Professional Documents
Culture Documents
E
Phn Nht :
THNG C V TRUNG C
Chng Mi
GIO HI THI CHUYN MNH
CA TH GII TRUNG C (t.k. XIV-XV)
I. Gio hi Ty phng thi khng hong
1. Cuc tranh chp gia Philippe le Bel v
Bonifaci VIII (1296-1303)
2. Ta thnh Avignon (1309-76)
3. i Ly gio Ty phng (1378-1417)
4. Cuc Ly gio chm dt: Cng ng Constancia,
v Ble Ferrara Florencia
II. Khoa hc thnh v Vn ngh Phc hng
1. Thn hc, trit hc, thn b hc v ging thuyt
2. i sng o c v tu tr
3. Nhn bn ch ngha v Vn ngh Phc hng
III. Gio hi h bn th k XV
1. Cc Gio hong thi Vn ngh Phc hng: t
c Nicolas V n c Phaol II
2. Cc Gio hong thi Vn ngh Phc hng: t
c Sixt IV n c Le X
S trng thnh ca cc dn tc Ty phng i dn
n ch chm dt s can thip ca ngi Gio hong trong
lnh vc chnh tr. Vn thn quyn chnh tr c cc
bc tr thc v lut gia em ra tranh lun v cng si ni.
Chc chn Gio hi vn nm gi vai tr trng yu trong
lnh vc vn ha, ngh thut. Nhng ngi ta khng cn
chp nhn chnh tr v vn minh l thuc vo Gio hi
na.
Ngay t cui th k XIII, cc Gio hi a phng
c khuynh hng bin thnh Gio hi quc gia trong l
thuyt v trong thc hnh; d nhin h vp phi phn ng
ca Roma. Nhng toan tnh nguy him mun thit lp cho
Gio hi mt ch i ngh hoc dn ch, lm lu m
quyn uy ti cao ca Roma, v gy cho ton th Kit gii
nhng thit hi khng lng c. Cng t y nhiu
phong tro dn tc pht sinh t gio thuyt Wiclif v Huss.
i sng Gio hi v tn gio bin i v dao ng.
Trong lnh vc thing ling, mt thn b hc cao siu v
thm su thu ht nhiu tm hn sng i sng ni tm, tuy
c phn lp d. T th k XIV, xut hin nhng hc phi
c khuynh hng bnh lun v ch quan, c bit duy danh
ch ngha. Do y, ni dy mt c th ch ngha a thch
[14]
c Gioan XXIII sau khi i khi Constancia b
chn bt ti Brisach, v b giam trong mt lu i gn
Mannheim. Trong khi , phin hp 12 (29.5.1415) cch
chc Gioan v ti c tnh ko di cuc ly khai bng vic
b trn ng trch, bng ti mi thnh v i sng gng
xu. n lt c Gregori XII c c hng y Giovanni
Domenici v cng tc Caroli Malatesta n tham d
Cng ng t phin hp 14 (4.7.1415), tuyn b thoi v.
Ch cn mt mnh c Beneict XIII; hong
Sigismund ch thn n Perpignan xin ngi t chc, ng
gi gn vn khng chu b ngai Gio hong. T y
Pedro de Luna khng cn c nc Ty Ban Nha hu
thun v nhn nhn na, thnh Vinh sn Ferrer cng t b
ngi (12.1.1416). Sau cng, Beneict b Cng ng cch
chc v ti bi phn, phe phi v ri o trong phin
hp 37 (26.7.1417). Nhng Pedro de Luna vn cho mnh l
Gio hong chnh thc khng ai c quyn ct chc; ngi
rt lui v mt tu vin Peniscola gn thnh Valencia.[15]
Sau khi chp nhn s t chc ca mt Gio hong v
trut ph hai v khc, Cng ng cho hp hi ng tuyn
c bu Gio hong mi.[16] Thy 23 hng y hin din
khng uy tn, Cng ng tng cng cho hi ng
bu c 30 gim mc thuc nm nc Php, Anh, c,
v Ty Ban Nha, mi nc 6 v.
Sau 4 ngy hi kn, ngy 11.11.1417, c tri on hp
thnh Roma.
Ngy 6.7.1439, Sc lnh hip nht Laetentur coeli
c cc v i din Gio hi Hy Lp k, v c Thnh
Cha cng b. Nh vy l Cng ng t c mc tiu
chnh. Cng ng cng cng b quyn ti thng ngi
Gio hong qua mt bn tuyn ngn quan trng uc
biu quyt: c Gio hong Roma l ngi k v thnh
Pher v l i din Cha Kit, ngi l u Gio hi v
l Cha cng l Thy mi gio dn, c quyn dy bo, cai
tr v iu khin ton th Hi thnh. Cng ng cn k
nhng Sc lnh hip nht vi Gio hi Armeno
(22.11.1439) v vi Gio hi Giacobit (4.2.1442). Ngy
25.4.1442, Cng ng c a v Roma, v kt thc vo
nm sau.
c Thnh Cha Nicolas V (1447-55) ln k v c
Eugenio IV; ngi k tha hip Vienna ngy 17.2.1448 vi
hong Friedrich III (1439-93). Sau tha hip ny, cng
ng ly khai b Friedrich trc xut khi Ble, di chuyn
sang thnh Lausanne, ni Felix V lp Gio triu. Nhng
Felix t chc ngy 7.4.1449. t ngy sau, gi th din,
cng ng bu' c hng y Tommaso Parentucelli hiu
Nicolas V lm Gio hong, v sau gii tn. T y,
chm dt cuc khng hong ni b ca Gio hi ko di
mt th k ri.
II
nh ban u.
Ring dng Phansinh, mt nhm tu s qu khch
tch ra khi dng, ly tn l Fraticellos. V ny pht sinh
t vic tng hi dng ti Perusa (1322) long trng tuyn
b nh o l Cng gio rng: Cha Kit v cc tng
xa khng c mt ca g cho c nhn cng nh cho on
th, nn dng Anh Em Hn mn phi theo tin ti
c trn lnh. Nhng c Thnh Cha Gioan XXII ph
nhn li tuyn b , v coi nh lc thuyt trong Tng
chiu Cum inter nonnullos thng 11 nm 1323, khin c
dng xn xao. B trn tng quyn dng Michel Cesena,
cng nhiu tu s khc nh Bonagratia Pergamo, William
Occam, ng ra lp nhm Fraticellos chng Gio hong
v ln n ngi l ri o. Sau , mt tu s thuc nhm
c bu ln lm Gio hong, tc Nicolas V, lp Gio
triu ti Roma nm 1328.[21]
Cuc ng ny dn dn pht sinh ra hai khuynh
hng ngt php v dung ha. Nhm Observantes
(ngt php) Php v Ty Ban Nha c Cng ng
Constancia (1415) cho ng t lp v quyn chn mt v
tng i din ring. S phn tch chnh thc bt u t
nm 1515 do Tng chiu Ite (et) vos in vineam ca c
Le X. T thnh hai dng bit lp: Observantes ch
trng ngt php, v Conventuales ch trng dung ha.
Dng Ct minh cng c hai khuynh hng ngt
php v dung ha. T nm 1431, dng chia ra lm hai
nc mt).
[17] C. Bihlmeyer- H. Tuchle: op. cit., Q. III, tr 70-91,
116-120.
[18] P. Vignaux. La pense au Moyen-ge. Paris 1938 Vacant-Mangenot Amann: Nominalisme trong Dict. de
Thol. Cath
[19] Xem Delacroix: Essai sur le mysticisme spculatif en
Allemagne au XIVe sicle. Paris 1890 - F. X. de
Homstein: Les grands mystiques allemands du XIVe
sicle, Luceme 1922 - A. Hyma. The Christian
Renaissance, History of the Devotio moderna, Grand
Rapids (USA) 1924 - E. Bruggeman: Les mystiques
flamands et le renouveau catholique francais, Lille
1928 - P. Groult Les mystiques des Pays-Bas et la
literature espagnole du XVIe si, Louvain 1926.
[20] C. Bihlmeyer - H. Tuchle: op. cit., Q. III, tr 105-116.
[21] Xem F. Tocco: La questione della povert nel secolo
XVI, Napoli 1910 - L. Oliger Documenta inedita ad
historiam Fralicellorum spectantia, Quaracchi 1913.
[22] C. Bihlmeyer - H. Tuchle: op. cit., Q. III, tr 120-139 Xem Ph. Monnier Le Quattrocento, Paris 1901 - H.
Nordstrom: Moyen-ge et Renaissance, Paris 1933.
[23] C. Bihlmeyer - H. Tuchle: op. cit., Q. III, tr 139-144 Xem P. Imbard de la Tour: Lglise Catholique, la crise
et la Renaissance. Paris 1909- E. Gilson: Humanisme
mdival et Renaissance, trong Les ides et lettres.