.

n
1

-:.

., .
;. ,

MtLL~T NEDR?
( 1882 yl mart ayneZa Sorbonne'cla verifen ko~fer~ns)

Siz1nle .birlikte, gr.nte ak olmakla be-.

. r~bei en tehlikeli ya;ru anlarnalara. ;mydan veren bir fikri hcelemek isti:yo~.um. nsa cem.iye.thrin
.~ekilieri-: ok. deiikti~ ..:"' ~ ilin, " QY.lsr
ve eski.
.
.
.
Babil tarznda insan topluluklar~; brani ve Arap .
tarznda kabile; Atina ve Isparta .tarznda site;;
Akana~lar, .Roma v~ Carloviri.g~n imparator-
hilelar :gilbi ..tr lkelerden mteeld91 tqplu- '
_hikl~; _Yah~:di ~e:Pa~si ~e~a~tleri @bi. din .bann muh~fq.Za ettif cem~atler; Fra.p.Sa, :trigilter gibi miHetler. ve ;bugnk muhtar.
AVrupa:
.
to,plulukJ.arnn .o.u; :tsvire, Amer1ka tarznda
.ko;nfedel,'~
syonlar; ...trl Cerinof?n. '~e Islav koliari
.
..
.aras1nda rkn veya'' daih.a ziyade dUin kurduu
neViden yaknlldar; ite; hepSi .d e yayan veya
yaayi];> ge.rii~ lml~.,
blbkletiyle 1trt;.
. J:~lmaJ.ar pe~ malzlrlu tolan. trl trl to~Jan-
~

..1, . '
. ./. .
!

. ": ..

.ANKARA 1946

SAKARYA BASlMEVi
. . ':'

ve

. ; .,

.,
.. 98

NUTUKlAR VE KONFERANSlAR

; .blnmtiir ki, bir nilletin btU ktay hkm

altna almak yoltndaki her teebbs abucak

ma tarzlar: tFransz :tn.k.i!lab:; deVrlnde, !rsparta

. .v~ Roma gibi bamsz kk . ehirlerl idare
eldi:rm: .bizim :otuz-krk milyon canlk lby:ik
mnl~tlerimize uygulanabilecei sanl;yor.g.u. Zama. nnnzda ise daha a~ bir ihata ~leiyr : rk ile
. millet . b.ir.bi:;iyle' kar:rtrlyor; ~k veya daha' ziyade dil zerine k~lmu ;topluluklara, gerek- ten var olan rri.illefler.Lnldne b enzer !bir egemen
lik hakk:l tan:niy,or. Bellarrgta kelimelerin
Ianiuun az:ck birbiriyle kcirtrlnas yznden
neticede en kanhnaz . lhatalar.a diilmes1 nm-
kn .olan bu g me~elelerde ak .sonulara var~
m.~a alalm.. Y.apa.camz .i naziktir, : :P.emei
ihe.ni'Em can.. yaratk zerinc;le ter.ilb. yapmak.t~;
genel .'Olara~ ~lere . YaJ?llan bir muameleyi c~- (
lla:ra ta~ilc edeceiz; :Sunu, so~nlllla, en . :
amaz :tarafs!zllda . rapac'az..

bir ittH!ilt. kirulm~sfua se'bep )lur ve bu ittifak.

o muJ.teris milleti kendi tahii SJmrlat i'ine dn-.
.mek zo~d~ brakr. A:rtk uzUn: _zaman iin bir
~evi miv~-ene kurulmu -bulunuyor. Fransa, n~
.
gilte~e, Alnanya ve Rusya, ha1arndan geecek
mace~alara :a.rn:en, .d3iha yzlerce y.l tarihi ah. siyetler ohx:ak.ta. dl?vam ede,c ekle;r, ..;gzleri ibi.rlbi-.
rine tamamyle ~armakszn durmadan byyp . klei bir :dama tah~nin bal.C.?- talar,
!Oilacaldardr.
'
.
. Milletl~rin bu tarzda. anialmalar tarH~e olouk~a yeni bil:' ey-dir~ . tlk.a'da ibu gibi :milletler.
y-oktu; Msr, .tn, eski iK.alde hibii ibakmdan
ml~t olan:iamlar.dr. BU:nl3;-r, . Gne'in veya
. Gk'n bl.":' olu tar.a:fOOan gdlen , srlerili. ..
'' . Naslld in vatanda yok. idiyse Ms:r vatan~
da da yokt~. Esld YlnanJ,larLn ve . Ro:ri.a~a.' rm .c.imhuriyetleri, beledi krallklar, m~lli- ...
. cl.llmhlriyetleri bir araya toplY:an konfederasyOn.. . lar :oldu, fakat .~i~im anladmz manada millet~
l~i-i ~olmad. Atina, Isparta,. Sur, Sayda, kk
' kk, takdire . d~.er vatanseve-r]jJi: merkezleridi~; ..Jakat bunlar nipeten dar _:topr~kl sitele;rdir: ...
G~ller~ .,~~si, 1spanya ve' .ttaly~, : Ror,Q.a.. iwg?ara-.. ~- .
toruuna ilhak edi1ned~:; ne,~ ~ . ~kseriyia: itt~.~. .
. halillde Ya.i?:<:lakla b.=~~~e, ~~rkez~ idareleri ye
. kr.~ iha.nedanl~ :onyan: .insi:ln yp:lar1nq~n,
~- . :.. . ~ . ibarettL. As~rl, . tran V:e >fskender dm.paratorluk-

an-

'

I
.

Romg in.para.torluunun sonJndari,.daha dorusu Ch~~~~nagne' i~paratorlugunun paralanma-.

. . ~ snd~nben ANrupa ibize, bazJ.al: de;vfr devir. d ierl~rin~ ..sztin ~geirmeye . te~bbs eden ' ve
lbumJ. . hibir z~an sr.e kli olarak ,baaramyan '.
..milletiere
ayrlp
grn~. Ohailes7QU:int'dn;
.
.
.,'
,
":
.
XIV Lou:is'nin; J. Napoleon'un ibaar:dlclarn.
gel~ee~te 'ibelki kimse. bacy:cmuyacakt. :Ye~ , bir
Rqma v~ya h~le;lliagne impara.t<rluguiun ku":'
rlimasi artik hir imka:nszhl~ti-.:~A~pa .o .,md~

.: .

. 99

MlLLET,NEDIR? :

. ;.

' ~ .

.'

. ...,
'~-~ . \

..

,._; 1'

ioo /

NUTUKlAR

, M,ILLET NEDI~~

VE. KONFERANSLAR
.

iari. '.da birer vatan olrianulardr. Asurl vatan~ c>

..sev.eri diye ~ir ey' yoktu;. tra. iim?aratorlu
byk bir de-ebeylig }di~ ' Hibir mlet kendi
.rti~~ehii~ um~:n--n{edeniyet t~u:mi~~: pek _ok te:-. .
siii ' .(iokinan: skender'i.n: o dev maceralarna.
balamaz.
,
_
.
. I,oma imparatorlutt 'bir vatan o~aya ok
:daha fazla y.a.klat~. ilkin pek. etin olan Roma .
hakimiyeti., ha~ble:in sona, ermesinin salad
paha bi~ilm.e~ nlinegerin karl:: olarak; abu- . _
,
cak sevildi. Dzeii, bar ve. .medeniyet . demek
olan byl,\: .bir . hirik kurukiu ..:tmparatorluu.n
son z'amaiikr:lda~ ykse~ . ruhhi'. nsa!ar; aydn.
ruha!+i :re1sl:e r, ;bilgin.Yer, barlbarln tehlikeli ke- m:ekeine kar d utan Roa Bar n gerek-:
..
ten beiirri.sediler. Fakat imdilci .Fransa'n!Iri on
iki' misli by.Uk olan bir dimpara~oi-ltik, buglk ....
anli:J?. ile bir devlet tekil :edemezdi. Dou i le .
Bat'rin .ayrilnalan zarurl -idl. H .yzylda bir
..
Gol imparatO'rluu
denemeleri net.i ce ver.... memi; -~o:rir.a.daii milletlerln. var1na temel va. :\ :
:tJifesi .greri prensipi dmyaya ~tiren Ceimeri i;s- .
tllas olm~tu.'. . . .
.
' . ." ... . \ ' ;e~
. Gerekte;n, Cermen. 'kutlelerr V. yzy1dakl .
.,_. byk ~til~~~ind~n_ X,:: yw1daki- N-o~~:f~~u- . ::
: .~ hatina kacar:ne yaptlar? Irkla;ri . ruhunu p"Eik az. : '
deitirdiler; f~J_{.a~ esld:!~Bat 1inpar~torl11u'nun
~
ok !byk kslriiai.rla' ihi;ikm.d ar ~~laleer.i V~ .
aske'ri bir' . arisibkrasi kcibti.l -ettirdiler . ve .bu . i:.
..'
- . --kelel.
~ . i~tia.6ua.r.n.
aaiariu
aldt ...!Bir
:_Fransa,
. .. : ::
. .
... .........
. .
..
- . . ...bir
., . . . . \

kurma

. az

.-

..
r-

Burgonya, obir Lombar.dia, so11r!=t da bir Normanclia ~ruldu. Franl~ im;para~orl~~un ;:bucak
kazand ~ti.inJk .bir mddet tin. B~t'nn ib:~
lilii yerlid!en kur.du; .~akat bu ~atoriuk
ix. yzyln .ortalarna . doru, bir Ciala ku.:rula.,.
nyacak ~ldlde par'~land; Verd11: . antla~ma~~
prensip itibariyle . deimez bl~er tesp~ ett ,
ve o zamandanberi Fransa, ~anya, . tnglt~:e,
_
]talya ve . tsyqn.ya, .ekse~iya :doJam;bal, tfollar:-.dan gemek. ve .binbir macer.a .yciama]f su~etiyle,
bugn gelitLklea-in,.i gr4mz .ekildelci ~
milli varlklarna , doru yoa aldlar. .
..
,Ger.ekten, bu . trl- devletl~ri vasfla.nrelra:q.

..

nedir? !Bu, onlari tekil' eden i~an yl!pUar:un '

ibibi.ri 1inde eriniesidir. Adlar~ill. !)ayageldiimi~..
memleke.tle~de, ;>tign Trkiye'de gJrlen . d uru-:
.. - ma .benzer bi:r sey yoktur; Tdciy-e'de, T-rk., Is1av:, . Rum, Erm~ni, Ara;p, Suriyeli; . ~i.i:rt, bugn
..birbirinden. fetih gnndeki kc.dar ayrdr18!. . B:4
sonucu dotiran belli bal iki sebep -vardi. Birincisi, . Cermen kavimler~ Yunan .ve Latin.
.,'- kaviml;eriy}e az Ok srekli .b ir ,temasta ~ulunu~ .
. bulu~-~ Hristiy~ . kabul et?el~ridi,r.. o~lip ile malup bir dinclen olduklar, cl.afra.' dorus-q.
gali:p .ma:lubun .d.ipini kabul etti-i. zci.nan, Trk,
u&ul, yani il?sanlarn 'd.:i.ne gBJi'e. ay~dedilmeleri
. bahis me:Vzuu . olamaz~ f.k;ini:. se'Qep. ~tillerin
kendi dilleijni :.UU~~alar~dl:l'~ Clo;vis'i:n, Gonde:- ~'
. fbaud;'n1111,. Alboin'in, ~ollon'un oullar .RJoma.
.. ~. diltni ko;u"Qyorl~d: 'iBu 6lay., .d:ier :p.emli. bk

'

'

~. .,

.. .,.J

..

..

,.-,

"' .

......

102

._,

NUTUKLAR VE KONFERANSLAR

zep.iin sonucu idi : Franc'larm,

laru;, GoiJh'larn,

Burgonde'

Lombard'~n ~~ NOtrrand'

larn yari.larmda kendi rJdarmdan pek az. kadn

va:rd. Birka nesil devanin'Ca : efler yalnz Cer-

- m~n- kadnlat lie evlerurler, fakat $ay.rimeru

. karlar Latindir, ocuklarm sU.t;neleri Latip.dir;

/ btn kabile Latin l~adnlar ile evlenir. Buyz_den, Franc'larn ve Goih'lann Roma topraklanna
yerle<Illeler.fuden sonra, lingia fr.ancica ve lingua
gothica denilen diller ~k a:z yaad .. ngiltere'de
' ;
ise byle olmad; nlc !Anglo-Sakson istilas.
phesiz kadnlarla bh:likt'e. yapld; Bretori'.~ar
kat; Latinc~ artk !Bretagne-'da lhakin deildi,
zaten -hibir zaman da .h:Mdri olnam:t. V . yz- .
. ylda Gallia'.da umumiyetle Golurva dili )rullanl
in olsayd1., C1ovis H~ :taraftarlar Cerinen dilini
bralap Golurva~dilini almazlard.
Bunun ibalca neticesi u oldu Cermen istHaclarn sert ve hain ohnalarna ramen, zrla
. ka:bul etti:dikleri kalp_ tyzyillar g~tike rnil.:. . .
.}etin kendi kalb halini ~ld. Fransa, pek kk
bir Fran~ aznlD:i ibarndrai bir lke~ .mru ... ;
ad oldu. X. yzylda, zamann zilniyetini a~a
gibi aksettiren chnson de gest.e'h~rde, F:ansa'.nn b-tn sakll.~ri . F:anszdr. <;Xregoire de. .
'Tiours'da pek ai:J.W.r olan Fransa . ha1k' arasnda
~k farln diincesf, . Hugties Ca,pet'~eii1 sonraki
Fransz ya~larnda ve airlerinde az'Ck olsun
bulunma~ Asll ile halJc arasndaki fark ne k adar-. 0 . . ,'
mmknSe o kadar 'beli:iilir; fakat ..bu ild snif ...

, .

10~

MILLET NEDIR?: .

. arasndaki . fark hibir .bakmdan bir rk . fark

. deildir; bu sadece, irsen intikal eden c,esaret,
alkanlk ve terb!i.ye furkdX; btn bunlarn
men-einin ;b ir fetih olduunu kim.Se dfume_z:
Asillerin asilliklerini, n_illete edilen byk hizmetler karl kral tarafndan baiianan 'bir
.imtiy.aza bo:vlu olmalar us1JlU.' (yle ki, iher asil
mJ.Itlak_a . bir irade. ile asill~tiri.lriritir)' -?te bu .
ya~ usul, Xm.' yzyldan itibaren !bir esas ola:.
rak y~rleiiitir. Ayil . ey: hemen hemen btn
Nor:nand ' fetill:lerfuden sonra da olmutur~ Nor~
mand istilac:lar, . bir il~i nesil gettkten sonra hal~
kn :geriye kalanndan ayr.declileme.z oluyorlard;
fakat bu yzden tesirle~i daiha az derh ol:mru
aeild-ir; onlar, fethettikleri memlekete. hir asiller smf, as'k~ri itiyatlar ve e:vvelce. ne 'oJduuu
bilmedikleri bir vatanseve-lik ver:mdlerdir. .
Unutma, v.e hatta tarili al~da.' yarolma di.:.
, yecej\m, bir '1j:iilletin\ teekklnde esasl bir' funil.:.
. dir ve tar.ih aratrma[arr' bir millet' iin ok zaman
, bir tehlikedir. Gerekten; tarili aratr.nalar, ib-
ttin siyasi teekkllerh bala:rigre1:ida vukubulan ve baza:rmn neticeleri IPik hayrh ola. id.:.
det hareketlerini aydnlatr. . B~lik 1lkin iddet
. ve serlllkle olur; kuzey Fransa ile gney Fransa'lllli. .b.trJemes, biT yzyla yakn . ibir zaman
devam edilen biX !lriiha siy.asetinin rve terrn ~e
tic.esi oldu. :T abir caizse., yfu yl ~Em bir billfu- .
lcitr:ma iin~n en usta iisi olan !Fransa kral,
en mkemmel hir. :niilli ibirlii geekle:tlini

. ' 104

. -.

..

NUTUKI.AR VE KONFERANSLAR

ola~ Fransa. k.fal~, i:te bu kral,. yakndan bakl-

' d~ z~an nfuzunu kaybetti, . yaratt millet
taraf,:ndan lainet e~ oldu, ve .bugfu;. .~cak .olgun kaf.alC!r onun dee.rini ve yapt ii takdi~
edebiliyorlar.
..
Bat Avrupa tarj:iinin bu ~yk kanunlarni, .
mukayese
kral~nn
.
. ile daha iyi anlarz Fr.ansa
.
.
ksmen zo~ballda, Jp~en de adaletle, pek t,ak-
dire deer bir tarzda netic~lendldii .teebbs
bir.ok memleketler baara:madlar. Saint:Etieruie .
' taca altnda .birleen .Macarlar v..e !slaV1ar', bundan sekiz . yzyl . nceki kadar ayr .. ve farld
kaldlar. Ha:bsbtirg slalesi, sahlbolduli -lktele-:
in trl uns~larn hirbli iiide eritmek yle
.dursun, onlar , bir-birinden .ayr ve . ok .zannan bir~
t>irinin Ill:u~z ~aziyetinde tu~tu . . B~hemya'qa
- ek . unsuru. ile Alman unsuru, ibir .ibardaktaki
zeyt~ya ile su gibi birbiri st:fude au~url~r..
. Milliyetleri adne gre ayran 'rk siyaseti:uin ok .
:daha . v:ili~ netic~l;eri o.ldu : bu siyaset ark'i
mahvetti. Selanik veya . ltzrnir gibi bir e~i ele
aln:z; ora4n~a, lher,birini? k~ndine . ait . hatra
l~r~ qlan ve aralarnda ihemen h~men mterek
ibir ey .bulumnyan be ,alt cemaat bulursunuz.
ffalbuki -bir m iliettn esas, btn fertlerinin bir:ok mterek eyleri olmas ve :hepsinin birok
eyleri unutmu_ bulunmalardr. ffibd~ Frans1z
.y~tanda kendis!nin .Burgonde mu, Alain mi,
Taifale mi, .. Visi"goih m oldlunu bilmez; her
F~ansz vatanda.m~n Saht-Berth.elemy~yi.; II.

.'

. .

.'

....

'

':..ll
,

l
.

.. '

...~
~

'

lOS

MILLET NEDIR?.

ll

. ' y.z ydaki Gney katliamlarn . tinutmu >lmas

lazmdr:. Fransa'da men:einin F~anc . olduunu. .
ispat edebilecek on aile yoktur; . ibu on ail~
gsterecei deliller de, aile ece,r.ecileritrin \ib:-
. ttin sisl:erleri.ni bozabilecek bir .sr tesalp
- .
.
.
yzI'\dn yanl oJur.
.u ihalde, bitgnk ~ille.t, aYI?J. istikamete
y. nelen bir sr olayn dourduu taril~ bir s~-.
111utur. Bklik, kah ;Fra.n sa'da olduu gibi ibir s.lale tarBlndan; :kah.. F~l~enk'te, sV?-'e'de ve
:B~1ika'da olduu g1bi eyaletlerin kendi. istekle riyl~, kah !talya -ye ~anya'da olduu gib1cle~e
beylik kalntla!L~ y.elen gen.i grtil bir zeka
tarafndan ge~ekletirildi. Bu kurulua daima
d~rfu hir sebep hakim oldu
gibi hallerde
p:r~nsi.ple~ en umulmadk sl:l-r:prizler halinde ibelirir. Zanan:rnzda, taly"a'nn ura~ ibo.zgunlr
sayesinde -birJ.etiini, Trkiye?nin ~fe~leri. ~.
zUnqeri , .laldn gry.oruz. _Her boz~un l1alya'nn ile'.ini y.tyordu, her 'z afer Tr~iye'y~ ' .
mahvediyordu; nk talya pir millettir, T:rki-.
ye ise Anadolu d~rida bir m.illet deildir. ~an~~'nLn Frans1z tnkilab vastasiyle, bir milletin

'
;'f
k~ndiliinden . 1mev.cudo1duunu . ilan . etpesi~
onun byk er_ef?.d:ir. Bakalarnn bizi .taklidet-:
. melerlii
f.ena bulmamalyz
. . Milletierin pre~pi.
-
.
. .
.
. !bizim peruipimizdrl.r. Fak.at u halde mlilet n~dir.?
N:i:1n Felemenk bir ~ill:e.ttir de Hano.ver veya
Pa'rme lbyk dUkal ibirer millet deildix? N.a- .
. sl oluy,or da Fransa'y yaratan esas yok ol9duu

Bu

106

'

NUTUKLA~

..

VE KONFERANSLAR

..

..

101

MILLET .NEDIR?

!halde Fransa haa :bir millet olar~k deva~ ediyor?

Nasl _. (illi, drt rk olan !~vire bb.- :mi.let
ol~y.or da, .m esela pek mtecanis olan Toscana
bir milet olmuyor? Ni~ Av.usturya bir devlettir de bir nillet deildir? iVIp.liyet prensipi il~ l'k
pre~pi arasndaki farklar nelerdir? !te: J~r dl.inen insann kenqi dncesi j}e mutabk kal..mas . iin a:k ol~ak bilmesi g ereken noktala:d
Oei dnya ileri bu grbi ..-inuhakemelerle halledilmezse. de., ince dnen insanlar bu meselelerde sebepler aramak ye sathl dii:nceli kimselerin
zihin1erinQ . teevve uratan karklklar gidermek isterler.

r ..
~

r,

\.
1

i
''' .
(, .

6- :,.,_.

! .-

II

h~edanm ahsi. kaza:ci_ .odu. illi:akla:r~ yapl:- .

. d . .devJ~rde n~ ~ab~ . snrlar, ne ~e~lel'in ~h~.k, ne de eyaletlerin arzusu iha1~da kamsenm br
fikri yoktu. ngiltere, 1rlanda ~eo tsh;oya'~ birlemesi, keza hanedanla. ilgili il?ir o~ydr\ !ta~
ya'nn ibir millet olmailda bu kadar gecikmesi, h~
km sren ibir:ok s1aleler arasinda hlbiririn
yzylm.zdan nce kendini birliin mek~zi yapmam olnasndan,dlr. GariptU. ki !talya, kral-
lk tmv.ann
gtrr bir ttalyanl.. olqn o
.
' sz
.
ehemm~yetsiz Sa'lxienya adasn<ll:tn aln:iitr: Felemenk, k.ahramanca verilmi bir kararla -kendi
keiddni yaratm oJ:masna ramen., o da Orange
ailesiyle bir evlenme yapm1tr,
bu birleme
' bozulduu zama,n . Felenien:k ,gerek telhlilcelere

ve

m~z kalacaktr.

F akat 'bu kanun amaz bir kanun mudur?

plhesiz hayr. Gl dipler.hde . stliste ylan
tabakalar ~~bi teekkl' eden svire Ue Amerika
. . Birleik Devletleri'ni:.?- h.anedan~a ilgili bir temel~
leri yoktur. Meseleyi ;Fran.Sa~ baknundan mria~
kaa e.tmiyece~; ~unu yapmak ~in gelecekte
neler olica1ni ibihiek lazmdr. Yalnz u kada-.
rn syliyeyim ki, o koca Fransz kralll o ika- .
_dar ni:illi bir krallkt lci, dnn ertesi gnii
mille.t. onsuz d.a ayakta kalabilmibir. Sonra
XVIII. Yzyl her eyi deitix:rniti. !ns"anlk,.
yzyll~ si'en bir a1a1madan sonra kadli _dev- ' : ..
rin . ~hurta ve zihniyetine, kendi n~sine k.a~l!.
:s~yg, . duyguuna, haklarn idrake avdet etrriiti..

B~ siyas~t nazaxiyecilerine g,re, .ibir millet

her eyden .evvel, ihalk. 1dtlesi tarafndan ilkin
kabul edJlip 'sonra. unutuln bir fethi. :temsal eden
bir sJ.aledir Bu nazariyecil~re gre, bir han~
dann ha~bler, evle~eler ~e antla~alarla ~ur
duu eya~etler .topluluu; Q topluluU :gerekle-
;,!~ren slalenin sona ermesi ile beraber yok olur.

Tek ger.ek bir olay.dr ki, :b~gnk .:miUetlerin .

ou, topraa balanan ve b ir ne!V[ temerkz eki.:l'dei va~esi gren feo.d al merieli :~ir aile tarafp.dan vucde getirilm~tir. Fran.sa'mn 1789
daki slilll'lar hibir. ibakmdan flle ta:bii ne d~.- za. ruri idi. Capeme:r hanedannn .Verdun antlama:.
smn dar _eridine Have e~i geni blge., bu
.. .
.

108

'

..

..

..

NUTUKLAR .YE KOt-:tF~RANSLAR

109

MILLET NEDIR?
. Yatai). ye vatap:da kel:imeleri eski manalarn al:ml~d Tarih :b()yunca gerekletirilen en ..c.retli ha.r eket, b~~ vcuttan kalbi ve ibeyni k~:~
dktan son:a onu . .eski halinde yaatpa teeb.'b
.s .i le mukayese e:lilebileek olan biT hareket,
.ancak ~u su.r etle baar i~e netiCeleninitir. .
. .Buna g~re bir m~lleti:r1. Jane.dans~ da mevcu.dolabilecei v~ hat ta hanedanl.ar taraf~dan ku~ulan rriil,;tlerin y.ok olmaksz:n . hanedanla,-dan
vaz~~ebilecekleri kcvbul ohnnald:r. Ya1mz h":'
1d.i:md:,r1a:rn. hakk~ dikka:.te' alan ..esl9, ;prensip
.artk muhafaza edilemez; . ham~.dan . hakkndan
~baka. lll!illet ~akk ' vardr. .Fakat. 11.11et ihakki
.'
.ILC!:sl bir eriterium zerin-e kurulmal du:? Onu :.
I).csl tanmal, hangL maddi ol'aydr:q g:tkar.nEddn? ' :
~ - Bi:iok 'ldinseler, kati bir dille, bu hakkn
:rJ.dan karlmas gerektiini syle.r ler.. D~rebey
li1nin~ . h~cmdar evlerunele:r;liin' ve diplo~at
.lcongrelerinin . ~et~-cesi olan suni taksimat khne_mi~ir. D~irnez ve . sapit kalan, :ahal.inir. ~rkd.i.r
te b ir h ak, bir meruluk t~kileden budur; 1zah ~ttii.m n.azariyeye gre, mesela Cermen ai1esi
ermenli~ pa,alanp da~lmi l~simlaru g~rl
. ~
.almak hakkna maliktir, ve1ev bu ksmlar birle~ '
rnek :i.stemes,eler ibile. Oemnenli~ b u .gibi bir e ya!
. let z~rin~eldhalda, o eyalette oturanlarn kend{
_.~erlertndeki !haklarndan kuvvet1i~lir. Bylelik
. .le, k:allarn tairsal .;aklarll;la .benziyen bir nevi

1
~:;ll _hak. t~sis e.diliy.6r; nuletl~r pre~ipi yerin~.
.;:rk prensipi . konuluyor. a~ iPek by.iik bir hata:.
'
. . .
1

1 -

dr \re umunriletii takdi:rde Avrupa ir).ederiiyeti-

ni mahv.edebir. .Milletler pre:n:sipi ne kadar do
't
1'
ve meru ise ir~arn asli hakk P~en.sipj de o ka_. .
!\
dar &rdr. ve ger.ek ilerleme. iin o kad~ tehlikelerle doludur;- Kadim devrin kabilesinde ye site.,... ~nde ii-kn biinci derecede .nemi olduunu tes..
lim ediyo-ru~. O dBvriri. kabllesi. ve 'sitesi ailenn
' ,~'? gen.le~esinden baka bir ey . deHdi Isp~rta'da,. .
:
Atina'da biitn: siteliler az ok bir:birinirt yakn
- ~dile~. B~n'i-sr.aH'de de d~m bi>yle ~di; Ar.ap
~ahile1emde h~la.. byle di~. Att~a'y, I~parta'y.r,
srail kabilesini brakp Rama'Ya . gidel1m. Du :'..
!
rtim ba:ri1'baskadt. B{rada; ~ iddetle kurulan,' sonr~ ~enfaath: id,ame olulan, birbirinden
,-
j
tamamiy~e farkl ehirlei-de:n
.-~yaletlerdetn . ;
;,
,.
mt~ekkil by~!l\: J:>ir topluluk, rk fik.rhie en ar
;
daibeyi VU;rur.. . Huf.Stiyanlk cihannil ve mut- .
t
.lak mahiyeti ile, daha tesirli olmakzere ayn is'
1
;
tikamette alir. Roma impaiatorlu1 dle sk bir
..
ittifak akdeder, :ve bu ilci ibfrletir.m~ amilinin te~ ..
:
.. :siriyie, lik <dncesine dayanan ;ebe\pler y~yl
.boyunca
jlel'inin idaresmden uzak tu-:- .
~ .,;, 'tuhr
..
Barbar istilala;r~ da, ,grn-'e rarten, bu ' .
.. y0lda. at:ln:.' hi:r adm oldu. Barbar ~elerlii;n
. ekillerii.iri. rlda flgili --ibir tanaflai- yoktir; bu
r .
.... .
' ekli _nstilacila:i~ k uvveti ve . ~ceyjffi . tayin :ede~.
~.
O..t taat . altia aldklar lisan ~lcitlelerinin ll'k..Bar-..
:~h~~niye~iz bh . eyq.i. Ch~e-
. : b~j~r itn
.h:~ gri~, R0ma'nm yap~J oldug.i:lnu kendi :f~tzn...

ru

ve

inSan

lar

en

'/ ,

...'

..

,J,,..

. ..

. '

NUTUI<LAR VE KONFERANSLAR

.o

da yenileili : en deiik rklardan mteekkil tek

bir imparatorluk . .Ve~~ ~tlamasn yapanlar,
.k uzeyden gneye doru o d~~mez. iki hududu
. izerlerken, .samda . ve s_ol.inda --bulunan hisanlarm rkn . zerre kadar dnmediler. Bundan
sonra ~e Ortaan devamnca hud-q.rt deimeleri ~,
de _her trl .rk temaylnn .dJmda yapld. ' ~
Ca,peti:en s1ales:in,il srekli . siyaseti. eski Gallia ~?.
eyaletle:dni Fransa ad. altnda to,Plamaya . aa
. yukar muv~ffak. .olmus~ da, bu
o eycief-
1er halk~. ~kdalarna kat!mak te~ayl:nn ,.
bir .netic:esi .deildir. Dauphle, Bresse, Proven~e
, . ve Fran~e-Comte, melleleriin.in. . mterek o1duunu_ .artk hatrlamaz . olmulard: IY.Iiladn
ikinci yzy-lndan itibaxen kilmse kendini Goluva
hissetmez olmutu; za:mammzd?,.en~ak. il.im derin1etirri:ele;r . yolu ie.cll: lq., . . aoluva . karakterin.i -bilinmez hale :gelen ;z;ellii b~lu.nn~:!:tur.
Demek oJuy.or ki, bugnk milletierin kuru- ,
luuida rk .. ml~azalarn~ u:i:bir j.esird. olma-.
m~tr. Jrrais~, Ket, :Eber rve Cermendir.- Al~an:.
. ya, Cel:-,men; K!elt v.e Isla.vdr. talya, e.tnografy'a
, ibilimiidn en _qk gle uradg memleketti.r. Bu,,, _
.E
mem1ekette, haka blok un.Surlarcian mada, ,
Gluva'~~-, Etrsk'ler, .Pe1aj'1Bf, Yunap.llar,,.Arap
.. . sa gibi oib'1bii.ne . karlnl.al'Clr. Britanya ada.(' .
. lar _ d~, tm .olarak; niSpetl~rinin 't ayini pek g 1
:
,. 'olain__bir Kelt,.v.e C~~en:ikan halitas ar-z ederler.
..
-' .::..,. '::alcikat ..udur ki,/.sM trk ..yoktur ve. d~\rlet
.idaresini etno:grafik: tahlill~; ili~i.ne : .ktibhak,

olay

'

\ ';

<o

~ .;;.

"f. .,

~'

..

. MILLET NEDIR?

111

onu me.vhum bit hayale isti:n~dettirmek olu.. En

~ , . asli memleketler olan _ngilteJ;.e, Fraisa, !ta:Jura,
';
kan;n en ziyade karlk olduu mE;mleketlerdir.
Alnanya bu hususta ib ir dstisna mLdr? Ne h~yal!
.b tn ~ieyi :vaktiyle Go~uva tdi Btn dou
su, Elbe'den it~baren Islcwdr. Gerekten sM olduu, iddia edilen ks11nlar da haJcikaterl yle
midw? . Burada, zerinde '~J.~a . anla:4nas ve
-- - yanl anlalnasmn n~e geilmesi .pek ehemmiyetli olan meselelerden birine tepas ediyo.;uz.
lklar .zer.indeki mnakaalr bitmek tkenrnek hilmez, nlt filo1og taibilerle fizyolojist .
~ritrOjpolojristler uk kelime~j.ni . ba~Cl; baka' mai_;, .
:.alarda .anlarlar.-Antropolojist1ere '.gre rk zoo;1,
' .
. lojideki manada-d~; gerek bir cet-ta:run rabta- . 1
'
' . _ s, ibir kan .yakn;I. gter.ir. Ha1bcld diller ve
.
tarihler zerindeki . aiatllJ:r1.alar fizytoJojinin . var-
dl taksimata var'mamaktadr. B~Cl"dse:fa1 ve
.,
dolikosefal keLimelerin n: . ne ta.iihte ne. de ffrolo. ._. .,.:: _jide .ye;ri yoktll:r. Ari :dille.Vini 've kolunu yaat~
insan grupunda da. bralcisefaller , .do1koserfaller .
'
vard Sami denilen dillei. ve .m esseseya yarat an lpti4a1 grup Jin de ay:. _eyi S'qylemek la, . . , zmdr. Baka bi: deyile, insann' lll.YVani meh-elE~ri, klt~r., .medeniyet .ve dil ~enelerinden
\:: .. .pek '9Dk:u.Za.l.t"~tr. _ ptidai .Ariy~, iptidai Semitik, .
:. : . . iptidai .Tura.rifye,n{:grupiarnll:n .,, ....!4ibir fizyolojik .
. . .ifu-likleri yoktu:..' Bu .gruplai:n:ia.lar, n:ruayyen: bir
":- .. d!e.vi!vcl.e, meseM. ibundfl)p: . on .be yirmi bin . yl
..
ne~ vuku~lan
olayla~l;r; h~buki insa:. ':;_:'

>.

f..!.'.

:-:<

:'?'ilit'

112

.. Nuru.KLAR v~ KONFERAN~LAR

....
.

i '

-. ~

nn h~yvani ~ men~i he~a~dilemiyecek kadar eskidir. Filoloji ve tar~ . baknnndan Cermen rlu
. deri~en nesne, . herhalde beer nevi iinde'. tarnainiyle ayr bir ailedi:. Falait bu, .antropQJojik anlamda bir aile midir?~ phesiz hayr. Tarihte
Germen ~ ahsiyetinin .meydana kmas., MeSih
. _sa'dan ancak birk?- :v.zyl :nce vuku:bulmutur,.
C~rmenler herhal~e o devirde topraJ~ta:n .kmil
olmasalar gel'ek:tir.. Ondan nce, o belirsiz skit
kitlesi iinde Islavlarla kar~m- olduklar iin
ayr bi~ ahsiyetleri yoktu. Bir !ng:iliz, -.pekaJ!a,
. in~lik kitlesi iinde bir tiptir: m~, pek y~rsiz.
.
. o larak Anglo-.
S akson...denilen
:rkn
tipi ne. Sezar
. .
e
.
.
zamannn Breton'u, ne He~it'in Anglo-Sakson'u, ne Fatih Guillaume'un N ormand'dr.
Fransz ine bir Goluyadr., ne bir Fra:nc'tr, ne de
'b ir !Burgonde':dur q, Fr.ansz kralnn nezare
altn,da, . en ,d~ji:dk . UDSU''larn mayalandkla~l
.byk kazandan kari nesnedir. : J ersey veya
Guernese~'de oturan bir adam ile kar~ .sahildeki N orm~mdiya halk arasnda menie baklmndan
hibir fark yok tur ~ xr. yzylda . en . kesldn bir
gi bile kanaln 'ikLyakas arasli.:da en kj.ik bir . ...
fark sezemezdi. P4ilippe~Augt{ste pek .~!hemmi- ..
yetsiz sebepler yznden: :bu adalar Normandiya
ile bercrber al~~ti:: Yedi .yzy.la yakn ibir zaman.
.,,
. .
ayryayan "J?u ~halk hirbb;irie ~abancl~
la Ralmamilar,, bainpak.a insanlai -ohnul.ardir~
De:~ru~k .oluyor Id i-k; ;piz. ~rfuillerin anlad.
. .. j
:. m~da, kendiliinden ' v~ut bulan 'v e k endili- .. -: ...

..

~.~

MILLET NEDIR? ..

113.

}:..

inden b~zulan. bir ey~ir. .nsanhk ta~l!hi ile . u~

.saan hilg.u i-in rk incelem.eleiinin balca bi:-.
..
r.-:. ethemmiyeti vardr. Bu incelemelerin siyase.tte .
:~ .t~tbik yeri yoktur. Avru!Pa haritaS:mn yapilina-.
. snda 8mil 01~11: insiyaki -uur, rk . meselesini hi
ihesaba katmamtr. tlk AvrUpa milletleri, ~anlar. ibilhassa kark olan indlle:tJ.erdir..
.
!.
Demek oluyor ki,. iba-langta .balca ehem...
m{yett-e plah n:k g~, gi~g,ide e!hemn:niye.tlin~
..
den kay;bediy\or. lpsanlk tarihi zoolojiden bam..
baka lJir. eydir. !~anlk tarihinde 1rk, kemirici
::. .~ey~ i~edf : c~ind~:;t hay.ir~nlarda.. oldiu 'gibi he .
..
ey -d~ildir; ~Unyayi d.la~p herke,SjJi k~~~asF_
...
'
ri muayene etmeye, soria insa:.p.laJ:lh ~akasna
yapaJ:,ak . onJlar~ : Sen ~llzim ffmnum~dansm;
. sen bize .aitsinl>> demeye ldmseni: halcin yoktur.
.. Efu:.ografil~ :c~rakterlerden .baka, !her.~es il: hli:
olan halc;. :ad~let,. hakikat, .gzellik vardr stelilt-
.:. . bu rk siyaseti em~ bir iyaset de ~e~ildir.: Biin .. . ..
onu bakalatna kar kullanrsnz; sonra . yffin, .
onun sizin aleyhfu.fze .didn'U ' grrsnz.
,.T .
rd\: bayran o kadar ykseiderde tutan Alman-.
\ .. yq..,. gnn lb.i rinde Islavlarm Sa~eve Lusace. ky.. :
7
:~ : .Ierlrin :adlarJ.i~ bicelem~ye, Wiltze~'~~rin veya, ..
Obotr.i:tes'leriif"izl~:r:fl:li :ar~t~~ya ve :1ili;o:n'1a .
.~..: ..... rl,n ..kitle. halin4e katlett~i veya s~tt cetle~D.i:ii ...; . .. .
':. ..: ... ]J.esab~. ~o~.Q:iaya kalloritl.yacald~fu.drun e~ .
,.:.~. ::~i~Jr~. :U~~tmay1 . 'J?ilm~k ine~Jte~ ooiin iyidir. , .
. .:'..:: . : .> Eti::bigrafy~yi.o;k severim; o okadar merald bi..
~ : ::. J~.~~.z ':.btil~w; f~kat on~ nr. grmek dstecli.im .

'

O!>

i~

/( ,_., .. :..
./

. ~

. . . .. .

,.

... .;. ....

:."

..

.... : . .. . .

... . . ' ..' . ..

r.<:

r..
..,.. ... ..

,
- ~114

NUTUKlAR

~~

VE KONFERANSLAR

. MILLET NEDIR? ..

'

''ii n siyasete tatbile edil.ili:irl istemiyorum. B- .

.ti.i..n bilinilerde old;uu gibre tnografya.d a
sistem.:ler 4eiiyor; bu, ilerlemenh- artdr. Bun~ gre
:mille~Jerin de sistenlere gre deii~si . lazim-.

. ..

,.

da

,.

:gelecek? Devletl~rin snrlar bilimin kararszhk

Jarna ~yacak. . Vatanseveilik, az ok ayk~lk
Jarla dolu bir teze bal~ olacak Vatap.severe ge_lip yle diyecekler : imdiye, ka.dar ald~nyor0
.d:;.uz; u veya bu :ds~va din kaTiz. dkyo:rdu .n uz; kend~izi Kelt sanyo:rdunuz; . hayr, siz Cer_.
.mensini:zl. Sona, ?n sene sonra, gelip size . IS:Jav old~unuzu syliye.cekJ.er. Bi1j{mi1 birok o.nen_faa tlexin l~art bu mseleler z~ rinde fikir
.~eyan eim~kten muaf. tutalm ~ci, yolunu a.:.
_masn. Emn olunuz ki, bililrrii diplorrtasiye. delil-
.ler vernelde ankellef tutacak olursak, on~ ok
.defa uysc;llk suu ze.rdnde yakah.rz. Bilirnin yapaca da.h~ iyi iler vardr : ona yalniz. ;b;aki-

..

.
.

~-

t:'
.~

f.~..

be;nzerlgiinden ok d~ nemlidir. DiL

birliini asla :ce eri' tedbirl~re ge~ekletirneye
k~lltl:nanu olmas, Fransa'ya eref v~ren bir
olaydr. !nsanlar baka baka diller k~numakla..
.. .ayiu hisle're.. ve ayri d.nc.elere _sahlbol~ar:
mi, ayn..eyi seveme zler !!TI~? !Biraz nce, mmet-leraras siyaseti etnograifiaya balamanin nan~
Z.Ur~C4-~naa{ :bahs.ediyoi~duk. Onu :q:ukayeseli fi~- .
lg1o]iye .palamakta da o derece ' na'hZur vail"dr ..
'Bu !ni.erak.l bilimlerin.kendi. aralarndakt mfnaka~_.
aiaaif. tan bi~ serbeslik . iinde yap;malarna im""
k~D.<i}:)ira1caiiin. Bu bil~ere, mnai{aa1arrrin.
'r.rilta:coidugu _stikn havasn bozacak 'eyleri.
.. .. . .
.
. k,apt:myal..in. Dillere atfedilen siyasi nem, on"
krm b1~ i~k 'W.fu:ieti saylmalarridan ileri geli-: .ybr. Bunda:ri. Ya~ bir ey olamaz. Artik .Alnror .
cad~ baka bii dil konu~maz olan Prusya, ibu:n-
d~ 'ibirka yzyl ne~ Is~avca konuuyordi..
Gney . ngiltere. !ngilizce .k~nuuy~r; Goller l-
kesi "!e 'tp'anya, Albe la LCYTtg_e a~ loonlu--
yrlar; 1\I:srr Arap.a konuuyor; :rnisaller sa;yJa-
. miY.a~ak k.a.a.ar c.aktur. Menele~de bile dil ben.Zer-. 'lii . irk bezerliiini. iD.~a-cetmiyordu. Saf Ari veya.
saf. Sami' kabllesini ele aalm; bu kabiherde efendilerinin' dilirii. konuan= kleler vard;. ilndi, o za-..
riian.ar' k,()e, .o k ;zaman efendiSinl:i 1rkndan ba
k.a
tir ~ikta;~
~lurdu. .Tekrar
.e delim : -mukayeseli
. . .. . .
:;
.
.
,_. . .
.
fi1olojtnin ~a~diFe :deer w ~feTa~ertJ.e y~aiitl~.
' Hindu-Anl'UPai, ..Semitik .rV-e sair <11Her tak.Sin:la:...
' t, ~tr{bgrafYa : bihliiin -tak51matina uymuyor'. Dil-~~

bir, dil

\,)

.. .
'

:kat soralm.

. II - Ide hpJclnnda syle4ilderinizi dil haklanda da sylemek lazundr. .DH bile_~eye la-
vet eder, faka~ zorlaX?-az. Alner.i:ka Bileik D~:v. letler.i i1~ : ngiltere, -'is.panyol Ame~il.~as 1Ie. s~
_paiya, ayn dili kqnuurlm, fakat tek bir millet
tekil etmez1e:r. Aksine -olarak, muhtelif bs:m
farn,n- rzas 'ile kurUlduu iin pek nken:rn:e
.bii devlet olan svjtre'l~ .;-drt dil vard. . n
.s~nda, dile Stfui ~ir. ey .. ol~m irade vardr...: svi
:~~,~~ . ~1 dei1klil{lerin~ ragten bi~leik olmale
JsteJ):les.,, ek~e,iy:a de vlet otoritesi ile elde e:d ilen .

..

.. '
1

li~ .

..

...

NUTUKLAR

V~ KONFERANSLAR

~ ~..

~~

....

.. :

ler., kendilerini konuan kimselerin kan !hakkn2

.d a pek az ey ;gster~n 'V'e ebedl o~arak .intisaibeiinen ailenin tayini ibahis mevzP.u olduu zaman
inan hrriyetine- zinc~r vtir.m:a k iktidfrnqa ohn- .
.yan taihi teekllerdir. lrka verilen lzurrlind~m _:
.fazlq ehemiyet gibi dile verilen bu mutlak. eiemlmiyetin de .tehlikeleri> ve mahzurlari .var-dr. Bu . . -..
.~ !Q.e1nmiy~t izam edildii. ~am-im,. ~illi saylan mu-:nyyen b~ kltiirn .dUJVarlarla evrili dar ID:uhitne .
kapcinlr. Geni insanlk alannda teneffS olu- .
nan a'il~ hava terkedilerek, kuk .vatanda ce- : .
mriyelte;i iine kapanlr. Ruh ve zeka ~in bun- ..
:dan k~t, m~deniyet iin ibundan za-rarl bir ey .
,.. ~::;l.atp.~z. 'u- esas unu.tmyalm ki; ~~an ~ veya ibu . .
.dil alanna kapatlinad~, u veya bu :i.rkn b~ ...
- ~ azas olmadan, u . veya ibu klth:e mensub61- - ~
-~adan:_evvel, dnen ve maneviyat oan: ibir var- .
Pktr. Frans~; :Alnan, talyan kltrnden evvel. .insanhk
byk adamla.r- .
..
'.. .. - ~ard-~.
.
. Rnesans'n
.
.
na bakinv, onlar ne Fransz, ne Alnan, . ne de
.ttalyandlar. oclar, Antikite ile srek? temas- . '- .lar neticesinde insan ruh ;ve zekas~nn . .ger-ek
.:fie~biyesinilin . srtna . emi~er . . OVe.' .. ona fbt~...... . ' . ~
.varlklar ile bala)lllllkrd. N e iyi ettile~!

III. - . Din de, buignk anlamda bir milletin
. k~.rul;ri;~~a_:. y~te~k b~ temel te~kil - ede;q:ez:
$_alangta, ~ cemiyetin varlna ba~ idi.'
:ceriiyet,. ;Plem.:i.). :genlle~esi ile tee~l ediyordu .
.bin ayinlle:ri., 'aile "diini a winleniydi:. Atina aini,
. . Atina'Y<!, onun..miti-k kor:uyuculai'na-, kanunla-

..

. .,. . .
. . .. -~(.:!~ "~;.. . ~:'.:< ~ .. .-:.~ .. . ~
\

........

117

:MILLET -NEDIR?
1

-rUa;- adetlerine edilen ibadetti.. iBu dinin doma1aa.. bal bir il.ahlyat .y oktu. -Bu din, keli~enh ibiitn. manas ile bir devlet dini idi. Bu.
-.d.ind tatbik etmek. 1stem[yen kin:se Agnal sayl
. . ma~d. Bu, haJdkatte, taahhus etmi AlcropoliS'e
: 1b~detfu. Aglaure mabecll. zerine yemin etnrek,
.
:vatan i~n heye ye~n etmekti. Bu ~' .biz- .
: . . . ' .d~k~ k~r'a ekmeye veya bayraa tapnaya ~ta:--.
dil bir eydi Byle bir ibadetelt4'a:k etmek is. te~em~k, imdiki ~emiy.etlerlmiZd:e ~kerli~ etmek dsteinemek gi:bl bir" ey olurdu. Bu, bir in.. sarun Atmal olm.aCln ispat e~~si oJurdu. te
. .. _yandan, Altinali qlmyan ~!(.n byle bir ibadetin
,m:~as 'Olmad d~ awar.dr. . Z~ten bunun iin
. .d e, yabanclar.i bu- dini. kabul etmeye zoc~
.i in ih.igbir gayret sarle&ilmiyordu.. Atinal k-le. ler. bu ibadete uymuyorlard. ort~a: .baz kU-.
uk cunrl~iyetlerinde de durum byle olm~
tur. S.aint Marc zerine y-emin etmiye~ bdr ldmse
i~ bir ..Venedllc vata~ta deildi; Saint. Amdre~yi
. ce:nJDetin dier btn azizlerine : tistn saymy~ .
bir lci.nse.:dyi b~. Amalfi vatanda deildi Son~ .
... . . .: radan. :z.iliim. v:~ isti,bdat h~ .al~n ey bu kk
cemiyetlerde meru icp, Ne bizde. ylba ~n ib;ir
ae babasna tebrik ve tertietini~erde ibulu.n.mak
kadar zararsz b~ ,~ydi.
..'
Isparta'da ve Atina'da loru ola:i :~y, ~skea
.der'in retilileri ne't icesinde t:eekki eden lke~er:.
~ae -:v:e bilhassa Eoma imparatorluunda doru :o

'.

. :a:na~
:~.olm~, DDu'y.u
Qlympos'un t~pp!it~ri;l~
.
.
.
.
'.,..

. ::r :

1llET. NJ:DIJ. ?_
. M_

>

118 . .-

ibadet ettimek istiyen Antiochus . -~pha.rle'n . .

~~-:bir -~.zci:e -~ dev1et cini ' idatie etme yolund~. ;Ro... :
~ ilh]?arator~~~umun 7-:ulmleri, bir 'hatta, b ir
~'' 'g~9ek bir ma).aszlkt. Zatann:iida
. :dJi.uh
t~riamiye acl~tr
.. Aiik ye~~neSak bh
. .
.4
:ar~da iirian.. ede: ld.inseler yoktur. . Her msan kendii~e g5i~e, :~linden geldii . kadar.-y~ iStedii tarzda
~an ~diyor Aitk derilet ..ddni _kalnad~ ibir inscl,n
. ~K;~t~lik
'Protestan
veya Y .ahudi
olmak ~eya
hi:.

-.
. . ' ..
. .
.
. .
.
bir 'i'badette bu1Unnama1a da Fransz, !ngiliz, .
-.A:nian ~abiliyoi,. Din, herkesdn. ahsi. ve vicC4n .. ..
: 'ii~ : ilgili 1 b l ey .halhrl ald... Milletler, Kato1iU{, ...
j>.fqtet~ diye ayude:qilmez OJ_dular. ~unda'n ' el:- ; .
}ki.-~~1 Hnce, ~etd.k;a'nn kur1:1lma~nda.. pek b~:..
'ytik .bir. amjl .o lan din, her~~sin -kalbinde ' btn.'
.. eh~~yetini riuh~aza . ec1lyor, fazat artik, ;mil. letle.fu.. ..hudutia.:;n izen sebepl~r . arasndan ta.. ~a~iyle knu bulunuyor.
.. .
_.
. . .',iv. - .'j.\a!enfaat birli~ de ' in.S8nlar ~rasinda
. iii:fuesz :kuiyvetli bi: , ibadr. Bununla .berab er,

. yalnz nienfaatler il?ir ;mille~- yaratmaya yeter mi.? - .

. z~~~iyorum. . Mlenfa.a t' bil:ii >lsa ols.a tic.~i'i .
.J
;~~~~al~ : ~arat~~ .:vll!i~eti~: .ibir . ~s ;tar~~ __da .
jv~lr;, . Pilliy.et _ayiJJ. . zamanda hem "Uh . hem v ~
:
cuttr; bir Zolve.rein bir ;v~t~' dep.~~,
..
.;,. : V. ~~- CQraifya,::n, tabiii, ;4udutl~, '<l.e nilen e
, .yin~ :~l)~tJe~~n . ~:Yrilnda: . ~tl:e~iz . b~yk .~
. ~&s~i' v~~dr. .qgr~;fy~~ 'tal:ihf.:U:belli .~al_ ro~-

'.

. . -

.. k?layl~trcl, ~inciler . sP:l~?-r.~1.; . J?~n~pl.a ..~;

raiber ibaz par1;Jih:~r~n sa~dklar. glib, br mille~
-h.~d~tlarnn.' ha.;ita zerip.de .ipldii, ve. 6 ~IHEi

...

tin' .hudutlariun baz ksnnlarn ~varlakla~k

.
.

.ve kendilerine bir C. priori snrLai1dma ~as~aSi:

atfe.dilen diilan daa veya filan n~'e varmak.iiin
laz~g.elen topraidar il!hak et:mey~ hakk olduu
s.yle~ebiHx mi? Bu l~.adar keyfi ve 'bu kadar
~t s~nular . deurabilecek bir dokt~in bilimi. -y.orl.mi. B;i,lel~~cle, her trl iddet meru sa~~~
mf oluyor. Bu Szde tcfuu smlar tekil ed~rrler,
. :da;lar midr, nehlrler midir?' Dalarn ay~~
sz gtrmez; 'fakat nehirler, 'daha :zJiyade bile
. tirirler. Sonra btn .-dalar :cle:vletleri birbirinden
. a~r~maz. Ayranlar hangileri-dir, ayrmyanlar .
hangileri.dl? Bjarritz'-den Tonea'ya kadar, snr1anchTJ:cl vasrfta bir tek nehir azi yoktu~. _Ee.r
. t~.n1J~. istemi olsayd, Loire, Seine, Meuse, E~pe
ve Oder nehirlerinin d,e, ka l~ere. :insanl~rn te..:.
~el haklar~a yani iradelerine Jca;. geliun,esi
ne sebebolan Rhin nehri kadar tabii hudutl$
v:asflar .olurdu. Stratejik seb.eplerde;n: baJ}_~q~1ir
.nuyor. Mutlal~ olan !l::ibir ey yoktur; . zarn.-~tJ
ha.lincle birok fedakarlklar yapilmas gerektii
aikardr . . Fakat !bu' fedia.k.arl1darri ok ile~i:y:e
vardrln~mas . laz:mdr. Atsi takdirde he~kes
askeri sebepler~ d~yana:n isteideri ileri .. siirec.~JI.
v e harblerin sonu .gel~iyecekti!. Hayr,-~lpn .l;>hmill~ti t.~kil _eqemedi k_a.q~ to,p:aJc,_ ~a e-d,~:n~i~
:- ~oprak : ~9s.trat:m'du, mV,-q~d~le -v.e . al~

'

.... , ,

'

'

' '

'

'

~ . ..

,;~~~~~t~t.~~-:~;i~r:V::!k~~~~=
\

.~!9

i'.'! .

.,.

~. .

f;;

j, .

l~

..

~~j~~..:.:
.

~-

..

.. . .

'1.

. .

N.UTUKLAR VE KONFERANStAR .-

120.

..

.'

alandx. nsan, ruh ~urunu ye;_.ir. Millet denilen o.kuts cl. eyin kuruluunda lls~ ihei: eydir..
!Maddi ol~n ihibir ey .bu ki.rul'Ua kafi gelmez~
iBir 'millet, tarihin .derin karlk~ikla;ru~an ~l .

ol~ .m anevi ibk varlktr,. toprak eklinin tayl~ ei~

..
._.,

tii muayyen bir gru.p deil,. m&ne!VL bir adle~ir.

.
!Bu ~~aneV-r~a-rlgi .tekil eden unsurlar gzden geirdik : irk., .<n, din~ men.faat, din yakn
l ,co~afya,, akeri zaruretler. ~u h~de daha.:
ne lfu.m? Buraya kadar olan ..syledikten son:a,
artdt .dild~atlni:zi . daha uzun za_man zo~lamaya. .
- lzum -ka-n::y~ak.

. ...
'
.. ..'. '

. III

[81r mdllet lbir uihtu-, .manevi bir varlkttt Bu

.r uhu, bu rnru,;,e.vi varl, :!l:i~atte' !bir olan :ilci

...

.ey tekil eder. Biri mazide, '_teki ihalded:h'; _Birt,

m"Qterek olarak zengin :bir hatrala;r mirasna
konln.adx. telci, bugnk ibirlik~ yaapm. r~
s,
olaxak e1~e edilen inira& . deerie~~~:. .. : <.:.~
ye deva:ID: etme i.ades~dir. lns.a, eti., kemii ;ve .... :.
iruhu ile bir . anda yaratlan bil- ey . deildir. Mil- ._:...;, . .,o:
let de fer:t .gibi, ~ehitl~~, lferagatler, fedailcarlk-_ ... ...: ~ : ,
larla dolu . bir ma.zinin muihassalasdr. Ecdada
'
tapma en ine~ b1r ib.adethlx; bizi . oldu~ruz . . ,
hale getiren ecdattr. . Kaihairrl<1nllc!a dolu_ b4" -~.. . : :
..mazi~ .b Uyk adaml~, at V~ eref (g~r~k an ve :':'::;:_ ; ...
erefi muradediyorum), -ite ze~e bft.r riille.t .. . .. :. .
fikri kuri1a:bilecek c~m1yet -sermayesi! Ge- ~- ::: .. .., '
..
,,, .

tfun

..

..

MILLET NEDIR?

121

- mite rnterek ~ar, erefler idrak etmi olnak,

halde mterek . bh: irad~ye sahip bulunmak, bir.. . likte byk iler bta'~n olmalt, g~ne_ byle i- ..
ler haamak. istemek ite millet olmak iin ana
artlar! nsan, katland fedakarlldar., ektii
s~raplar nis.peti;nde sever. nsan kendi eliyle
yapt: ye kendinden sonrakilere devrettii ev[
sever. Sizler ne idi iseniz bizler de oyuz; . sizler
ne iseniz bizler de .o olacaz diyen Isparta sarks, ;e ~adelii iinde, her vatarun ks~It1m ~mi
madr.

M aziden ~talan, mi.i.terek bir air ve . eref ve

aclar miras;
;g~lecek i'in, -_gerekletirilecek
. m.~terek. bir proga:m. BirliJtte strap eknrit
: haz duymu, mide.tml olmak, ii:te mterek
gmrklerden ve stratejilt mlahazalar-a uygun
~udutlaidan daha iyi eyler; dte rk ve .dil dei
_!kliklerine ramen anlalan -eyle~! Biraz evvel
birlikte ac e!Qni olmak ddyo.rdum:; eve:t m~
terek strap, hazdan. ziyade buletii.r. i\[illi ll;a
tralal: bal).3inde, yaslar : zaife::lerden iYidir; nk
onlar bintaki~ vazifeler ykler, m:terek ce11it,..
ler enreder

D~mek oluyor ki bir nillet, birHkte katla. .. . ~lan ve katlanmaya ha~ bur~nulan fedakarlk
ar. duygusu un yaratti biiyk bir ka.rhkh ba
lhktr. Bu b~lln ibl mazisi oln-as:, lazunrl.t.
. Bununla berabe:r millet, halde elle tutulahili bir
olayda hlasa eeLilebilir :. miiterek hayata de,.
vc.m etme husu.sunqa ifade edilen rza ve istek.

ll

. '

. .

122

NUTUI~i..AR

./!
..

r
..

'

VE KONFERANSLAR
" .

.Bir milletin varlr tabiri ho- grnz, her gn.'.

. yaplan bir plebisi.ttir. N ~sl ki, ibir ferdin . varl da hayatn s. rekli !bir teyididir. Ah! biliyo. rum ki bu1 tanrsal hak kadar tabiatst, szde
tailii !hak kadar h~un~tli bir ey dei1dir. S~z
lere izili ettii~ dn tarzna gre bir kraln
ibir eyalete : <(!Br;na: a1tslJ..,. seli alyorum diye..;
miyecei kadar ibir millet de d.iyem~z Bir ey'a.. let, onda oturan insanlardr; bu ite da~1mas
. gerer:en biri varsa, bu tQU:'amn_sak.inidir. Bir .:milletin arzusu hilafra bir. memJeketi -iThak etmek:te veya elde tu~ina]da gerek lbir :menfaati yoktur. Netice itibariyle dalna dikkate alruma.s. gereken tek meru C?iterium millenin ~eidir.
v.leta.fizik. ve t eolojik nevi-den mcerret m lah.az~ar siyasetten uzaklatrdk. iByle yapnca
baka ne kalyor? nsan kalyor: onun a}.'zuhr, .
:ihiiy.alar k!aly.or. Diyecekstniz ki, ayrlma ve
binnetice -milletierin pa'l~ala.np dalmas, bu
n1.tiyar ,.b nyeleri ekseriya pek iyi belirmemi istekleri~., keyfine tabi :brakan bir sistemin. neticesidir. F akat bu ilerde hl,~l:>ir p:r ensipin ifrata
vardrln-amas gereldti. ailtardr B.u ta:rzdaki
hakilmtler ancak heyeti umumiyeleriyle ve .pek_
umumi ola~a.k tatbile :edp.melidrler. 'nsanlarn istekleni deiir; ,fakat u fani dnyada deimi~
yen ne v:ardr kt'l Mil~etler e.b edi bir ey deil
dir. Balamlarclr, biteceklerdir. Onlarn yerini
ibellci .Avrup.a kon:federa~yont:~: alacaktr.' Fakat y.aaclmz yfizy4n dzeni :byl~ deil. Bugn mil-

' .

''

y
'i

f!,'

..
'
}''

....:..

:~

;,

~
~

.
'

'

..
'

li

7
...

..

MILLET ~NEDIR?

i23

..

,.
.

.. .

letler mevcudohnas iyi hatta zar uridir. Onlar h r. riyetin teminati:dr; .dny.ann bir tek kanunu, bir
tek sahi!bi olursa hrriyet kaybedili.r. . .
Milleterin ekseriya birbirinin. zdd oan trl
. kabili.yetleri, mterek medeniyet eserine y.arar.
Herbiri, netice ibibariyle eriebHdihniz en yksek ideal gerek olan u byk . insanlk konser.inie birer name katar. Sirbirinden ayr dn
d!l.d,;ri zanian zayf taraflar o lur. .ok zaman
.. kendi kendime der~ ki, .millet1e~: ~in: meziyet
saylacak kusurlar olan, ho J>i:r .an ve erefle
v~en, o d ere.c e ksin1n ;ve bencil olan, !b.ilbir
. eye da.yanamayp silaha .davranan bir fert, in-
~anlarn en ekilmezi olurdu. Faka:t b~i.in bozuk
nameler heyeti umumiye iimde. kaybolur. Zavall ipsanlk_! neler ektin!. daha neler de ekeceksini Dilerim,. rehberin akl ve hikmet .olsun,
yrdn yolun saysz tehlikelerinden seni kO:nisin!
. _
Dediklerimi hlasa ediyorul:n. nsan ne r
knln, ne dilinin, ne dininl, ne nehirlerin .mec-
rasni:n, ne -de srada,~a!rrn . :istikametiniin esiridir. Akh ban~a ve ynXei .ateli insanlardan mteekkil. byk ve mtecanis hir topluluk, millet
denilen . mane:y~ vicdan yarair. Bu manevi vicdan, f~rdin bir cemaat . yarana haklnn-
dan vazgem~sinin . .gerektirdii fedakarlklar1a
kuvvetini. ispat' etthlce .merudur., vaJ. hnak hakkna maliktir. lkesinn snrlar haldenda tereddde dle.c'E?k olursa, gili haka danuz. Hal~

124

NUTUKLAR VE

KONFERANStA~

.
1

kn ibu meselede elbette sz hakk v.ar.dr. Yk-

!."
.';

sek prensiplerinin tepesinden biziim \baya d-

o.,
~celerilize acyarak ~,ai\:an {) hata ilenez- .
ler~. buna glmSiyecekler~ir. Halka df1111mak!
olacak ey m1 bu? Diplomasi ve ihab yerine o- . cuka areler g;steren '~+.. cilz Fransz .filcireri
ne de ba.Ionz!.- Be1diyelim, ~aylar; baka4n,
yksek .dncelilerin saltanat. q:evri gesin; kuv:ve:tlilerin ho:vgrrlne .katlan::nay bileldm.
Belki, birok_. sen.ersiz yoldanalardan sonra,
. . ..
.gene, c1np dolap bizini tecrbeye . dayanan
.,
. ba~it arel~rlnize gel.eceklerdir. Gelecekt~ ;hakl
olmann. aresi,. bazan da, rabet gmemeye katlannay bilmektir.
o.
o

'

,:

1 .,

,.

'<'