk P (mm) P (mm) Vd (m ) Vd,sum (m ) Vi (m ) Vi,sum (m ) Vr (m )
zr (cm)
0
0
0
0
0
0
0

10

0,41

12,30

12,30

233,70

233,70

60,00

60,00

173,70

28,95

20

0,70

21,00

8,70

165,30

399,00

60,00

120,00

279,00

46,50

30

0,85

25,50

4,50

85,50

484,50

60,00

180,00

304,50

50,75

40

0,91

27,30

1,80

34,20

518,70

60,00

240,00

278,70

46,45

50

0,97

29,10

1,80

34,20

552,90

60,00

300,00

252,90

42,15

60

1,00

30,00

0,90

17,10

570,00

60,00

360,00

210,00

35,00

V (m3)

Dijagram 5. Sumarne linije dotoka i isticanja

600
500
400
300
200
100
0

Sumarna linija dotoka

Sumarna linija isticanja

10

20

30

40

50

60

t (min)

V (m3)

Dijagram 6. Zapremina vode u retenziji

350
300
250
200
150
100
50
0
0

10

20

30

40

50

60

t (min)

Dijagram 7. Promjena nivoa vode u retenziji (z=o za dno

retenzije)
60

z (cm)

50
40
30
20
10
0
0

10

20

30

40

50

60

t (min)

6. Na jednom gradskom slivu povrine 100ha tokom posljednjih 40

godina dolo je do znaajne urbanizacije koja se ogleda u promjeni

-9-

vrsta povrina i vremena koncentracije. U tabeli 8 prikazano je

kako su se tokom vremena mijenjali zastupljenost razliitih vrsta
povrina i vrijeme koncentracije. Za kiomjernu stanicu koja se
nalazi na slivu, poznate su visine kia razliitih trajanja povratnog
perioda 5 godina (tabela 9).
Tabela 8. Promjena namjene povrina i vremena koncentracije na slivu
Namjena povrina
koef. oticaja
zelene povrine
0,25
krovovi
0,85
ulice
0,95
Vrijeme koncentracije (min)

1960

1980

2000

95%
3%
2%
60

70%
25%
5%
40

50%
40%
10%
20

Tabela 9. Visine kia povratnog perioda 5 godina za kiomjernu stanicu

na slivu
tk (min)
P (mm)

5
10,7

10
16,5

15
20,3

20
23,1

30
26,2

40
28,2

60
30,9

90
34,8

120
36,7

a) Pomou racionalne metode odrediti karakteristine veliine vezane

za oticaj kinih voda sa razmatranog sliva, povratnog perioda 5
godina za vremenske presjeke iz tabele 7 (1960, 1980, 2000):
prosjeni koeficijent oticaja na slivu,
mjerodavno trajanje kie,
mjerodavna visina kie,
mjerodavni intenzitet kie,
maksimalni protok,
baza hidrograma oticaja,
zapremina oticaja.
b) Procjeniti maksimalni protok od oticaja kinih voda povratnog
perioda 5 godina u 2010. godini, pretpostavljajui da vrijeme
koncentracije ostaje isto, a da se prosjeni koeficijent oticaja moe
linearno ekstrapolovati do 2010. godine.
Rjeenje:
a) Prosjeni koeficijent oticaja na slivu se rauna preko izraza:

1 A1 2 A2 ... n An
Asl

Asl i , i 1, 2,..., n
i

Mjerodavno trajanje kie je ono trajanje koje daje maksimalan protok po

racionalnoj metodi, a to je, zbog definicije racionalne metode, ono
trajanje koje je vee ili jednako vremenu koncentracije.
Mjerodavna visina kie se dobija iz tabele 8 za sraunato mjerodavno
trajanje kie.

- 10 -

Mjerodavni intenzitet je: imjer

Pmjer
tk ,mjer

Maksimalni protok po racionalnoj metodi je: Qmax i Asl .

Baza hidrograma oticaja je zbir vremena podizanja hidrograma (tk) i
vremena opadanja hidrograma (tc), u sluaju kada je hidrogram oticaja
trougao.
Zapremina oticaja predstavlja povrinu ispod hidrograma oticaja.
Navedene veliine su proraunate i date u tabeli 9.
Tabela 10. Proraun karakteristinih veliina vezanih za oticaj kinih
voda sa razmatranog sliva i za razmatrane vremenske presjeke
Godina sr

3
tc (min) tk,mjer (min) Pmjer (mm) imjer (mm/min) Qmax(m3/s) Tb (min) Vo (m )

1960

0,282

60

60

30,9

0,515

2,42

120

8713,80

1980

0,435

40

40

28,2

0,705

5,11

80

12267,00

2000
2010

0,56
0,685

20
20

20
20

23,1
23,1

1,155
1,155

10,78
13,19

40
40

12936,00
15823,50

b) Maksimalni protok od oticaja kinih voda e biti ponovo u sluaju tk=tc

tj. dobija se iz izraza Qmax i Asl , gdje je linearno ekstrapolovan.
Rezultat prorauna je dat u posljednjem redu tabele 10.

- 11 -