You are on page 1of 289
ON KENNETH H. ROSEN TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC Neudi dich: Pham Van Thiéu Dang Hitu Thinh i 45 “4 LPB ag | CY oS NHA XUAT BAN KHOA HOC VA KY THUAT HANOI Dich tr Discrete Mathematics and Its Applications McGraw - Hill, 1994 5-519 = 111-29-02 KHRT-2003 Loi gibi thiéu Toan hoc réi rac khong phdi la mot chit dé mdi nhung gido tinh hay vé todn hoc réi rac va ting dung cia n6é thi khong co nhiéu. Ma hay dén mite duge tai ban nhiéu lin va duge sit dung trong hon 300 truong hoc nhu quyén sdch cia Gido su Kenneth H. Rosen thi lai cang hiém, néu khong mudn néi la chua hé thdy. Chét luong cia mét gido tinh dugc thé hién & su siic ich cha noi dung va tinh su pham cia cau tric va cach irinh bay néi dung dé. Didu nay ddi hdi tdc gid phai thdu hiéu sau sde chi dé, cé bé day thuc nghiém su pham va di nhién cé sé trdéng vidi ldch. K.H.Rosen ding la mét ngudi nhu vdy : la méi tién si todn hoc, da gidng day nhidu ndém 6 cdc dai hac My, da tham gia nghién citu todn ving dung cho tin hoc va clic nganh kp thuat khdc, va da viét nhidu cudn sdch khoa hoc duge xép vao hang “best seller". Doc cudn sach nay, ching ta sé bi hdp ddn bdi nhiéu diéu déc dao cia nd. Nhung co lé diéu lam kink ngac va thén phuc nhdt la khdi lugng da sé cde vi du, cdu hdi, bai tap, dé tai ing dung iin hoc ... giip cho ngudi doc dé ding hiéu va biét dng dung cé higu quad cdc kitn thitc da dang khéng chi thuan tu vé todn hoc roi rac. Gido trinh tuyét digu nay c6 thé si dung cho nhidu di tugng khdc nhau, nhung irude hét la cho thay va wo d cic midng dai hoc khoa hoc tt nhién va cong nghé — ddc biét la cong nghé thong tin. Cau mic légic va déc déo cha cudn sach cing nhilng vi du, bai tp, dé tai tiép can ut gdc d6 tin hoe da lam cho ngudi doc ludn y luén 6 thé tim thdy cach doc thich hop vdi minh, tiép thu day da va nhanh chong nhitng kién tic mong muén. Diu cudi cing, nhung rdi quan trong dédi ydi chat lugng cia mét cudn sdch dich dé la dich gid. Anh Pham Vén Thidu (chit bién dich cuén séch nay) la nha vae If Bf thuyét, da gidng day dai hoc nhidu ndm va dd tng dich nhidu sch nudc ngodi, ké cd vB van hoc. Cudn séch dich gin ddy cia anh (cing vdi Cao Chi), "Lugc sit théi gian" cia nha vat by ndi tiéng thé gidi S.W. Hawking.., da duge ban doc va dong nghigp danh gid rat cao. Xin wan trong gidi thiéu cuén séch TOAN HOC ROT RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC nay vdi ban doc. GS.TS. NGUYEN THUC HAI TAUONG KHOA GONG NGHE THONG TIN DA HOC BACH KHOA HA NOL CHUONG 7 CAC KIEN THUC CO SG : LOGIC, TAP HOP VA HAM Chuong nay 6n lai nhiing co sd cia todn hee rai rac. Ba chu dé sé duoc d6 cAp tdi, dé 1a logic, tap hgp vA ham. Cée qui t&e cia logic xéc djnh y nghia chinh xdc cia ede ménh dé todn hoc. Vi dy, nhimg qui téc do cho ching ta y nghia cha céc ménh dé nhu : "Tén. tai mOt sé nguyén I6n hon 100 la lug thita cha 2" va "Déi véi moi sO nguyén n, téng cdc a(n t+ 1 96 nguyén duong khong lén hon n bing mort. Logic la es s6 cha moi suy lu@n todn hoc va eo nhiéu tng dung thuc tién trong viée thist ké eae may t{noh. C6 rit nhiéu mén todn hoe roi rac chuyén nghién ctu cdc céu tric rei rac, tic Ja nhitng cfu tric dude ding dé biéu dién cdc di tugng rei rac. Tat cA cdc cdu tric nay déu duce dung lén ty tap hop cfc déi tugng vat. Nhiing vi du vé cae c&u tric réi rac duge dung lén tit c4e tap hop bao gém ; té hgp - do A tap hop khéng s4p thd tu cua c&c déi tugng duge ding réng rai trong phép dém ; quan hé - do IA t4p hgp cde cap sp tht ty biéu dién méi quan hé gitta cae vat ; dé thi - dé ia tap hgp cAéc dinh va c4éc canh néi céc dinh ; va cdc méy trang thai hitu han — dé IA eée méy duge ding dé m6 hinh hda ede méy tinh. Ham j4 mét khdéi niém cuc ky quan trong trong ton hoc rdi rac. Ham gén cho méi phdn ti cia mét tap hgp mét phan ti xdc dinh cia mét tap hop. C4c c4u tric tién ich nhu day va xu 14 nhiing logi ham dac bist. Cae hdm cing duge ding dé biéu didn 66 cdc huée eta mét thi tye ding dé gidi mot bai todn. Su phan tich cde thuét todn thutng dimg ede thuat ng va khdi niém cd lién quan dén dO tang cia cdc ham. Cac ham dé qui, tic 14 eée ham duge dinh nghia bang cdéch cho cdc gid tri cla ching 6 cde sO nguyén dwong qua cac gid tri cha ching 6 céc sé nguyén dugng nhé hon - da dugc ding dé gidi nhiéu bai to4n dém. 6 Chuang 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM mo DAU Céc qui tdc cha logic cho ¥ nghia chinh xdc cilia cdc ménh dé. Cac qui téc nay dugc sti dung dé phan biét gitta cdc lap Iwan todn hoc ding va khéng ding. Vi muc dich cha yéu cia cuén séch nay IA day cho déc gid hiéu va xdy dung duge nh@ng lap ludn todn hoc ding dfn, nén ching ta 8 bét dau viée nghién ciu ton hoe ri rac tit mot nhap mon vao logic hoe. Cang véi tém quan trong cia né trong viéc hiéu sy suy lun todn hoc, logic hoc cén cd nhiéu tng dung trong tin hoc. Cac qui tac cia logic duge ding dé thiét ké cic mang trong méy tinh, dé xay dung cdc chuong trinh cia méy tinh, 48 kiém tra tinh dung dén cia céc chuong trinh va nhiéu ting dung khac. Ching ta sé xem xét cde ting dung do trong céc chuong sau. MENH DE Ching ta sé bat dau bing viée xem xét nhiing vién gach co sé x@y dung nén m6n logic - dé 1A cdc ménh dé. Mot ménh dé 14 mOt cfu ding hodc sai, chit khéng thé vita. dang vita sai. Vi dul 1. Tat cd cdc cau sau déu 1A cic métnh dé, 1. Washington D.C. iA tha dé cha Hoa Ky. 2. Toronto 1a tha dé cia Canada Blt l=2, 424223, Cac ménh dé 1 va 3 la déng, trong khi cic ménh dé 2 va 4 la sai. a C6 nhing cau khéng phai ia ménh dé duge cho trong cdc vi du dudi day. ON TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 7 Vi du 2. Xét cde cfu sau ; 1, Bay gid la méy gid? 2, Hay doc cai nay cho ky lutng. 3x + 1 = 2, 4x+y=2 Cac cau 1 va 2 khong phai la ménh dé vi ching kh6éng phai lA cfu train thu4t. Con cde cau 3 va 4 khong phai 14 ménh dé vi chiing ching dung efing chéng sai bdi céc bién trong nhitng cdu dé cn chua duge gan cho gid tri cu thé nao. Cac cdch khéc nhau dé tao thanh céc ménh dé ty nhitng cau loai nhu thé nay sé dugc thao luan trong Tiét 3 cia chuong nay. a Cac chit cai sé duge ding dé ky hiéu céc ménh dé, cling nhu dé ky hiéu céc bign. Nhing chit cai qui ude duge dimg vao muc dich nay IA p, 4, r, &.. Gid tri chan ly eda mot ménh dé la ding va 58 duge ky hiéu la T néu dé la mot ménh dé ding, va 1A sai, dugc ky hiéu la F, néu dé la mét ménh dé gai. ° Bay gid ching ta xem xét cdc phuong phap tao ra céc m@nh dé mdi ta cac ménh dé ching ta da cd. Cac phuong phap nay da duge nghién ctu héi nha todn hoc ngwai Anh Geogre Boole, vA duge trinh bay trong cudn sich "Cdée dink luGt cia ff duy” xudét ban n&m 1854 cia Ong. Rét nhiéu ménh dé todn hoe dude xay dung bang cach td hop mét hoae nhiéu ménh dé. Cac ménh dé méi dugc goi 1A cac ménh dé phite hep, ching duge tao ra ti cac ménh dé hién cd bang c4ch ding cdc tofn tt logic. DINH NGHIA 14. Gia si p la mét ménh dé. Cau “khéng phai la p" 1a mot ménh dé khée, duge goi lA phi dinh cia p. Pha dinh cia p duge ky higu la —p (trong nhiéu sdch duge ky hiéu 1a Pp - ND). BANG 1. Bing gia tr] chan Iy.d5! v6l phi dink cia mgt ménb dé Vi du 3. Tim pha dinh caa ménh dé : "Hom nay 1A tht sau" Gidi ; Pha dinh cha ménh dé trén [a ; "Hom nay khéng phai la thi séu" y 8 Chuong 1. CAG KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Mét bang gid tri chan ly trinh bay méi quan hé gitta ede gid tri chan ly cla edc ménh dé. Bang gia tri chan ly dac biét cd ¥ nghia trong viée xde dinh gid tri chan ly cia cde ménh dé duge tao ra ti ce ménh dé don gian bon. Bang 1 trinh bay céc gid tri chan ly cha mot ménh dé va phi dinh cua nd, Phi dinh cia mét ménh dé cing co thé dude xem nhu la két qué téc dung cia ton ti pha djnh lén mot ménh dé. Todn ti phi dinh xay dung mot ménh dé méi ti mot ménh dé don hién co. Bay gid ching ta sé dua vao cdc todn tu logic duge ding dé tao ra céc ménh dé méi ti hai hoac nhiéu hon céc ménh dé hién cd. DINH NGHIA 2. Gid si p va g lA hai ménh dé. Ménh dé ‘p va q", duge ky hiéu 461 véi hoi oF p va g du ding, con sai trong céc trutng hop con lai. Ménh dé p A q duoc goi la Agi cha p va g. Bang chan ly d6i v6i Pp A gq duge cho trong Bang 2. Chu ¥ raéng, trong bang chan ly nay cd bén dong, mdi dong lA mét té hop kha di cac gid tri chan ly ca cée ménh dé p va g. Vi du 4. Tim héi cia cdc ménh dé p va gq, trong dé p lA ménh dé "Hom nay la thd séu" va q la ménh dé "Hom nay tri mua’. Gidi : Hi cada hai ménh d6 dé p a q 1a ménh dé "Hom nay thit séu va trdi mua”. Ménh dé nay la dting vao hom thit séu trdi mua va 1a sai vao bat ky ngay nado khong phdi thé sdu va vio nghy thi sdu nhung trdi Jai khong mua. a BINH NGHIA 3. Cho p va g la hai ménh dé. Ménh dé : "p hoae g’, duge ky hiéu la p V q, lA ménh dé sai khi ca p va q déu sai, vA ding trong cée trudng hgp con lei. Ménh dé p v q duce goi la tuyéa cha p va q. Bang gid tri chan ly d6i voi p V g duge cho trong Bang 3. TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 9 Viee ding lién ti "hodc" trong phép tuyén tuong ting véi mot trong hai sdc thai nghia cla ti "or’ trong tigng Anh (tit hose tiéng Viet eting thé - ND) - do IA sfc théi nghia co tinh bao ham. Mét phép tuyén la dang khi mot trong hai ménh 6 1a dung hoe cé hai ménh dé déu dung. Vi dy tit "hoac’ ed s&c thai nghia bao ham duge ding trong cau sau: BANG 3. Bang gid tr! chan If adi véi tuydn oie hai mbnh 68 "Cae sinh vién d& hee gidi tich hoae tin hoe od thé theo lép nay". © day, nguvi ta muén ndi rang céc sink vien di hoc cA giai tich Min tin - hoe, céng nhu céc sinh vién chi di lige mét trong hai mon trén déu 6 thé theo lép nay. rai lai, ching ta ding ti hode véi ste thai nghia loai tra, khi ta noi: "Cac sinh vién da hoc gidi tich hoac tin hoc, nhung khong phai cA hai mon, déu o6 thé theo lop nay’. © day, ngudi ta mudn noi ring céc sinh vién da hoc cd gidi tich lin tin hoc thi khéng duce theo Iép nay. Chi nhitng ngudi da hoc chinh xac mét trong hai mon trén méi duge vdo lp do. Tuong ty, khi thyc don trong mét nha hang ghi "Mon khai vi : sup hodc ga lat’ thi nha hang dé hdu nby déu muén noi rang khich bang 6 thé an sip hoac xa lat chi khong phai cA hai. O day tit “hode” cd sée thai nghia loai tri’ ch Ehéng phai hao ham. Vi du 5. Lap tuyén cha hai ménh 48 p vig voi p va g JA nbimg ménh dé nhu 6 Vi du 4 Gidi : Tayén cia p vag, Wie p V q, 1A monh dé: "Hom nay la thi sau ho&c hom nay trot mua". Menh d6 nay dang vao bat ky ngjy pao lA tht sau hoac ngay oS mua (cé cA ngay thi séu os mua). Né chi sai vio ngay khong phai 14 tht sdu va ngay dé trdi khong mua. 10 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SG : LOGIC, TAP HOP VA HAN Nhu ching ta da nban xét 4 trén, vie dang lien tit *hoact trong phép ‘uyén tuong ting voi mot trong hai sée thai nghia cia tt dd, cu thé ¢ day la theo séc théi nghia bao ham. Nhu vay, phép tuydn la ding khi mot trong hai ménh dé la ding hodc khi cA hai ménh dé déu dung. Déi Khi, chung ta cing ding tt fode theo sée théi nghia loai trit, Khi ding fi hoae co sde thai nghia loai tri dé lien ket hai menh dé Pp vag, ta nhan duge ménh dé ‘p hoae q (nhung khong c& hai)’. Menh dé nay dung khi p ding va q sai hoac nguoc Iai va né sai khi cA p va q déu sai va khi cA p va q déu ding BINH NGHIA 4, Cho p va q la hai ménh dé. = - BANG 4. Bang gié tr] chan ly @5i vét pnép tuydn loal cia nal ménh de Ménh dé wyén logi cia p va q, duoc ky hieu 1a P @ q, la mét ménh dé chi ding khi mét trong p va q la ding va sai trong moi truéng hop con Iai. Bang gid tri chan ly cia phép tuyén loai cia hai ménh 6 duge cho trong Bang 4. Bay gid ching ta sé xem xét mot sé phuong phdép quan trong khae cd thé tao nén cée ménh dé. DINH NGHIA 5. Cho p va q la hai ménh dé. BANG 5. Bang gié tr] chin ty @5i vGi pnép kéo thee pq Ménh dé kéo theo p » gq iA mgt ménh dé chi sai khi p ding va q sai, cdn ding trong moi trudng hop odn lai. Trong phép kéo theo noi trén p duge goi 1a gid thiet con g dude goi 1A k& Iudn. Bang gid tri chan ly d6i voi menh dé kéo theo p — ¢ duge cho trong Bang 5. TOAN HOG ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 1 Vi phép kéo theo xuét hién & nhiéu ché trong cae suy luan todn hoc, nén ed rét nhiéu thuat ngit duge ding dé biéu dat p — g. Dudi day la mot s6é vi dy thujng gap ohat - @ "Néu p thi q" e ‘p kéo theo q’ © "p 1A diéu kién dit cia q* e ‘g la diéu kién cén cia p". Chi y ring p — g chi sai trong trusng hop p ding va q sai, sao cho né ding khi ca p va q déu ding va khi p sai (bat ké q ding hay sai). C4ach ma chting ta dinh nghia phép kéo theo la téng quat hon y nghia gan lién vai tit kéo theo trong ngon ngit thong thudng. Vi du phép kéo theo “Neu hom nay troi ndng, ching toi sé di ra bai bién" la mét phép kéo theo duge ding trong ngén ngit théng thudng, vi @ day cd méi quan hé gita gid thiét va két-luan. Hon nita, phép kéo theo nay duge xem JA ding try phi hém nay tri thuc sy nang, nhung ching t6i khéng di ra bai hién. Trai lai, phép kéo theo "Néu hém nay JA thy sau, thi 2+ 3 = 5° la dung theo dinh nghia céa phép kéo theo, vi ket luan la dang (khi dé gid tri chan ly cua gid thiét 1A khong quan trong). Phép kéo theo "Néu hom nay 1a tht adu, thi 2+ 3 = 6" la ding véi moi ngay tri thi sau, tham chi mac di 2+ 3 = 6 la sai. Trong ngOn ngit ty nhién ching ta thutng kh6ng ding hai phép kéo theo sau trong ba vi dy néu & trén, vi kh6ng cd m6i quan h6 git gid thiét va két ludn trong hai phép kéo theo dé. Trong suy ium ton hoc ching ta xét cdc phép kéo theo thude loai téng quét hon trong ngon ngit thong thutng. Khsi niém toan hoc vé phép kéo theo doc lap véi m6i quan hée nhén ~ qua giifa gid thiét va ket Ivan. Khong may, céu tric néu — thi dugc dimg trong nhiéu ngon ngit lap trinh lai khac véi cfu trac duge ding trong logic hoc. Da sf efe ngon nhit lap trinh chia nhiing cau lénh nhu néu p thi S Gif p then S) trong dé p 1A mét ménh dé cdn S la mét doan chuong trinh (gém mot hoae nbiéw 2 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Ienh can phai thyc hién). Khi thyc hign mdt chuong trinh gdp nhiing cfu tric nhu vay, S sé duge thuc hién néu p la dung, trong khi dé S sé khéng duge thuc hién néu p la sai. Diéu nay duge minh hoa trong vi du sau: Vi du 6. Xée dinh gid tri cha bién x sau cau lénh : 2+ 2= 4 then x c= x + 1 néu truée cau lénh dé x = 07 (G day ky hiéu := 1A chi phép gan. Cau lenh x -= x + 1 co nghia la gan gid tri x + 1 cho bi&n x). Gidi : Vi 2+ 2 = 4 la dung nén cau Ienh gin x := x + 1 dude thyc hign. Vi thé x sé cd gid tri O + 1 = 1 sau Khi gap cau lenh nay. . a Chung ta cing cé thé tao cdc ménh dé phic hgp bang céch ding toan tit phi dinh va cde lién ty Kkhd4c nhau da duye dinh nghia 6 tren. Cac dau ngode sé duge ding dé chi dinh trat ty thuc hién cdc todn ti logic khae nhau trong mot ménh dé phiic hop. Dac biét, cdc todn tif logic nim & dau ngoac trong cing sé duge thuc hién truéc tién. Vi du, @ VQ A (nr) la boi cia p Vv g va —r Dé pidm bét 86 cic déu ngodc edn ding, ta qui uée toan ti phi dinh sé duge the hién trude t&t c& ede todn tit logic khéc. Diéu nay od nghia lA.=p v gq 1A hop cia —p va q, tae 1a (-p) Aq, chit khong phai JA phi dinh cda phép hop cia p va q, tte A =P Ag) CS mot 86 phép kéo theo lién quan co thé duge tao td p — q. Ménh dé q—>p duge goi A menh dé dito cia p -+ q va ménh 46 phin dio cia p -» q la ménh dé -g — —p —_ Vi du 7: Tim ese ménh d6 déo vA phan dao cia phép kéo theo "Néu hom nay 1a thi nam, thi hém nay toi od cuge tréc nghiém" Gidi : Menh dé dao 1a : "Néu hom nay ti c6 cude tric nghiém, thi hém nay la thi nam" Va ménh dé phan dado la : “Néu hom nay t0i khong c6é cude tréc nghiém thi hém nay khong phai la tht nam". EE OE TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 3 Bay gid ching t0i gidi thieu mét cach ntta dé td hop cde ménh dé. BINH NGHIA 6. Cho p va q la hai ménh dé. Ménh dé tuong duong p q la ménh dé chi ding khi p va q ed cing gid tri chan ly va sai trong mgi truéng hop con lai. 9 Gi tr ly di v6l mann ae wang duong pq Bang gid tri chan ly dé6i véi p «»q duoc cho trong Bang 6. Chi y ring ménh dé tuong duong p -q TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 7 g) -p A ~G h) =p Vv fp A qh 5. Cho p va q la hai ménh dé. p : Nhiét d6 duéi khéng. q : Tuyét ri. Ding p va q va cée lién tit logic vidt cae ménh dé sau : a) Nhiét do dudi khong va tuyét roi. h) Nhiét d6 duéi khong nhung khéng cd tuyét roi, c) Nhiét dé khong duéi khong va khéng cd tuyét roi. a) Cé tuyét roi hodc nhiét dé duéi khong (hod cA hai), e) Néu nhiét dé duéi khong thi cing co tuyét roi. f) Hoac nhiét d6 duéi khéng hodc co tuyét roi nhung sé khong es tuyét roi néu nhiét dé dudi khéng. g) Nhiet 6 duéi khong la didu kién cén va di dé od tuydét roi. 6. Cho p, q va r la nhimg ménh dé : p + Ban bj cam. q : Ban thi truot ky thi cuéi khoa. r: Ban duge lén lép. Hay dién dat nhiing ménh dé sau thanh nhitng cdu thong thuing. apr7g b) 7g er oqa -r dpvaqvr e) paar v @ > 77) fp agyv Hea vr. 7, Cho p va q l& hai. ménh dé p: Ban léi xe véi tée dé trén 65 dam/h. q : Ban hi phat vi vugt qué tée dO cho phép. Hay viét céc ménh dé sau bang cach ding p va q va cde lién tit logic. a) Ban khong léi xe vii tée dO trén 65 dam/h. h) Ban Idi xe véi téc dé trén 65 dam/h, nhung ban khéng bj phat vi vugt qué tée 46 cho phép. c) Ban sé hi phat vi vugt qua tée dé cho phép néu ban l4i xe vai tée dQ trén 65 dam/h. 4) Néu ban khong Idi xe vdi téc dé trén 5 dam thi baat 36 khong y bi phat vi vugt » 49 cho phép.' 2-THRRUD 8 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM e) Lai xe véi te dé trén 65 dam/h la di dé bj phat vi vwot qua téce d6 cho phép. © Ban bi phat vi vugt qua téc dO cho phép nhung ban khong M4i xe voi téc dé trén 65 dam/h. M6i ldn ban bi phat vi vugt qué tée d6 cho phép la ban da léi xe véi téc dé trén 65 dam/h. 8. Cho p, gq va r la céc ménh dé p : Ban nhan duge diém gidi trong ky thi cudi khod. q : Ban lam hét cdc bai tap trong quyén sich nay. r: Ban sé duge cOng nhan Ja gidi d 6p nay. Hay ding pq va r cing véi cdc lién tit logic dé vist cic ménh dé sau: 8 a) Ban dugc cong nhan la gidi & lop nay, nhung ban khong lam hét cac bai tap 6 quyén sdch nay. b) Ban nhaén dtc diém gidi 6 ky thi cuéi khod, ban lam hét cdc bai tap trong quy®n séch nay va ban duge céng nhfn lA gidi 4 lép nay. c) Dé duge cong nhan la gidi 6 lép nay ban cfn phai duge diém gidi 6 ky thi cuéi khod. d) Ban nhan dugec diém gidi 4 ky thi cuéi khod, nhung ban kh6ng lam hét cde bai tap ¢ quyén séch nay, tuy nhién ban vin dude céng nhan 1a gidi & lép nay. e)} Nhan duge diém gidi &@ ky thi cuéi khod va lam hét nhiing bai tap ¢ quyén séch nay lA di dé ban duge cong nh4n la gidi 6 lop nay. f) Ban sé dude céng nhan la gidi d lop nay, néu vA chi néu ban lam hét cae bai tap trong quyén sdéch nay hode nhan duse diém gidi & ky thi cudi khoa. 9. Dédi véi cdc cu sau day, hay cho hiét cdc cau dd sé cd y nghia nao néu lién ti hodc 6 day sic théi nghia bao ham (tic la tuy&n) so véi lién ti hoae cd sdc thai nghia loai try? Theo ban trong hai nghia do, nghia nao la nghia ham dinh? a) Dé theo hoc mon todn hgc roi rac, ban céin phai da hoe giai tich hoac mét khoa tin hoc. b) Khi ban mua m6t chiée xe méi cia hing Acme Motor han sé duge bét lai 2000 USD tién mat hode duge ng 2% gid tri chiée xe. TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 9 c) Bila an t6i g6m hai mon 6 ct A hodc ba mén 3 cot B. d) Trugng sé ddng cia néu tuyét roi day hon 2m hoac gio lanh dudi 100. 10. Mot nha thém hiém bj mot nhdém ngudi an thit ngudi bat dc. Co hai logi ngudi dn thit ngudi : loai luén luén ndi th§t va loai luén luén néi déi. Ho 8 nuéng aéng nha tham hiém néu Ong khong xdc dinh duge mot ngudi nao do trong ho la luén luén noi doi hay noi that. Ong duoc phép héi ngwdi dé chi mét cau héi. a) Hay gidi thich tai sao cu hdi "Anh 1a ngwdi noi déi?" khong mang lai két qua? b) Tim cau héi mA nha tham hiém da dimg dé x4c dinh ngudi an thit ngudi do 1a luén ludn noi déi hay ni that. 11. Hay vist nhing cau sau duéi dang “néu p thi q" (Goi ¥ : Tham khao céc céch thuong ding dé dién dat phép kéo theo da duge ligt ké trong Tiet nay. a) Cé tuyét roi mdi khi es gid Dong Bac, b) Cée cay téo 88 nd hoa néu trot Am kéo dAi mot tudn. ©) Vide doi Pistons danh chiic vo dich ngu y ring ho d& danh bai déi Lakers. d) Can phéi di 8 dim nita mdi.téi duge dinh nui Long. e) Dé dugc phong gido su, néi ting thé gidi 1a du. f) Néu ban cho xe chay hon 400 dam, ban s8 cfin phai mua xing. g) Gidy bao hanh cta ben cdn hiéu le néu ban da mua chiée dau CD cia ban it hon 90 ngay truce day. 12, Vié& céc ménh dé sau du6éi dang ‘p néu va chi n€u g” trong ngon ngit thong thudng. a) Dé nhan duc digm gidt trong khod hoe nay cfin va di la phai hoc gid duge cée hai tap cia ton hoc rei rac. b) N6u ban doc héo méi ngay ban sé thao tin tie vA ngudc lai. c) Trdi mua néu 14 ngay cudi tudén va la ngay cudi tudn néu tri mua. . d) Ban co thé nhin thay ldo phi thuy néa ldo khong @ trong dé va lao phi thu khéng & trong dé néu ban nhin théy lao, 20 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM 13. 14, 15. 16. 17. 18. 19. Phat biéu ménh dé dao va phan ddo cua clic ménh dé kéo theo sau : a) Néu hém nay tuyé roi, ngay mai tdi sé di trugt tuyét b) Toi toi lép méi khi sép ed ky thi. c) Mot 36 nguyén duong 1A sé nguyén té néu nd khong es mot ude s6 ndo khéc 1 va chinh no. Phat bidu ménh dé dao vA phan dao cia cde ménh dé kéo theo sau : a) Néu dém nay cd tuyét roi, tdi sé @ nha, b) Toi déu di ra bai tam bét of ngay nado trdi nang. c) Khi toi & lai muon, can phai dé toi nga dén trua. Lap bang gid tri chan ly déi voi cdc ménh 46 phic hgp sau : a) p A —p b) p Vv =p opv-qgd—>a dep vgd—parg e} (Pp > q) & (-q > =p) ) pq) > @ +p). Lap bang gid tri chan ly cho caéc ménh dé phte hgp sau : abp@q b) p @ =p op @ 7q d =p @ -q oo eave o-@ hp eq A P ® -q) L&p bang gié tri chan ly cho c&c ménh dé phic hep sau alp +74 h) =p > q e) (p> @q v (=p 2g ad) (p >q@ a (7p > qd e) p+ q) Vv Hpog prpe-gepeg Lap bang gid tri chan ly cho cdc ménh dé phtic hgp sau : al (pV g@ vor bPVvVqQ@Mar ec) Pp Ag ver dpaqMar e) (Pp Vv gq) Anr fh (pA q) vor Lap bang gid tri chan ly cho céc ménh dé phic hop sau : a) p > (-q V 7) bh ap > @ or ce) (pq) v inp > Pr) dp >qQ@ Aa ip en ed pegvirig rn f) (ap + 7q) > q > r) TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC | 20, Xéc dinh gid chuong trinh tri cha x sau méi khi gap cdu lénh duéi day trong mot may tinh, néu truée khi t6i cau lénh dé x = 1. a} if 1 + 2 = 3 then x := x + 1. b) if (1 + 1 = 3) OR (2+ 2 = 3) then ax c= x 4+ 1. ©) if 2+ 3 = 5) AND (3+ 4 = 7) then x; d) if (1 + 1 = 2) XOR (1 + 2 = 3) then x ; e)ifx <2 then xs: =x + 1. 21. Tim céc OR bit, AND bit va XOR bit cia cac cap xAu bit sau : a) 10 11110 ; 01 00001 b) 111 10000 ; 101 01010 oe) 00011 10001 ; 10010 01000 d) 11114 11111 ; G9000 09000 22. Xac dinh cac biéu thitc sau : a) 11000 A (01011 v 11011) b) (01111 a 10101) v 01000 ©) (01010 ® 11011) @ 01000 d) (11011 v 01010) A (0001 v 11011) Logic ma duoc sit dung trong tri tué nhan tao. Trong logic ma, gid tri chén ly eta mt ménh d® la mét sé ndm gifta 0 va 1. Mot ménh d® véi Bid tri chan ly O la sai, va gid tri chén ly 1 la ding. Con git tri chon 4 nam giita 0 va 1 chi ra miic dé thay déi cia chan ly, Vi du, gid tri chan ly 0,8 c6 thé duge gan cho ménh d® "Fred hank phic" vi phiin tin thei gian Fred s6ng hanh phic, gid tri chén ly 0,4 06 thé duge gén cho menk d@ "John hanh phiic' vi John hank phic gan mét nita thoi gian, 23, Gia tri chan ly cia phi dinh mot ménh dé trong logic md 1a higu cia 1 va gif tri chan ly cha ménh dé dé. Hay xéc dinh gia tri chan ly eda ménh dé "Fred khéng hanh phic" va “John khong hanh phic’. 24. Gid tri chan ly cla hop hai menh dé trong logic ma la gid tri chan ly nhé nhat cia hai ménh dé do. Hay xdc dinh gid tri chan ly cla eéc ménh dé sau "Fred va John déu hanh phic" va "CA Fred va John déu khéng hanh phic’. 22 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM 25. Gid tri chan ly eta tuyén hai ménh dé trong logic mo Ia gid trj chan ly lon nhat cia hai ménh dé dd. Xée dinh gia tri chan ly cla cdc ménh dé sau : "Fred hanh phic hoac John kanh phic’ vA "Fred khong hanh phic hoje John khéng hanh phuc’, 26. Khang dinh “Menh dé nay sai" cd 1A mot ménh dé khong? Mot tap hop cdc bidu thite ménh d? duge goi la phi mau thudn (hay nhdt quan) néu cd mot st gén céc gid tri chin ly cho cdc bie trong nhitng biéu thite dé lam cho méi bidu thite dé du ding. Khi cho nhitng dée diém cia mét hé théng thi didu quan trong la nhitng dde diém dé phdi phi mau thudn, 27. Cae dac diém sau cd phi mau thudn khong? “He théng & trang thai nhiéu ngvdi ding néu va chi néu no hoat dng hinh thudng. Néu mot he thong hoat dong hinh thutng thi hat nhén cia n6 cling hoat dong. Hat nhan khong hoat d¢ng hoac ne théng @ mode ngét. Néu hé thong khéng 4 trang théi nhiéu ngudi dung thi no la 6 mode ng&t. He thong khong 6 mode ngii”. 28. Cac d&ic diém sau co phi mau thudn khong? "Néu hé théng tép khong hi khéa thi cée thong béo méi sé phAi xép hang (chd dgi). Néu he théng tép khéng hi khoa thi hé thong dé sé hoat dong hinh thutag va nguge lai. Néu cae thong hao mdi khong phai xép hang (chi. dai) thi ching sé dude giti ti bé dém thing bao. Néu hé thong tép khong hi khda, thi céc théng béo méi sé duge giti t6i bo dem théng bdo. Céc théng bdo méi 38 khéng duce gift tai bé dém thong bao. Mo DAU Mat bude quan trong duge ding trong lp ludn todn hoe 1a thay mét ménh dé nay bang mOt ménh dé khéc oS cing gid tri chan ly. Vi thé, céc phwong phép tac ra céc ménh dé 06 cing gis tri chan ly véi mot TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 23 ménh dé phite hgp dA cho duge ding rat réng rai trong vide xay dyng cde lp luén toan hoe. Ching ta sé bat du bang vite phan loai céc ménh dé phite hgp theo cée gid tri chan ly kha df cia chung. DINH NGHIA 1. Mot ménh dé phic hop ma ludn lun ding bat ké cae gid tri chan ly cia cée ménh 46 thanh pbén cua nd duge goi la Aang ding (tautology). Mot ménh 46 ma luén luén sai duge goi IA mau thudn. Cuéi cing, mot ménh dé khong phai 1A hing dung, cing khéng phai 1A mau thudn dude goi Ia 4ép lién (contingency). Hang ding va mau thudn thudng 1A quan trong trong cc suy ludm todn hoc. Cae vi dy duéi d4y minh hoa cho cdc loai ménh dé trén. Vi du 1. Chang ta co thé x@y dyng cdc vi dy vé cic ménh dé hang dang va mau thudn bang cach chi dimg mét menh dé. Hay xét bang gid tri chan ly cla p V-~ p va p An p cho trong Bang 1. Vip v7 p A luen luén dting véy nd IA hang dang. Vi p A- p JA lvén lun sai, nén no la mau thudn. BANG 1. Vf au vé ménn a6 hang ding vA ménh dé mau thudn TUONG DUONG LOGIC > Cae ménh dé phic hgp luin luén 06 cing gid ‘tri chan ly duge goi la tuong duong logic. Ta co thé dinh nghia khéi ni6ém ndy nhu sau. BINH NGHIA 1. Céc ménh dé p vA q duge goi la along duong logic néu pq la hang ding Ky hieu p eq dé chi p va q 1A tuong duong logic. Mét cach dé x4c dinh hai ménh dé cd tuong duong hay khong lA ding bang gid tri chan ly. Dac bit, cdc ménh dé p va q lA tuong duong néu 24 Chong 1. CAC KIEN THUT CO SO : LoGiC, TAP HOP VA HAM va chi néu cée cot cho gid tri chén ly cla ching phi hop véi nhau. Vi du sau day minh hoa phugng phdp nay. BANG 2. Bang chan ly 448i véi “(pV q) va “pa-q Vi du 2. Ching minh ring -(p vq) va =p A~q 1A tuong duong logic. Su tugng duong nay la mot trong sé cdc luat De Morgan déi véi cdc ménh dé, cdc luat nay duge goi theo tén nha todn hoc Anh Augustus De Morgan, gitia thé ky 19. Gidi : Bang gié tri chan ly déi vdi cdc ménh dé nay duge cho trong Bang 2. Vi bang gid tri chan ly cia cdc ménh dé -(p vq) va -=p Aq phi hgp vdi nhau déi voi moi té hgp kha di cde gid tri chan ly ola p va q, suy ra hai ménh dé nay 1a tuong dugng logic. BANG 3. Bang gid tr] chén ty cdi vél - pV qvi p>g Vi du 3. Ching minh ring p > q va -p vq [a tuang duong logic. Gidi » Chimg ta lap bang chin ly cho céc ménh dé nay trong Bang 3. Vi cdc gid tri chan ly cia -pvq va p — q phi hop nhau, nén cdc ménh dé nay la tuong dutong logic. a Vi duo 4. Cheng minh rang céc ménh dé pV(qAr) va (@ Vg) \@ Vr) la tuong duong logic. Day la luat phan bé cia phép tuyén d6i véi phép hop ON TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 25 Gigi : Bang gid tri chin ly cia céc ménh dé dé cho trong Bang 4. Vi gid tri chan ly cia cac ménh dé pv (@Ar) vA (Vg) A(P Vr) IA phi hgp nhau nén chéng 1a tuong duong logic. BANG 4, MQt céch ching minh py (aA0) va (pV@) A (pV Fla tuang-auong Jogic PY GAN Chi ¥ : Bang chan ly cia m6t ménh dé phitc hop gém ba ménh dé thanh phén khéc nhau ddi hdi phai cé 8 hang, mdi hang cho mét té hgp kha di céc gid tri chan ly cia ba ménh dé dé. Noi chung, mét ménh dé phite hop gém n ménh dé thanh phn khdéc nhau ddi hadi phai co 2" hang. Bang 5 cho mét sé tuong duong logic quan trong. Trong cac tuong duong dé, T la ky higu ménh dé bat ky lA ding va F- ky higu ménh dé sai, Yeu cfu doe gid kiém tra lai cdc tuong duong dé trong nhiing bai tap & cui Tit nay. Luat két hop d6i véi phép tuyén ching té ring biéu thiic pvgvr la hoan toan xéc dinh, theo nghia 1A két qué sé khong thay d8i b&t ké truéc hét ta Idy tuyén gia p vA q réi sau dé My tuyén cia p v q va r hay truée hét ta ly tuyén cla q va r réi sau do méi Isy tuyén p va g Vv r. Tuong tu, biéu thiic p A q A r cing hodn toan xac dinh. M3 rong suy luén trén, ta suy ra rang pvp) V ... V py va pyAp2A ... Ap, IA hoan toan xéc dinh néu p,, p, .. p, la cae ménh dé, Hon nita, cha ¥ ring luat De Morgan cing dugc md rong thanh : 7 V By Vow Vo Dp) © (py A App A. A APA) va 7M, A py A. A py) = (py Vo 7p. Vw. Vv apy) 26 Chong 1. CAC KEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM (Cac phuong phap chting minh nhitng ddng thie nay sé duge trinh bay trong Chuong 8). C&e tuong dugng logic cho trong Bang 5, cing nhu cae tuong duong khéc da dugc thiét lap (nhtt duge cho trong Bang 6) lai cd thé duge ding dé lap céc tugng duong logic bé sung. Bdi vi mdt ménh dé trong m6t ménh dé phic hep cd thé duoc thay thé bang mét ménh dé khdc tuong duong v6i né ma khong lam thay déi gid tri chan ly cla ménh dé phic hop dang xét, Ky thuét nay sé duge minh hoa trong Vi dy 5 va 6 4 dé chang ta cing ding tinh chat ndi ring néu p va q la twung dwong logic va g va r la tuong duong logic thl p va r cing la tuong duong logic (xem Bai tap 40). BANG 5. Cée tueng dueng Tuora SvONG TEN GO pATep Luat déng nhét pv Rep pvyTteT Luat nudt PAR OF py pep’ Luat ly déng Papep a(-9) =p "Luat pha din kép pvqeg Vp Ludt giao hodn PAGeG Ap OVGaver mp Viva Luat két hop PAGQAreEp AAT) PY GAN me VG Ap Lugt phiin phd PRGVASE AMVEAN “(pA Qleenmp V mg ‘Lust De Morgan OPV gene Ag TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 27 BANG 6. M8t ef tuong duwong tién [ch pv “pet pAp me prge py a Vi du 5. Ching minh rang -(» v(-p A g)) vA -p Ang Ja tuong duong logic. Gidi ; Ching ta od thé ding bang cban ly dé ching minh sy tuong duong cia cic ménh dé trén. Tuy nhién, thay vi thé, ta sé phat trién mét chudi cdc tudng duong logic, méi lan ding mét tuong duong cho trong Bang 5, bat ddu véi (Pp v (-¢ A g)) vA két thic voi ap A Wg. Ta cd cdc tuong duong sau : T@V(isapAg) <> =p Ar(—=p Aq) theo Luat De Morgan tht hai = =p A[-(-p) V-g] theo Luat De Morgan thi nhat o> =p Alp v -ql theo Ludt phi dinh kép. = (7p Ap) V (=p Aq) theo Luat phan phéi. = Fv (=p A 79) Vi-p A peF = (=p A7q) VF theo Luat giao hoan déi v6i phép tuyén -n7pajg theo Luat déng nhét déi voi F Vay ~PV(-pag)) va 7p Ang Ja tuong duong logic. a Vi du 6. Ching minh ring (p a g) > (p VQ) 1A hang ding. Gidi ; Dé ching minh mot ménh dé Ja hang dng, ta s& ding cac tuong dudng logic d& ching té ring nd tuong duong logic véi T (Chu ¥ : Diéu nay cing cd thé lam duge bing cach lap bang chan 1y). (PAg) > Vg) = -P Ad V@Va) theo Vi du 3 9 (=p V7.9) V@ V4) "theo Luat De Morgan thé nhat > (-P Vp) V (“GV 9) theo Luét ket hgp va giao bodn d6i véi phép tuyén eTtveTr theo Vi du 1 va Luft giao hodn d0i voi phép tuyén =T theo Luat nudt. 28 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM BAI TAP 1. Ding bang chan ly dé chitng minh cdc tuong duong sau : a) p A Tp b) p v Feep opr F@wF DpvtoT e) pv pep fh pA psp 2. Chitng minh rang -(-p) va p la tuong duong logic. 3. Dung bang chan ly dé chitng minh luat giao hodn - abpVqsqvp bp A qaqgap 4. Ding bang chan ly dé ching minh lust két hop : a@evgdvrawpv(a@vnr bh) (pA g@Ar ae pa @anr 5. Dang bang chan ly dé ching minh luat phan phéi : PA@GVIa=eAGQY @ADN 6. Ding bang chan ly dé ching minh tuong duong : “PAD ap Vv 7g 7. Ding bang chan ly ching minh céac ménh dé kéo theo sau Ja hang dung : a) PA gop b)p > pv @ ~p > — > 4) ad @ Ag>@—a) e) p> g > p f) -@ > g} > -¢ 8. Bang cach ding bang chdn ly ching minh rang cac ménh dé kéo theo sau la hang ding : TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 23 a) [Pp A Vv qi > 4 bb {ep + @) A ger) > p =r do pApr ple DipvgdatpronaGgani-r 9. Lam lai Bai tap 7 nhung khéng ding c&ée bang chan ly. 10. Lam lai Bai tap 8 nhung khéng ding cdc bang chan ly. 11. Ching minh cac tuong dudng duge goi la luat hap thu sau : a) Ip Vv (p A gi =p b) P A GV Qi) =p. 12. Xéc dinh xem (

q)) > gq co phai la hang ding khong? 13. Cuing hai nhu trén voi ménh dé (-qg A (Pp > @)) > —p 14, Chitng minh ring p + q va (p A q) Vv (—p A -q) la tuong duong. 15. Ching minh rang (& > 9g) ~ r va p > (q > r) la khong tuong duong. 16. Ching minh rang p > q va -q — —p IA tuong duong. 17. Ching minh rang -~p q va p + -q [A tuong duong. 18. Ching minh ring -( © q) va p q bing céch chi ding todn tit |. 36. Chung minh rang {|} cang la mot tap day dd cdc ton tit logic. 37. Ching minh rang p {| ¢ va q | p la tuong duong.” 38. Ching minh rang p | {¢ | 7) va (Pp | q) | 7 lA khong tuong duong, suy ra phép ton | khong co tinh chat két hop. 39". Cé bao nhiéu bang gid tri chan ly khéc nhau cia cdc ménh dé phic hgp chia hai ménh dé p va q ? 40. Ching minh ring néu p, q va r lA nhiing ménh dé phic hgp sao cho p tuong duong logic v6i g va g tuong duong logic voi r, thi p va r cing tuong dung logic. 41. Cau sau duge trich tit ban ghi dac diém ky thuat cia mot hé dién thoai : "Néu co sd di ligu danh ba dugc md, thi monitor duge dat 6 trang thai dang, néu hé khong 6 trang thai ban déu cia no”. Cau nay doc that khé higu vi no lién quan tdi hai phép kéo theo, Tim mét ménh dé tuong dwong dé hiéu hon lién quan chi vii cdc phép tuyén va phu dinh, chit khong chia phép kéo theo. 32 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM MO ®AU Cac céu co lién quan dén cae bién nhu : ‘o> Bs ty sy + Bt vA ‘e+ y = 2" rat thugng gap trong cdc khang dinh todn hoe va trong cdc chuong trinh may tinh. Cac cau nay khéng dang cing khong sai ching nao cfc bién con chua duge cho nhiing gia tri xde dinh. Trong tiét nay chung ta sé xem xét cac cach tao ra nhitng ménh dé tit nhitng cfu nhu vay Cau ‘x lén hon 8" ed hai bé phan. Bé phan thi nhat, tie la bién x, la cha ngw cia cAu. Bo phan thit hai “Ién hon 3" - la vj mgt, nd cho biét mot tinh chdt ma cha ngit cd thé cd, Ching ta co thé ky hiéu cau "x Idn hon 3" la Pfx), voi P ky hiéu vi ng “lén hon 3" va x 1a bién. Nguoi ta cing noi céu Prx) Ja gid tri cia ham ménh dé P tai x. Mot khi bién x duge gan cho mét gid tri, thi cfu P(x) sé cd gid tri chan ly. Ta hay xét cdc vi du sau. Vi du 1. Cho Pa) la ky hieu cia cau "x > 3°. Xée dinh gia tri chan ly cha Pi4) va P(2). Gidi : Ménh dé P(4) nhan duge khi thay x = 4 vao cAu "x >3". Do dd P(4) - tite JA cu "4 > 3" ~ la dimg. Tuy nhién P(2) - tite la chu “2 > 3 - lai A sai, a Ching ta cing thutng gap nhitng cau ed nhidu bién hon. Vi du, xét cau “c = y + 3" Ching ta sé ky hiéu cau nay 1a Qt, y), trong dé x, y la cc bién va @ 1a vi ngit. Khi céc bién x va y dude gan cho mét gid tri xdc dinh, cau Q(2,y) sé cd gid tri chan ly. Vi du 2. Cho 9%) lA ky higu cia cau "x = y + 8". Xéc dinh gid tri chan ly ctia céc ménh dé Q(1,2) va Q(,0). TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 33 Gidi : Dé nban ditge Qi1,2) ta dat x = 1 va y = 2 vao cdu Qixy). Do dé, @(1.2) la ménh dé "lL = 2+ 8", nd Ia sai. Cau Q(3,0) la ménh aé "8 = 0 + 3, nd la ding. a Tuong ty, ta ed thé ky higu cau "x + y = z' la Rixy,z). Khi ta gén cho x, y, 2 cée gid tri xde dinh, cAu dé 96 cd gid tri chan ly. Vi du 3. Xe dinh gia tri chan ly cba cde ménh dé R(1,2,3) va R(0,0,D. Gidi : Ménh dé R(1,2,8) nhan duoc bang cach dat x = 1, y = 2 va 2 = 3 vao cdu Rixy,z), Ta thay ring R(1,2,3) chinh IA ménh dé ‘1 + 2 = 8", nd la ding. Trong khi dé, R(0,0,1) fa ménh dé "0 + 0 = I’, IA sai. a Noi chung, cau cod nhiéu bién x1, 22 .., x, cd thé duge ky hiéu bai : Plt, Xp, oy Xp) Cau ed dang Plx;, x, .., %,) dude goi lA gid tri cla ham ménh dé P tai (ct), x2, .., Xp) va P cling duge goi 1A vi ngi. Cac ham ménh dé rét thutng gap trong may tinh, nhu vi du dudi day. Vi du 4. Xe cau : ifx > 0 then x = e+ 1 Khi gap cau nay trong chuong trinh, gid tri cia bien x 6 diém do trong quad trinh thyc hién chuong trinh sé duge dat vao P(x), te LA dat vao cau "x > 0" Neu Pix) 1a dung déi voi gid tri nay cia x, thi lénh gin x s= x + 1 sé duoc thuc hién va gid tri cia x sé tang lén 1. Néu P(x) Ja sai déi véi gid tri dé cha x, thi lénh gan sé khéng duge thuc hién va gid tri x khong thay déi LUONG TU Khi tat cA cc bién trong mot ham ménh dé déu duge gan cho gia tri xac_dinh, thi ‘ménh dé tao thanh sé cd gia trj chan ly. Tuy nhién, cdn cd mét cfch quan trong khdc dé bién cde ham ménh dé thanh céc_ménh dé, ma ngwdi ta goi 1A sy Iweng hoa. Ta sé xét & day hai loai lugng hda (con goi 1A cde lvgng ti - ND), dé 1a lvgng ti phd dung (cing quen goi 1A Wong tit "voi moi" - ND) va lugng tit t6n tai. a-THRRUD 34 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Co nhiéu phat biéu todn hoc khang dinh ring mot tinh chat nio dé ding voi moi gié tri cla bién trong mét mién dc biét nao dé. Mién nay duge goi la khong gian hay va try bién juan (dudi day ta sé goi tat 1A khong gian - ND), Mét cau nhu vay sé duge dién dat bang lugng tit "véi moi", Lugng tu "véi moi” cia mot ménh dé tao nén mot ménh dé, ménh d6 nay ia ding néu va chi néu Pix) 1A dimg voi moi gid tri cia x trong khong gian. Khong gian sé chi r6 cc gid tri khé di Cua bign x. DINH NGHIA 3. Luong tir "vdi moi" cia PG) 1A ménh dé "PQx) ding voi moi gid tri cla x trong khong gian” Luong ti "véi moi" cia P(x) duge ky hiéu la : Vx P(x) Ménh dé Vx P(x) citing duge dién dat nhu : “DOI vi moi x Px)" Vi du 5. Dién dat cau "Tat cA sinh vién 6 lép nay déu da hoc gidi tich" nhu mét lugng tit "véi_ moi’, Giai ; Cho Pix) 1A ky hiéu cia cau : "x d& hoc gidi tich” Khi dé céu "Tat cA sinh vién 4 lép nay déu da hoc gidi tich’ co thé duge vist nhu Vx P(x), 6 day khong gian gém tét ca cdc sinh vién trong lép do. Cau trén cing cé thé dude dién dat nhu Vx (St) ——» P(@)) @ day S(x) ia cau : ‘% 6 lép nay’. P(x) van nhu truéc va khong gian bay git la tap hgp tat cA sinh vién. Vi du 5 cho thay thutng cd nhiéu edch dé thé hién mot luong ti. Vi du 6. Cho Pfx) la ham ménh dé ‘x + 1 > 2”. Xéc dinh gid tri chan ly ca luong tit Vx PG), & day khong gian 1 tap hop ede 96 thyc. Gidi + Vi P(x) ding v6i moi 36 thuc x, nen lugng tit Wx Prax) 1A dung. a TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 36 Vi du 7. Cho Q@) la cau "x < 2" Xée dinh gid tri chan ly cata luong ti Vr Pix) vai khong gian la tap hop céc 86 thuc. Gidi ; Q&) la khong ding véi moi sd thuc x, vi, vi du, Q(3) Ia sai. Do do, Wx Q(x) la sai. a Khi tat cd cae phén ti cia khong gian cd thé due list ké ra, ching han nhu x, x) .. x, thi lugng t& "voi moi’ giéng het nhu phép hdi P(r) A Plt) A. A Pley) vi phép hOi nay 1A ding néu va chi néu Pie;), Pée,), .. Plc) déu 1A dung. Vi du 8. Xée dinh gia tri cua Ve Pix), vai P(x) la cau "x? < 10" va khéng gian bao gém céc sé nguyén dugng khong vugt qua 4. Gidi : Cau Vx PG) giéng nhu la phép hoi P(1) A P(2) A P(3) A P(A) vi khong gian 4 day gim cdc sé nguyén 1,23 va 4. Vi P(4) - tte la ménh dé "4? < 10° - la sai, suy ra Wx Pfx) la sai. a Cé nhiéu phat biéu toan hoc khang dinh rang cd t6n tai mot phan ti 6 mOt tinh chét nao do. Nhiing cau nhu vay duge dién dat bing cach ding lugng tt tén tai. Bang luong tit t6n tai, ching ta lap duge mét ménh dé, ménh dé nay lA dang néu va chi néu P(x) 1a dung {t nhat 6 mOt gid tri cia x trong khong gian. DINH NGHIA 3. Luong ti ton tai cia P(x) lA menh dé "Tén tai mét phan ti x trong khong gian sao cho P(x) la ding *. Lugng tit tén tai cba Pix) duge ky hiéu la : Sx Pix) Lugng tit tén tai Sx Pre) cling dude dién dat nhu sau : “Tén tai mOt x sao cho Pfx)" "Tén tai it nhat mot x sao cho P(x)” hay "Déi véi mot x nao dé PO), Vi du 9. Cho Pix la cau x > 3". Tm gid tri chan ly cha Bx Pix) voi khong gian IA tap hop céc s6 thye. 36 Chuong 1. CAC KIEN THUT CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Gidi : Vi "x > 3° 4 dung, chang han vdi x = 4, nén lugng ti tén tai eta P(x), Ar Pixj, la dung. a Vi du 10. Cho Qex) la céu "x = x + 1”. Tim gia tri chan ly cla lugng ti 3x P(x), véi khong gian la tap hyp cdc s6 thuc. Gidi ; Vi Qe) la sai d6i véi moi s6 thyc x, nén lugng ti tén tai ca Qa), Ax Qh), 1A sai. Cfe lueng ti MENH DE KHI NAG DUNG ? KHINAO SAI? Ve Pid Pu) ding véi moi x Cé mét gid ti cla x dé Pir) sai Cé mét gid tr} cla x dé Pix) ding | Pix) sai vdi moi x Khi tat cA cae phdn ty cia khong gian co thé duge list ké ra, chang han x1, 2, 4» thi lugng tir ton tai Se Pre) gidng hét nhu phép tuyén : Por) Vi Plt)) v .. Vv Ptx,) vi phsp tuyén nay la ching néu va chi néu co it nhat mot trong céc P(x), Plx2), .. PO) la dang. Wieodu 11. Xée dinh gia tri chan ly cla He Plc), v6i P(x) la cau "x? > 10" va khong gian gém caéc sé nguyén duong khong l6n hon 4. Gidi ; Vi khéng gian 18 {1, 2, 8, 4}, ménh 46 By Plex) giéng hét nhu phép tuyén : PL) v P(2) Vv PB) Vv PCA) Vi P(4) = tie Ia cau "4 > 10" ~ la dung nén suy ra Ae P(x) la dung. a Bang 1 cho tdém tdt ¥ nghia cia cac lugng ti tén tai va phd dung (ttc "yéi_moi"}. Khi xdc dinh gia tri chan ly cia mot luong ti, déi khi sé rét hitu ich néu ching ta suy nghi lwdt qua tét cA mét ving va tim kiém. Gid sit ring ta cd n phén tit trong khong gian cua bién x. Dé xde dinh Vx Pf) od ding khéng ta co thé luct mét ving qua tat cA n gid tri do cia bign x dé xem P(x) cd luén luén dung kh6ng. Néu ching ta gap mot gid tri cia x sao cho P(x) 1a sai, thi ching ta da ching minh duge rang TOAN HOC RO RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 37 Vx P(x) la sai. Nguoe lai, Vx P(x) la ding. Dé xem Sr P(r) co dung khéng, ching ta cd thé luét mét vong qua tét cd a gid tri cla x va tim kiém m6t gid tri cla x sao cho Pix} ding. Néu tim duge mét gid tri nhu vay, thi Ar P(r) la dung. Néu khong tim dude mot gid tri nao nhu vay etia x thi ching ta da xe dinh duge ring Sx P(x) iA sai. (Cha y rang qua trinh thm kiém nay sé khéng 4p dung duge néu khéng gian cd vo sO cac gid tri. Tuy nhién, day vin cdn 1A mot cach suy nghi hitu {ch vé gid tri chan ly cia cfc Iwong tiv. DICH CAC CAU THONG THUONG THANH CAC BiEU THUC LOGIC Trong Tiét 1.1 chang ta da mé tA qua trinh dich cdc cau thong thutng thanh ecéc biéu thie logic chia nhiéu ménh dé va cdc lién ti logie. Dén day, sau khi di thao ludn vé céc luong tu, chung ta cd thé biéu dién dude mot tap hop rong Ién hon cdc céu thong thuong thanh cdc biéu thie logic. Lam nhu vay cét la dé loai di nhimg diéu ma mé, chua ro rang va lam cho ta ed thé dung cdc cau dé dé suy luan duge. (Tiét 3.1 sé trinh hay céc qui tac suy luaén déi vi cdc biéu thie iogic) Cae vi du sau day cho thay cdc toan tu logic va cae lugng tit duge ding dé dién dat cac caéu théng thuéng, tung tu nhu loai cau thuong gap trong cac phat bi€u todn hoc, trong viéc lap trinh logic va tri tué nhan tao, nh thé nao. Vi du 12. Biéu dién cau "Moi ngudi déu cé chinh xdc mot ngudi ban tot nh&t" thanh mét biéu thitc logic. Gidi: Gia sit Boxy) la cu ‘y la ban tét nbat cia a". Dé dich cdu trong vi du, edn chi y cau B(,y) muén noi rang d6i véi méi mét cd nhan x cd mét ca nhan khée la y sao cho y la ban tét nhat cia x, vA néu z la mét ca nh4n khde y thi z khong phai la ban t6t nhét ola x, Do dd, cau trong vi du co thé dich thanh : Ve By Ve [Bixy) A (le # y) > ~Blu2)/] a Vi du 13. Biéu dién cau ; "Néu mot nguti nao dé la phu ni& va da sinh dé, thi ngudi dé sé iA me cia mét ngudi nao dé" thanh mot biéu thite logic. 38 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Gidi ; Gia si FG) la cau "x la phu ni’ ; P(x) A cau “x da sinh dé" va M(x,y) 1a cau "x IA me eta y’. Vi cfu trong vi du dp dung cho t&t ca moi ngwoi, nén ta eo thé viét né thanh biéu thie sau : Vx (Ex) A P(x) + ay Mix,y) cAc vi DU CUA LEWIS CARROLL (Tiy chon) Lewis Carrol! (bit danh eta C.L. Dodgson) IA tée gid cha cuén truyén Alice trong dét nudc ky Io néi tiéng thé gidi, nhung ong cing IA téc gid cia mét 66 cong trinh vé logic ky hiéu. Cac cuén séch cla Ong chita nhiéu vi du vé su suy Iugn bang cach ding cde lugng tit. Hai wi du ngay dudi day Hy ti cudn sch Logic ky hiéu cha éng ; mét vi du khac IMy ti cuén sich dd duge cho trong phan bai tap 4 cuéi tiét nay. Cac vi du nay minh hoa cdc lugng tir da duge st dung dé dién dat cac loai cau khaéc nhau nhu thé nao. Vi du 14. Xét cae cAu sau. Hai céu ddu duge goi la titn d@ vA céu tha ba duge goi IA Aé iudn. Toan bd tép hgp ba cau nay duge goi la mot suy li "Pat cd su ti déu hung di” "Mét sé su ti khéng uéng cd phé* "M6t 86 sinh vat hung di khéng uéng cA phe’. (Trong Tiét 3.1 chung ta sé ban t6i van dé xdc dinh két luan co la he qua ding cia cdc tién dé hay khong. Trong thi du nay, thi cd). Goi PG), Q(x) va R(x) la cac cau "x 1a su ti’, "x hung dit” va "x uéng ca phe’, tuong tng. Gia st ring khéng gian lA tap hop toin bé cdc sinh vat, hay dién dat c&éc cau trong suy ly trén bing eich ding P(x), QG@), Rix) va eac lugng tir. Gidi ; Ta cd thé biéu diém cdc cau dod nhu sau : Wx. (P&) > @&)) Ar (Pix) Aw RGx)) Be Qe) Am R&)) Chai y ring cAu thé hai khong thé viét la Ac (P(x) > ~R(x)), bei vd P(e) + -R(x) 1a ding bét od khi no x khéng phdi la su ti, do dé ar TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 39 (Pl) > AR(x) la dung chimg nao con co it nhat mot sinh vat khong phai la su tit, tham chi mac du tdt cd cdc su th déu udng ca phé. Tuong tu, eAu thi ba khéng thé dugc viet la : ax QQ) > -R(x)) Vi du 15. Xét cac cau sau, trong dé ba cfu déu la tién dé va cdu thi tu la két luan dung. “Tat cA chim ruéi déu ed mau sac so” “Khéng c6 con chim lén nao séng bang mat ong" "Cac chim khéng séng bang mat ong déu co mau xdm" “Chim ruéi 1a nho". "x la lén", "« Goi Pix), Q@), Riz) va Six) la cde cfu "x 1A chim ruéi” séng bang mat ong’, va "x ed mau sae sd”, tuong ting. GiA si rang khéng gian la tét cA cdc loai chim, hay dién dat cdc cfu trong suy li trén bing cach ding P(x), QG), RU), Six) vA ede Ivong ti. Gidi : Ta co thé biéu dién cae cau trong suy If trén nhu sau : Wx (Pix) — S(x)) sae (QQ) a RO) Wx (“R(x) + — Six)) Wx (Px) > > Q)} = (Chu y & day chiing ta da cho rang "nhé" tic 1a "khong Ion", va "mau xam” tic lA "khong co mau sac sd". Dé chung tO cau thd tu la mot két luan ding cia ba cau déu tién, ching ta cn phai ding céc qui t4c suy luan sé duoc trinh bay 6 Tit 3.1). CAC BIEN BI RANG BUOQC Khi mét lugng ti dugc dimg ddi vdi bién x hoac Khi ching ta gan mét gia tri cho hién dé, ching ta ndi ring sv tham nhép nay cia bién 1a bj ring buée. Sy tham nh4p cia mét hién khéng bj rang buée hodc khéng duge dat bang mét gid tri dc biét nao dé duge goi IA ty do. Tat c& cae bién tham nhap trong cae ham ménh dé déu phai bi rang huge dé bién né thanh mot ménh dé. Diéu nay duge lam bang cach ding cdc lugng tii phé dung va tén tai két hop véi viéc gén gid tri. 40 Chuong 1, CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Nhiéu phat biéu todn hoc chia nhiéu cdc Ivgng tY cha céc ham ménh dé va céc ham ménh dé nay lai chwa nhiéu bién. Diéu cén phai lu ¥ la trat ty eda cac lugng th nay la rat quan trong néu tat cA cae long tw khéng cing la lugng tit phd dung hoae cing lA lvong t& tén tai. Diéu nay sé duge minh hoa trong cae Vi dy 16, 17 va 18. Trong cée vi du do, khong gian cia mdi bién déu la tap hop cdc 86 thue. Vi du 16. Cho Pixy) la cau "x + y = y + x", Kéc dinh gia tri chan ly eta cdc lugng th Ve Wy Plxy). Gidi : Lugng tw vey Poy) la ky hieu cia ménh dé : "Véi moi sé thie x va véi moi sé thyec ¥, c+ y sy + x 1a ding’. Vi Pr.y) ding voi moi sé thye x va y, nén ménh dé vxvy Pi,y) lA ding a Vi du17. Cho Qy) la cau "x + y = 0°. Xac dinh gia tri chan ly caa cdc lugng tt Fy Vx QG,y) va Vady Qi). Gidi : Litong ti Bye Q(xy) la ky hiéu cia ménh dé : "Tén tai mét sé thc y sao cho voi moi sé thye x, Q&y) 1a dang’. Bat ké sé y duge chon Ja bao nhiéu, chi cd mOt gid tri cia x thod man x + y = 0. Vi khong co mét s6 thye y sao cho x + y = O dung véi moi sé thie x, nén ménh dé Sy¥x Q(zy) 1a sai. Luong tir vray Q&,y) la ky hiéu cia céu "Voi moi sd thyc 1, tén tai m6t sé thyc y sao cho Q(xy) IA dung’. V6i 36 thuc x da cho, luén cé mét 6 thyc y sao cho x + y = 0, cu thé la y = -x. Ti dé suy ra ménh dé Vx3y QG,y) la dong. TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC a Vi du 17 cho thay rang thé ty xudt hién khdéc nhau cia céc lvong tir ed thé dain dén cae két qua khéc nhau. Cac ménh dé Sx Vy Plx .y) va Vy Ar P(x ,yj khong phai JA tuong duong logic. Ménh dé x Vy Plyy) Ja dung neu va chi néu co mot x lam cho P(xy) ding véi moi y. Vi vay dé cho ménh dé nay dung, cin phi cd mot gid tri dac bist cia x dé cho P(x,yj la ding bat ké chon y bang bao nhiéu. Mat khdc, ménh dé vy Bx P(xy) la dang néu va chi néu véi moi gid tri cia y cd mot gid tri cia x sao cho Pi, y) la ding. Vi vay, dé cho ménh dé nay la dung, bat ké gid tri cia y duge chon nhu thé nao, cén phi cd mét gid tri cla x (e6 thé phy thuge vao gid tri di chon cua y) dé Play) Id ding. Noi mot céch khae, trong trusng hgp thi hai, y co thé phy thuge vio x, trong khi @ trutng hop thd nhdt x la hang sé dée lap vai y. TY nhiing nhan xét trén, suy ra ring néu dx Vy Prxy) lA dang, thi Vy 3x Poy) cing can phéi dang. Tuy nhién, néu Vy Sx Pix, y) ding thi khong nbat thiet Sx Vy Pcy) phai la dung, (Xem cée Bai tap bé sung 8 va 10 @ cuéi chuong nay). Khi lam viée véi cde lugng tu cd nhiéu bién, déi khi sé rét hitu ich néu ching ta suy nghi bang cach di qua cae vong kin theo ting nhdm. (Tat nhién, néu d6i véi mot bién nao do ma khong gian cia no co vo 86 phan té, thi ching ta khong thé thyc su di qua mot vong h&t cfc phan ti do duge. Tuy nhién, day vdn la céch suy nghi rét hitu ich dé hiéu cdc luong tii theo tiing nhdm). Vi du, dé xem Wx Vy P{xy) 6 ding khong, ta di vong hét céc gid tri cua x, réi déi véi mdi mét =, ta lai di vong het cdc gid tri ca y. Néu ta thay P(xy) dung véi moi gid tri cua x va y, la ta da xdc dinh dwoc rang Wx Vy P(xy) la dang. Con néu ching ta vp phai mét gid tri cia y sao cho P(x, y) la sai, thi nbu vay ching ta da ching minh duge ring Vx Vy P(xy) la sai. Tuong ty, dé x4c dinh xem Wx Sy P(xy) cd ding khong, ta di mét vong qua cdc gid tri cla x. D6i vGi méi x, ta lai di mot vong qua tat cA céc gid tri ctia y, cho dén khi ta tim dugc mot » sac cho Pt, y) 1a dung. Néu déi véi moi x ching ta déu tim dude mét y cd tinh chat dd, thi Vx ay PG, y) 1a dang. Con néu déi véi mot x nao dé ching ta kh6ng tim duge m6t y nhu vay thi Wx Fy P(xy) la sai. Dé xem Ax Vy P(x, y) cé ding khong, ching ta di mot vong hét cdc gid tri cla x cho dé khi tim duge mét x sao cho P(x,yj luén ludn dung khi ta di hét mot vong qua té&t cA cdc gid tri cia y. Néu tim duge mot x 42 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM eo tinh chat do, thi ta biét duoc rang Ar Vy Pry la ding. Con néu khong tim duoc mot x nhu vay, thi Sx Vy P(xy) la sai. BANG 2. Géc lugng tu hai bién wENH of KHUNAO DUNG? KHUNAO SAL? We W Pry) W We Ply) Ply) ding vdt moi cap «y) CO mot cap (x,y) doi vi nd Ploy) | sai Wx By Poy! VG moi x, 66 mot y sao cho Piny) 1A ding C6 mt + sao cho Piy) [a sai vai moi y ak vy Poy C6 mot x sao cho Ply) ding wéi mai y Véi mai x o6 mot y sao cho Ply) la sat Be By Py? C6 met cp (x, y) sao cho Pixy) Pixy) 18 gai déi ve moi cdp (iy) By Se Piey) a ding Cuéi cing, dé xem Ox Sy Plz,y) cé ding khong, ta di mét vong qua tat c& cdc gid tri cha x, r6i d6i vai méi mét x ta lai di mét vong qua tat cA cde gid tri cua y cho dén khi tim duge mdt x, 6 dé ta lai tim dude mét y sao cho P(x,y} lh ding. Ménh dé 3x Ay Plx,y) lA sai néu chung ta khéng tim duge mét x ndo, d do tim duge mét y sao cho P(xy) IA ding. Bang 2 tém tat y nghia cia cdc lugng tit hai bién kha di. Ngudi ta cing thusng gap cdc lugng tit co hon hai hién, nhu Vi du 18 duéi day. Vi du 18. Cho QG@y,2) la cau “x + y = 2", Xéc dinh gid tri chan ly cha Vx Vy Sz Qiny,z) vA Bz ve vy Qixy,z). Gidi : Gid si xy da duge gin gid tri. Khi dé tén tai mot gid tri 2 sao cho x + y = 2. Vi vay, lugng tu : Vx Wy Bz Q0,y,2) la ky higu cia cau : "Déi voi moi sé thc x vA moi s6 thuc y, tén tai mét sé thyc z sao cho x + y = 2" la ding, Thi tu cia cdc lugng tit 6 day lA quan trong, vi Ivong tit : TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 43 Bz Vx Vy Qwy,z) la ky hiéu cia cau : "Cé mét sé the z sao cho véi moi sé thue x vA moi sé thye y dang thie x + y = z la dang’ lai IA mét ménh dé sai, vi khéng cé mot gid tri nao cia z lai thod man phuong trinh x + y = 2 vai moi gid tri cla x va y. a Vi du duéi day minh hoa céc lugng tit cd thé duge ding dé dién dat cac cau co nhiéu bién nhu thé nao. Nhu vi dy sé cho thay, thutng co nhiéu ecéch dé lam viéc nay. Vi du 19. Dang ese long ti dé dién dat cau : “Co mét phy ni da bay mot lin tét cA cde tuyén bay trén thé gidi”. Gidi : Cho PQw,f) la cau “w da bay chuyén bay f* va Q(a) lA cau 'f la chuyén bay trén tuyén a”. Ta c6 thé dién dat cau trong déu bai nhu sau : aw Va af (Pw) a Qf a) © day khéng gian cta w, f va a bao gém tat cA phy ni trén thé gidi, téit cA cdc chuyén bay va tét cd ede tuyén bay, twong tng. Cau trén cing co thé dién dat nhu sau ; Sw Va Gf Rw, f, a) © day Riw, f, a) la cau “w da di chuyén bay f trén tuyén bay a” Mae di, xem ra gon hon, nhung no vin cd gi dé lam cho méi quan hé gitta cac bién thiéu r6 rang. Do dd, cach thi nhét van dugc ua ding hon. Cac lugng ti cing thutmg dugc dimg dé dinh nghia céc khai niém toan hoe. Mot vi dy kha quen thuge véi ching ta, do la khdi niém gidi han, mot khéi niém quan trong cha giai tich. Vi du 20. Dién dat dinh nghia gidi han bang cach dimg cde lugng tit. Gidi ; Ta hay nhé lai ring, dinh nghia cia gidi han - 44 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM lim fx) = L a lA: "Vai moi sé thuc ¢ >0 tén tai médt sé thye J > 0 sao cho fe) - Li < € khio < jx-al < &. Dinh nghia nay cia gidi han co thé duge dién dat bang cach dimg cae lugng tit nhu sau : Ve DB vx O < [x-a | <6 If -Ll Sx -P(x) Gia et chang ta mu6én lady pha dinh mét lugng ti t6n tal. Vi du, xét cau" Cd mot sinh vién trong lop d& hoc mon giai tich". Day la lugng tir tén tai Ae Q(x) Véi Qix) la cfu "x d& hee mén gidi tich". Phi dinh cia cfu nay 14 ménh dé : "Khéng ed mét sinh vién nado & lép nay da hoc mén gidi tich’. Diéu nay tuong duong véi "Moi sinh vién 6 lép ndy déu chua hoe mén gidi tich”. Day chinh la luong tit phé dung cia pha dinh ham ménh dé ban dau, hay viét theo ngon ngit cdc lugng tik : TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 45 Vr Qtr} Vi dy nay minh hoa su tuong duong aA QQ) = Vx mQiu) Phép phd dinh ede Iugng tit duge tém tat trong Bang 3 BANG 3. Phi dink cdc lugng ti PHU BINH meQnn 2€ KHI NAO PHO DINK KHI NAO Sal? TUONG OUONG LA DUNG? Oe Pes} Vx Pix) Phe) sai vdi moi x C6 mot x dé Pir) Ia ding. Va Pix) ar Pix) C6 mot x dé Pix) A sai Pix) ding vo moi r BA! TAP 1. Cho P() la cau "x < 4”, XAc dinh gid tri chan ly cia cdc ménh dé sau: a) PO) ; b) P(4) 5 ©) P(®) 2. Cho Prx} 1 cau "tY x chia chit edi a", Xéc dinh gid tri chan ly ota céc ménh dé sau : a) P(orange) b) Pflemon) ce) P(true) d) P(faise) s Cho @fxy) 1a cau “x la thi pha cia y". Xac dinh gid tri chan ly cla céc ménh dé sau : a) @ (Denver, Colorado) b) @ (Detroit, Michigan) c) Q (Massachusetts, Boston) ad) @ (New York, New York) 4. Cho biét gid tri cia x sau khi lenh if Prx) then x := 1 duge thye hién, biét rang Pfx} la cdu “x > 1" va gid tri cla x khi tdi cau lénh nay la : ax = 0 bx = 1 ox = 2 5. Cho P(x) la cau "x hoc & lép hon 5 git mdi ngay trong tudn’, 6 day khong gian la tap hyp cdc sinh vién. Hay dién dat céc lugng tw sau thanh cAu thong thutng : 46 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM a) Bx Pex) b) Ve Plxj c) Bx -Ptx) d) Ve -Prx) 6. Cho Pix,y) 1a c&u “e d& hoc m6n y", v6i khéng gian cia x 1A tap hop tét cA sinh vién trong lép ban, va khéng gian cua y 1A tap hop tat cA cac mén tin hoc 6 trudng ban. Hay dién dat cde luong ti sau thanh cau thong thudng : a) x dy Ply), b) Se Wy Pty) o) Wx Ay Phys d) By Wx Pixy) e) Vy Ae Pray, f) Wa Vy Pray), Cho Pix) la cau "x ndi duge tiéng Nga” vA Qi) 1A cfu "x biét ngén ng C**". Hay dién dat cde cau sau bing each ding P(x), Qi), cde lvgng tit vA cac lién ti logic. Cho khong gian déi vdi cdc luong tit la tap hop tat cA sinh vién ¢ trutng ban. a) Co mot sinh vién 6 trugng ban noi dugc tiéng Nga va biét C*r. b) Co mét sinh vién 4 trutng ban noi duge tiéng Nga nhung khéng big CT. c) Moi sinh vién 6 trudng ban déu noi duge tiéng Nga hoac biét ct d) Khéng cé mét sinh vién nado ¢ truémg ban nei duoc tiéng Nga hoac biét C** Cho @f,y) JA cau "x di 1A ngudi tham gia cude thi y". Hay dién dat cac cau sau bang cach ding Q(x), cae luong ti va cdc lién ti logic. Cho khong gian cia x 1a tap hop tat cA sinh vien @ trudng ban, con khong gian cia y la tap hop tat cd cdc cudc thi trén truyén hinh. a) Co mét sinh vién 6 trutng ban da tham gia mét cuée thi trén truyén hinh. b) Khong co mét sinh vién nao ¢ trugng ban dé tham gia cudc thi trén truyén hinh. c) C6 mét sinh vien 6 trudng ban da tham gia cuéc thi Jeopardy va Wheel of Fortune trén truyén hinh. d) Moi cuéc thi trén truyén hinh déu co mét sinh vién 6 truéng ban tham gia. TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 47 e) ft nhét cd hai sinh vién @ trvtng ban da tham gia cute thi Jeopardy trén trayén hinh. 9. Cho L(x, y) lA efu “x yéu y", voi khong gian cia ci x va y la tap hop moi ngudi trén thé gigi. Hay ding cac lugng ti dé dién dat cac céu sau : a) Moi ngudi déu yéu Jerry b) Moi ngudit déu yéu mét ai do. c) Co mét ngudi mA tét cd moi ngudi déu yeu. d) Khong cd ai yéu tét cA moi ngudi. e) Co mét ngwaj ma Lydia khong yéu. f) Cé mét ngudi ma khong ai you. g) Co ding mot ngudi ma tat cA moi ngudi déu yeu h) Co dang hai ngwdi ma Lynn yéu4 i) Moi ngu’i déu yéu chinh minh. f) Co mét ngudi nao dé khong yéu ai ngoai chinh minh. 10. Cho F%,y) 1A cau "x od thé lia gat y", voi khong gian 1a tép hop moi nguti trén thé giéi. Hay dimg cde lugong ti dé dién dat cdc cfu sau: a) Moi ngudi déu co thé lua gat Fred. b) Evelyn co thé lita gat duge moi ngudi. c) Moi nguti déu cd thé lita gat duge ai dd. d) Khong cd ai cd thé lita gat duge tat cA moi ngudi. e) Moi nguiti déu co thé bi lita gat bdi ai dé. f) Khong ai co thé lita gat duge cd Fred lin Jerry. g) Nancy cd thé lia duge chinh xdc hai ngwdi. h) Co chinh x4c m6t nguti ma ai cing lita gat duge. i) Khong ai cé thé lita gat duge chinh minh. j) Cé mét nguai ndo dd cd thé la gat duge chinh xdéc m6t ngudi tray ban than minh, 11. Ding cée lugng tit dé dién dat cac cau sau : a) Tat cA cdc sinh vién tin hoc déu cén phai hoc mén todn hoc rdi rac. 48 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM b) Cé mot sinh vién G lop nay da cd may vi tinh. ec) Tat ca cdc sinh vién 6 lép nay da hoc {ft nhdt m6t m6n tin hoc. a) Co mét sinh vién 6 lop nay d& hoc ft nh&t mot mon tin hoc. e) Mi sinh vién 6 lép nay & mt nha trong ky ttc x4. f) Cé mét sinh vién ¢ lép nay da d té& c& céc phdng cia it nhat mét nh& trong ky tic xa. g) Tat c& cée sinh vién & lop nay it nh&t di 6 mot phong trong tat c& cae nha cia ky tic xa. 12. Lap todn hoc rai rac co mot sinh vién nganh to4n nam thu nhat, 12 sinh vién nganh todn nam thit hai, 15 sinh vién tin hoc nam thi hai, hai sinh vién toan nam thi ba, hai sinh vién tin hoc nam thi ba va mét sinh vién tin hoc nam thi tu (nam cuéi cing). Dién dat cdc chu sau bang céch ding cde Iugng ti réi sau dé xée dinh gid tri chan ly cha ching. a) Co mét sinh vién trong i6p la sinh vién nam thit ha. b Moi sinh vién trong lép déu Ja sinh vién nganh tin hoc. ec) Cé mOt sinh vién trong l6ép khéng phai lA sinh vién ngdnh todn va cimg khong phai sinh vién nam thi ba. d. Moi sinh vien trong lép hoac la sinh vien nam tht hai hoae la sinh vién nganh tin. e) Cé mét nganh hoc sao cho méi khéa hoc cd mt sinh vién 3 lép nay hoe nginh dé 13, Cho Pf) la cau “x = x, Néu khong gian 1a tap hap cae sé nguyén, thi gid tri chan ly cia c4c ménh dé sau 1A nhu thé nao? a) PO), b) Pt) , c) Pi), @) Py, e) Ax Pix) , f) We P(x} 14, Cho Qéy) lA chu "x + y = x -y’. NOu khong gian cia hai bién la tap hop caée sé nguyén, hay x@c dink gia tri chan ly cla cdc ménh dé sau: a) QLD b) Q12,0) ce) Wy QLy) d) 3x Q6,2) TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 49 e) Bx Fy Quy) D Ve Jy Qty g) Fy Vx Quy) h) Vy Sx Q,y) i) Vx Wy Qtu3) 15. Gia sit khong gian cla ham ménh dé P(xy) gém cdc c&p s6 x va y véi x 1A 1,2 hoge 2 va y 1a 1, 2 hode 3. Ding eae phep hoi va tuyén viét cdc’ ménh dé sau : ‘ a) Ax P(x,3) vy b) Vy Pity) c) Wx Vy Pixy) d) Sv By Pray) e) Br Vy Ptx,y) f) Vy Ae Poy) 16. Dimg cde lugng ti dién dat phi dinh cla cdc ménh dé sau, r6i dich cac phu dinh dd ra cdc cdu thong thudng. a) Moi sinh vién 4 lép nay déu thich mén todn. b) Co m6t sinh vien trong iép nay chua hé bao git nhin thay mot chiée may tinh. ©) CS mét sinh vién & lép nay da hoc tét cA cde mon todn duge day 6 trugng nay. d) Co mét sinh vien 6 Iép nay da & ft nhat mot phang trong tat cA ode toa nha & ky tue xd. Céc Bui tap 17 - 20 dua trén cde chu hei ldy tit cudn sdch Logic ky hiéu cia Lewis Carroll. 17. Cho P(x), Q(x) va RG) la cae cau "x 1 gido su’, "x 1a ké ngu dét” va "x lA ké vé tich sy", tuong ung Bang cach dimg céc lugng tu, cfc lién ti logic cing v6i P(x), Qf) va Rfr) dién dat cac ciu sau voi khéng gian JA tap hop toan thé loai ngudi a) Khéng cd gido sv nao la ké ngu dét b) Moi ké ngu dét déu 1a vo tich su. c) Khéng cd gido su nao [A vé tich su. *d) (c) od thé suy ra tif (a) va (b) khong? Néu khong, li¢u co mot két Iudn ding nao khong? 18. Cho P(x), Q(x) va R(x) tuong wng 1a céc céu "x la Idi giai thich 16 yang’, "c la thoa dang” va "x la mét ly do”. Gia si khong gian cua bién x 1a thp hop toan bé vin ban. Ding cdc lugng ti, cdc lién tit logic, cimg véi Rix), QO), R&) dién dat cde cau sau : 4-THRRUD 50 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM 19. 20. 21. 22, 23, a) Tét cA cae gidi thich 6 rang déu 1A thoA dang. b) Mot sé ly‘do Ja khong thod dang. c) Mét s6 ly do khéng phi lA gidi thich ro rang. “d) (e) co thé suy ra tit (a) va (b) khong? NSu khong, thi ligu 6 mot két lugn dung khong? Cho Pix), QQ), RixivA Sa) tuong dng la cde cau “x 1a mot dita be" "x la logic", "x ed khd nang cai quén mét con ca su" va “x bj col thutng’. Gid si ring khéng gian la tap hop tét cd moi nguai. Hay dung céc Ivgng ti, cde litn tix logic cing voi Pix), Q(x), Rix) va Sx) dé dién dat cic cau sau : a) Nhiing dua bé la khong logic. b) Khong ai bi coi thudng néu cai quan duge cd sfu. c) Nhitng ngudi khong logic bj coi thudng. d) Nhiing dita bé khong cai quan duge cd sau. *e) (d) od suy ra duge tix (a), (b) va (©) khong? Néu khong, thi jigu es mOt két luan ding khéng? Cho Pte), Qi), Rx) va St) tuomg dng lA cdc cau sau : “x IA mot con vit", “x la mét trong sO gia cfim cia téi’, "x la mét vién si quan" va "x sin long khiéu va’. Dung cde lugng tit, ofc lién tit logie cing voi P(x), Qi), Rix) va Stx) dé dién dat cée céu sau : a) Khong co con vit nao sfn lng khiéu vii ca. b) Khéng cé vién si quan nao ti chéi khigu vi. c) Toan bd dan gia cfm cha tdi déu la vit. a) Dan gia cém cila tdi khéng phai 1a cdc si quan. *e) (d) od thé suy ra tit (a), (b) va (c) khong? Néu khéng, thi li¢u cd mét két ludn ding khong? Chung té rang cae cau —3x Wy P(xy) va Wx By AP(ey) oS cing gid tri chan ly. Ching t6 rang Wx (P(x) A Q&)) va Wx Pl) A Wr Qe) cd cing gid tri chan ly. Ching té ring Sx (Pf) v Qix)) va Sx Pi) v Bx Q(x) od cing gid tri chan ly. . TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 51 24, 25. 26. 27. 28". 29°. 30. 31. 32. Xdc lap cdc tuong duong logic sau, trong dé A 1A mot manh dé khong cd chifa cac lugng ti. a) (Wx Pix) Vv A = Vx (Pix) v A) b) Ge Pix) v A = ar (Pa) v A) Xée lap cde tuong duong logic sau, trong dé A IA ménh dé khong 6 lién quan véi lugng ti nao : a) (Wx Pa) A A = Vx (Pix) A A) b) Ge Pi) A A = dr (Pie) A A) Ching minh rang Wx Pix) v Wx Q(x) va Wx (P(x) Vv Q(x) la khong tuong duong logic. Ching minh rang Sa Pix) A Ax Q(x) va dx (Pe) A Q(x) lA khong tuong dudng logic. Chimg minh rang Vx Pix) v Wx Q(x) va Wx Vy (Pf) v Qty) lA tuong duong logic. (Bin méi y dude ding dé két hgp mét céch dang dan caéc lugng tif). a) Ching td rang wx P(x) A Bx Q(x) va Vx Dy (Pa) A QO) la tuong duong logic. b) Chting té ring Vx Pa) v 3c QG@) va We Sy (Pa) v Qu) la tuong duong logic. Bix Pe) la ky hiéu cha ménh dé “T6n tai duy nh&t mot x sao cho Ptr) la dung". Néu khong gian Ja tap cic sO nguyén, hay xéc dinh gid tri chan ly cia cdc lugng ti’ sau - a) B& & > 1D h) Si @ = D oO 3k & + 3 = 2x) a Sk @ =x+ 1 Xéc dinh gid tri chan ly cia cdc ménh dé sau + a) Aly Pre) —> Be Pix) b) Wr P(x) = ax Pfr) alk SP 0 Vr PO Biéu dién luong tik Slx P(x) qua cdc phi dinh, cdc phép hdi va tuyén véi khong gian gém céc s6 nguyén 1, 2 va 3. 52 Chuang 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM 33*. Biéu dién Iwgng ti lx P(x) qua lwgng tit phé dung, lugng ti tén tai VA cdc todn tit logic. Mé6t cau duve goi la é-dang titn luong chudn the (prenex normal form - vit idt I PNF) néu vir chi néu né 6 dang : QO... BrPOy ey. Ty) GO day Q, véi i = 1, 2, ... k hode la lugng tit tn tai hode lu lugng tit phé dung vit Pity, x2... X,) la ham menh d® khong c6 lien quan dén cdc luong tit nito, Vi dy, 3x Wy (Pleyy) A QGy)) le 6 dang tikn luong chudn thc, trong khi Bk Piz) Vv Ve Q(x) khong phdi 6 dang dé (vi cée luong te khong xudt hién truée hét). Tét cd cde cau duge tao tt cdc bién menh de, tit cae ham ménh dé, tit T va F bdng cdch ding cdc lien tit logic va cdc luong tie dtu tuong duong vdi mét cau 3 dang tin luong chudn tdc. Bai tep 35 yéu clu ching minh khéng dinh nay. 34%. Dat cfc ciu sau d dang tién lwgng chuén tac (Goi § : Ding tuong duong logic & céc Bang 5 va 6 trong Tiét 1.2 ; Bang 2 trong Tiét nay cing cdc Bai tap 22 - 25 va 28 - 29 & Tiét nay). a) 3x P(e) vV 3x QG) V A, d day A la mét ménh dé khong od lién quan gi véi cdc lugng ti. b) a(x Pix) v We Qt) ce) Sx Pix) + 3x Q(x) 36**. Hay chi ro céch lam thé nao dé bién ddi duge mot cau bat ky thanh mdt cau 6 dang tién lugng chudn téc tuong ting voi cau da cho. TOAN HQC ROI RAC UNG DYNG TRONG TIN HOC 53 MO DAU Trong cu6n sich nay ching ta sé nghién citu mdt lép réng lon cdc cfu truc rai rac. Chung bao gém : cae quan hé - do 1A cdc cép phan ti sdp thi tu ; cae té hep - do 1a nhig tap hop khéng sdp the ty cua cdc phan ta ; va cac dé thi ~ do lA tap hop c4c dinh va cde canh néi cdc dink dé. Hon nita, chung ta cing sé minh hoa céc cfu irée roi rac nay hay khéc da dugc sit dung ohu thé nao dé md hinh hod hoac dé gidi cdc bai todn. Dac biét, nhiéu vi du vé viée ding cdc cau tric roi rac trong luu tri, truyén théng va thao tac dir li¢u cing sé duge mé ta trong quyén séch nay. Trong tist nay, chang ta sé nghién ctu mot céu tric roi yac co ban tii dé dung Jén tit cd cde cfiu trac khéc, dé 1A tap hgp. C4c tap hop dugc ding dé nhoém céc déi tugng lai véi nhav. Thudng thudng, céc dé6i tugng trong mét tap hop co céc tinh chat tuong ty nhau. Vi du, t&t cd cdc sinh vién viia méi nhdp trudng lap nén mét tap hgp. Tuong tu nhu vay, t&t cd cic sinh vién dang hoc mén todn rdi rac trudng trén cing tao nén mét tap hgp. Thém vao d6, nhitng sinh vién vita tuu trudng va dang theo hoc mén todn roi rac tao nén mot tap hop eo thé nhan duge bing cich Mdy céc phan ti chung cia hai tap hgp dau. Ngon ngit tap hop 14 phuong tién dé nghién citu céc tap hop ahu vay mét cach o¢ té chite. Cha y rang thuat ngit doi tong duge ding 6 day kh6ng cd chi r6 la d6i tugng cu thé nao. Sy mo tA mot tap hop cic. déi tugng dya trén khai niém truc gide vé mét déi tugng nado dé di dugc nha todn hoc ngudi Dic Georg Cantor dua ra lin déu tién vao nam 1895, Ly thuyét hinh thanh ti dinh nghia truc gidc dé cia t@p hgp da din dén nhing nghich ly hode céc mAu thudn logic nhu nha triét hoe ngudi Anh Bertrand Russell da chi ra nam 1902. (em Bai tap 24 trong dé co mé tA mét trong sé céc nghich ly dd). Nhing mu thudin logic dé cd thé trénh duge bing cach xGy dung mét ly thuyét tap hop xuét phét ti nhing gia thist oo 54 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM ban, goi la cc tién dé. Tuy nhitn, ching ta sé ding phitn ban ban déu cia Cantor — duge goi la ly thuyét tap hop ngay tha, chu khong phat trién phién ban tign dé cda ly thuyét nay, béi vi tat cA céc tap hyp duge xem xét trong cudn edch nay déu co thé dugc xit ly phi mau thudn bing cach dimg ly thuyét ban dau cia Cantor, DINH NGHIA 1. Cac déi tuong trong mét tap hop cing dude goi la cde phén ti cla tap hgp dé. Tap hgp duge noi JA chia ede phfin tii cla nd. C6 nhiéu cach m6 ta mét tap hop. Mét trong sé nhitng cach dd la liét ké hét cfc phén ti cia mét tap hop, khi cd thé. Ching ta sé ding ky hiéu trong do tat cA cdc phdn tit cla mét tdp hgp ditge liét ké & gitta hai d&iu moc. Vi du ky hiéu {a, b, c, d} bi€u dién mot tap hgp cd bin phan ti IA a, 6, ¢ vi d. (Sau nay dé cho gon cé ché “tap hap" s6 duge goi t4t la "tap" - ND). Vé du 1. Tap V cia tét cA cdc nguyén am trong bang chit cai tiéng Anh co thé duoc viét nhu V = {a, e i, 0, uw}. a Vi du 2. Tap O cia cc sé nguyen, duong, lé nhé hon 10 co thé duge biéu dién béi O = {1, 3, 5, 7, 9}. a Vi du 3. Mac di, céc tép hop thudng ding dé nhom cdc phdn ti cd cac tinh chat chung lai véi nhau, nhung cing khong co gi ngan can m6t tap hgp chtta cdc phiin ti du’ng nhu chang cé lién quan gi véi nhau. Vi du, (c, 2, Fred, New Jersey} la mét tap hop ed bén phén ti lA a, 2, Fred va New Jersey. a Ngudi ta thuong ding cc chit hoa dé ky hitu céc tp hgp. Céo,chit N, Z, vA R in dam sé duge ding dé ky hiéu tap hgp cdc s6 tu nhién {0, 1, 2, 3..}, tap hop cde s6 nguyén 4... -2, 4, 0, 1, 2 ..} va tap hop cdc 86 thuc, tong tng. Déi khi ching ta cing dung Z* dé ky hiéu tap hgp efc sé nguyén duong. Déi khi ky hiéu d&u méc cing duge ding dé mé td mét tip hgp khong thé liet ké hét céc phiin ti cia no. Khi dy mét 96 phfin ti 98 duge litt k6 vA sau dé sé ding ec d&u chdm ch&m (...). a TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 55 Vi du 4. Tép hop céc sé nguyén duong bé hon 100 od thé duge ky higu béi {1, 2, 3, .., 99}. a Vi cd nhiéu phdt biéu toin hoc khdng dinb ring hai tap hgp cdc déi tugng dude mé té khdc nhav, nhitng thie su chi la mét tap hgp, nén ta céin phai hi8u thé nao 1a hai tap hop bang nhau. DINH NGHIA 2. Hai tap hop 1A bang nhau n&u va chi néu ching od cing cée phan tu. Vi du 5. Cac tap {1, 3, 5} va {3, 5, 1} 1a bang nhau wi ching co cing csc phén ti. Chi y ring trat tu trong do cde ph&n tit duge liét ké la hoan toan khong quan trong. Cang c4n cha y rang, viée cimg mot phéin td duge liét ké nhiéu lan cfing khéng quan trong, vi thé {1, 3, 3, 3, 5, 5, 5, 5} cong chinh Ja tap hgp {1, 3, 5}, vi chung co cing cac phan tu. a Mét cach khdéc dé mé ta céc tap hgp 1a chi rd cde thude tinh dée trung cia cic phén tit cia tap hgp dé. Chung ta sé néu nét diic ‘trung cia tat cA cdc phan ti co trong tap hgp bang cach chi ra mét hoac nhiéu tinh chat mA ching cdn phAi cé d& trd thanh ph4n ti cia tap hop dang xét. Vi dy, tap O cha tat cA cae 96 nguyen duong, 16 va nhé hon 10 cd thé viét nhu sau : O = {x |] x 1a 86 nguyén duong ié nhé hon 10}. Ching ta thu’ng dimg cach chi ré thuéc tinh dae trung nay dé md ta cac tap hgp khi khong thé liét ké hét tét cd cdc phn tt cia tip hop dod. Vi du, tap hgp tat eA cae 36 thuc duge viét nhu sau R= i | x la 86 thu}. Cade tap hgp cing co thé duge minh hoa bang hinh vé nhd ding cae gidn dé Venn, do nha toém hoc nguéi Anh John Venn lan ddu tién dua ra vao nam 1881. Trong céc gién dé Venn, tap hgp va tru U — tap hop chia t& cA cic déi tugng dang xét - duge biéu didn bang mét hinh chit nhat. Bén trong hinh chit nhét nay, nhiing hinh tron hodc nhimg hinh hinh hoe khée duge ding d& bigu dién céc tap hgp. D6i khi céc diém dugc ding dé biéu dién cdc phéin ti dac bi¢t cia tap hyp. Céc gidn dé Venn thutng duge ding dé chi ra méi quan hé giila cic tap hop. Trong vi du dudi day, ban ed thé thay cde gidn dé Venn da duce sit dung nh thé nao, 56 Chuong 1. CAC KIEN THUT CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Vi du 6. Ve gin 43 Venn bigu dién tap V céc nguyén am trong tiéog Anh. Gidi : Ta vé mot hinh cht nhat dé chi tap hop Va tru U - day la tap hop gém 26 chit u cdi trong bang chit cai tiéng Anh. Trong hinh chit nhat dé ta vé mét vong tron dé biéu dién tap V. Trong vong tron nay ta ding cae diém dé chi cac phdn tt cia V (xem hinh 1). Bay gid ching ta dua Minh |. Gian d) Venn cita ra ky hiéu dé chi mot tap hop cdc nguyén am. déi tugng 1A phan tt ° cia mot tap hap. Ta viét a © A dé chi a la phdn td cia tap A. Ky higu a ¢ A ky hiéu a kh6ng phdi lA phan tu thudc tap A. Chi y ring cde chit viét thudng thutng duge ding dé ky hiéu céc phdn ti cia mét tap hap. Cé mét tap hep dic hiét khong chia mét phén ti nao. Tap hop dé duge goi la tap réng va dugc ly hiéu lA @. Tap ring cling co thé duge ky higu la {}. Thud’ng xdy 1a, tp hgp cia-cic phén’ ti of cdc tinh chét nao dé hod ra lai la mot t&p réng. Vi du, tap hop cée 6 nguyén dwong Ién hon hinh phuong cia nd la mot tap rong. DINH NGHIA 3. Tap A duoc goi lA mét tp con cia B néu va chi néu mébi phén ti cia A déu la mét phéin ti cia B. Ching ta ding ky hiéu A © B 4é chi A lA mbt tap con cua tap B. Ching ta thay ring A C B néu va chi néu luung ti Vea E€A—> x €B) la dang. Vi du, tap tt cd céc sé nguyén dudng Ié nhé hon 10 la mot tap con cia tip tat cA cdc sé nguyén duong nhd bon 10. Tap hop tt c4 cdc sinh vién hoc nganh tin hoc & tru’ng ban 1a mét tap con cla tap hop toan thé hee sinh cia trudng ban. TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 57 Tap réng la tap con cia moi tap hgp, tic la @cs vdi S la tap hgp bat ky. Dé xdc lap tap réng la tap con cia S, ching ta can phai chting minh ring moi phan ti cla @ cing 1a phén tit cua S. Noi mot cach khéc, ching ta cin phai ching minh ring ménh dé kéo theo "néu x € @, thi x € S" lA luén luén dung. Chung ta chi cén cha y rang gid thiét cia ménh d6 kéo theo nay - cu thé Ja gid thiét ‘x € Z" - lA luén luén sai nén ménh dé kéo theo nay 1a lu6n luén dung. Vi vay, tap réng la tap con cia moi tap h¢p. Hon nita, cing luu ¥ ring moi tap hgp déu lA mot tap con cia chinh noé (déc gid nén ty ching minh lAy khang dinh nay). Do dd, néu P la mOt tap hop thi ta biét chdée ring @OPvwaPCP. Khi chang ta mu6n nhén manh rang tap A la tap con cia B nhung A # B, ta: viét u AC B va noi ring A la mt tap con thye sy cia B. Ching ta e hay vé tap va tru U nha mot hinh chit nhat. Trong hinh chit nhat nay, ta vé mot vong tron biéu dién tap B. Vi A IA tap con eta B, ching ta vé Hink 2. Gian dd Venn biéu din 4 la mét vong tron biéu tp con cia B. dién A bén trong vong tron bidu dién B. Mi quan hé nay duge biéu dién trén hinh 2. M6t céch dé chitng minh hei tap hop od cimg cdc phan ti la ching minh tap nay lA tép con cia tép kia vA ngucc lai. Noi mét céch khéc, ching ta od thé chitng minh ring n6u A va B 1a cdc tap hgp voi A & B vA BG Athi A = B. Day thuc su IA cach rat tién ich dé ching minh hai tap bang nhau. Cée tap cing od thé cé céc phn ti lA cée tap hyp khée. Vi du, ta od cac tap hgp : 58 Chuong 1. CAG KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM 1, {a}, {6}, (a,5}} {x | x la tap con cia tép {a, b}} Chi y¥ rang hai tap 6 trén JA bang nhau. Cac tap duge ding rong rai trong cdc bai toan dém, vA déi véi cae ung dung nhv vay chung ta cén phai ban v6 "kich thu6c’ cla cdc tap hop. BINH NGHIA 4. Cho S la mot tap hop. Néu cd chinh xdéc n phan tt phan. biét trong S, vi n 1a 96 nguyén khong 4m, thi ta ndi ring S 1A mot tép hits han va n la ban sé cia S. Ban 96 cia S duoc ky hieu 1A |S|. Vi du 7. Cho A la tap hop cde sé nguyén duong 1é nhé hon 10. Khi dé JA] = 5. a Vi du 8. Cho S la tap hop cdc chit cAi trong bang chit cdi tigng Anh. Khi dé [S|] = 26. a Vi du 9. Vi tap réng khong chita phan tu nao, suy ra |@| = 0. B Chung ta cGng sé quan tam ca t6i nhiing tap hop khong phai la hitu han. DINH NGHIA §. Mot tap duge noi IA ud han, néu nd khong phai 1a hiu han. Vi du 10. ‘Tap hop céc 86 nguyén duong IA mot tap vo han. a Ngudi ta cing od thé phat trién mot ly thuyét vé ban 96 déi voi cdc tap vo han. Diéu nay 98 duge ban t6i trong Tiét 1.7. TAP HOP LUY THUA Nhiéu bai todn lién quan dén viée trac nghiém nhifng té hop ola cdc phan t& thuée mdt tap dé xem ching co thod man mét tinh cht nao dé hay khong. Dé xét tét cd nhimg té hop cia céc phan ti thude tap S nao dd, ching ta x4y dung mét tap méi cd cdc phén tit la t&t cA cdc tap con cia S. TOAN HOG RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 59 DINH NGHIA 6. Cho tap S, tap luj thita cha S la tap cia tat cA cdc tap con cia S. Tap lug thita cia S duge ky hiéu la P/S). Vi du 11. Xae dinh tap luy thita cda tap {0, 1, 2}. Gidi : Tap lug thita P({O, 1, 2}) la tap hop t&t cA c&c tap con cla {0, 1, 2}. Ti dé , ta o6 : PUO, 1, 2*}) = 1D , {0}, (1), {2}, {0,1}, {0,2}, (1, 23, 10, 1, 2H Cha ¥ ring tap rong va chinh tap S cing la cée phdn ti cha P(S). a Vi du 12. Tim tap luy thita cua tap réng va tap luy thita cia tap {0}. Gidt + Tap réng chi co chinh xde mot tap con, dé la chink tap do. Bo do P@) = {@) Tap {@} cd chinh xée hai t4p con, cu thé la @ va chinh {@}. Do dé PUSH = {O, {Ott a Néu mét tap od n phén tit, thi tap luy thita cha no cd 2" phén ti. Ching ta sé chiing minh diéu nay bing nhiéu cach 4 cdc tiét tip sau. TICH DE CAC (DESCARTES) Tht ty cha céc phén tit trong mét tap hop thudng la rét quan trong. Vi cac tap 1A khéng sép thi ty, nén cfn pbai e6 mt chu tric khac dé hidu din cdc tap dige sip thi tu. Didu nay duge cho béi cic déy sip the ty, BINH NGHIA 7. Day sAp thi tu (a, a, ... a,) la mot tap hop sép thi tu, 06 a, la phén ti thi nhét, a) la phan ti tht 2, .. va a, la phén tie thi 7. Ching ta ndi ring hai day sfp thy ty 1A bAng nhau, néu va chi néu céc phén tk twong ung cia ching bing nhau, Noi cdch khac, (a), ay «.., a) = (by, by, --, b,) néu va chi néu a, = 6, d6i voi i = 1, 2, ~. 2. Dac hiét, day o6 hai phén ti duge goi lA ep sip thu ty (hay thutng goi don gian la cup - ND). Cac cap (a, 6) va (, d) 1A bang nhau néu va chi néu a = ¢ va b = d. Chu ¥ rang (a, 5) va (6, @) khong bing nhau néua # b. 60 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Rét nhiéu céc edu tric rdi rac ma ching ta sf nghién cxfu trong céc chuong sau déu dya trén Khai nigm vé teh Da ede cia ese tap hyp (goi theo tén nha todn hoc Phép René Descartes), Truée b6t ching ia hay dinh nghia tich Dé cdc cia hai tap hop. DINH NGHIA 8. Cho A va B la hai tap hop. Tich D? ege cha A va B, duge ky higu la A x B, JA t&p hop ota tat cd cdc cap (a, 8) voia & A va 6 & B. Tit do, Ax B = {@ b) | aGAA b & B}. Vi du 13. Cho A 1A tép hgp tét cA cdc sinh vien 6 mot trutng dai hoe, va B la tap hgp tat cA cdc mén hoe duge day 6 day. Hay xdéc dinh tich Dé cic A x B. Gidi : Tich Dé céc A x B gém t&t cd céc cap od dang (a, b) véi a la mot sinh vién cia trudng va 6 1a mét mén hoe duge day & tredng. Tap AX B o6 thé duge ding dé biéu dién tat cd cc kha nang ding ky theo hoc céc mén dude day & trutng cia cdc sinh vién. . a Vi dup 14. Xae dinh tich Dé cdc cua A = (1, 2} 0a B = {a, b, ch. Gidi : Tich Dé cic Ax Bla: Ax B= {(, a), (, 5), (1, 0, @ a), (2 dB), 2, o} a Cae tich Dé cde A x B va BX A la khong bang nhau néu khong od A = @ hotc B = @ (wi khi dd A x B = @) hose né&w A # B (xem Bai tap 22 4 cu6i tiét nay). Diéu nay duge minh hoa trong vi dy sau : Vi du 15. Chung minh ring tich Dé cic B x A khéng bang tich Dé céc A x B, vGi A vA B. nhu trong Vi du 14. Gidi : Tich Dé cde Bx Ala: Bx A= {@ D, @ 2, 6 D, 6 2, @ D, & 2D} No kh6ng bing A x B d& duge xée dinh trong Vi du 14. . a Ngudi ta cing co thé dinh nghia tich Dé céc cho sO cdc tap hop Ién hon” hai. TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 61 DINH NGHIA 9, Tich De cée cha cdc tap Ay, Ao,» Ap duge ky hiéu bai A, x A) x .. x A, IA tap hop cia cde day sép thit tu (@, ay .., a) trong dé a, © A, voi i = 1, 2, .., n. Nei mOt cach khée A, xX Ay x. x A, = {er Gy, 4, @) | a € A; vii= 12. m Vi du 16. Xaec dinh tich Dé ede A x BX C, 8 day A = {0, 1}, B= (1, 2} va C = {0, 1, 2} Gidi : Tich Dé cée A x B x C g6m t&t c& cdc day ba phén ti sdp tht ty f@, 6, o) via C Ab EB vac € C. Te de, Ax Bx C= {@, 1, 0), © 1, ), ©, 1, DB, 0,2 0), (0, 2, D, ©, 2, 2, (1, 1, ©, G, 1, 0, @, 1, 2), U, 2, 0, 4, 2, D, d, 2, a BAI TAP 1, Liét ké cée phén td cla cdc tap hep sau ; a) {x ] x 1 86 thye sao cho x* = 1} b) {x | x 1a sO nguyén duong nhé hon 12} c) { | x la binh phuong cia mét sé nguyén va x < 100} d) {x | x 1A 86 nguyén sao cho x? = 2} 2. Ding cach chi rd cdc thudc tinh dac trung m6 tA cdc tap hop sau : a) (0, 8, 6, 9, 12} b) {-3, -2, -1, 0, 1, 2, 3} c) {m, x, 0, p} 3. Xac dinh xem méi cSp tap hep sau déy cd bing nhau khéng? a) (1, 3, 3, 3, 5, 5, 5, 5, 5} va (5, 3, 1} b) {{1}} va (1, (1}} ©) @ va 1B} 4, Gia sit rang A = (2, 4, 6}, B = {2, 6}, C = {4, 6} vA D = {4, 6, 8}. Hay xdc dinh cdc tép nao 1A nhitng tap con cia tap nao? 5. Xae dink xem cfc ménh 46 sau dung hay sai : a)x © tx} b) {iz} © &} 62 Ghuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM o) fx) € {x} ° a) fx) © {tx} 2) OC tx) 1 @ € te). 6. Ding gian dé Venn minh hoa méi quan hé 10. 11. 12. 13, 14. 15. 16. ACB wBCC¢ . Gia st A, B va C lA cée tap sao cho A C B va BC C. Ching minh ring ACC, . Tim hai tap A va B sao cho A € B va A € BL . Xe dinh ban 66 cua cde tap hop sau : a) {a) b) {fa}) b) ta, {a}) d) {a, fa), {a, {at}} Xéc dinh ban s6 cia céc tap hop sau’ a) @ b) {0} c) {@, {Sh} d) {@, (Dy, {@, {hh} Tim tap hop luy thiia cia méi tap hop sau : a} {a} b) (a, 5} ce) (@, {B}). Co thé két luan rang A = B néu A va B la hai tap cd tap lug thia nhy nhau khong? MBi tap sau cd bao nhiéu phan ti a) P({a, 6, {a, b}}) b) PU, a, {a}, ({a})}) o) PIP). Xéc dinh xem méi tap duéi day od la tap luy thita cha mot tap nado dé khong? a @ b) 4B, {ah} ©) 1, {a), {, ad} a {@, (a), {6}, fo, }} Cho A = {a 8, d} va B= fy, 2}. Tim aAx B bBXxXA Neu dinh nghia cia tlch Dé cic A x B, trong dé A lA tap hop cac mon hoe dugc day béi khoa todn cla mt truing dai hoc va BA tap hgp cdc gido su tofn 3 trutmg dai hoc do. TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 63 17, Neu y nghla cia tich Dé cac A x BX C trong dé A la tap hop tt ca cdc tuyén bay, B va C la hai tap hop tat c4 cae thanh phd o My. 18. Cho A x B = @ véi A va B la hai tap hop. Ban ed thé rut ra ké&t luan gi? 19. Cho tép hgp A. Ching minh rang @ x A = AX D=G 20. Cho A = {a, 6, c}, B= ix, y} va C= OD Tim : a) AX BX CE bee x BX A ec CxAxB adpBx BX B 21. Co bao nhiéu phan tit khac nhau trong A x B, néu A co m phan ti va Bod n phan ti? 22, Chiing minh rang A x B « BX A khi A, B la céc tap khong réng va A # B. 23*, Ching minh ring cap s4p thé ty (a, 0) cd thé duoc dinh nghia qua cdc tip nhu {{a}, {a, 6}}. (Goi y : trudc hét hay chting minh {{a}, fa, b}} = {ie}, te, dy} nu va chi néu.a = c va b = dh. 24*, Bai tap nay gidi thieu Nghich ly Russell. Cho S$ la mét tap hop chia tap x, néu tap x khong thudc chinh nd, tic S = {x |x ~ x } a) Chung minh rAng gid thiét S 1A mét phn tit cla S sé dan t6i mau thudn. b) Ching minh rang gid thiét S khong phai la phn tt cia nd cong dn téi mau thudn. Tw a) va b) suy ra rang tap S khéng thé duge dinh noghia nhu ta da-lam. Nghich ly nay co thé tranh duge bang cach han ché cdc loai phin t& ma cde tap hep co thé cd. 64 Chuang 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM MO DAU Hai t@p hgp od thé duge té hyp véi nhau theo nhiéu céch. Vi du, khi b&t ddu voi tap hop cdc sinh vién nganh toan va tap hop cAc sinh vien nganh tin hoc & trutmg ban, ching ta cd thé tao ra tap gém céc sinh vién hoc chuyén nganh toan hodc chuyén nganh tin hoc, t@p hyp céc sinh vien khong theo nganh toan, v.v... DINH NGHIA 1. Cho A va B la hai tap hgp. Hop cia hai tap A va B, duge ky higu la A U B, 1 t@p chia tt cA cdc phfin tit hose thuge A, hoc thuge B hodc thuge ca hai. Mot phdn tt x thudc hyp cia tap A va tap B néu va chi néu x thudc A hoac x thuée B. Tic 1a, AUB = {x [x € AV x € BY Gian dé Venn cho trén hinh 1 biéu dién hop cia hai tap A va B. Phan t6 sém bén trong hinh tron biéu dién A hoac hinh tron biéu dién B la ving biéu dién hop cia A va B. Dudi day 1A mot sé vi du vé hop cla cée tap hop. Hinh 1, Gian d3 Venn biéu diéa hop cla A va B. AU B duge gach chéo. Vi du 1. Hop cua cac tap {1, 3, 5} vA {1, 2, 3} la tap {1, 2, 8, 5}; tdc la {1, 3, 5} U {1, 2, 3} = {1, 2, 3, 5}. a TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 65 Vi du 2. Hgp cia tap hop tat cA cde sinh vién nganh tin hoc 4 trutng ban va tép hop tat ca cée sinh vién nganh toan cla trugng ban lA tap hgp t&t c& cée sink vién hoc nganh todn hodc hoe nganb tin (hodc hoc c& hai nganh). a DINH NGHIA 2. Cho hai tap hop A va B. Giao cia hai tap hop A va B, duoc ky higu 1A A A B, la tAp hop chia cdc phén tt thuge cA A va B. Mot phén tit x thudc giao céa hai tap A va B néu va chi néu x thu6e A va x thudc B, tie la An Be={x[|xEGAAx € Bh. Gian dé Venn trén hinh 2 biéu dig giao cia hai tap A va B Ving t6 sim 6 trong hai vong tron biéu dién céc tap A va B chinh la ving biéu dién giao oda A va B. Duéi day la mét sé vi du vé giao cla cde t4p hap. Hinh 2. Gian di Venn bidu di&n giao cia A va B AM B duoc pach chéo. Vi du 3. Giao cia eae tap {1, 3, 5} va {1, 2, 3} la tap {1, 3}, tue la (1, 3, 5} M (1, 2, 3} = (1, 3}. a Vi du 4. Giao cia tap hop tat cA cde sinh vién nganh tin hoc & trutng ban va tap hgp t&t cA cdc sinh vién nganh todn la t4p hop t&t cd cde sinh vién déng thdi theo hoc hai nganh trén. a DINH NGHIA 3. Hai tap duge goi Ja rei nhaw néu giao cia ching 1A tap ring. Vi du 5. Cho A = (1, 3, 5, 7, 9} va B = {2, 4, 6, 8 10}. Vi An Bz=@,A va B la hai tap réi nhau, a 5 -THRRUD 66 Chuong 1. CAC KEN THUC CO SO: LOGIC, TAP HOP VA HAM Ching ta thung phai quan tam dén viée tim ban sé cia hop cdc tap hop. Dé tim sd cde phan ti trong hep cia hai tap hep hau han A va B, cin cha y rang [A| + [BI sé dem méi phan ti thude A nhung khong thuge B hode thuge B nhung khéng thuéc A chinh xée mot ln, va cde phan ti thuge cd A lin B chinh xée hai lén, Nhu vay néu lay [A[+ |B] tr di sé phan ti thude cA A lin B, thi cae phan tu thude AN B sé chi cdn duge dém mét lan. TY do, ta cd : JA UB] = JA} + |B] - 14 9B] Su téng quét hod ket qua nay cho hop cia mét s& tuy ¥ cde tap duce goi la nguyen dy bi - trit. Nguyén ly nay la mot ky thugt quan trong duge ding trong nghé thuat dém. Ching ta 9& ban téi nguyen ly nay va cac ky thugt dém khac chi tiét hon trong cic Chuong 4 va 5. Con ed m6t cach quan trong khac dé té hop céc tap hop. DINH NGHIA 4. Cho A va B la hai tap hep Hidu cha A va B, dudc ky hiéu la A ~ B, la tap hop chia cée phan t® thu6c A nhung khéng thuée B, Hiéu cla A va B cing duge goi lA phan bi cia B doi vdi A, Met phén ti x thuge Mink 3. Gian dd Venn biéu dién hieu cia A va B. higu cia A va B néu A~B duige t gach chéo, va chi néu x € A va x @ B; tie la: A-B={xe|xEAnx € B} Gian dé Venn trén hinh 3 biéu dién hiéu cha tap A va tap B. Ving ta sdin bén trong vong tron hiéu dién tap A va & bén ngoai vong tran biéu dién tap B la ving biéu dién A - B. Duéi day la mot sé vi du vé higu cia cdc tap Vi du 6. Higu ota {1, 5, 5} va (1, 2, 3) la tap (5}, tae la (1, 3, 5} ~ 11, 2, 8) = {5}, Higu nay khée voi higu cia {1, 2 3) va U, 3, 5), nd lA tap {2}. TOAN HOC ROt RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 67 Vi du 7. Hiéu cua tap hop cdc sinh vién nganh tin va tap hop cdc sinh vién nganh to4n cta trutng ban 14 tap hgp td&& cA cdc sinh vien nganh tin é trudng ban khong déng théi theo hoc nganh toan. a Mét khi tap va tra U da duge chi 16, ta cd thé dinh nghia duge phan ba cta mot tap hop. BINH NGHIA 5. Cho U 1a tap vd tru. Phan ba cha tap A, duce ky hieu la A, pay 1a phan bi cua A déi voi U, Noi mét cach khac phan bir cia A chinh la U-A Mot phén tit x thude A _ LL néu va chi néu x € A, tae 1a, Hinh 4. Gidn dd Venn biéu dién phan bi cha A= i | « € A) tip A A duge gach chéo. Ving ta dam trén hinh 4 _ & ngodi vong tron biéu dién tap A la ving biéu dién A. Dudéi day la mot so vi du vé phan bi cia mot tap. y Vi du 8. Cho A = {a, e, é, 0, x} day tap va tru IA tap cdc chit cai trong bang chit cai tiéng Anh), Khi do A={664h6hK%A,R46M27 G48 Lv, w, 4, y, 2} a Vi du 9. Cho A la tap hop cdc sé nguyén duong l6n hon 10 (véi tap vii tru la tap t&t eA cde sé nguyén duang). Khi do A = il, 2, 3, 4, 5, 6 7, 8, 9, 10} CAC HANG DANG THUC TAP HOP Bang 1 liét ke ca4c hang dang thuc tap hop quan trong nhdt. Ching ta sé chting minh 6 day chi mét sé cdc hang dang thc dé bang cdch ding eae phiong phap khae nhau, dé ching to rang thutng od nhiéu cach tiép can dé giai mét bai todn. Viée ching minh cae hang dang thc cdn lai sé duge dua vio cdc bai tap. Déc gid nén chi y sy tudng tu giita cde 68 Chuang 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM hang dang thuc tap hop nay vdi cdc tuong duong logic duge xét trong Tiét 1.2. Thuc té cdc hang dang thiic da cho déu cd thé ching minh true tiép tl cde tuong duong logic tuong tng. Hon thé nifa, cd hai d6u la nhiing truéng hop dac biét cha c4c hang dang thtic trong dai s6 Boole (sé duge nghién cttu 6 Chuong 9). ANG 1. Mt a8 Hing ding thée tap hop Ana DANG THC TEN agl AUG=A Luat déng nhét ANZA Auuau Lugt nuét ANB=B AUAA-A Luat uy dang ANA=A Ay=A Luét bu AUB=HUA Luat giao hoan ANB=BNA AU (BUC) =AUBUC Luat nét hop AMB AC) =(ANBNC AN (BUCI=(ANBUANC Lua phan ph AU (BNC) = (AUBIN AUC) Lugt De Mergan Mot trong nhing cach dé ching minh hai tap hop bang nhau la ching minh tap nay la t&p con cla tap kia va nguge lai. Ching ta sé minh hoa phuong phép ching minh nay bang céch thiét lap luét De Morgan thi hai. Vi du 10. Ching minh AA B = A U B bang cach ching td tap nay Ja tap con cia tap kia. Gidi ; Truc hét, gid sit ring s © AB Th dé se ma EA NB. Diéu nay kéo theo x ¢ A hoic x ¢ B. Do dé x © A hoac x E B, tic TOAN HOC RO! RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 69 la x © A UB. Diéu nay ching to ring ANB GC AUB Bay giv ta lai gia si ring x © A U B. Khi dé x © A hoac x © B. Tw dé suy rax ¢ A hoac x ¢ B. Do dé, x EAN B, hayx EAN B. Diéu nay ching minh rang méi tap trén déu la tép con cia nhau, vay hai tap nay phai hing nhau va hang dang thuc duge ching minh. . Mot céch khaéc dé ching minh cdc hang dang thc tap hop 1A ding cach | chi 16 cdc thuéc tinh dc trung va cdc qui tée logic. Hay xét ching minh sau cia lu&t De Morgan thi hai. Vi du 11. Dimg cach chi 16 cée thude tinh dic trung vA cfc tuong duong logic dé ching minh ring A B= AUB Ye Gidi ; Day cde dang thie sau.cho phép ching. minh hang dang thic tren : AO B= & |r € ANB) = | -@ € (An B)} = { | -« © A Ax © B)} =&lx¢Avx ¢ B} = {xjxeA vx © B = {| 2eAuB} Cha y rang lat De Morgan thi hai d6i véi cdc tuong duong logic cing da dugc ding & dang thic tht 4 trong day nay. Cae hang dang thie cing cd thé dugc chig minh bang cach ding bang tinh thuée (mét tap hgp). Dé chl mét phan ti thuge mot tap hop ta ding sé 1 ; dé chi mot phan ti khdng thude tap hop ta ding sé 0. Ta sé xét mdi t6 hop cla cdc tap ma mét phén ti cd thé duge chia trong dé va ching minh ring cde phfn tt trong chinh ede td hgp cia cde tap hop dé thuéc vé c&é hai tap & hai vé cla hang dang thic. {Ban doc nén luu y su tuong tu gita bang tinh thuéc va bang gid tri ch4n ly} Vi du 12. Dung hang tinh thude chitng minh rang ANBUG=ANBUANY Gidi : Bang tinh thudc cho céc t6 hgp cia c&e tap hgp duge cho trong Bang 2. Bang nay cd 8 dong. Vi cdt A M (BU C) va (ANB) U (ANC) gidng hét nhau, chiing t6 hAng dang thitc 1A dung. 70 Chuong 1. CAC KIEN THUC CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM BANG 2. Bing tinh thude 48! véi tinh chit phan phoi A B ©} Buc] An guc | ane Ane | Anauanc) 1 1 1 1 1 i i 1 1 3 6 1 1 1 6 1 i 0 i 1 1 6 1 1 1 o 6 0 0 6 6 ° 0 1 1 1 ° 6 0 ° 0 1 o 1 0 o 6 0 0 0 1 1 0 o ° 0 0 0 0 ° 0 a o 0 Vi du 13. Cho A, B va © la cac tap hyp. Ching minh rang : AUBAG =CUBINA AUBNO =ANM BA C) theo Lust Do Morgan thi nhat = AM @U ©) theo Lua&t De Morgan thi hai = (BUC) 1 A theo Luat giao hodn d6i véi phép giao (€ U B) MA theo Luat giao hodn d6i véi phép hyp. HOP VA GIAO TONG QUAT Vi hop va giao cla cée tap hgp théa man dinh luat phan phéi, nén céc tap A U BU C va A BN € Ia hoan toan xéc dinh, khi A, B, C g u O CD @ » Hinh 5S a) AUBUC duoc chim chim; b) AM BM C dude chdm chdm. Hop va Giao cia 4, B va C. TOAN HOC ROI RAC UNG DUNG TRONG TIN HOC 7 la cdc tap hyp. Chi y ring A U B U C chiia tat oA cdc phan ti thude ft nhat mét trong s6 cée tap A, B, C va AM BNO C chita tét ch cac phan ti thuéc cd ha tap do. Nhiing t6 hup cia ha tap 4, B, C dude minh hoa trén hinh 5. Vi du 14. Cho A = {0, 2, 4, 6, 8}, B = {0, 1, 2, 3, 4} wa Cc = (0, 3, 6, 9). Xac dimh AU BUC VAAN BOC. Gidi : Tap hop A U B U C chifa t&t od ode phén tit thuée ft nhét mot trong ba tép hgp A, B, C. Tw do : AUBUC = {0, 1, 2, 34, 6 8 9} Tap hyp A A BA C chia cdc phén te thudc cA ba tap A, B vA C, do dé AN BOC = {0}. a Chung ta cling co thé xét giao va hop cia mot sé tuy y ese tap hop. Ching ta ding cac dinh nghia sau. DINH NGHIA 6. Hop cia n tap hop la mot tap hop chia tat cA cae phan ti thuéc it nhdt mot trong si n tap hop do. Chung ta dimg ky hiéu : n Ay U Ay Uw U Aq = UA; int dé chi hgp cia cde tap hop Aj, Ay. A, wy Ane DINH NGHIA 7. Giao cia n tap hop IA mét tap hop chia cic phan tt thude tit cA n tap hop do. Ching ta ky hieu : n A, OA, 1. 1 A, = NA, dé chi giao cila cde tap hop. Cée vi du sau minh hoa hgp va giao téng quit. 72 Chuong 1. CAC KIEN THUG CO SO : LOGIC, TAP HOP VA HAM Vi du 15. Cho A, = [4,2 + Li + 2, ..}. Khi do : fn UA =U Git Lit Qo = 0,2 3 ut BIEU DIEN CAC TAP HOP TREN MAY TINH Co nhiéu cach dé biéu dién cac tap hyp trén may tinh. Mot phuong phap la Iwu trit cdc phéin ti cia tap hap theo cach khéng sdp thi ty. Tuy nhién, néu diéu do da lam duge, thi viée tinh giao, hop hodc hiéu cia hai tap hgp sé rét mat thai gian, vi méi phép tinh dé doi hoi mét lugng tim kiém rat lén déi vdi cdc phan tit, Chung téi sé gidi thiéu ¢ day mét phugng phap lu tri’ caéc phan ti bang céch ding su sfp tuy y cae phan ti cla t@p vi tru. Phugng phdép biéu dién tap hop nay sé lam cho viéc tinh nhiing t6 hop cua cé tap hyp tS nén dé dang hon. Gia sit rang tap va tru U la hiu han (va co kich thuée hop ly dé s6 phan tit cia U7 khéng Ién hon dung lgng b6 nhé cia may tinh ma ban dang ding). Trude hét, hay chi r6 sy sap tuy y cdc phan ti cua U, vi du a, a3 .., dy sau dé biéu dién tap con A cia U bang mot xau bit cé chiéu dai n, trong dé bit tha i d xdu nay Ia 1 néu @, thude A va A 0 néu a; khéng thuéc A. Vi dy sau sé minh hoa ky thudt nay. Vi du 16. Cho U = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10) va su sdp cdc phan tit trong U theo thd ty tang dan ; tic la a, = i Xéc dinh xdu dit biéu dién tap con cdc 06 nguyén Ié trong U, tap con cdc 66 nguyén ch&n trong U va tap con cdc 86 nguyén khong vigt qué 5 trong U, Gidi : Rau bit biéu dién tap hgp cdc sd nguyen lé trong U, cu thé la tap {1, 3, 5, 7, 91, cd bit 1 @ céc wi tri th nhét, thi ba, thi nam, thi bay va thy chin, va bit 0 & cde vi tri cin lai. Do |, 10101 01010 (O day chang ta d& tach x4u cd chiéu dai- JA 10 nay thanb bai khéi, méi khéi cs chiéu dai la 5 dé dé doc vi céc xAu bit dai rét khé doc). Tuong

You might also like