YILDIZ TEKNK NVERSTES

MAKNE MHENDSL BLM

KONSTRKSYON ANABLM DALI

MAKNE ELEMANLARI LABORATUARI

DENEY FY
KONU: MAKNE ELEMANLARINDA YORULMA DAYANIMININ VE ENTK FAKTRNN
BELRLENMES
1. Giri
Kullanlacak numuneler:
Dinamik ykler altnda alan makine elemanlar
entiksiz numune
dinamik gerilmelere, dolaysyla bu gerilmeler
neticesinde yorulma krlmalarna maruz kalr.
2. Yorulma Dayanmnn Saptanmas
Dinamik gerilmelere maruz elemanlarda mr yk tekrar
says (N) ile ifade edilir. Dinamik yk altnda alan bir
elemann mr malzemenin yorulmas nedeniyle
snrldr ve yorulma krlmas ile nihayet bulur. Ykn
(veya gerilmenin) bir periyodik deiimi bir yk tekrar
olarak tanmlanr. Yorulma dayanm, yorulma deneyleri
ile belirlenir. Yorulma deneyinde malzeme, biim ve
yzey kalitesi bakmndan ayn zelliklere sahip deney
numuneleri farkl gerilmelerde zorlanarak, krlmann
olutuu yk tekrar says tespit edilir. Bir deney
serisinde tm numuneler iin ortalama gerilme (0) sabit
tutularak her deney iin ayr gerilme genlii (g) seilir.
lk numune genellikle akma snrna yakn bir gerilme
deeri ile zorlanr. Daha sonraki numuneler ise gittike
daha dk gerilmeler ile zorlanr. Deney sonucunda
deer iftleri (giNi) bir diyagram haline getirilerek
Whler erisi elde edilir. Gerilme genlii kldke
mr deeri artar. Ancak yle bir gerilme genlii deeri
vardr ki eleman bu veya daha altnda bir deerle
yklendii zaman mr teorik olarak sonsuz yani srekli
olmaktadr. Whler diyagram yar logaritmik koordinat
sisteminde dzenlenerek eri, doruya dntrlr.
3. Yorulma Deneyi
Deney dzenei
dnel-eme olarak
adlandrlan klasik yorulma test dzeneklerinden biridir.
Dzenek, bir elektrik motoru, redksiyon elemanlar,
numune balant ve ykleme sistemi ile bir sayatan
olumaktadr. Elektrik motorundan gelen dnme hareketi
dili kaylar ile numuneye iletilir, dier yandan basit bir
ip-makara sistemi ile numune zerine yk bindirilir.
Uygulanan yk sabit olmasna ramen, dnme nedeniyle
dinamik gerilme elde edilir. Numunede meydana gelen
eilme gerilmesi sonucunda st lifler ekmeye, alt lifler
basya zorlanrlar. Dolaysyla bir devirde gerilmenin
deiimi tam deiken gerilme eklinde olur (0=0).
Deneyin amac: (1) Fe34 malzemeden entiksiz
numunenin sreli mukavemetinin belirlenmesi, (2) Ayn
malzemeden entikli numunenin sreli mukavemetinin
belirlenmesi, (3) entik faktrnn teorik ve deneysel
olarak hesaplanmas.

entikli numune

A detay
Deney prosedr
Deneyde, 3 entikli ve 3 entiksiz numune,
sreli mukavemet blgesinde kalacak
byklkte 3 gerilme ile dinamik olarak
eilmeye zorlanacak ve numunelerin
krlma yk tekrar saylar tespit edilecektir. Bulunan
evrim saylar Tablo 1e ilenecek, daha sonra grafik
zerinde gsterilecektir.
lem admlar: (1) Devir sayacn sfrlaynz.
(2) Numuneyi yerletiriniz. Setskur vidalar sra ile ve
kademeli olarak sklmaldr. (3) Numune ve tutacaklarn
arln karlayacak uygun deerde arlk (3N), kar
arlk asksna aslmaldr. (4) Numune elle birka kez
dndrlerek yalpa yapmadndan emin olunmaldr.
(5) Uygulanacak yk, askya aslmaldr. (6) Numune
balants ve arlklar kontrol edilmelidir. (7) Kontrol
panelindeki (on) dmesine baslarak dzenek
altrlmaldr. (8) Numune krlncaya dek beklenmelidir. Herhangi bir acil durumda (off) dmesine
baslarak sistem durdurulmaldr. (9) Numune
krldnda dzenek, durdurma svici decei iin
otomatik olarak duracaktr. Durduunda devir sayac
zerindeki deer okunarak Tablo 1e ilenmelidir.
4. entik etkisi ve entik faktr
Makine elemanlarnda bulunan geometrik sreksizlikler,
gerilme ylmalarna yol aar ve mukavemeti azaltc bir
rol oynar. Belli bir malzemeden yaplm deney
ubuunun entiksiz olarak dayanabildii gnin entikli
olarak dayanabildii gye oranna entik faktr (K)
denir.

YILDIZ TEKNK NVERSTES

MAKNE MHENDSL BLM
KONSTRKSYON ANABLM DALI

MAKNE ELEMANLARI LABORATUARI

RAPORDA STENENLER
0. Deneyin yaplmas. (20p)
1. Tablo 1i kullanarak entikli ve entiksiz numuneler iin Whler diyagramn iziniz. (20p)
2. entik faktrn, teorik (formller yardmyla) ve deneysel (diyagramdaki deerler yardmyla)
olarak hesaplaynz. (20p)
3. Sonular karlatrnz. (20p)
00. Szl deerlendirme. (20p)
DENEY RAPORU
1. Whler diyagramnn izilmesi.
Tablo 1. Yorulma deneyi sonular.
Yk (F)
[N]
entikli
numune

1
2
3

entiksiz
numune

1
2
3

Gerilme
genlii (g)
[N/mm2]

Yk tekrar
says (N)

2. entik faktrnn, teorik ve deneysel olarak hesaplanmas

(K)deneysel =
3. Sonularn karlatrlmas

(K)teorik =

RAPORU HAZIRLAYAN RENC;

GRUBU / ALT GRUBU :
NUMARASI :
ADI SOYADI :
RAPOR TESLM TARH :
DENEY YRTEN RETM ELEMANI :