TURSKI JEZIK I

PROF. DR MIRJANA TEODOSIJEVI

PRVI SEMESTAR

ALFABET
A a

avlu [dvorite] anne [majka] amma [uzvik] (ama) ak [beo]

B be

baba [otac] bahar [prolee] bacak [noga] bilgisayar [kompjuter]

C e

can [dua] cep [dep] Canan [ensko ime] canm [duo moja, draga]

ene [brada] ok [mnogo] alkan [vredan] ivi [ekser] in [pantalone]

D de

dev [din] dede [deda] duvar [zid]

E e

ev [kua] evli [oenjen] elma [jabuka] et [meso]

F fe

fener [fenjer] fare [mi]

G ge

gar [stanica] garaj [garaa]

jumuak ge olan [deko, mladi] (re nikada ne poinje ovim slovom)

H he, ha

han [poslovni centar] hane [kua] Hindistan [Indija]

zdrap [patnja] rmak [reka] Aydn [m. ime]

stanbul [Istanbul] inek [krava] ince [tanak]

jambon [unka] Jale [. ime]

J
K ke, ka

kale [tvrava] kpr [most] ka [koliko?]

L le

lmba [lampa] lle [lala] Lleli [kvart u Istanbulu]

M me

muz [banana] masa [sto] maymun [majmun] meydan [trg]

N ne

ne [ta] nasl [mnogo] nine [baka] nane [nana (menta)]

O o

ok [strela] okka [stara turska mera (1282 grama)] oyun [igra]

pck [poljubac] mer [m. ime]

P pe

para [novac] papaan [papagaj]

R re

radyo [radio]

S se

sinek [muva, buba] sandalye [stolica]

iman [debeo] ie [flaa]

T te

ta [kamen] topu [artiljerac] topudere ['artiljerijski potok', Topider]

U u

uzun [visok] uur [srea]

zm [groe]

V ve

Venedik [Venecija] ve [veznik "i"] vapur [parobrod]

Y je

yarma [takmienje] yer [mesto]

Z ze

Zehra [. ime] zindan [tamnica, zatvor]

c, f, j, l, m, n, r, z - originalne turske rei uglavnom ne poinju ovim slovima.

civciv* - pile
mi* - upitna re
ne* - ta (upitna re)
* izuzeci
jigolo
tavuk
[koko]
ka ocuk? [koliko dece]

j>c
(u govoru se j pretvara u c)
uv > u (u govoru se uv stapa u dugo u)
- > t (u govoru se spaja i zvui kao "t")

b,c,g - originalne turske rei se ne zavravaju na ova tri slova.

ZAKON VOKALNE HARMONIJE
RAVNI

OKRUGLI

zatvoreni

otvoreni

zatvoreni

otvoreni

Zadnjeg reda

Prednjeg reda

U sufiksaciji, iza vokala zadnjeg reda dolaze vokali zadnjeg reda, a iza vokala
prednjeg reda dolaze vokali prednjeg reda.
(rei u kojima se meaju vokali prednjeg i zadnjeg reda nisu originalne turske rei)
-LAR -LER

(nastavci za mnoinu)

ev-ler [kua]
armut-lar [kruka]
muz-lar [banana]
elma-lar (jabuka)
masa-lar (sto)
renci-ler [uenici]
bahe-ler [bata]
kz-ler [bik]
tahta-lar [tabla]
araba-lar [kola]
biiklet-ler
top-lar [lopta]
sokak-lar
cadde-ler [ulica]
gzlk-ler [naoare]
tebeir-ler [kreda]
dolap-lar [orman]
kak-lar [kaika]
Avrupa-l-la-tr-l-a-ma-y-an-lar-dan-snz
[vi ste onaj koji ne moe da se "Evropeizuje"]

01.11.2006.
U turskom jeziku pored standardnih slovnih znakova postoji jo nekoliko znakova koji
se dodaju na ve postojea slova da bi produili trajanje ili oznaili neku drugu
funkciju u rei ili reenici.
^ - cirkumfleks [dzeltme iareti]
- apostrof [kesme iareti]
APOSTROF
Ankara'da [u Ankari]
stanbul'dan [Iz Istanbula]
mer'de [kod Omera]
Trkiye Cumhuriyeti [republike] Bykeliliin'de [ambasada]
{Ambasada Republike Turske.}
Tark'n > Tarn
*Po novom pravopisu apostrof se ne stavlja kod sloenica.
Apostrof se stavlja kod pisanja godina:
1987'de [hiljadu devetsto osamdeset i sedme godine]
2006'dan [od 2006. godine]
U skraenicama kada se ispusti neko slovo:
n'olur < ne olur? [molim?]
na'palm < ne yap alm? [sta da radimo?]
Za distinkciju homonima:
kat [tvrd]
kat'i [odreen]
mes'ele [problem, pitanje]
mes'ul [odgovoran]
CIRKUMFLEKS
dzeltme [ispravljanje] iareti [znak] - cirkumfleks
Kada se nalazi iznad vokala , , produava ih:
ktil [ubica]
Kad se posle glasova k, g, l nae vokal sa cirkumfleksom, on se umekava u izgovoru.
kar [sneg]
kr (kyar) [profit (ar)]
gvur (gyavur) [nevernik]
hikye (hikyaye) [pria]

rzgr (rzgyar) [vetar]

kh..kh [as tamo-as ovamo]
hl (haalya) [jo]
det [obiaj]
adet [komad]
u nizbama (pridevi arapskog porekla):
mill [nacionalan]
siyas [politiki]
resm [zvanini]
ahs [lini]
ferd [idividualni]
-sal/-sel
Umesto arapskog dugog "i" ubacuje se nastavak za pridev, ali postoje rei kod kojih
ova promena ne moe da se izvri.
PISANJE VELIKIM SLOVOM
-vlastita imena
-ministarstva, ustanove
izuzetak:
veznici se kod ovih ustanova piu malim slovom.
ve [i]
mi
veya, ya, yahu [ili]
Trk-Dil Kurumu {Tursko jeziko udruenje}
Filoloji Fakltesi {filoloki fakultet}
Trk Dili ve Edibiyat Blm {katedra za turski jezik}
Trk Dili Dergisi {asopis turskog jezika}
-imena pripadnika razliitih narodnosti:
Trk, Srp, Alman [Nemac], talyan, Bulgar, spanyol, Arnavut [Albanac], inli
[Kinez], Japon, Yunan [Grk]
-sve rei koje zapoinju sa Trk:
Trklk Bilimi {turkologija}
-imena religija:
slam, Ortodoks, Hiristiyan, Katolik, Yahudi [judaista, Jevrejin]

-titule:
Sayn [potovani] Bay [gospodin] Ahmet
Bayan [gospoica, gospoa] (nema razlike)
Mustafa Bey [gospodin] (u govoru se nalazi posle imena i pie se sa "e")
Sultan Mehmet Fatih [osvaja]
(Kada se Sultan nae iza imena, onda je u pitanju enska osoba.)
-meseci u godini:
6 Kasm {esti novembar}
kasmda [u novembru]
(u ovom sluaju je malim slovom)
-dani u nedelji
NASTAVCI
1) Dvovarijantni nastavci
-a/-e (za dativ)
-da/-de (za lokativ)
-dan/-den (za ablativ)
2) etvorovarijantni nastavci
, i, u,
npr. za akuzativ: - (i, u, )
nastavci za graenje deminutiva:
-lk (-lik, -luk, -lk)
-li (-l, -lu, -l)
nastavak za mnoinu:
ev-ler
at-lar
masa-lar
top-lar
kk-ler
pck-ler
sandalye-ler
dolap-lar
kl-lar
evli-lik
et-i
top-u
t-
ay [mesec] -
masa-y-
tebeir-i [kreda]
anahtar- [klju]
gl- [rua]

glmek [smejati se] a / e

gl-e
bezvuni glasovi:
Fe Paa oK HaSTa
{Paa Fe je jako bolestan.}
FSTK aHap
c/

b/p

d/t

kl + > klc
kitap [knjiga] + > kitab
couk > ocuu
yurt [domovina] > yurdu
nastavak predikativnosti za tree lice jednine:
-dir (-dr, -dur, -dr)
-tir (tr, tur, tr)
Bu [ovo, ovaj] ne dir? {ta je ovo?}
u [to, taj]
O [ono, onaj]
Bu masa-dr. {Ovo je sto.}
Bu sandalye-dir. {Ovo je stolica.}
Bu top-tur. {Ovo je lotpa.}
Bu kalemdir. {Ovo je olovka.}
Bu tdr. {Ovo je pegla.}
Bu antadr. {Ovo je torba.}
Bu aatr. {Ovo je drvo.}
Bu kltr. {Ovo je sablja.}
Bu kapdr. {Ovo su vrata.}
Bu penceredir. {Ovo je prozor.}
Bu gzdr. {Ovo je oko.}
Bu dolaptr. {Ovo je orman.}

08.11.2006.
Bu nedir? {ta je ovo?}
u nedir?
O nedir?
Bu masa deil(dir). {Ovo nije sto.}
Bu tahta [tabla] deil(dir). {Ovo nije tabla.}
Bu masa m? Bu masa mdr?
{Da li je ovo sto?}
Bu top mu? {Da li je ovo lopta?}
Bu t m? {Da li je ovo pegla?}
Bu snger mi? {Da li je ovo suner?}
Evet, bu sngerdir. {Da, ovo je suner.}
Hayr, bu snger deildir. {Ne, ovo nije suner.}
var [imati]
yok [nemati]
Su [voda] var m? {Da li ima vode?}
(Su) var. {Ima (vode).}
(Su) yok. {Nema (vode).}
Su yoktur.
Su vardr.
Yumurta [jaje]
st [mleko]
St var m? {Ima li mleka?}
Soss var m? {Ima li virle?}
Balk [riba]
Ayran [jogurt]
yourt [kiselo mleko]
Bu elma m? {Da li je to jabuka?}
Hayr, bu elma deildir. {Ne, to nije jabuka.}
Bu elma deilmi(dir)? {Da li to nije jabuka?}
Ben [ja]
Sen [ti]
O [on, ona, ono]
Biz [mi]
Siz [vi]
Onlar [oni, one]
dii [enka]
erkek [mujak]
arslan [lav]

erkek arslan [lav (mujak)]

dii arslan [lavica]
dii kurt [vuica]
erkek kurt [vuk]
fil [slon]
bay [gospodin], bayan [gospoa]
U govornom oslovljavanju koristi se ovakav oblik:
Meral Hanm [Gospoo Meral.]
mer Bey [Gospodine Omer..]
erkek [muko]
kz [devojka]
kadn [ena]
npr. muko i ensko dete:
erkek ocuk
kz ocuk
ii [radnik] kadn {radnica}
doktor hanm {doktorka}
kadn se koristi za manje cenjene poslove, dok se hanm uglavnom korisiti za one
cenjenije.
erkek renci [uenik]
kz renci [uenica]
kralie (kralie) [kraljica]
kral [kralj]
tanra [boginja]
Tanr [Bog]
imparator / imparatorie
arie [carica]
aktris [glumica]
aktr [glumac]
dansz [plesaica]
ktip [zapisniar]
ktibe [zapisniarka]
Sultan Selim.
Ksem Sultan [sultanija Ksem]
(Odnosi se na ensku osobu ako je ime pre titule.)

PRIDEVI
Nepromenljiva vrsta rei, dolaze uvek ispred imenica, a mogu biti i samostalne rei.
gzel kz {lepa devojka}
byk / kk {veliko/malo}
uzun [visok] boylu [rast]
ksa [nizak] boylu
iyi / kt {dobar / lo}
temiz / pis {isto / prljavo}
alkan / tembel {vredan / lenj}
akll [pametan]
aptal [budala]
Pridevi koji idu uz imenicu, u mnoini ne dobijaju nastavak -lar / -ler.
iki masa. (bez lar. POGRENO: iki masalar.)
on renci, be gl...
birok [nekoliko, vie], ok, ouz [malo], ka - kada ove rei stoje ispred imenice, na
nju se nikada ne dodaje -lar / -ler.
ok ocuk
ouz para

a NE ok ocuklar
a NE ouz paralar

Ka renci var? {Koliko ima uenika?}

Ako je subjekat neivo bie u mnoini, predikat ostaje u jednini:
Evler byktr.
{Kue su velike.}
Kod ivih bia izgleda ovako:
ocuklar alkandrlar.
{Deca su vredna.}
Ako se na vlastito ime stavi nastavak za mnoinu, onda to oznaava neiju celu
porodicu:
Ayeler evde mi? {Da li su Ajini kod kue?}
Krk haramiler {40 razbojnika}
silahrler {tri musketara}

15.11.2006.
PRISVOJNI NASTAVCI
1. -m [moj] - ako se re zavrava samoglasnikom.
1. -m (-im, -um, -m) - ako se re zavrava suglasnikom.
2. -n [tvoj]
2. -n (-in, -un, -n)
3. -s (-si, -su, -s) [njegov, njen]
3. - (-i, u, )
1a. -mz (-miz, -muz, -mz) [na]
1a. -imiz (-mz, umuz, mz)
2a. -nz (-niz, -nuz, -nz) [va]
2a. inz (-niz, -unuz, -nz)
3a. -lar / -leri [njihovo]
ev - im
ev - in
ev - i
1. tahta - m
2. tahta - n
3. tahta - s
1. evlerim
2. evlerin
3. evleri

ev - imiz
ev - iniz
ev - leri
1a. tahta - mz
2a. tahta - niz
3a. tahta - lar
1a. evlerimiz
2a. evleriniz
3a. evler - leri (ler ispada)

onlarn ev-ler-i {njihove kue}

o-nun evleri {njegove kue}
izuzetak:
samo u ovoj rei ubacuje se suglasnik y umesto "n" :
su-y-um
su-y-un
suyu

suyumuz
suyunuz
sular

kod arapskih rei dolazi do ispadanja vokala:

ehir-im > sehrim
ehrim
ehrin
ehri

ehrimiz
ehriniz
ehirleri

oul + um > olum

olum
olun
olu

olumuz
olunuz
oullari

VAR i YOK
Evim var
Param var
Arabam var
Suyum var
Suyun var
Suyu var

Suyumuz var
Suyunuz var
Sular var

vakit + im > vaktim

Vaktim var m? {Da li imam vremena?}
Vaktin var m? {Da li ti ima vremena?}
Vakti var m? {Da li on/ona/ono ima vremena?}
Vaktin yok mu? {Zar nema vremena?}
kitap - m > kitabm
ocuk - um > ocuum
kl + m > klcm
yurt + um > yurdum
at - m > atm
Kod ovog primera ostaje isto, da se ne bi mealo sa adm.
IMEK - GLAGOL BITI
PREZENT
1. -(y)m, -(y)im, -(y)um, -(y)m
2. -sn, -sin, -sun, -sn
3. -dr, -dir, -dur, -dr
-tr, -tir, -tur, -tr
1a. -(y)z, -(y)iz, -(y)uz, -(y)z
2a. -snz, -siniz, -sunuz, -snz
3a. -drlar, -dirler, -durlar, drler

1. (Ben) retmen-im. {Ja sam uitelj.}

(Ben) hasta-ym. {Ja sam bolestan.}
(Ben) renciyim. {Ja sam uenik.}
(Ben) ocuum. {Ja sam dete.}
2. (Sen) renci-sin. {Ti si ueniik.}
(Sen) retmensin. {Ti si uitelj.}
(Sen) alkansn. {Ti si vredan.}
3. O rencidir. {On je uenik.}
O retmendir. {Ona je uiteljica.}
1a. Biz renci-yiz. {Mi smo uenici.}
Biz alkanz. {Mi smo vredni.}
2a. Siz retmensiniz. {Vi ste uitelj.}
3a. Onlar alkandrlar. {Oni su vredni.}
cami-si / camii

oba oblika su dozvoljena.

mevzu-su / mevzuu [njegova tema]

ODRINI OBLIK
1. deilim
2. deilin
3. deil

1a. deiliz
2a. deilsiniz
3a. deildirler

Tembel deilim. {Nisam lenj.}

UPITNI OBLIK
1. mym, miyim, muyum, mym
2. msn, misin, musun, msn
3. mdr, midir, mudur, mdr
1a. myz, miyiz, muyuz, myz
2a. msnz, misiniz, musunuz, msnz
3a. mdrlar, midirler, mudurlar, mdrler
UPITNO ODRINI
1. deil miyim?
2. deil misin?
3. deil mi?
1a. deil miyiz?
2a. deil misiniz?
3a. deildirler mi? (deiller mi?)
Doktorum. {Ja sam doktor.}
Doktor deilim. {Ja nisam doktor.}
Doktor muyum? {Da li sam ja doktor.}
Doktor deil miyim? {Nisam li ja doktor?}

PADEI
1. kim? ne? [Ko? ta?]
2. kimin? neyin? [iji?]
3. kime? neyi? [Kome? emu?]
4. kimi? neyi? [Koga? ta?]
5. kimde? nede? [Kod koga? Kog ega?]
6. kimden? neden? [Iz koga? Iz ega?]
22.11.2006
PADEI
1.
2. -(n)n
3. -(y)a/-(y)e
4. -(y)i / -(y)
5. -da/-de; -ta/-te
6. -dan/-den, -tan/-ten
1. ben
2. ben-im [moj]
3. bana [meni]
4. beni [mene]
5. bende [kod mene]
6. benden [od mene]
1. sen
2. sen-in [tvoj]
3. sena [tebi]
4. seni [tebe]
5. sende [kod tebe]
6. senden [od tebe]
1. O
2. o-nun [njegov, njen]
3. ona [njega, nju]
4. onu [njemu, njoj]
5. onda [kod njega, kod nje]
6. ondan [od njega, od nje]
1. Biz
2. bizim [na]
3. bize [nama]
4. bizi [nas]
5. bizde [kod nas]
6. bizden [od nas]
1. Siz
2. sizin [va]
3. size [vama]
4. sizi [vas]
5. sizde [kod vas]
6. sizden [od vas]

1. Onlar
2. onlarn [njihov]
3. onlara [njima]
4. onlar [njih]
5. onlarda [kod njih]
6. onlardan [od njih]
onun evleri {njegove kue}
onlarn evleri {njihove kue}
prvo idu prisvojni, pa onda padeni nastavci:
1. antam 1. antam
2. antan 2. antamn
3. antas 3. antama
4. antamz 4. antam
5. antanz 5. antamda
6. antalar 6. antamdan
1. antas
2. antas-n-n
3. antas-n-a
4. antas-n-
5. antas-n-da
6. antas-n-dan
1. antalar
2. antalar-n-n
3. antalar-n-a
4. antalar-n-
5. antalar-n-da
6. antalar-n-dan
n - pronominalno n
Prilikom deklinacije imenica sa prisvojnim sufiksom treeg lica jednine i treeg lica
mnoine (lar/leri) dodaje se pronominalno "n".
mevzu [tema] -u-nun
mevzu-su-n-un
1. kitap
2. kitabn
3. kitaba
4. kitab
5. kitapta
6. kitaptan
1. isim [ime]
2. ismin
3. isme
4. ismi
5. isimde
6. isimden
smin Vesna.

1. ehir (-ri) (tako stoji u reniku) [grad]

2. ehrin
3. ehre
4. ehri
5. ehirde
6. ehirden
GLAGOLI
gelmek [dolaziti, doi]
almak [kupovati, kupiti]
negacija:
gel-me-mek [ne dolaziti]
al-ma-mak [ne kupovati]
Kod turskih glagola ne postoji glagolski vid.
PREZENT
gradi se pomou nastavka:
-()yor, -(i)yor, -(u)yor, -()yor
Ako se re zavrava konsonantom, ubacuje se, u skladu sa vokalnom harmonijom,
odreeni nastavak:
1. gel-i-yor-um [dolazim]
2. gel-i-yor-sun [dolazi]
3. gel-i-yor
1a. gel-i-yor-uz
2a. gel-i-yor-sunuz
3a. gel-i-yor-lar
pri graenju negacije:
gel-mei-yor (e prelazi u i)
1. gelmiyorum [ne dolazim]
2. gelmiyorsun [ne dolazi]
3. gelmiyor
1a. gelmiyoruz
2a. gelmiyorsunuz
3a. gelmiyorlar
kao u 'malopreanjem' primeru:
al - m (a prelazi u )

upitni oblik:
1. geliyor muyum?
2. geliyor musun?
3. geliyor mu?
1a. geliyor muyuz?
2a. geliyor musunuz?
3a. geliyorlar m?
upitno-odrini:
1. gelmiyor muyum?
2. gelmiyor mysun?
3. gelmiyor mu?
1a. gelmiyor muyuz?
2a. gelmiyor musunuz?
3a. gelmiyorlar m?
29.11.2006.
PROLO VREME
gradi se nastavcima -da/-de
glagol imek [biti]:
1. i-di-m [bio sam, bila sam]
2. i-d-in [bio si, bila si]
3. idi [bio je, bila je]
1a. idik [bili smo, bile smo]
2a. idiniz [bili ste, bile ste]
3a. idiler [bili su, bile su]
negacija:
1. deildim
2. deildin
3. deildi
1a. deildik
2a.deildiniz
3a. deildiler
ocuk idim {bio sam dete}
hasta idi {bio je bolestan}
gzel idi {bila je lepa}
hasta deildik {nismo bili bolesni}
tembel deildirler {nisu bili lenji}
hastayd (i je prelo u y, i poto se spaja, po zakonu vokalne harmonije, poslednji
vokal se menja)

1. Hastaydm
2. Haystaydn
3. Hastayd
1a. Hastaydk
2a. Hastaydnz
3a. Hastaydlar
ocuk idim (kada se ispred i nae suglasnik, ono ispada, a poto je na kraju
bezvuni glas, d prelazi u t)
1. ocuktum
2. ocuktun
3. ocuktu
1a. ocuktuk
2a. ocuktunuz
3a. ocuktular
retmen idim
retmendim
Memur idim
Memurdum
Doktor idi > Doktordu
ofr idi > ofrd
Aktr idi > Aktrd
arkc [peva] idi
arkcyd [bio je peva]
Asker idi > Askerdi [bio je vojnik]
1. renci miydim?
2. renci miydin?
3. renci miydi?
1a. renci miydik?
2a. renci miydiniz?
3a. renci miydiler?
Doktor muydum?
arkc mydm?
Top muydu?
Kar [sneg] myd?
Gne miydi? (Hayr, ayd.)
{Jel to Sunce? (Ne , to je Mesec.)}
Aye deil miydi? {Zar Aye nije bila?}
1. - deil miydim? {-zar nisam bio?}
2. -deil miydin? {-zar nisi bio?}
3. -deil miydi? {-zar nije bio?}
1a. -deil miydik? {-zar nismo bili?}
2a. -deil miydiniz? {-zar niste bili?}
3a. -deil miydirler? {-zar nisu bili?}

PROLO VREME
var i yok
vard [bilo je, imalo je]

yoktu [nije bilo]

1. yoktum [nije me bilo]

2. yoktun [nije te bilo]
3. yoktu [nije ga bilo]
1a. yoktuk [nije nas bilo]
2a. yoktunuz [nije vas bilo]
3a. yoktular [nije ih bilo]
Bu-n-lar [ovi]
u-n-lar [ti]
O-n-lar [oni]
Bu ne? i Bunlar ne? {ta je ovo?}
Imaju isto znaenje u srpskom jeziku, ali se u turskom razlikuju tako, to se prvo
odnosi samo na jednu stvar, a drugo zahteva nabrajanje vie stvari koje se negde
nalaze.
Bu kim?
Bunlar kim?
Isto samo se odnosi i na osobe.
kimler var? {Ko je sve unutra?}
(Kod ovog primera, kada se pitanje postavi sa kimler, u odgovoru bi trebalo da se,
poimence, nabroje osobe.
Ne var?
Neler var?
{ta ima?}
Ne var ne yok? {ta ima novo?}
(U bukvalnom prevodu bi znailo: "ta ima, ta nema?")
yilik salk. {Nema nita?}
1. bu
2. bunun
3. buna
1a. bunu
2a. bunda
3a. bundan
1. u
2. unun
3. una
4. unu
5. unda
6. undan

1. O
2. Onun
3. Ona
4. Onu
5. Onda
6. Ondan
Bu ne?
Bunun var? {Ima ili ovoga?}
Bunu seviyorum. {Volim ovo.}
Bunda hibir ey {nita} yok {Od ovog nema nita}
Bundan alyorum. {Od ovog kupujem.} (npr. ako razgledate voe ili povre)
1. bunlar
2. bunlarn
3. bunlara
4. bunlar
5. bunlarda
6. bunlardan
IMPERATIV
nastavci:
za tree lice jednine: -sn, -sun, -sin, -sn
za prvo lice mnoine: alm, elim / (y)alm, (y)elim
za drugo lice mnoine: -nz, -iniz, -unuz, -nz
za tree lice mnoine: -snler, -sinler, -sunlar, -snler
1.
2. otur!
3. otursun
1a. oturalm
2a. oturunuz
3a. otursunlar
yapmak [initi, raditi]
2. yap!
3. yapsn
1a. yapalm
2a. yapn(z)
3a. yapsnlar
buyur-mak
buyur-un [izvolite]
aramak [traiti]
1.
2. ara!
3. arasn
1a. arayalm
2a. araynz
3a. arasinler

gitmek [ii]
1.
2. git!
3. gitsin
1a. gidelim
2a. gidiniz
3a. gitsinler
06.12.2006
PERFEKAT - PROLO VREME
[Di'li gemi zaman]
1. -dm, -dim, -dum, -dm
-tm, -tim, -tum, -tm
2. -dn, -din, -dun, -dn
-tn, -tin, -tun, -tn
3. -d, -di, -du, -d
-t, -ti, -tu, -t
1a. -dk, -dik, -duk, -dk
-tk, -tik, -tuk, -tk
2a. -dnz, -diniz, -dunuz, -dnz
-tnz, -tiniz, -tunuz, -tnz
3a. -dlar, -diler, -dular, -dler
-tlar, -tiler, -tular, -tler

yazmak
1. yaz-dm [napisao sam, pisao sam]
2. yazdin [napisao si, pisao si]
3. yazd [napisao je, pisao je]
1a. yazdk [napisali smo, pisali smo]
2a. yazdnz [napisali ste, pisali ste]
3a. yazdlar [napisali su, pisali su]
gemek [proi]
1. getim
2. getin
3. geti
1a. getik
2a. getiniz
3a. geiler

oturmak [sedeti]
1. oturdum [sedeo sam]
2. oturdun
3. oturdu
1a. oturduk
2a. oturdunuz
3a. oturdular
ODRINI OBLIK
1. yaz-ma-dm [nisam pisao]
2. yazmadn
3. yazmad
1a. yazmadk
2a. yazmadnz
3a. yazmadlar
UPITNI OBLIK
1. yazdm m?
2. yazdn m?
3. yazd m?
1a. yazdk m?
2a. yazdnz m?
3a. yazdlar m?
UPITNO-ODRINI
1. yazmadm m?
2. yazmadn m?
3. yazmad m?
1a. yazmadk m?
2a. yazmadnz m?
3a. yazmalar m?
On se gradi dodavanjem upitne rece m na odrini oblik.
Turski infinitiv u sebi ne sadri obeleje svrenosti i nesvrenosti. Sve turske glagole
moemo prevoditi i svrenim i nesvrenim vidom.
bir hikye [pripovetka] yazdm {napisao sam jednu pripovetku}
btn [celo, itavo] yaz yazdm {celo leto sam pisao}
Iz konteksta se moe zakljuiti u kom vidu je glagol, dok se u nekim reenicama
logiki uvia da radnja mora biti samo u svrenom ili nesvrenom obliku:
Bu mektubu bir gnde yazdm. {Ovo pismo sam napisao za jedan dan.}
Nelogino bi bilo: "Ovo pismo sam pisao za jedan dan."
Bu sabah yamur yad. {Jutros je padala kia.}
Yamur iki saat yad. {Padala je dva sata.}
Trkiye'de okudum. {Studirao sam u Turskoj.}

Trkiye'de iki sene okudum. {Studirao sam u Turskoj dve godine.}

Faklteyi iki senede bitirdim. {Zavrio sam fakultet za dve godine.}
Perfekat oznaava radnju koja se desila u prolosti, i koju je govorno lice videlo ili
doivelo, ili pak, pouzdano zna da se desila.
Meral Hanm geldi. {Dola je gospoa Meral.}
Ahmet 1960 ylnda ld. {Ahmet je umro 1960. godine.}
GENITIVNA VEZA
(Izafet) (sim Tamlamas)
N - (n)in
(Prvi lan je odreditelj ili determinans. Nastavak za genitiv ima pridevsku ili
atributivnu funkciju.)
N - s(-)
(Glavni lan, njega odreuje prva re, pa se naziva i odreeni lan, odnosno
determinant.)
ev-in kap-s {kuna vrata (vrata kue)}
1. Oznaava vrst odnos pripadnosti:
Hasan'n olu {Hasanov sin}
ocuk+un top+u = ocuun topu {detetova lopta}
elbisenin rengi {boja haljine}
Benim (pojaava znaenje) kpeim {moje kue}
evin kat {sprat kue}
byk evin ikinci kat {drugi sprat velike kue}
rencilerin kitaplar {knjige studenata}
Tarkan'n arklarn seviyorum. {Volim Tarkanove pesme.}
2. Odvajanje dela od celine:
renciler-in ou {veina uenika}
ouklar-n boz-s {neka deca}
3. Funkcionalnu pripadnost:
okulun mdr {direktor kole}
Fakltenin dekan Prof. Dr. Grubaidr. {Dekan fakulteta}
4. Prostorna znaenja:
cadde-nin uzunluu {duina ulice}
sokan genilii {irina ulice}
alima [rad] - glagolske imenice ovog tipa, esto su u slubi determinante.
ocuun almas {detetov rad}
hrszn yakalanmas {hvatanje lopova}
ocuum yz gzeldir. {Detetovo lice je lepo.}

20.12.2006.
POSTPOZICIJE
To su rei koje u turskom jeziku imaju funkciju predloga (u, na, prema, itd.).
Odreene vrste postpozicija zahtevaju odreene padee.
POSTPOZICIJE KOJE ZAHTEVAJU
NOMINATIV IMENICE I GENITIV ZAMENICE
1. ile [sa, i], -la/-le, -yla/-yle
ocuk ile [sa detetom]
ocukla > ocukla [sa detetom] (spojena varijanta)
ocuu-yla [sa njegovim detetom]
1. benim ile {sa mnom}
benimle [sa mnon]
2. senimle [sa tobom]
3. onunla [sa njim, sa njom]
1a. bizimle [sa nama]
2a. sizinle [sa vama]
3a. onlarla
*Zamenice koje se zavravaju na -lar/-ler ne primaju genitiv.
bunlarla [sa ovim]
unlarla [sa tim]
onlarla [sa onim]
Faklteye benimle geldi. {Dola je sa mnom na fakultet.}
O benimle sinemaya gitti. {Otila je sa mnom u bioskop.}
*Ono to se naglaava uvek dolazi ispred predikata.
stanbul'a uakla gitti. {Otila je u Istanbul avionom.}
Kakla yiyor. {Jede kaikom.}
Mustafa ile (Mustafayla) alyor. {Radi sa Mustafom.}
beraber (starija re) / birlikte (novija re) [zajedno]
Benimle beraber gidiyor. {Ide zajedno sa mnom.}
Kardeimle ben Ankaraya gidiyoruz.
{Moj brat i ja idemo u Ankaru.}
Ben kardeimle gidiyorum. {Ja idem sa bratom.}
"Kim" - Postpozicija ile zahteva genitiv za ovu upitnu re.
"Ne" - ova upitna reca ostaje u nominativu.
Kiminle geldin? {Sa kim si doao?}
Ne ile (neyle) gidiyorsun? {Sa im si doao?}
*Ako je pitanje postavljeno sa ile, odgovara se sa ile.

2. iin [za]
Bunu annem iin aldm. {Ovo sam kupio za moju majku.}
Kimin iin aldn? {Za koga si ovo kupio?}
Ne iin aldn? {Za ta si ovo kupio?}
Senin iin ok gzel bir elbise aldm.
{Za tebe sam kupio jednu jako lepu haljinu.}
Sana ok gzel bir elbise aldm.
*Ovakav oblik ima isto znaenje, samo to je postpozicija zamenjena dativom.
Bunu kimin iin aldn? {Za koga si ovo kupila?}
Ne iin aldn? {Za ta si kupila? (Za koliko)}
Niin? [Zato?] (Kada je spojeno, ima drugaije znaenje.)
3. gibi [kao]
eker gibi tatl. {Slatka kao eer.}
*Poreenja ovakvog tipa ne mogu se uvek prevoditi bukvalno.
turp gibi {kao rotkva (u bukvalnom prevodu)}
*Ovo bi se prevodilo kao "zdrav kao dren".
mis gibi {kao mous}
*Ovo poreenje se koristi za ukus, i obino se nalazi na prehrambenim proizvodima.
Onun gibi bir ocuk.. {Dete kao on..}
Kimin gibi? {Kao ko?}
Ne gibi? {Kao ta?} (Ovaj izraz znai "Kao na primer?")
4. kadar [kao]
(koristi se kod poreenja po veliini, koliini..)
Da kadar byk? {Velik kao planina.}
onun kadar {kao on}
Kimin kadar? {Kao ko (npr. visok)?}
Ne kadar? {Kao ta? (npr. visok)}
Bu ne kadar? {Koliko ovo kota?}
on kadar {oko deset}
*Kada se kadar nae iza broja, dobija znenje "oko, cirka".
Snfta ka renci var?
{Koliko ima uenika u uionici?}
Yirmi kadar. {Oko dvadeset.}
Bu kadar, u kadar, O kadar {ovoliko, toliko, onoliko}
*u i O mogu imati isto znaenje.

5. zere [na]
(uglavnom se koristi sa genitivnom vezom)
Koristi se u izrazima:
Bu minval zere... {Na ovaj nain..}
Adeti zere eve ge geldi. {Po svom obiaju, doao je kui kasno.}
KOMPARACIJA PRIDEVA
1. daha [jo, vie]
gzel [lep], daha gzel {lepi}
byk [velik], daha byk {vei}
kk [mali], daha kk {manji}
Eviniz daha gzel. {Naa kua je lepa.}
Sen ondan daha alkansn. {Ti si vredniji od njega.}
*Predmet koji se poredi ide u ablativ.
Semra Necl'dan daha byk. {Semra je starija od Nele.}
2. en [najvie] (superlativ)
en byk {najvei}
en gzel {najlepi}
en alkan {najvredniji}
Aye kzlarn en gzeli. {Aja je najlepa devojka. ("od devojaka")}
Aye rencilerin en alkan. {Aja je najvrednija uenica.}
Kzlarn en gzeli kim? {Koja je devojka najlepa?}
En gzel kz kim? {Koja je najlepa devojka?}
pored ovog oblika, superlativ se moe graditi i na sledei nain:
gzel mi gzel {prelepa}
tembel mi tembel {veoma lenja}
Superlativ se moe graditi tako to se prvi slog rei duplira i ubaci se adekvatan
suglasnik, ali ovakvi oblici se ne mogu graditi po slobodnoj volji, ve postoje gotovi
oblici:
be(m)beyaz [jako belo (bela kao sneg)]
yemyeil [jako zeleno (zeleno kao trava)]
kapkara [jako crno]
simsiyah [jako crno (novi izraz)]
taptaze [jako sve]
taze taptaze {potpuno svee}
ak apak {jako beo}

Superlativ se jo moe postii ponavljanjem prideva:

gzel gzel
yeil yeil
Bugn ayn ka? {Koji je danas datum?}
(Bugn) ayn yirmisi. {Danas je dvadeseti.}
Araln yirmisi. {Dvadeseti decembar.}
Bana inan! {Veruj mi!}
Sana gveniyorum. {Verujem ti.}
devam etmek /-a/ - ovako se belei u renicima, to znai da glagol zahteva dativ.
ine devam et! {Nastavi da radi!}
Sana bakyorum! {Gledam te!}
Kaa? [Koliko kota?]
Bunu bin dinara. {Hiljadu dinara.}
Bunu bin dinar iin.
{Ovo za hiljadu dinara.}
27.12.2006.
POSTPOZICIJE KOJE ZAHTEVAJU DATIV
1. kadar [do]
Ben stanbul'a kadar gidiyorum.
{Idem do Istanbula.)
Nereye kadar gidiyorsun?
{Dokle ide?}
Taa (t) stanbul'a kadar m?
{ak do Istanbula?}
Akama kadar altm. {Uila sam do veeri.}
Okula kadar benimle geldi.
{Doao je sa mnom iz kole.}
Her gn sabaha kadar okuyorum.
{Svakog dana itam do jutra.}
Neologizmi za kadar su:
sufiks dek, i dein
sabahadek
sabaha dein
dein se iskljuivo koristi za vremenske odnose
dek se koristi i za vremenske i za prostorne odnose
leye dein {do podne}

2. gre [prema]
Bana gre bu kitap ok ilgintim.
{Po meni, ova knjiga je bila jako zanimljiva.}
Sana gre hangi dil en zordur?
{Koji je, po tebi, jezik najtei?}
Dekana gre bu sene daha ok rencimiz var.
{Prema dekanovom miljenju ove godine imamo vie studenata.}
Yorganna gre uzan. (uzat znai isto.)
{Prui se prema svom jorganu.}
3. doru [ka, prema]
*koristi se za prostorne odnose
kapya doru {prema vratima}
Parka doru gitti. {Otiao je prema parku.}
Olum sabaha doru eve geldi.
{Moj sin je doao kui pred jutro.}
4. kar [naspram, preko, protiv]
Fakltemize kar ne var?
{ta se nalazi preko puta naeg fakulteta?}
Dmanlara kar savayoruz.
{Borimo se protiv neprijatelja.}
Bana kari ok iyi davranyor.
{On se lepo ponaa prema meni.}
ARAPSKE REI KOJE ZAHTEVAJU DATIV
bal [vezan]
Ahmet bu fikirlere baldr.
{Ahmet je "vezan"(privren) ovim idejama.}
nispetle (nisbetle) [poreenju sa]
Bu faklteye nispetle kolaydr.
{U poreenju sa ovim fakultetom je lak.}
Buna mecbur [primoran] deilim
NARATIV GLAGOLA IMEK
1. imiim [bio sam, ja sam]
2. imisin [bio si, ti si]
3. imi [bio je, bila je, on je]

1a. imiiz [bili smo, mi smo]

2a. imisiniz [bili ste, vi ste]
3a. imiler [bili su, oni su]
memur imiim {bio sam slubenik, slubenik sam}
On sene nce memur imiin.
{Pre deset godina bio sam slubenik.}
Hasta imisin. {Bio si bolestan, bolestan si}
Memur imiim {Bio sam slubenik}
Memurmuum
renci-y-misin. {Bio si uenik.}
Moe da se dodaje na imenice u padeu:
Nermin evde imi. (evdeymi)
{Ona je kod kue.}
U zavisnosti od prilokih odredbi prevodi se kao: "Bio je.." ili "On je..".
Bir varm bir yokmu {Bilo jednom...}(Once upon a time...)
Evde kimse yokmu. {Nikog nije bilo (nema) kod kue.}
Snf bomu. [Uionica je prazna.]
Para var mym? {Da li je bilo para?}
KRAJ PRVOG SEMESTRA