Global Navigation Satellite System (GNSS)

Uvod
To je prostorno bazirani navigacioni satelitski sistem koji prua pouzdane podatke o prostoru i
vremenu u svim vremenskim uslovima i bilo gdje na Zemlji i blizu Zemlje pod uslovom da
nema prepreke vidljivosti prema etiri ili vie GPS satelita. Funkcionie uz pomo 24 satelita,
od kojih je 21 aktivno a tri slue kao rezerva, u sluaju kvarova. Za kalkulaciju pozicije je
potreban signal od najmanje tri satelita. Vrijeme koje je potrebno emitovanom signalu da
pree put izmedju jednog satelita i take na zemlji slui za kalkulaciju njihovog rastojanja.
Time u principu biva izraunato beskonano mnogo taaka u prostoru odnosno radijus jedne
kugle, na ijoj povrini se bilo gdje moe nalaziti odreena taka. Sa dva satelita se dobiju
dvije kugle, iji presjek je jedna krivulja usvemiru, koja dijelom lei na zemlji. Tek sa
signalom treeg satelita je mogue utvrditi poloaj objekta na zemlji. Presjek tri kugle su dvije
take, od kojih je jedna na zemlji, a druga negdje u svemiru. Ako se izuzme taka u svemiru,
kao rezultat ostaje taka na zemlji. Time je trodimenzionalno odreen poloaj take na zemlji.
Ovaj sistem je vlasnitvo amerikih vojnih snaga, i za vrijeme ratova mu moe biti smanjena
tanost koja inae iznosi oko 10 cm. Dodatno se moe koristiti i referencni signal stanice na
zemlji, koji slui za korekciju i poveava tanost sistema na oko 1-2 cm. Za te svrhe se
upotrebljava referencna stanica, ija pozicija je poznata i koja na osnov toga moe da izrauna
greku GPS sistema i da je popravi. Tu korekciju ona emituje u vidu signala koji moe biti
upotrijebljen zavisno od njenog dometa.

Page | 2

Global Navigation Satellite System (GNSS)

2. SISTEMI SATELITSKE NAVIGACIJE
Satelitska navigacija u poetku se koristila za vojne svrhe. Svijetska civilna avijacija
ekstenzivnije sada koristi ovaj sistem. Dostupan 24 h na dan, sistem obezbijeuje brzinu i
pouzdanost nikad viena prije u avijacijskim sistemima.

Slika 1. Prikaz satelita u svemiru

Postoje dva sistema satelitske navigacije: GPS ili Navstar Global Positioning Service razvijen
u US, i GLONASS, ruska oprema.

3. GPS SISTEM
3.1. Sposobnost sistema
Za civilnu avijaciju, GPS je sposoban da obezbijedi korisnicima sljedee informacije:

Poziciju, u tri dimenzije

Odreivanje brzine
Vrijeme

Frekfencija
Fundamntalna frekfencija
Nosea frekfencija
Nosea frekfencija

f0
L1
L2

10.23 MHz
1575.42 MH
1227.60 MHz

Page | 3

Global Navigation Satellite System (GNSS)

3.2. Osnovni principi rada
GPS koristi jednostavne principe rada za radar:
Satelit semituje signala
Resiver biljei vrijeme kada je primljen signal sa satelita
Poredi se vrijeme emitovanja sa vremenom prijema ( vrijeme prijemnika i predajnika)
na osnovu ega se odreuje udaljenost od satelita.
Primjer:

pretpostavimo da su dva ovjeka na zemljinoj povrini na odreenoj

udaljenosti od satelita (koji je takoer na zemljinoj povrini).

Slika 2. Udaljenost od satelita na zemlji

Pretpostavimo da satelit emituje zvuni signal tako da oba ovjeka prime signal
10 sekundi nakon emitovanja.
Ako je brzina zvuka 340 m/s, obje osobe se nalaze na udaljenosti 3400 m od
satelita.
Mjerna udaljenost zavisi od:
Da satelit emituje u pravo vrijeme
Brzina zvuka je 340 m/s
Da su satovi prijemnika i predajnika sinhronizovani
Primjer iznad obezbijeuje samo jedan domet mjerenja, pokazjui da je samo jedna osoba
negdje na krunoj putanji poluprenika 3400 m.
Ako pilot u zrakoplovu primi signal sa istog satelita za 10 s nakon emitovanja, zrakoplov bi se
mogao nalaziti negdje na sfernoj povrini radijusa 3400 m od satelita.

Page | 4

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Slika 3. Udaljenost zrakoplova od satelita sa zemlje

Za osobe na zemlji, jedan satelit daje jednu liniju pozicije. Tri satelita e dati tri fiksne
pozicije. Dobije se fiksna pozicija sa tri satelita, etvriti satelit je potreban da se odredi visina.

Slika 4. Tri satelita za odreivanje pozicije na zemlji

Page | 5

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Pretpostavimo da smo 19 000 kilometara udaljeni od nekog satelita. Na poloaj bit e negdje
na zamiljenoj sferi (lopti) kojoj je satelit u sreditu i polumjer 19 000 kilometara.

Slika 5. Udaljenost od jednog satelita

Pretpostavimo nadalje da smo 20 000 kilometara od drugog satelita. Druga sfera sijee prvu u
zajednikoj krunici.

Slika 6. Udaljenost od dva satelita

Page | 6

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Ako dodamo trei satelit, na udaljenosti 21 000 kilometara, imat emo dvije zajednike take
u kojima se sijeku sve tri sfere.

Slika 7. Udaljenost od tri satelita

Iako su mogua dva poloaja, oni se znatno razlikuju po koordinatama. Za odluku o tome koja
od dviju zajednikih taaka daje stvarni poloaj, trebat e unijeti priblinu visinu u GPSresiver.To e omoguiti resiveru da izrauna dvodimenzionalni poloaj (geografsku irinu i
duinu). Nadalje, uz pomo etvrtog satelita, resiver moe odrediti i trodimenzionalni poloaj
(geografsku irinu, duinu i visinu). Pretpostavimo da je udaljenost od etvrtog satelita 18 000
kilometara. Sad imamo situaciju da etvrta sfera sjee prve tri u jednoj zajednikoj taki.
Ako je vremenska greka na resiveru domet sa bilo kojeg satelita imat e isti domet greke.
Ovo bi mogao utvrditi pilot sa tri mogue pozicije. Pod istim uglom bilo kojeg dometa, pilot
moe odrediti tanost pozicije i, u isto vrijeme odrediti veliinu greke na satu (poznato kao
kosi sat).

Page | 7

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Slika 8. Odreivanje veliine greke na satu

Greka na satu je udaljenost izmeu
pune i isprekidane linije za bilo
koji satelit oznaen sa strelicom.

3.3.Sistem GPS-a
Sistema GPS-a sadri tri segmenta:

Svemirski segment
Kontrolni segment
Korisniki segment

Svemirski segment
Svemirski segment sadri grupu satelita poznatih pod nazivom kao sazvijee, koji
obezbijeuju navigacione signale. GPS sadri 24 satelita, od kojih je 21 u funkciji, i 3 satelita
su u operativnoj rezervi. Kontsalacija je rasporeena u est orbtalnih putanja po etri satelita u
orbiti. Orbite su pod uglom 55o u odnosu na ekvator, i razdvojene su jedna od druge pod
uglom 60o u oodnosu na meridijan.

Slika 9. Vizualni primjer gibanja konstalacije GPS-a zajedno sa Zemljinom rotacijom

Page | 8

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Satelit se smatra maskirajui kada je ugao manji od 5o iznad horizonta posmatra. Maskirajui
sateliti se ne upotrebljavaju za navigaciona rijeenja.

Slika 10. Odreivanje pozicije zrakoplova

Visina orbite:
Vrijeme orbtite:

priblino 20 200 km
priblino 12 sati

Postoji vremenska razlika 3 min 57 sekundi izmeu dvije orbite satelita i rotacije oko
zemljine ose. Ovo je zbog razlike izmeu zimskog i ljetnog raunanja vremena.
Sistem je dizajniran tako da posmatra uvijek moe detektovati signal sa minimalno pet
satelita.
Resiver sistema obino ima sposobnost back-up-a za nedostatak bilo kojeg dijela sistema.

3.4. Mjerenje GPS vremena

GPS vrijeme mjeri se u sekundama sa startanjem 00:00:00 UTS, koji je poeo sa radom 06-og
januara 1980 godine. Sistem radi 1024 sedmice, nakon ega se restartuje na nulu. Zato to je
GPS startao na UTS i radi na UTS. Razlika izmeu satelitskog vremena i UTS vremena je
priblino 13.5 sekundi. Razlika je u vremenu emitovanju signala koji se prenose putem
satelita.

3.5. Frekfencija i kodiranje

GPS sateliti emituju na dvije frkfencije:
L1
1575.42 MHz
L1 emituje grubi akvizicijski kod (Coars/Acquisition C/A kod), enkriptirani
precizni (P) kod i sistem podataka poruke (system data mesages)
C/A kod se ponavlja svake milisekunde na frekfenciji 1.023 MHz
Page | 9

Global Navigation Satellite System (GNSS)

P kod se ponavlja svakih 7 dana na frekfenciji 10.23 MHz
Navigacija i sistem podataka poruke emituje signal na 50 MHz.
L2

1227.60 MHz
Emituje samo P kod
Frekfencija je ograniena na jonosferske prepreke.

Slika 11. Frekfencije GPS satelita

Noviji sateliti e imati sposobnost da ukljue novu frekfenciju L5, na osnovu ega se rauna
automatsko ispravljnje vremena jonosferske prepreke, iako frekfencija za L5 nije jo nije jo
lansirana, planira se lansirati 2010.godine. Frekfencijska razlika L1 mora biti vea od 200
MHz u poretku za jonosfersko optimalno ispravljanje. Dovoljna separacija mora biti iznad za
druga pomagala na frekfenciji UHF-a kao DME.
Ovi signali koriste (Pseudo Random Noise) PRN kod za noseu poruku. Za noseu poruku
PRN koristi generiranje binarne matematike. Ovo je postignuto upotrebom Binary Phase Shift
Keying (BPSK)/ pomakom faze binarne modulacije, faza u kojoj nosa signala se ponitava
kada se PRN kod mijenja.
Kada sat prijemnika generira PRN sekvencu, vrijeme startovanja bilo koje sekvence se
precizno zna i moe se prenositi sa sekvencom. PRN sekvenca takoer sadri dva koda
poznata kao:

Grubi akvizicijski kod (Coarse/ acquisition) C/A

Enkriptovani precizni kod P
Napomena:

L1 nosa oba C/A i P koda

L2 nosa samo P koda

Page | 10

Global Navigation Satellite System (GNSS)

P kod dostupan je samo autorizovanim korisnicima. Kao to su jedinice sigurnosti, uvoenje
vojnih sigurnosnih elemenata koji mijenjaju kodiranje P koda, proizvodei kod Y. Ovo se ne
odnosi na C/A kod koji koristi civilna avijacija.

3.6. Navigciona pruka

Primjenjivanjem oba koda, C/A i P kod, dobije se navigaciona poruka (NAV-msg). Ova
poruka sadri pet odreenih pod-okvirova ukljuujui:

Sat podataka za traganje satelita

Ephermis (orbita pojedinog satelita) za traganje satelita
Poruka- podaci na dobijenom UTC i, za korisnike C/A, ispravke jonosferskih prepreka
Almanah podaci- informacije o svim satelitima u konstalaciji.

Slika 12. Podokviri navigacione poruke

Bilo koji podokvir za emitovanje traje 6 sekundi, ukupno vrijeme svih podokvirova traje 30
sekundi. etvrti podokvir omoguava jonosfersko prenoenje podataka. Peti okvir emituje
trenutnu SV konstalaciju podataka.
etvrti i peti okvir u svakoj poruci mjenjaju; seriju od 25 okvirova koja je potrebna za
auriranje tokom cijele godine. Auriranje godinjih informacija traje 12.5 minuta, i obino se
aurira svakog sata i vrijedi etri sata za pojedine mjesece.

Page | 11

Global Navigation Satellite System (GNSS)

3.7.Kontrolni segment
Osigurava kontrolu i sigurnost sistema za GPS i sastoji se od:

Glavne kontrolne stanice (Master Control Sataion MCS)

Nadzorne stanice (Monitoring Stations MS)

Back up MCS

Colorado Springs
Ascension
Hawaii
Kwajalein
Diego Garcia
Onizuka

Slika 13. Stanice kontrolnog segmenta

Glavne stanice nadgledaju i upravljaju konstalacijom satelita. Takoer osiguravaju auriranje
servisa za navigacionu poruku.
Stanice za nadgledanje precizno nadgledaju i sadre veoma tane resivere koji primaju
podatke i navigacionu poruku od bilo kojeg GPS satelita.
Satelit u unutranjosti rauna poziciju i vrijeme koje se provjerava svakih 12 sati. Ovi podaci
se emituju do glavne stanice. MCS utvruje postojee satelitske orbite i lokaciju, poznatu kao
ephemeris satelita ili orbita pojedinog satelita, du postojeih i predvienih parametara.
Nakon toga MCS emituje obnovljene ephemeris i obnovljene podatke za bilo koji satelit, kako
bi bio sadran u navigacionoj poruci.

Page | 12

Global Navigation Satellite System (GNSS)

3.8. Korisniki segment
Bilo koji resiver GPS-a dekodira zrani segment da se odredi pozicija.

Slika 14. GPS prijemnici dolaze u raznim oblicima od ureaja integriranih u automobile,
telefone i satove do posebnih ureaja poput ovih prikazanih ovdje iji su
proizvoai Trimble,Garmin i Leica (s lijeva na desno)
Multi- Channel Receiver
Ovaj resiver je predvien za civilni transport zrakoplova. Ovaj sistem nadgleda u
pogledu sve satelite i selektuje najbolji od etri satelita za odereivanje pzicije.
Sequential (serijski) receiver
Ovaj tip resivera skenira satelite na serijski nain u poretku za odreivanje pseudo
dometa. Fiksna pozicija moe biti potpno spora.
Multiplex Receiver
Multiplex resiver je bri nego sekventni/serijski resiver. Sistem je jo uvijek na
jednostrukim ili duplim kanalima.
Povoljan poloaj moe se poveati koritenjem vie od etri kanala u pogledu cijelog sistema.
Upotreba pet kanala, mogua je za otkrivanje svih pet satlita. Ako je satelit trenutno nepoznat
u zraku, jo uvijek su u pogledu etri satelita i osiguravaju potpunu poziciju, brzinu i vrijeme
podataka.
Resiver satelita ukljuuje:
iroko pokrivanje sa antenom na vrhu trupa zrakoplova
Operacije prijemnika i predajnika
Kvarcni sat
Satelit koristi kombinaciju dva cezijum i dva rubin sata za glavne standardne atomske
frekfencije. Ovo daje tanost 1013 * 3, oko 0.003 sekunde svakih1000 godina.

Page | 13

Global Navigation Satellite System (GNSS)

3.9. Operativni principi GPS-a
Postojei sateliti emituju signale na dvije frekfencije. Frekfencije se identifikuju kao L1
(1575.42 MHz) i L2 (1227.60 MHz). Bilo koji signal RF je moduliran sa BPSK (fazna
modulacija binarnog pomaka).
Ova modulacija osigurava PRN sekvencu koja nosi poruku i proizvodi dva koda. Ova dva kod
su poznata kao:

Grubi akvizicijski kod (Coarse/Acquisition C/A)

Ovaj kod osigurava standardni servis pozicije i dostupan je za sve korisnike.

Enkriptovani precizni kod (P)

Osigurava servis precizne pozicije (PPS). Dostupnost P koda limitirana je na
autorizovane korisnike od strane US tijela odbrane.

Sateliti generiraju i emituju PRN kod. Ovaj kod nije uistinu taan ali slijedei striktno
matematike procese, kako je predvieno, proizvodi se unutar resivera, i povezuje na GPS
vrijeme. Veoma je vano napomenuti da signal koji je proizveden resiverom ne emituje se.
Korisnike jedinice GPS-a primaju signale sa satelita na anteni i unose se u pojaalo RF i
prijemnik fazne modulacije, gdje se kompariraju i raunaju sa odreenim PRN kodovima koji
se uvaju u memoriji. Ovo odreuje identitet satelita i vrijeme kad je satelit emitovao signal.
Tokom vremena resiver identifikuje PRN kod, koji obnavlja navigacionu poruku, koja je
modulirana noseim signalom L1. Ova informacija daje osnovu na kojoj je usavren poetni
domet, na tanu vrijednost da bi se osigurala potrebna tanost na kojoj je GPS certificiran.

Slika 15. Raunanje primljenog signala GPS-a

Page | 14

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Raunajui primljeni signal i reproduciranje signala odreuje vrijeme dolaska. Ovo TOA
(time of arrival) je mjerna vrijednost proteklog vremena izmeu emitovanja i prijema signala
sa satelita. Odavde, ako je mogue dobije se domet. Ovakvo dobijanje dometa ne trai da sat
resivera moe imati grku i upuuje se na pseudo domet (PR).

3.10. Pseudo domet ( Pseudo Range)

Mjerenje pseudo dometa jednako je vrijednosti TOA koja se odreuje resiverom. Sadri:

Vremensku greku putujueg signala

Greku sata resivera GPS-a

Pseudo domet unosi podatke od resivera u procesor podataka.

Unutar procesora podataka (koji se ponekad se zove navigacioni procesor), bilo koji PR se
ispravlja za:

Greka satelitskog sata ( gdje je razlika izmeu vremena satelitskog sata i vremena
GPS sistema)
Atmosfersko naruavanje radio signala
Efekat relativnosti
istoa signala

Podaci za ove korekcije se utvruju od informacija, koje sakuplja procesor od satelitske

navigacione poruke. Ova poruka je postavljena na oba koda signala, C/A i P kod. Navigaciona
poruka sadri 25 okvirnih podataka. Bilo koji pojedini okvirni podatak sadri 1500 bita
informacije, rasporeena u pet x 300 bita podokvirova. Bilo koji okvir traje 30 s za
emitovanje, tako da se cijelokupnih 25 okvirnih podataka ponavlja svakih 12.5 minuta.
Navigaciona pruka sadri:

Vrijme emitovanja GPS sistema

Uticaj signala za emitovanje procesora uptrebom P koda umjesto C/A
Orbita pojedinog satelita ( ephemeris)
Vrijeme podataka za partikularno traganje satelita
Daju se godinje informacije o operativnom statusu svih satelita u konstalaciji
Koeficijenti za raunanje UTC
Koeficijenti za raunanje irenja jonosferskih prepreka

Podaci navigacione poruke vae etri sata. Kao dio zadatka, to prate i podravaju glavne
kontrolne stanice.

Page | 15

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Slika 16. Emitirajui signal GPS-a

Kada resiver GPS-a jednom primjeni ispravke koje su dobivene navigacionom porukom,
nakon toga moe se postaviti za odreivanje greke na satu.

Slika 17. Sistem TOA- time of arrival

Primjer iznad, sistem TOA odreuje tri dometa gdje su greke svih veliina ograniene na
nulu. Ako ne postoji greka na satu, tri dometa e se presijecati u jednoj taki.
Greka na satu jednako utie na sve mjerne domete. Kao rezultat, postojea pozicija lei u
geometrijskom centru priguene povrine.
Podeavanje izmjerene vrijednosti TOA istim iznosom, dok se ne presijeku tri dometa u taki,
odreuje greku sata. To je zbog toga to resiver stvara matematiko rijeenje ali, umjesto za
rijeavanje dvije fiksne dimenzije, on rauna etri nepoznate veliine, i to:

Page | 16

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Korisnika x- koordinata
Korisnika y- koordinata
Korisnika z- koordinata
Vrijeme (t)

Slika 18. Koordinate za definisanje pozicije satelita

Iste x, y, z koordinate se koriste za definisanje pozicije satelita, upuujui na poetno lociranje
u centar zemlje kao to je prikazano na slici. Koritenjem poetne take, procesor nakon toga
konvertuje x, y i z koordinate u fiksno odreivanje pozicije za WGS- 84 elipsoide. Ovo
pretvaranje dozvoljava elipsoidni oblik i rezultira poziciju sa geografskom irinom, duinom i
visinom.
Resiver GPS-a koristi informacije za navigacionu poruku da izrauna stvarnu lokaciju satelita.
Relativna brzina satelita i zrakoplova ne utine na fiksnu tanost u bilo kojem sluaju.
Vrijeme koje koristi resiver GPS za poziciju zrakoplova zavisi od zadnjeg dijela poruke,
pozicije i vremena resivera.
Ako su ova tri parametra ispravna, fiksna pozicija se dobija za 30 sekundi. Ako je potrebno
auriranje, ili su pozicija i vrijeme pogreni, odreivanje pozicije se javlja samo nakon
emitovanja svih podokvirova i auriranja resivera. U ovom sluaju, vrijeme za odreivanje
fiksne pozicije je iznad 12.5 minuta.

3.11. Mjerenje brzine

Procesor generira nosei signal na istoj frekfenciji kao L1, koja se poredi sa frekfencijom
signala L1 primljenog satelita. Rauna se pomou Doplerovog efekta. Ovakvo relativno
kretanje izmeu resivera i satelita koristi se za odreivanje brzine zarakoplova.
Resiver takoer moe odrediti tanost navigacione poruke i prikazati na displeju korisnika.
Page | 17

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Resiver GPS-a rauna tri elementa.
Poziciju
Brzinu
Vrijeme

3.12. Resiver GPS-a

Shematski prikaz tipinih avionskih resivera GPS-a je prikazan na slici ispod. Resiver uzima
podatke od antene, koja je obino postavljene na vrhu trupa.

Slika 19. Avionski resiver GPS-a

Antena je dizajnirana da obezbijedi jednaku osjetljivost za sve signale koji su naklonjeni
multi- path signalima, posebno signalima koji dolaze sa satelita niske elevacije. Multi- path
signali nogu nastati:

Odbijanjem i prelamanjem od zemlju

I od okoline.

Ako su primljeni, multi- path signali mogu uzrokovati znaajne greke.

Pojaalo RF postavlja level buke resivera i odbija mjeanje drugih RF izvora koji nisu sa
frkfencije satelita.
Referentni oscilator RO osigurava vrijeme i frkfenciju povezivanja. Izlazi RO alju se na
frekfenciju sintezera, koji pretvara izlaz u lokalne oscilatore.
Frekfencija sintezera takoer osigurava sutinu vremenskih informacija za procesor signala.
Procesor signal obavlja sljedee kritine funkcije:

Razdvajanje signala u viestruke kanale da se omogui paralelno procesuiranje

razliitih satelita sa antene
Generiranje obavjetenja PRN koda
Dobijanje signala sa pojedinih satelita
Odrivanje koda i nosaa pojedinih satelita
Page | 18

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Dekodiranje i itanje navigacione poruke

Postojei pseudo domet brzine i pseudo domet signala sa satelita
Podravanje veza izmeu resivera i GPS vremena

Ove informacije se koriste za navigacioni (podatkovni) procesor, koji obavlja neke ili sve
sljedee zadatke:
Procesor signala selektuje satelite da se prikupe signali, i rauna prikupljeni signal i
dodaje informacije za tu funkciju
Sakupljanje podataka navigacione poruke i mjerenja signala procesora i odravanje
baze podataka
Raunanje ispravki pozicije, brzine, vremena za bilo koji satelit i mjerenja ispravki
Upotreba podataka spoljne navigacije za asistiranje sa navigacionim procesiranjem
Odreivanje pozicije, brzine, vremena.
Kada je ukljuen bilo koji resiver GPS-a, ili ako je signal GPS-a prekinut, signal procesora
mora proi kroz sljedee procedure redosljedom:

Otkrivanje i identifikovanje vidljivih satelita

Detektovanje i prikupljnje funkcionalnih informacija
Odreivanje pozicije, brzine i vremena.

3.13. Ogranienje sistema

Postoje dva nivoa pozicioniranih servisa:

PPS, ili Precision Positioning Service, precizno pozicionirani servis, koji je dostupan
samo aurizovanim korisnicima.
SPS, ili Standard Positioning Service, je nosa grubog akvizicijskog (C/A) koda, i
dostupan svim zrakoplovima. Ovo je jedna od veza sa pilotima.

3.14. Broj korisnika

Kako je pseudo domet odreen signalima koji se prenose radijom bez specifine adrese, broj
korisnika koji moe raditi u bilo kojem trenutku je virtualno ogranien.

3.15. Pokrivanje
U orbiti su 24 satelita, 21 satelit je u potpunosti operativan, ostala tri satelita smatraju se
rezervom koji mogu brzo da se ukljue ako jedan od satelita otkae.
Trenutni minimalni opertivni standard poziva se na minimalno pet satelita da budu iznad
zarobljenog ugla 7.5o.

Page | 19

Global Navigation Satellite System (GNSS)

3.16. Pouzdanost/ Integritet

Nadgledanje satelita se obavlja sa:

Unutranjim sistemima unutar satelita

Pet monitor stanica
Glavne kontrolne stanice zemaljskog segmenta

Ovo osigurava otkrivanje degradacije performansi signala u ranoj fazi i daje GPS-u
jednostavnu pouzdanost za najee koritena navigaciona pomagala.
Mogue je da se izvorna poruka sa satelita, komponenta satelitske navigacione poruke, moe
promijeniti samo nakon emitovanja ciklusa od 25 okvira. Pa je mogue da u vremenu od
posljednjih 12.5 minuta moe proi prije nego to resiver ispravi poetnu poruku.
ICAO ne prihvata ovu prepreku i GPS nije prihvatljiv za sletanje sa preciznim prilazom.

3.17. Resiver autonomnog integralnog nadgledanja ( RAIM)

RAIM je sistem integralnog nadgledanja unutar jedinice GPS-a. Resiver procijenjuje
informaciju sa minimalno pet vidljivih satelita. Pozicija je odreena. Nakon odreivanja
pozicije, resiver oekuje da vidi ukoliko jedan od satelita osigurava nepravilan domet i ako je
tako, odstranjuje ga u raunanju pozicije. Za pouzdanost RAIM-a mora biti dostupno:
Pet vidljivih satelita
Resiver mora biti sposoban za upravljanje ekstra podacima
Resiver GPS-a moe biti integriran u panelu navigacionih sistema, koristei inpute sa drugih
navigacionih izvora. Ovo je poznato kad dodatni resiver. Ako navigacioni raunar detektuje
izrazito naglo odstupanje pozicije GPS-a, greka satelita moe biti sumjiva.

3.18. Cijelokupno rasprostiranje GPS-a (GIB)

GIB je temeljni zemaljski satelitski sistem nadgledanja koji zauzima odreeni poloaj i
provjerava tanost. Ova mjesta mjere domet satelita na neprekidnoj osnovi i koriste mjerne
jedinice za raunanje rasprostiranje dometa greke, preko satelita, za sve korisnike.
Moderna oprema koristi kombinaciju RAIM-a i GIB-a.

3.19. Problemi pokrivanja

Privremene rupe u pokrivanju mogu prekinuti ili degradirati pokrivanje GPS-a. Ove rupe
morgu se pojaviti u odreenim povrinama u trajanju od nekoliko minuta do nekoliko dana.
Page | 20

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Normalno ovo slabi signal GPS-a, utie na smanjenje tanosti. U nekim sluajevima moe se
desiti potpuni gubitak GPS servisa.
Uzrok ovakvih porblema moe biti bilo koji od sljedeih rezultata :

Druga emitovanja na istoj frekfenciji

Viestruke (skladnosti) drugih emitovanja
Intermodulacija
Prikrivanje ili blokiranje prepreka gdje je resiver GPS-a zaglibio jakim signalima
RF-a
Proraunavanje elektronskog ometanja

3.20. Tanost i greka izvora

Tanost za civilnu upotrebu
Oekivana tanost za SPS je 95%:
35 metara horizontalno
75 metara vertikalno
U stvarnosti, postignuta je mnogo vea tanost.
Razlog za razliku izmeu horizontalne i vertikalne slike je geometrijska duina. Sferna
povrina oko bilo kojeg satelita, kada je primjeen ili u blizini Zemljine povrine, je
predominantna u vertikalnoj ravni. Ovo je razlog da se povrina prostire u vertikalnoj ravni.
Tanost brzine je u granicama 0.2 m/s.
Tanost vremena je do 52 nanosekunde za GPS vrijeme i 340 nanosekundi za UTC vrijeme.
Tanosti PPS-a su:
5 metara horizontalno
27.7 metara vertikalno

3.21. Greke korisnikog ekvivalentnog dometa ( UERE)

Greka korisnikog ekvivalentnog dometa rezultat je broja podelemenata kao to slijedi:

Greke u sadraju satelitske navigacione poruke

Poloaj satelita u orbiti, koja mogu biti poremeena zbog:
- Asimetrije gravitacionog polja
- Lunarne i/ ili solarne gravitacije
- Atmosferskog otpora
- Elektomagnetne sile
- Solarnog vjetra
Page | 21

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Stabilnosti satelitskog sata

Satelitski sat se nadgleda i njegov trend ope greke je utvren, i procjenjuje vrijednost iznad
poznatih podruja za formiraje dijela navigacione poruke. Ako se trend mijenja, to utie na
greku izvora:

Praenje preciznosti PRN koda resiverom GPS-a. Glavni dio je stabilan sat. Ako sat
resivera prikazuje greku, to je zbog grke u sekventnom praenju.
Greka u procesorima jonosferskog modela. Ako jonosfera/ troposfera stvara razliite
indikacije preloma od onih koji se koriste u modelu, to moe uzrokovati greke.

Dobar kvalitet signala satelita i dobro dizajniran resiver minimiziraju UERE.

3.22. Razblaavanje preciznosti (DOP)

Sve pozicije odreuju sistemi koji koriste pozicione linije, geometrija presijecenih linija
uveliko utie na potencijalnu tanost bilo koje rezultujue fiksne pozicije. Ako se koriste
sateliti, kao promatranje antenom resivera GPS-a, zatvoreni su zajedno, povrina pozicije imat
e manji ugao presjecanja i, konsekventno, tu postoji znaajan gubitak tanosti. Ovo je uputa
na visoko razblaavanje preciznosti. Vii DOP uzrokuje bilo koji UERE da bi se dobio vei
efekt.

Slika 20. Razblaivanje preciznosti DOP

DOP moe biti upuen kao:

GDOP:
VDOP:

Geomtrijski DOP kao to je ve opisano

DOP vertikalno (visina)
Page | 22

Global Navigation Satellite System (GNSS)

HDOP:
PDOP:
TDOP:

DOP horizontalno
DOP pozicije ( kombinacija VDOP i HDOP)
DOP vremena

3.23. Predvianje greke

Sve do take, obje greka izvora UERE i DOP moge biti predviene za specifine resivere u
specifino vrijeme i na specifinom mjestu. Greke izvora nisu sve totalno predviene, kao
to je jonosfersko prelamanje i solarni vjetar. Uvijek postoji vjerovatnoa neuravnoteene
greke.

3.24. Diferencijalni GPS

GPS osigurava navigacionu sposobost sa visokim stepenom tanosti koja je poznata u svijetu.
Danas sistem se ne moe koristit za precizne prilaze osim ako se koristi diferencijalni sistem
(ICAO zahtjeva 2 sekunde upozoravanja greke za precizni prilaz i 8 sekundi za neprecizni
prilaz).
Diferencijalni GPS ukljuuje suradnju dva resivera:

Ispituje tanost stacionarnog resivera

Pokretni resiver daje tanu informaciju pozicije

Slika 21. Diferencijalni GPS

Page | 23

Global Navigation Satellite System (GNSS)

3.25. Principi operiranja DGPS-a

Resiver GPS-a rauna vrijeme signala sa posljednja etri satelita za odreivanje pozicije. Bilo
koji od ovih raunanja vremena moe napraviti neku greku ili prepreku.
Ako bilo koje vrijeme za raunanje signala ima grku, raunanje pozicije e se spojiti na
vrijeme greke. Sateliti su dosta udaljeni, pa kratka rastojanja putovanjem na zemlji izgledaju
beznaajno.

Slika 22. Vrijeme diferencijalnog GPS-a

Ako su dva resivera GPS-a blizu jedan drugog, signali koji im doseu putovat e kroz iste
dijelove atmosfere. Ovo znai da e iste greke utjecati na oba resivera. Odreivanje ove
greke mogue je ispraviti. Ako se referentni resiver koristi za mjerenje ove greke, on se
moe koristiti kao referentni sistem.
Ova referentna stanica prima iste signale GPS-a kao i zrakoplov. Poreenjem izraunatog
vremena sa stvarnim vremenom omoguava potrebno ispravljanje greke za tanost pozicije.
Resiver emituje zrakoplovu ispravljenu greku, koji zatim ispravlja vlastitu poruku.
Referentni resiver unosi sve vidljive satelite s tim da ne zna koji od satelita zrakolpov moe
upotrijebiti.
Zrakoplov prima kompletnu listu greaka od referentnog resivera i primjenjuje ispravke za
pojedine satelite koji se koriste. Uptrebom DGPS znaajno se poboljava tanost GPS-a kao
to je ilustrovano:

Page | 24

Global Navigation Satellite System (GNSS)

3.26. Pregled greaka izvora GPS-a

Tipine greke u metrima
Standardni GPS
Satelitski satovi
Greka ephemeris-a
(orbita pojedinog satelita)
Jonosfere
Troposfere
istoa signala
Vieputni prihvat

Diferentni GPS

1.5
2.5

0
0

5.0
0.5
0.3
0.6

0.4
0.2
0.3
0.6
Tipina tanost pozicije

Horizontalno
Vertikalno

29
45

1.3
2.0

3.27. Pseudolite/ DGPS

Upotreba pseudolite satelita stvara mogunost reduciranja VDOP. Ispitivanja pokazuju da
reduciranje u VDOP-a manje od 1m za pseudolite- poveanje DGPS-a je mogue od 2.3 m za
DGPS.
Referentna stanica je sasvim ista kao u DGPS. Pseudolite je postavljanje fiksne pozicije i
pregledanje tanosti. Pseudolite generira signal GPS stila, koji je sposoban da kodira i poslui
kao dometni signal. Referentna stanica nadgleda emitovanje pseudolite satelita. Pseudolite
emituje te ispravke, pa korisnika oprema moe koristiti emitovanje za:

Odreivanje diferencijalnih ispravki

Uspostavljanje dodatnih dometnih inputa

Poveanja pseudolite DGPS-a osigurava znaajno poveanje, posebno u primjenama za

precizni prilaz. U poveanju bolje tanosti, pseudolite osigurava sposobnost dolazeih
viestrukih efekta. Osim toga, njihovi signali su nepromjenjeni jonosfereskim i trposferskim
preprekama.
Poto se domet pseudolite mijenja brzo, resiver je izloen mnogo veim promjenama u jaini
signala. Ako je pseudolite postavljen na prilaznu putanju, pokrie njegovg predajnika moe
biti postavljeno da osigura zonu djelovanja od 20nm. Pribliavajui se pseudolite, intenzitet
primljenog signala inverzno se poveava kvadratom dometa pseudolite. Na 0.1 milji signal je
40 000 puta jai, to bi moglo uzrokovati avionska zasienja i zaglibiti signal satelita.
Promjenom strukture emitovanja signala ovaj problem se smanjuje.

Page | 25

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Slika 23. Pseudolite na zemlji i antena resivera na zrakoplovu

Takoer, postavlja problem zaklon antene. Pseudolite je na zemlji i antena resivera satelitskog
navigacionog sistema je na vrhu zrakoplova. Trup moe zakloniti antenu i zatititi prijem
pseudolite signala. Koritenjem odvojenih antena rjeava se ovaj problem, sa antenom satelita
na vrhu trupa i antenom pseudolite ispod. Ovo nije idealno rjeenje. Normalno, pozicija
pseudolite je poravnanje od prilazne putanje i, ako je mogue, elevacija mjesta za
preovladavanje zaklona trupa.

3.28. Satelit na bazi poveanja sistema (SBAS)

Pseudolite je sposoban da osigura dobru tanost na malim povrinama. Vee pogoranje
tanosti je na udaljenosti do100 km od pseudolite. Od ove udaljenosti, javlja se mali dobitak
koji se koristi. SBAS je razvijen kako bi omoguio visoku tanost na veim dometima.
Tri sistema, svi rade na istom principu, su u okviru razvoja. Ovi sistemi su:

Wide Area Augmentation System (WAAS), razvijen u US

European Geostationary Navigation Overlay System (EGNOS), razvijen u Evropi
Metsat Satellite Based Augmentation System (MSBAS), razvijen u Japanu.

Page | 26

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Slika 24. Sistemi WAAS, EGNOS i MSAS

SBAS (Satellite Based Augmentation System) je naziv za sisteme koji pomou satelita alju
korekcijske podatke i podatke o integritetu satelitskih sistema GPS i GLONASS (ruska vojna
mrea satelita iste namjene kao i GPS). Svrha im je poveati tanost i pouzdanost odreivanja
poloaja.
WAAS (Wide Area Augmentation System) je SBAS razvijen za podruje Sjeverne Amerike i
ve je neko vrijeme u upotrebi. Sastoji se od mree od 25 stanica na Zemlji i dva
geostacionarna satelita koji pokrivaju podruje cijelog SAD-a i dio Kanade i Meksika.
Postavila ih je Federalna zrakoplovna uprava SAD-a (Federal Aviation Administration) i
Ministarsvo prometa (Department of Transportation) sa namjerom da se GPS upotrijebi
prilikom preciznog navoenja zrakoplova. Iako WAAS jo nije slubeno prihvaen u
zrakoplovstvu on je dostupan za civilnu upotrebu (njegova upotreba svrhovita je na podruju
za koje je i predvien, tj. Sjevernu Ameriku). Tipina tanost odreivanja poloaja upotrebom
WAAS-a iznosi manje od 3 metra.
EGNOS (European Geostationary Navigation Overlay Service) je SBAS koji se razvija za
podruje Europe. Sastojat e se od 34 zemaljske stanice i 3 geostacionarna satelita. Razvija ga
Europska svemirska agencija (European Space Agency), Europska komisija i
EUROCONTROL (Europska organizacija za sigurnost zrane navigacije). U ovom trenutku
alje se testni signal za koji nema garancije da poveava tanost. Potpuno uvoenje EGNOS-a
planirano je za april 2004. godine. EGNOS e omoguavati poveanje tanosti i za GPS i za
GLONASS. Iako je predviena tanost odreivanja poloaja EGNOS-om bila oko 5 metara,
testovi pokazuju da se ona kree ispod 2 metra.
MSAS (Multifunctional Transport Satellite Space-Based Augmentation System) je SBAS koji
se razvija za podruje Japana. Njegova upotreba planira se za 2005. godinu.
Svi operiraju na istom bazinom principu, s ciljem da osiguraju dovoljnu tanost za
mogunost preciznih prilaza Category I.
SBAS koristi:

Zemaljski segment
Prostorni segment
Page | 27

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Korisniki segment kao GPS.
Zemaljski segment sadri broj preciznog nadgledanja:
Wide Area Reference Stations (WARS), iroka mrea referentnih stanica
Wide Area Master Station (WAMS), iroka mrea glavnih stanica
A Ground Earth Station (GES), zemaljska stanica

Slika 25. SBAS

WARS i WARMS stanice su konektovane komunikacionom linijom za prenos podataka.
Mrea referentnih stanica (WARS) istrauje satelite i liniju za prenoenje informacija
podataka do WAMS. Zadaci WAMS-a:

Poreenje svih podataka

Odreivanje diferencijalnih korekcija za traganje bilo kojeg satelita
Organizira podatke
Emitovanje formata podataka

Ovo se alje zemaljskoj stanici (GES) i geostacionarnim satelitima.

U Americi WAAS i Evropi EGNOS sistem, geostacionarni sateliti upotrebljavaju se od
INMARSAT 3 serije marinskih komunikacionih satelita. Sve do etvrtog od prethodno
navedenih e biti opremljeni navigacionim paketima. Japanski sistem razmatra upotrebu
meteorolokih satelita MTSAT1 i MTSAT2.
Page | 28

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Geostacionarni sateliti primaju podatke i alju ih svim korisnicima kao emitovanje. Emisija
koristi frekfenciju L1 GPS-a, moduliran sa C/A iste kategorije kao C/A kod GPS-a, i koristi
isto bazno vrijeme. Takoer signal sadri poruku za odreivanje signala tako da
geostacionarni sateliti takoer mogu posluiti kao ekstra pozicionirani sateliti.
Poruka, emitovana od geostacionarnih satelita sadri:

Integritet poruke ukazuje na status svih satelita GPS-a u

upotrebljivon/neupotrebljivom formatu
iroko podruje ispravljanja greke DGPS-a
Model jonosferskih prepreka
Orbita pojedinog satelita i podatkovni sat za geostacionarni satelit

Na zrakoplovu, emitovanje od geostacionarnog satelita je dekodirano. Upotrebom irokog

podruja jonosferskih prepreka almanaha, resiver zrakoplova odreuje jonosfersku prepreku
za njegovu poziciju i unosi potrebne korekcije. Troposferske prepreke bez ispravljanja
podataka su ukljuene, pa bilo koje raunanje korekcije mora doi sa znaajnih standardnih
modela.

3.29. RAIM u irokom podruju dodanih sistema

Potrebne navigacione preformanse, kao iskljuivo nvigaciono sredstvo, stvaraju potrebu za
proirenje funkcije RAIM-a. U jednostavnim navigacionim rjeenjima, RAIM detektuje,
izdvaja, i iskljuuje pogrene izvore.
Specifikacija RAIM-a za RNP mora sadravati:

Alarm limita
Alarm odzivnog vremena
Limite neugodnih alarma
Vjerovatnoa visoke detekcije

4. GLONASS
GLONASS je Ruska kopija GPS-a.
Sovjetski savez je poeo razvijati satelitski navigacijski sistem jo krajem 50-tih godina. Prvi
navigacijski satelit Ciklon bio je lansiran 1967. godine i bio je eksperimentalni satelit, koji je
poloaj izraunavao na principu Doplerovog efekta. U poetku je navigacijski sistem imao
brojna programska ogranienja, poloaj je izraunavao sa odstupanjima do 3 km. Otklanjanje
svih pogreaka, omoguilo je postavljanje prvog operativnog vojnog navigacijskog sistema
Parus ili Ciklon-B. Prvi satelit Ciklon-B bio je lansiran 1974. godine, a itava konstelacija od
6 satelita dostigla je operativnost 1976. godine. Sistem Parus je jo u operativnoj upotrebi i
uredno se odrava, ini ga 10 satelita u dvije konstelacije i namijenjen je za navigacijske
potrebe ruske vojne mornarice te stratekih balistikih raketa. Na temelju sistema Parus, je u
Page | 29

Global Navigation Satellite System (GNSS)

70-tim godinama je razvijen gotovo identian civilni navigacijski sistem Cikada, sastavljen
od 4 satelita. Neki sateliti sistema Cikada su od 1982. godine opremljeni sa meunarodnim
sistemom za traenje i spaavanje (COSPAS/SARSAT). Sistem danas uglavnom koriste
trgovinske mornarice drava biveg SSSR-a i ruska vojna mornarica. U svibnju 2001. godine
lansiran je Kosmos 2378, kao zamjena Kosmosu 2279 koji je bio neprekidno operativan 7
godina.
SERIJA NAZIV SATELITA DATUM LANSIRANJA
PARUS Kosmos 2336

20. decembar 1996.

Kosmos 2341

17. aprila 1997.

Kosmos 2346

23. septembar 1997.

Kosmos 2361

24. decembar 1998.

Kosmos 2366

26. avgust 1999.

Kosmos 2378

8. juni 2001.

Tabela 1. Pregled ruskih operativnih navigacijskih satelita (podaci od srpnja 2001. godine)
Sovjetski savez je razvio navigacijski sistem slian amerikom GPS-u, nazvan GLONASS
(GLObalnaja NAvigacionaja Sputnikovaja Sistema, globalni navigacijski satelitski
sistem). Potpuna konstelacija satelita GLONASS morala bi ukljuivati 24 satelita, od toga 21
operativan i 3 u rezervi, na visini 19100 km u tri razliite orbite pod gulom od 64,8, u svakoj
orbiti po 8 satelita. Perioda satelita iznosi 11 sati i 15 minuta. Sateliti odailju isti signal na
razliitim frekvencijama. Preciznost satelita GLONASS slina je satelitima GPS, ali nemaju
selektivnog signala za civilne korisnike. GLONASS je operativan od 1983. godine, a poradi
ruskih ekonomskih tekoa je potpuno konstelaciju od 24 satelita dostigao u prosincu 1995.
godine, no lansiranja novih satelita nisu dostizala brzinu stavljanja odsluenih satelita van
upotrebe, tako da je u januaru 2002. godine djelovalo jo samo 9 satelita. Zadnje lansiranje
satelita GLONASS je bilo u decembru 2001. godine, kada su postavili 3 satelita tipa Uragan,
od kojih jedan pripada novoj generaciji satelita Uragan-M, koji ima puno poboljanja i ivotni
vijek povean na 8 godina, umjesto dotadanje 3 godine.

4.1. Osnovni pojmovi sistema GLONASS-a

Ruski svijetski navigacioni satelitski sistem (GLONASS) je zasnovan na konstalaciji aktivnih
satelita slinim GPS Navstar-u.
Planirani zrani segment je:
Konstalacija 24 satelita
Rasporeenih sa 8 satelita u 3 orbitne ravni
Sateliti su identifikovani sa slot brojevima, koji definiu orbitne ravni (1-8, 9-16, 1724) i njihove lokacije unutar ravni
Tri orbitne ravni su odvojene 120o u odnosu na ekvator i sateliti unutar istih orbitnih
ravni 45o u odnosu na meridijan
Orbite GLONASS-a su otprilike krune sa nagibom oko 64.8o
Orbita je na 19 000 km sa periodom od 11h 15min 44s.
Page | 30

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Zemaljski kontrolni segment GLONASS-a je u cjelosti lociran u Rusiji.
Koordinate sistema definiu pouzdane orbite satelita GLONASS-a sa sistemom PZ- 90,
nekada Sovjetski Geodetski Sistem 19851990.
Skala vremena je definisana kao ruski UTC.
Jedina razlika izmeu GLONASS-a i GPS-a je da vremenski sistem GLONASS-a ukljuuje
prestupne sekunde. Sateliti istovremeno emituju na dva frekfencijska pojasa, doputajui da
resiver zrakoplova ispravlja jonosferske prepreke. Bilo koji satelit osigurava pojedinu
frkfenciju unutar opsega, odreen pomou broja kanala satelita. Resiver zrakoplova
identifikuje bilo koji satelit kao njegovu frekfenciju kanala.
Postavljanje na obe nosee frekfencije, sateliti GLONASS-a moduliraju navigacionu poruku.
Dvije modulacije se mogu koristiti za raunanje rezultata, grubi akvizicijski kod (Coarse
Acquisition), sa modulacijom duine 586.7 metara i enkriptovani precizni kod (Precision), sa
58.67 metara. Sateliti takoer emituju:

Orbitne informacije
Almanah potpune konstalacije
Ispravljanje parametara na vrmensku skalu

Zemaljski kontrolni centar provjerava vrijednost orbita u periodu 24 h. Sateliti emituju novo
postavljanje orbitnih podataka svakih 30 dana. Godinje se obanvljaju jednom na dan.

5.Integracija navigacionih sistema

Integracija Navstar GPS-a i GLONASS sistema je metod koji osigurava taan svijetski
navigacioni satelitski sistem (GNSS). Sistem bi mogao osigurati vanost redundacije visokih
levela ako su leveli potrebnih navigacionih performansi postignuti.
Resiveri su dostupni i dizajnirani da dekodiraju oba signala GPS-a i GLONASS-a.
Evropa objavljuje da e se GLONASS sistem nadalje jo razvijati. Ovo bi moglo znaajnije
pojaati realnost sistema i moglo bi pridonijeti da se GNSS zatvori sustretom potrebnih RNP.
Tendencija GNSS-a se treba koristiti:

Kao integralni dio multi-senzora navigacionih sistema

Kao sekundarni i dodatni sistem gdje GNSS i njegova poveanja mogu se kristiti, ali
drugi odobreni sistemi moraju bitit dostupni i upotrebljivi tokom cijelog vremena.

Integracija GNSS-a i inercijalnog referentnog sistema (IRS) je jedan od naina RNP koji je
postignut do danas. Ovo osigurava tanost levela, inregritet, dostupnost, i kontinuirano
promatranje osnovnih elemenata RNP-a.
Prednost ovog hibridnog sistema je taj to IRS kontinuirano odreuje vektor brzine do visokih
nivoa tanosti. Kombinacija ovog sa pozicijskom tanou, odreuje od GNSS-a rezultira
visok poredak navigacionih performansi.
Page | 31

Global Navigation Satellite System (GNSS)

6. Aplikacije GNSS-a
GNSS sa odgovarajuim poveanjem e osigurati:

Taan kruz navigacije ukljuujui sposobnosti navigacionih povrine

Upravljanje putevima terminalne povrine
Precizni prilazi

Openito, navigacioni kompjuter FMS-a prerauje informacije i unosi ih u AFCS i na displeju

se prikazuje kao EIFS ili neto jednostavnije.
ADSB (Automatic Dependent Surveillance Broadcast) takoer koristi GNSS. Sistem pretvara
informaciju o poziciji u brojevima koja se dobije od GNSS-a i alje je kao dio toka podataka,
to ukljuuje:

Identifikaciju zrakoplova/ broj leta

Tip zrakoplova
Visinu
Brzinu
Magnetni kurs leta
Uslove leta ( penjanje, promjena levela, itd.)

Ovi podaci se obnavljaju vie puta u sekundi.

Ako je tok podataka povezan sa komunikacijom satelita ATC e davati kontinuiran tok
stvarnih podataka. Ideja za okeanska podruja, emituje isti tok podataka kroz transporder
MOD S koji moe da koristi ATC za oba karatka dometa ATC i , vjerovatno, upozorenja
TCAS-a.

Page | 32

Global Navigation Satellite System (GNSS)

ZAKLJUAK
Dananja civilna avijacija uz pomo GPS navigacije olakano odreuje ali i prati rute svih
svojih letova dok je prekookeanska plovidba u dobroj mjeri olakana upotrebom satelitske
navigacije. Osim ovih korisnika vrijedno je napomenuti i pojavu upotrebe tehnologije
satelitske navigacije u modernoj geodeziji ali i u umarstvu. Satelitski navigacioni signal
prua Agencijama za zatitu ljudi i imovine, mogunost nadzora nad kretanjem vrijednosnih
poiljki na svim cestama, dok na istom principu radi i sistem satelitskog praenja skupocjenih
automobila koji posjeduju dodatnu opremu, a koja nam prua tanu sliku o kretanju naeg
vozila 24 sata na dan. Pristupana nabavka koju krasi svakodnevno povoljnija cijena ali i
nepostojanje zakonskih prepreka za nabavku ovih ureaja omasovila je koritenje GPS
ureaja kod lovakih organizacija, planinara, sportskih ribolovaca, turista ali i kod obinih
graana.
GPS ima raznovrsne primjene na kopnu, moru i u zraku. U osnovi, GPS omoguuje da se
zabiljee poloaji taaka na Zemlji i pomogne navigacija do tih toaka i od njih. GPS se moe
upotrebljavati svugdje, osim na mjestima gdje je nemogue primiti signal, a to su mjesta
unutar zgrada, u tunelima, spiljama, garaama i drugim podzemnim lokacijama, te ispod vode.
Najea primjena u zraku obuhvaa navigaciju u zrakoplovstvu. Na moru, GPS obino
koriste za navigaciju rekreativni nautiari i entuzijasti ribolovci.
Primjene na tlu su raznovrsnije. Takoer, moe dati zadivljujuu tanost. GPS-prijemnici
mogu dati tanost bolju od jednog metra. Skuplji sistemi mogu dati tanost reda veliine
centimetra! Naina za rekreativnu upotrebu GPS-a ima gotovo toliko koliko i razliitih
rekreativnih sportova. GPS sve vie postaje uobiajeno pomagalo i u automobilu. Postoje
razliiti sistemi. Najjednostavniji omoguuju pozivanje pomoi u sluaju hitne potrebe na
cesti aljui trenutni poloaj u dispeerski centar. Sofisticiraniji sistemi mogu pokazati poloaj
vozila na elektronikoj karti dajui vozaima mogunost da obiljee svoje poloaje i potrae
neku adresu, npr. ulicu, restoran, hotel ili neko drugo odredite. Neki sistemi mogu ak
automatski kreirati trasu (rutu) i davati upute za svako skretanje do traenog poloaja.
Bez obzira na sve dobre i loe strane ubrzanog razvoja savremenih tehnologija satelitska
navigacija polako ali sigurno ulazi u mnoge segmente savremenog drutva. Svojom
kvalitetom usluge namee nam se kao jedan novi trend i sa sigurnou moemo tvrditi da e
vrlo brzo mnogim ljudima postati i potreba.

Page | 33

Global Navigation Satellite System (GNSS)

Literatura:

Chapter 18
Internet:
www.wikipedija.com
http://en.wikipedia.org/wiki/VHF_omnidirectional_range

Page | 34