(YL)

Hasar Analizi
1. H
2. H
3. H

Kaynaka : web de ilgili sitelerden

nusret meydanlik - 11/12

Tarihsel Bir Bak

ut tensio sic vis

(Latin)

10

YAPILAR NN HASARLANIR ?
Birok yap genellikle u iki nedenden tr hasarlanr;
1. Yapnn tasarm, konstrksiyonu veya iletmesi esnasndaki
ihmalkarlk yada zensizlik,
2. Umulmayan bir sonucu yaratacak yeni bir tasarm yada yeni bir
malzeme uygulamas.
Birinci durumda hasardan kanmak iin prosedr mevcut olmasna
ramen kastl kt iletme, ihmal gibi insan hatalar nedeniyle hasar
ortaya kar. Yetersiz usta, uygun olamayan yada standart d
malzeme kullanm, gerilme analizinde hatalar, operatr hatalar
bunlara rnektir.
kinci tip hasarlar nlemek ok daha zordur. Yeni bir tasarm
yapldnda, tasarmcnn ngremedii deitirilemez faktrler
vardr. Yeni bir malzeme ok byk avantajlarla sunulabilir ancak
ayn zamanda potansiyel problemlere de sahiptir.
Sonu olarak yeni bir tasarm ve malzemenin ok fazla test ve
analiz yapldktan sonra iletmeye alnmas gerekir. Byle bir
yaklam hasarn skln drecektir fakat elimine etmeyecektir,
deneyler ve analiz esnasnda gzden kaan nemli faktrler olabilir.
kinci tip hasarlarn en nemlisi II. Dnya savandaki gemilerin
gevrek krlma hasarlardr.

Ki bu konu bir baka derste detayl olarak anlatlmakta ama ksmen

bu derste de greceiz.

Hasar Analizine giri

Gemite krlma ile olumu baz byk hasarlar :

World War II Liberty ships (EC-2)- hulls literally broke in half, 145/2500 totally destroyed,
700/2500 damaged, cracking due to poor welding and brittle steel in cold weather

The cause of failure was due to crack initiated from

defects in the welded area and subjected to subzero
temperature. Daha nceki perinli konstrksiyon
yerine hem daha kolay hemde daha ucuz olan
kaynakl birletirme tercihi. Bugnk durum ? 13

En yakn tarihte olan en ciddi hasar

CNN

14

Mhendislikteki nemi ve uygulama yntemi;

Ar ykleme
Malzeme seiminde hata

TEKNOLOJK HATALAR

AIRI ZORLANMA

Hasar ; bir yapnn ya da yap elemannn eklinde, boyutlarnda ya

da malzeme zelliklerinde meydana gelen deiim ile kendinden
beklenen ilevi yerine getiremez hale gelmesine denir.

Hasar
Analizinin amac
hasara neden olan teknolojik
hatay ortaya karmaktr.
-Tekrarn nleme
- sorumluyu tespit etme
15

Hasar ; yapnn tasarm, imalat ve iletme safhalarnn

birinde yaplan teknolojik bir hata nedeniyle ortaya
kmakta.
-Tasarm esnasnda yaplan hatalar, tasarm hatalar
ve malzeme seiminde yaplan hatalar kapsar. Bu
hatalardan tasarmc sorumludur.
Malzeme zelliklerinde deiim (boyut, imalat, montaj, zaman)
Ykn tahmini (uygulanmas, zamanla deiimi)
Gerilmenin hesab (davran tanmlayan matematiksel modeller, hasar teorileri)

- malat safhasnda yaplan teknolojik hatalar ise

imalat hatalar, montaj hatalar ve malzeme iindeki
hatalar kapsar. Bu tip hatalardan imalat sorumludur
- letme esnasnda yaplan teknolojik hatalar ise
ar ykleme ve bakm hatalar olup bundan da iletme
16
sorumludur.

 Tasarmcnn kar karya kald en nemli kararlardan biri uygun

hasar kriterinin seimidir.
Hangi hasar kriterini kullanmalym? (gevrek mal., Snek mal.)
MODES OF FAILURE
En ok karlalan HASAR TPLER :
1) Yielding (Akma)
(a) Maximum stress exceeds the yield strength of the material, causing it
to deform plastically.
(b) Creep deformation, whereby the member deforms under a constant
load, usually at an elevated temperature.
2) Fracture (Krlma)
a) Due to static loads
b) Due to cyclic loads (fatigue failure high cycle or low cycle)
c) Due to impact loads (e.g. brittle fracture)
3) Excessive Elastic Deformation (ar elastik kme yada eim)
4) Wear (anma)
5) Buckling (local or global) - Burkulma
6) Corrosion fatigue and caustic embrittlement (korozyonlu yorulma)

Kimi zaman; bu hasar modlar birbirleriyle etkileim iinde olabilir.

rnein; Anma, atlak oluturur. Sonra yorulma olur. Hasar ise
gerilme, zaman, scaklk ve ortama bal olarak oluur.
Hasar modunu belirleyen ey balangta kullanlan malzemenin
doas olmasna karn byk oranda ykn uygulanma sresi ve
tipi, parann ekli (gerilme konsantrasyonu) ve malzeme tipi gibi
faktrlerdir.
Kimi zaman da, normalde snek olarak kabul ettiimiz malzeme baz
artlar altnda gevrek davran gsterir.
Repeated or fatigue loading
Impact, particularly at low temperature (yksek ekil deitirme hz)
Creep
Triaxial state of stress ( eksenli gerilme hali)
Severe quenching without tempering
Strain hardening accompanying yielding.

Eer tasarmc daha balangta yanl bir hasar modu

seerse bundan sonraki analizde yaplacak ilemlerdeki
18
hassasiyet ve nemin hibir anlam yoktur.

Sorular ?
Hasar ;
Krlma sonucu ise, gevrek mi? Snek mi?
Yorulma sonucu ise, uzun mrl m? Ksa mrl m?
Srnme sonucu ise, hangi yk ve scaklkta?

Deformasyon sonucu ise bkme mi? Plastik deformasyon mu?

Korozyon sonucu ise, normal korozyon mu?

Gerilmeli korozyon mu? Yorulma sonucu korozyon mu?
Anma sonucu ise, nasl bir anma?

19

rnek..

Mkemmel bir tasarm (hasarlanmayacak) mmkn mdr ?

veya mkemmel tasarm nasl tanmlarsnz ?.

1. DSTORSYON HASARLARI ;
(cvata(amurluk deformasyonu

Yap yada y. eleman ngrlen yk tayamaz hale gelir,

Yap yada y. eleman ngrlen ilevi yapamaz hale gelir
somun ba. da plastik defor.)

Eleman dier elemann almasn engeller

tekerin dnmesini engeller)

Distorsiyon hasarlar elastik veya plastik olabilir ve krlma ile

sonulanabilir yada sonulanmayabilir. Genel olarak iki tiptir ;
Boyut distorsiyonu (elastik olarak hacm deimesi, burkulma)
ekil distorsiyonu (plastik olarak ekil deimesi)
Bir yapda hangi oranda deformasyonun distorsiyon hasar
olabilecei o yapdan beklenen ileve bal olarak deiir,
tasarmc belirler.
rnek..
20

Failure of excessive elastic deformation

Failure of excessive plastic deformation

21

22