1.

Pojam i izvori diplomatskog i kozularnog prava

Diplomatija se najee izjednaava sa meunarodnim odnosima, spoljnom politikom, voenjem spoljne
politike, slubeno komuniciranje meu dravama i vladama i pregovaranjem. Diplomatija se moe odrediti kao
drutvena djelatnost i politiki proces u kojem drave stupaju u meusobne odnose u meunarodnom okruenju.
Diplomatsko i konzularno pravo je sastavni dio meunarodnog javnog prava. Sadri pravila koja se tiu odnosa u
meunarodnoj zajednici, prije svega izmeu drava, drava i meunarodnih organizacija kao i odnosa izmeu
samih meunarodnih organizacija. Mnogi smatraju da dioplomatsko pravo kao grana meunarodnog prava
obuhvata i konzularne odnose i da nema osnova ni razloga da se konzularno pravo razdvaja od diplomatskog
prava kao poseban dio.
Diplomatija se dijeli po broju uesnika na bilateralnu i multilateralnu. Po vremenskom elementu na stalnu
(sendentarnu) i privremenu (ad hoc) diplomatiju. U bilateralnu spadaju stalne diplomatske misije i specijalne
misije kao i konzulati, dok u multilateralnu spadaju meunarodne orgaizacije i stalne misije pri tim
organizacijama. Po vremenskom karakteru u stalne spadaju stalne diplomatske misije, stalne misije pri
meunarodnim organizacijama o konzulati, dok su specijalne misije oblik privremene diplomatije (ukljuujui tu
i razne obike diplomatije na vrhu).
Tri beke konvencije: od 1961. o diplomatskim odnosima, 1963. o konzularnim odnosima, 1975. o predstavljanju
drava u nmjihovim odnosima sa meunarodnim organizacijama univerzalnog karaktera i Konvencija o
specijalnim misijama od 1969. temelj su postojeoj kodifikaciji diplomatskog i konzularnog prava.
2. Istorijat diplomatskog i konzularnog prava
Diplomatsko pravo se javlja tek ustanovljenjem drzava i nastajanjem neke vrse medjunarodne zajednice. I prije
ustanovljena drzava u savremenom smislu te rijci, postojali su izaslanici plemena i pojedinih zajednica, ili npr.
stari indijski zakonik Manu iz IV vijeka prije nove ere koji sadrzi detaljna pravila o postupanju sa poslanicima i o
njihovim zadacima. Skoro svi stari narodi imali su neku vrstu glasnika za pregovore o raznim vrstama
udruzivanja, za pregovore o miru ali i za objavu rata. Grci su imali dvije vrste izaslanika: glasnike i poslanike
koji su imali neku vrstu slobode zakljucivanja ugovora o pojedinim pitanjima. Neki autori navode stare, svete
kineske knjige, u kojima se pravednim uzrocima rata navodi i rdzavo postupanje sa poslanicima ili povreda
poslanika. Diplomatsko pravo, odnosno ranije zvano poslanicko pravo dozivelo je svoj najveci procvat u Rimu, u
odnosu na sve anticke narode. U Rimu se stvara i jedan od najstarijih organa za odnose sa inostranstvom, tzv.
kolegijum od 20 fecijala. Pocetak srednjeg vijeka i feudalna rascjepkanost ranijih drzava nimalo nijesu
pogodovali razvitku diplomatije, jer su medjusobni sukobi, ukljucujuci i prave ratove karakterisali ovaj preiod
ljudske istorije, posebno u Evropi. Tek ce u XII vijeku italijanski gradovi drzave, stvoreni na tlu bivse rimske
imperije, dozivjeti procvat medjusobne trgovine, a time i medjusobnih odnosa koji su zahtijevali i stvaranje jedne
nove diplomatije i kao vjestine i kao struke. Vecina istoricara diplomatije saglasna je da u XV vijeku pocinje era
stalnih diplomatskih misija.
3. Organi za medjunarodno predstavljanje i odrzavanje medjunarodnih odnosa
Subjekti medjunarodnig prava stupaju u medjusobne odnose posredstvom svojih organa. Svaki subjekat
unutrasnjim zakonodavstvom utvrdjuje bliza pravila o nacinu odredjivanja, uzajamnim pravima i obavezama i
kompetencijama ovih organa. Medjutim, okvir njihovog djelovanja odredjuju pravila medjunarodnog prava i
medjunarodni pravni poredak. Postoje razlicite vrste organa za ovu djelatnost, a moguce su i razne podjele po
pojedinim kriterijumima, tacnije polazeci od funkcija koje ti organi vrse. U tom smislu, ima nekoliko grupa:
1. Unutrasnji organi drzava jedu organi cije izjave i ponasanje proizvode pravne posledice za njhovu drzavu (sef
drzave, predsjednik vlade, vlada, ministar inostranih poslova). Drzava propisuje i odredjuje svoje organe za sve
grane drzavne djelatnosti, ukljucujuci i spoljne poslove.
2. Spoljni predstavnici drzava jesu predstavnici koji vrse sluzbu u inostranstvu, na teritoriji drugih drzava. To su
stalna diplomatska predstavnistva (misije) i specijalne misije. One ulaze u tzv bilateralnu diplomatiju. Ovoj grupi
treba dodati konzulate.
3. Stalne misije i druga predstavnistva drzava pri medjunarodnim organizacijama i delegacije drzava na
medjunarodnim konferencijama cine skupinu koja se naziva multilateralna diplomatija. To je u stvari, zbir nacina
i sredstava kojima se drzave, zajednicki sluze da bi uskladile svoje medjupoliticke programe sa pojedinim
interesima medjunarodne zajednice i pravilima medjunarodnog prava.
4. Medjunarodni sluzbenici odnosno funkcioneri i cinovnici medjunarodnih organizacija takodje su dio

multilateralne diplomatije, s tom razlikom sto u odnosu na prethodne tri pomenute kategorije ne predstavljaju
drzave, vec medjunarodne organizacije koje ih postavljaju i zaposljavaju i po cijim ovlascenjima djeluju.
4. Unutrasnji organi drzave (sef drzave, vlada)
Postoje dvije vrste organa drzave: Oni koji se bave predstavljanjem i oni koji nemaju predstavnicku ulogu prema
inostranstvu, ali ucestvuju u procesu odlucivanja u oblasti spoljne politike. Sef drzave je najvisi organ spoljnjeg
zastupanja drzave. Ustavom ili drugim odgovarajucim aktom drzave odreduje se koji drzavni organ zastupa
drzavu u njenim spoljnim odnosima. Njegove funkcije u odnosima zavise od unutrasnjeg uredjenja i krecu se od
vise simbolickog predstavljanja do stvarnih i sustinskih ovlascenja i nadleznosti. Uporedo ustavno pravo poznaje
razne vrste sefova drzava: monarh, predsjednik republike ili kolektivni organ koji predstavlja sefa drzave.
Savremeno medjunarodno pravo smatra da su sve drzave pravno jednake, te znaci da su i svi sefovi drzava
pravno jednaki. Ovlascenja sefova drzava su akreditovanje dvije najvise klase diplomatskih predstavnika,
potpisivanje medjunarodnih ugovora bez posebnog punomocja, kao i ucestvovanje u radu Savjeta bezbjednosti i
Generalne skupstine UN-a.
U medjunarodnom pravu postoji niz obicajanih pravnih pravila. Sva su ona utemeljena na principu da sef jedne
drzave ne moze biti podlozan vlasti druge drzave i da na teritoriji strane drzave uziva poseban polozaj, imunitet i
povlastice, koji su ponekad dati i iz ciste kurtoazije i tradicije. Za vrijeme sluzbenog boravka u inostranstvu sef
drzave uziva posebnu zastitu, narocite pocasti, te sve diplomatske imunitete i privilegije, ukljucujuci tu i licnu
nepovredivost i imunitet od krivicnog sudstva, oslobodjenje od poreza i sl. Iako je u vecini drzava sef drzave
inokosni organ (jedno lice), postoje i drzave ciji ustavi kao sefa drzave utvrdjuju kolektivni organ-predsjednistvo,
prezidijum ili neki drugi oblik kolektivnog organa (zastupljen u socijalistickim drzavama).
Vlada je najvisi organ izvrsne vlasti u drzavi. Njen sastav obicno bira zakonodavno tijelo drzave (u Njemackoj
npr. parlament bira samo predsjednika vlade, a on ima direkciono pravo da imenuje clanove svog kabineta tj.
vlade). Vlada se jos naziva i ministarski savjet, federalni savjet i sl. Dva clana vlade koji najneposrednije djeluju
u oblasti medjunarodnih odnosa i za cije ucesce, kao i za ucesce sefa drzave, nije potrebno posebno punomocje
jesu predsjednik vlade i ministar inostranih poslova. Smatra se da predsjednik vlade predstavlja vladu i da je
ovlasten da u njeno ime daje izjave i prihvata obaveze. Znaci, postoji pretpostavka o pravu zastupanja, ali se ona
moze i oboriti.
5. Ovlascenja ministra inostranih poslova i funkcije ministarstva
Ministar inostranih poslova djeluje po upustvima sefa drzave, sefa vlade ili predstavnickog tijela date zemlje, a
veoma cesto i samostalno, jer on u drzavi vodi resor inostranih poslova i o mnogim pitanjima samostalno
odlucuje i zauzima stavove. Uloga ministra inostranih poslova visestruka je: on je sef diplomatskog i
konzularnog osoblja date zemlje, izdaje akreditivna pisma za stalne otpravnike poslova i patentna pisma za
pojedine klase konzularnih predstavnika, izvjesne kategorije diplomatskih predstavnika akreditovane su kod
njega, ucestvuje neposredno u medjunarodnim bilateralnim i multilateralnim pregovorima i zasijedanjima organa
medjunarodnih organizacija, ulaze note i druge vrste diplomatske korespodencije, potpisuje medjunarodne
ugovore, prima kopije akreditivnih pisama stranih diplomatskih predstavnika i dr. Ministra inostranih poslova
takodje angazuje drzavu u njenim sudskim i arbitraznim sporovima. Zauzimanjem polozaja ministra inostranih
poslova automatski se dobija ovlascenje za spoljno zastupanje, pa je zato i obicaj da se promjena na mjestu
ministra inostranih poslova odmah notifikuje stranim drzavama i medjunarodnim organizacijama. Medjunarodna
praksa priznaje i ministarstvu inostranih poslova kao kolektivnom organu izvjestan stepen predestavnike
funkcije, iako ono tu funkciju nema u predstavnickom pravu.
6. Pravo poslanstva (ius legationis)
Pravo da odravaju diplomatske odnose i da meusobno razmjenjuju diplomatske predstavnike imaju suverene,
nezavisne drave. Meutim, bilo je sluajeva da su i etinteti bez statusa suverene drave, kao to su zemlje pod
kolonijalnom vladavinom ili protektoratom odravale diplomatske odnose sa pojednim suverenim dravama.
Pojedini autori medjunarodnog prava, kao sto je Openhajm, pravo poslanstva dijele na aktivno pravo (pravo da
se posalje diplomatski predstavnik) i pasivno pravo (pravo da se prime strani diplomatski predstvanici). Dok
potpuno suvjerenim drzavama priznaju ovo pravo, ostale drzave to pravo imaju samo pod odredjenim
okolnostima. Dijelovi suverenih drava, pa ni federalne jedinice, po pravilu, nemaju pravo na slanje diplomatskih
predstavnika, mada sve zavisi od odredaba nacionalnog ustava. Poseban slucaj je Vatikan (Sveta stolica), koji

ima istovremeno i status drzave. Izvjesna ogranicena prava poslanstva u pojednim drzavama ima cak i entitet koji
nema ni karakter drzave, kao sto je malteski viteski red, koji jos uvijek ima diplomatske predstavnike u tridesetak
drzava, ali status njegovih predstavnika vezan je ipak za status Vatikana.
to se tie meuanrodnih organizacija, one imaju pravo poslanstva i aktivno i pasivno jer primaju diplomatske
predstavnike drava kao i predstavnike drugih meunarodnih organizacija, a istovremeno alju svoje stalne
misije.
7. Klase i rang diplomatskog predstavnika
Od pocetka XIX vijeka prihvacena je podjela stalnih diplomatskih predstavnika na vise klasa. Becka konvencija
od 1961. godine potvrdjuje postojanje tri klase diplomatskih predstavnika i za sve te klase opsti naziv sef
misije. To je lice koje je drzava koja ga salje ovlastila da djeluje u tom svojstvu. Prema ovoj konvenciji, tri klase
sefova diplomatskog predstavnistva, odnosno misija jesu:
1. Ambasadori ili nunciji akreditovani kod sefova drzava i drugi sefovi misija odgovarajuceg ranga
2. Poslanici, ministri ili internunciji akreditovani takodje kod sefova drzava, i
3. Otpravnici poslova akreditovani kod ministra inostranih poslova.
Drzave medjusobno odredjuju kojoj ce klasi pripadati sefovi njihovih diplomatskih misija, jer prilikom
uspostavljanja diplomatskih odnosa o otvaranja diplomatskih misija vodi racuna o nacelu simetrije.Takodje ,
uzima se u obzir i prezeans (duzina staza u funkciji sefa diplomatske misije).Tako je npr. papski pronuncije skoro
svo vrijeme jugoslovenske krize u SRj, s obzirom na to da je imao najduzi staz kao sef misije u BG, bio dajen
diplomatskog kora.
8. Otpravnik poslova(ad interim)
Od otpravnika poslova koji je odredjen i akreditovan ako sef misije (en pied) treba razlikovati otpravnika poslova
ad interim. To je obicno diplomatski sluzbenik sa najvisim rangom u misiji koji privremeno djeluje kao sef misije
u slucaju da mejsto sefa misije nije popunjeno ili ako je sef misije sprijecen da to ucini (privremena odsustvnos iz
zemlje prijema, odmor, bolest i sl.). Prema pravilu obicajnog prava, koje je prihvtila i Becka konvencija o
diplomatskim odnosima, ime otrpravnika poslova ad interim sef misije saopstava ministarstvu inostranih
poslova, a u slucaju njegove sprijecenosti ministar inostranih poslova drzave koja ga akredituje. Osim ove
dvojice strajesina niko nije ovlasten da odredjuje, odnosno saopstava ministarstvu inostranih poslova teritorijalne
drzave ime otpravnika poslova ad interim.
9. Prezeans
Red prvenstva (prezeans) efova diplomatskih misija odreuje se prema klasi kojoj pripadaju, a unutar svake
klase prema danu i satu kada su preuzeli svoje funkcije u dravi u kojoj se akredituju. Prema Bekoj konvenciji o
diplomatskim odnosima, smatra se da je ef misije preuzeo svoje funkcije im podnese akreditivna pisma ili im
notifikuje svoj dolazak i podnese kopije svojih akreditivnih pisama ministarstvu inostranih poslova prema
vaeoj praksi u dravi kod koje se akredituje, koja se mira primjenjivati na jedinstven nain. To znai da drava
kod koje se akredituje mora da se odlui za jedan od navedenih kriterijuma dan predaje akreditivnih pisama ili
dan notifikacije i predaje kopije akreditivnih pisama. Beka konvencija takoe propisuje da se redosled
podnoenja akreditivnih pisama ili kopija tih pisama odreuje prema danu i asu dolaska efa misije.
Obnova akreditiva efu misije ne utie na red prvenstva koji diplomatski predstavnik ve ima, ukoliko je u
pitanju ista klasa. Ako je u pitanju podizanje ili eventualno snienje ranga, ef misije dobija novi prezeans.
10. Diplomatski kor
Sefovi diplomatskih misija akreditovani u jednoj drzavi sacinjavaju diplomatski kor. Diplomatski kor ima svoje
unutrasnje aktivnosti na razvijanju drustvenih veza medju svojim clanovima i poboljsanju tih veza za drzavom
kod koje se akredituje, ali vrlo cesto nastupa kao cjelina kako u ceremonijalnim prilikama kao sto su svecanosti,
zalosti, inauguraciji drzavnika drzave tako i u slucajevima zajednickog demarsa prema drzavi prijema. Na celu
diplomatskog kora stoji doajen koji je, po pravilu, najstariji po rangu sef diplomatske misije, odnosno prvi po
prezeansu. Postoji diplomatski kor u uzem i u sirem smislu. U uzem smislu, njega cine samo sefovi diplomatskih
misija u jednoj prestonici, bez obzira na svoju klasu. U sirem smislu, diplomatski kor cine svi clanovi
diplomatskog osoblja, odnosno svi clanovi diplomatskih misija sa diplomatskim svojstvom, upisani u tom
svojstvu u diplomatskom listu ministrastva inosstranih poslova drzave kod koje se akredituje. Uz clanove

diplomatskog kora prikljucuju se i clanovi njihovih porodica, koji uzivaju diplomatske imunitete i privilegije.
11. Diplomatsko osoblje
Pod diplomatskim osobljem podrazumijeva se sef diplomatske misije i clanovi osoblja misije koji imaju
diplomatsko svojstvo, odnosno ona lica koja je drzava koja akredituje prijavila kao takve, a drzava prijema ih
izricito prihvatila u tom svojstvu i unijela u diplomatsku listu, koju obicno vodi teritorijalno ministarstvo
inostranih poslova. Isto ministarstvo tim licima izdaje posebne legitimacije. Sva ta lica imaju uobicajena
diplomatska zvanja, pocev od zvanja izvanrednog i opunomocenog ambasadora, ambasadora kao clana misije,
opunomocenog ministra, savjetnika, prvog, drugog i treceg sekretara i atasea kao najmladjeg diplomatskog
zvanja. Pripadnici vojne diplomatije, odnosno vojni izaslanici (vojni atasei) imaju obicno svoja uobicajena vojna
zvanja (general, pukovnik, kapetan itd) uz anziv vojnog, vazduhoplovnog ili pomorskog atasea.
12. Uspostavljanje diplomatskih odnosa i otvaranje diplomatske misije
Svaka drzava samostalno odlucuje da li ce sa nekom drzavom uspostaviti diplomatske odnose i hoce li u toj
drzavi otvoriti stalnu diplomatsku misiju. Saglasnost za uspostavljanje diplomatskih odnosa izmedju dvije drzave
moze se ocitavati na razlicite nacine. Veoma cesto je to i formalni medjunarodni ugovor o uspostavi odnosa, ali
nekada moze to da bude manje ili vise formalni oblik saglasnosti volja predstavnika dvije drzave. Ponekada ta
saglasnost o uspostavljanju diplomatskih odnosa istovremeno sadrzi i zajednicku odluku o otvaranju
diplomatskih misija ili se ova saglasnost postize kasnije, takodje bez znacaja u kakvoj je formi ucinjena.
13. Agreman
Svaka drzava koja akredituje odlucuje sama o izboru licnosti koja ce biti sef misije. Medjutm, takav izbor mora
da dobije i saglasnost drzave prijema, drzave kod koje se akredituje. Ta saglasnost zove se agreman i ona se trazi
prije objavljivanja u javnosti imena kandidata. Imenovanje sefa misije saopstava se javno tek dobijanjem
agremana koji se trazi diplomatskim putem, verbalnom notom, neformalnim pismenim podneskom ili usmeno,
uz obavezno davanje biografskih podataka za kandidata. Drzava prijema nije duzna da saopsti razloge odbijanja
agremana, a veoma cesto se to cini i izostankom odgovora na zahjtev drzave koja akredituje. Drzava prijema nije
vezana vec datim agremanom, jer u svakom momentu moze da ga, bez iakvog obrazlozenja, povuce, razumljivo,
rizukujuci pogorsanje odnosa sa drzavom koja akredituje.
14. Kraj, odnosno zatvaranje diplomatske misije
Postoji vise razlicitih slucajeva okoncanja, odnosno prestanka rada diplomatske misije jedne drzave, a najcesci je
prilikom prekida diplomatskih odnosa, kada nestaje svaki osnov za nastavak rada i dalje postojanje diplomatskih
misija drzava koje vise nemaju medjusobne diplomatske odnose. Medjutim, ima i slucajeva kada se diplomatski
odnosi ne prekidaju, ali misija se zatvara iz veoma razlicitih razloga. To moze da nastupi u doba zahladjivanja
odnosa izmedju dvije drzave, kada jedna od njih zeli da zatvaranjem diplomatske misije manifestuje svoje
nezadovoljstvo prema politici druge drzave ili nekom aktu njene vlade koji vrijedja ugled ili interese drzave koja
akredituje. U tom slucaju moze se desiti da druga drzava, drzava prijema ne zatvori svoju misiju u drzavi koja
akredituje i da njena misija i dalje nastavi sa normalnim radom, jer diplomatski odnosi nijesu prekinuti. Ponekad
razlog zatvaranja diplomatske misije nije u vezi sa pogorsanjem odnosa izmedjudrzava, vec je posledica
nedostatka finansijskih sredstava i racionalizacije koju jedna drzava cini u svojoj mreze diplomatskih
predstavnistava. I u ovom slucaju diplomatska misija druge drzave moze normlano da nastavi sa radom i ona je
tada jedini kanal diplomatskog opstenja izmedju dvije drzave. Ostavljanje diplomatske misije bez diplomatskog
ili uopste bez ikakvog osoblja takodje moze da znaci kraj te misije. Mnogi autori smatraju da je povlacenje
osoblja diplomatske misije, u stvari, suspenzija diplomatskih odnosa i da je to, po pravilu, korak koji prethodi
prekidu diplomatskih odnosa.
15. Diplomatski azil
Nepovrijedivost prostorija diplomatske misije oduvjek je bila izazov progonjenim ljudima u vrijeme nereda,
bezakonja, graanskog rata ili slinih incidenata u dravi prijema, da se sklone i zatite ivot ugroen od strane
nekontorolisanih oruanih grupa. Krov diplomatske misije bio je skoro jedino utoiste u takvim situacijama na
svim kontinentima, mada ni on uvijek nije bio siguran. Sa fikcijom eksteritorijalnosti raala se i ustanova
diplomatskog azila. Sa nestankom teze o eksteritorijalnosti i pojavom novog shvatanja nepovrijedivosti prostorija

diplomatske misije, ustanova je skoro nestala iz ivota, osim na latinoamerikom kontientu, gdje i sada postoji.
On je prihvaen i priznat samo u Latinskoj Americi. Svaka primjena van ovog kontinenta je rizina i nema
nikakvih garantija da moe da bude uspjena. To je u stvari davanje privremenog utoita licima koja se
momentalno nalaze u nevolji, odnosno opasnosti po ivot, sa potpuno neizvjesnim ishodom, koji iskljuivo zavisi
od realnih odnosa izmeu drave ija misija prua utoite i drave na ijoj se teritoriji deava. Zbog toga, u
ovakvim situacijama ne postoji nikakvo pravilo na koje bi diplomatska misija jedne drave mogla da se osloni.
16. Status diplomatske misije
Diplomatske misije na dijelu drzave prijema ne mijenjaju pravni status teritorije na kojoj se nalaze, tj. ona je i
dalje pod suverenitetom drzave prijema. Klasicno medjunarodno pravo je sve diplomatske privilegije i imunitete
vezivalo za licnost sefa diplomatske misije. Savremeno medjunarodno pravo ide dalje i odredjene privilegije i
imunitete, pored clanova osoblja misije, vezuje i za samu misiju kao organ drzave imenovanja.
1. Nepovredivost prostorija diplomatske misije ovo je jedan od najbitnijih imuniteta diplomatske misije, koji
omogucuje normalan rad i bezbjednost misije. Pod prostorijama diplomatske misije podrazumijeva se, na prvom
mjestu, zgrada ili djelovi dgrade u kojima je smjestena diplomatska misija, obuhvatajuci i sporedne prostorije i
dvoriste, vrt, prostor za parkiranje i dr. Pristanak za ulazak organa drzave prijema u prostorije misije moze da da
samo sef misije.
2. Zastita arhive arhiva i spisi misije su nepovredivi u svako doba i ma gdje se oni nalazili, te se preduzimaju
sve mjese za njihovu zastitu i protiv bilo kakve eventualne kradje, povrede ili unistenja.
3. Sloboda opstenja i nepovredivost prepiske i sloboda kretanja drzava prijema je duzna da dozvoli i stiti
slobodu opstenja diplomatske misije u sve sluzbene svrhe. To podrazumijeva opstenje sa vladom imenovanja,
diplomatskim i konzularnim predstavnistvima te drzave imenovanja, diplomatskim i konzularnim
predstavnistvima te drzave, slobodu kontakta sa drzvaljanima drzave imenovanja koji se nalaze u drzavi prijema,
sa vlastima drzave prijema. Sluzbena prepiska diplomatske misije je nepovrediva. Sluzbena prepiska
podrazumijeva svu prepisku koja se tice misije i njenih funkcija.
17. Diplomatska valiza
Posebnu zastitu ima tzv. diplomatska valiza. To je tasna, jedan ili vise paketa ili slicno, sa spoljnom oznakom da
je u pitanju diplomatska valiza (vostani pecat ministarstva inostranih poslova drzave imenovanja ili diplomatske
misije). Diplomatska valiza ne smije biti otvarana, ni zadrzana, pod uslovom da paketi diplomatske valize nose
vidne oznake svoje prirode i da sadrze samo diplomatske dokumente ili predmete za sluzbenu upotrebu.
Najpovjerljiviji dokumenti, radi obezbjedjenja njihove tajnosti salju ih diplomatskom valizom koju prati posebno
za to zaduzen sluzbenik, tzv. diplomatski kurir. Drzava prijema duzna je da stiti diplomatskog kurira u vrsenju
njegovih funkcija. Kurur mora da bude snadbjeven sluzbenim dokumentom kojim se potvrdjuje njegovo svojstvo
i ozncava broj paketa koji cine diplomatsku valizu, kao i njihova destinacija.
18. Privilegije i imuniteti diplomatskog i ostalog osoblja diplomatske misije
Obim i vrsta privilegija i imuniteti koje uiva osoblje diplomatske misije zavisi od funkcija koje svaka grupa
lanova diplomatske misije obavlja.
1. Nepovrijedivost linosti, stana, prepiske i dobara. lina nepovrijedivost jeste jedno od najstarijih
diplomatskih prava i to je osnovna privilegija diplomatskih predstavnika iz koje proistiu sve ostale.
Nepovijeredivost jeste apsolutna i potpuna bezbjednost. Drave donose posebne propise o zatiti diplomatskih
predstavnika. Domaci sudovi, u nedostatku tih propisa, sude neposredno na osnovu menarodnih obiaja,
odnosno Beke konvencije o diplomatskh odnosima. Diplomatski predstavnici ne mogu biti hapeni ni pritvarani.
Drava prijema mora postupiti prema njima s panjom i potovanjem, i preduzeti sve odgovarajue mjere da bi
sprijeila nanoenje povrijeda linosti, slobode i dostojanstva. S druge strane, diplomatski predstavnici su duni
da potuju zakonodavstvo drave prijema i da se uzdravaju od mjeanja u unutranje poslove te drave.
2. Sudski imunitet diplomatskih predstavnika.
-Imunitet od krivinog sudstva. diplomatski predstavnik potpuno je izuzet od drivine jurisdikcije domae
drave. To se odnosi na sve njegove akte i ponaanja, a ne samo na one uinjene u vrenju slubene dunosti. On
ne moe biti lien slobode ni u sluaju tekog krivinog djela.
-Imunitet od graanskog i upravnog sudstva. diplomatski predstavnik uiva imunitet od graanske i upravne
jurisdikcije.

lanovi diplomatskog osoblja uivaju sudski imunitet i neprikosnovenost samo u pogledu slubenih radnji
uinjenih u vrenju svojih funkcija (tzv. iskljuivi dunkcionalni imunitet). Oni mogu dobiti i dopunske imunitete,
ali samo uz saglasnog drave prijema. lanovi porodice diplomatskog predstavnika koji ine sastavni dio
njegovog domainstva uivaju sve privilegije i imunitete koji ima i sam diplomtski predstavnik.
Administrativno i tehniko osoblje misije i lanovi njihovih porodica uivaju sve privilegije i imunitete,
ukljuujui i imunitet od krivinog sudstva, kao i diplomatski predstavnici, pod uslovom da nisu dravljani
drave prijema ili u njoj imaju stalno prebivalite.
19. Trajanje imuniteta
Beka konvencije o diplomatskim odnosima odreuje da imuniteti i privilegije lica koje ima pravo na njih
prestaju kada napusti dravu prijema ili po isteku razumnog roka. Meutim, u pogledu akata izvrenih u vrenju
dunosti, imunitet se nastavlja.
Za odricanje od krivinog imuniteta nije dovoljno samo odricanje nosioca imuniteta, ve samo izriito odricanje
od strane drave imenovanja. Tek tada moe da prestane imunitet odnosne linosti. Za odricanje od imuniteta
potpuno je irelevantan stav lica o ijem se imunitetu radi, jer su imuniteti dati u korist drave koju predstavlja, a
ne u njegovu linu korist.
Poreska i carinska osloboenja. diplomatski predstavnik je osloboen svih poreza i taksi, linih ili stvarnih,
dravnih, regionalnih ili komunalnih, sa unaprijed predvienim izuzecima utvrenim Bekom konvencijom o
diplomatskim odnosima. Isti je sluaj i sa osloboenjem od carina, taksi i drugih dabina za uvoz predmeta
namjenjenih za linu upotrebu, ukljuujui i predmete namjetaja.
Druga lica osim lanova diplomatskog osoblja koji uivaju odreene privilegije i imunitete. To su lanovi
diplomatskog osoblja koji su dravljani ili rezidenti (sa stalnim boravkom) drave prijema, lanovi porodice
diplomatskih predstavnika, lanovi administrativnog i tehnikog osoblja diplomatske misije i alanovi njihovih
porodica, lanovi poslunog osoblja diplomatske misije i privatna posluga lanova diplomtske misije.
Imuniteti i privilegije lica koje ima pravo na njih prestaju kada napusti drzavu prijema ili po isteku razumnog
roka. Medjutim, u pogledu akata izvresnih u vrsenju duznosti, imunitet se nastavlja. U diplomatskom pravu
smatra se da taj imunitet vazi i prema trecim drzavama, a ne samo prema drzavi prijema gdje je lice imalo
funkcije u diplomatskoj misiji. Interesantno je pitanje da li smrcu ovlascenog lica prestaje diplomatski imunitet.
I teorija i praksa daju negativan odgovor.
20. Specijalne misije (ad hoc diplomatija) pojam i nastanak
Ad hoc diplomatija nije nita manje znaajnija od stalih oblika misija. Najstarije takve misije su tzv. specijalne ili
privremene misije u bilateralnim odnosima izmeu drava. Kasnije se javljaju i drugi oblici ad hoc diplomatije,
pa i samih specijalnih misija. Jedan oblik specijalnih misija jesu i oblici diplomatije na vrhu. Pored stalnih misija,
drave esto alju i tzv. specijalne misije, koje imaju razliite funkcije i zadatke, ali su uvijek privremenog
karaktera. U pitanju su delegacije koje jedna drava alje u drugu dravu radi razmatranja nekog pitanja, radi
pregovora i zakljuivanja meunarodnog ugovora, uea na nekom meunarodnom skupu ili konferenciji ili
nekim ceremonijalnim povodom. Specijalne misije mogu se slati i u drave u kojima nema stalne diplomatske
misije, a alju se i u drave sa kojima uopte ne postoje diplomtski odnosi. Problematika specijalnih misija
ureena je Konvencijom o specijalnim misijama 1969. godine.
21. Osnovne odredbe Konvencije o specijalnim misijama
Specijalna misija je misija privremenog karaktera, koja se alje u drugu dravu uz njenu saglasnost, s ciljem
pregovaranja o odreenim pitanjima ili izvrenja odreenog zadatka. To bi bili osnovni elementi ustanove
specijalne misije. Nema karakter misije odgovorne za odravanje optih diplomatskih odnosa, njen zadatak je
odreen za svaki poseban sluaj i po tome se razlikuje od funkcija stalne diplomatske misije i ona je nasuprot
stalnoj misiji, vremenski ograniena po prirodi, to se manifestuje ogranienim trajanjem ili specifinim
zadatkom.
Saglasnou dvije drave utvruju se i funkcije specijalne misije. Nain na koji se dobija saglasnost zavisi od
meusobnih odnosa dvije drave. Drave koje imaju prijateljske odnose dogovaraju se neformalno, dok je
postupak za dobijanje saglasnosti drava koje imaju zategnute ili loe odnose, mnogo krui i formalniji. Funkcije
moraju biti jasno odreene da ne bi dolo od nesporazuma.

Drava imenovanja slobodno odreuje sastav svoje specijalne misije, poto je prethodno dostavila dravi prijema
sve potrebne podatke o broju i sastavu specijalne misije, imena lica i njihova svojstva. Drava prijema moe da
odbije da primi specijalnu misiju iji broj lanova, po njenom miljenju nije razuman.
U zavisnosti od funkcija i karaktera, specijalna misija moe da se sastoji od jednog ili vie lanova. Pored
diplomatskog, moe imati i administrativno, tehniko i posluno osoblje. U specijalnu misiju mogu da budu
ukljueni i lanovi stalne diplomatske misije ili konzulata drave imenovanje u dravi prijema. U tom sluaju oni
zadravaju privilegije i imunitete koje imaju kao lanovi stalne diplomatske mijie ili konzulata pored privilegija i
imuniteta koje imaju po Konvenciji o specijalnim misijama.
Konvencija o specijalnim misijama utvruje da predstavnici drave imenovanja u specijalnoj misiji treba da budu
dravljani drave imenovanja, a dravljani drave prijema mogu da budu imenovani samo uz pristanak drave
prijema, s tim to u svako doba moe da povue taj pristanak.
Konvencija o specijalnim misijama sadrai i odredbe o notifikaciji dolaska i odlaska sastava specijalne misije,
lokacije prostorija i svih znaajnih podataka za rad misije. Saoptenje o dolasku i konanom odlasku lanova
misije mora se dostaviti unaprijed, osim ako je to nemogue.
22. Oblici specijalne misije
Po obliku, moe se razlikovati vie vrsta misija:
1. Najrasprostranjeniji oblik specijalnih misija jesu one koje jedna drava alje u drugu dravu radi rjeavanja
nekog pitanja iz njihovih odnosa ili iz ceremonijalnih razloga.
2. Kada jedna drava alje istu specijalnu misiju sa istim zadatkom kod dvije ili vie drava. esto se takva
misija naziva cirkularnom misijom.
3.Trei oblik specijalne misije bio bi kada dvije ili vie drava alju zajedniku specijalnu misiju kod druge
drave. Ove misije karakteristine su ne samo za bilateralnu ve i za multilateralnu diplomatiju pa je teko
razluiti da li je rije o jednoj ili drugoj vrsti diplomatije. (Konvencija o specijalnim odnosima ureuje status
specijalnih misija samo u odnosima izmeu drava, odnosno u okviru bilateralne diplomatije).
4. etvrti oblik specijalnih misija su tzv. simultane misije: kada dvije ili vie drava alju istovremeno posebne,
odvojene specijalne misije kod jedne drave prijema, radi rjeavanja nekog pitanja od zajednikog interesa.
23. Olakice, privilegije i imuniteti specijalne misije i imuniteti i privilegije lanova specijalne misije
Drava prijema duna je da prui pomo specijalnoj misiji, ako to ona zatrai, da pronae posebne prostorije i
dobije podesan smjetaj za njene lanove. Po pravilu, misija i njeni lanovi oslobaaju se svih dravnih,
regionalnih ili komunalnih poreza i taksi na prostorije.
Prostorije u kojima je smjetena specijalna misija uivaju zatitu. Odnosno nepovrijedivost. Organi drave
prijema smiju da uu u navedene prostorije samo uz pristanak efa specijalne misije ili efa stalne diplomatske
misije drave imenovanja koji je akreditovan u dravi prijema. Moe se pretpostaviti da je ovaj pristanak dobijen
u sluaju poara ili druge nesree koja ozbiljno ugroava javnu bezbjednost, i to samo u sluaju da nije bilo
mogue pribaviti izriiti pristanak efa specijalne misije ili eventualno efa stalne misije.
Drava prijema duna je da obezbijedi slobodnu kretanja i putovanja svim lanovima misije na svojoj teritriji
koliko je to potrebno za obavljanje funkcija specijalne misije. Drava prijema takoe dozvoljava i titi slobodno
optenje specijalne misije za sve slubene svrhe. Slubena prepiska specijalne misije je takoe nepovrijediva.
Specijalna misija moe da koristi i valizu i kurira stalne dipolmatske misije drave imenovanja, ali i spostvenu
valizu i kurira.
24. Diplomatija na vrhu (samit-diplomatija)
Samiti se odravaju kako u okviru bilateralne, tako i u okviru multilateralne diplomatije. Oni mogu biti redovni,
kako na bilateralnom tako i na multilateralnom planu, ali mogu biti i ad hoc, raznim povodima i prigodama.
Mnogi bilateralni samiti su ve godinama institucionalizovani u redovne sastanke u odreenim vremenskim
razmacima. Postoji i niz institucionalizovanih multilateralnih samita, u okviru pojedinih meunarodnih
organizacija, regionalnih organizacija itd.
Ad hoc samiti su takoe brojni i raznovrsni. Osim samita posveenih razmatranju pojedinih pitanja, svi ostali ad
hoc samiti ne pruaju ire mogunosti osim povrne razmjene miljenja i uopznavanja efova drava i vlada.