Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
UNIVERZITET ZA POSLOVNE STUDIJE
BANJA LUKA

SEMINARSKI RAD

IZ PREDMETA

Fiskalna ekonomija i menadment javnog sektora

TEMA:

Porez na dodatnu vrijednost

Mentor:
prof.dr.arko Risti

Student:
Lalovi Predrag
Ocjena: 5 6 7 8 9 10

Istono Sarajevo,mart,2014. godine

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka

SADRAJ
1.UVOD....................................................................................................2
2.RAZLOZI USPOSTAVLJANJA PDV-a ...........................................3
2.1.Poreski obveznik............................................................................3
2.2.Poreski dunik................................................................................4
2.3.Nastanak poreske obaveze.............................................................4
2.4.Poreska stopa...................................................................................4
2.5.Prethodni porez...............................................................................4
2.6.Poseban postupak oporezivanja....................................................5
2.7.Poreski period,podnoenje prijave,obraun i plaanje PDV-a...5
3.Oekivani efekti od uvoenja PDV-a ..................................................7
3.1.Efikasnija naplata...........................................................................7
3.2.Stimulacija investicija....................................................................7
3.3.Stimulacija izvoza...........................................................................8
3.4.Destimulacija uvoza........................................................................8
3.5.Stanje fer trine konkurencije.....................................................8
4.OSNOVNI STUBOVI PDV-a...............................................................9
4.1.Faktura-prvi nosivi stub PDV-a....................................................9
4.2.Odbitak ulaznog poreza.................................................................9
5.ZAKLJUAK.......................................................................................11
6.LITERATURA.....................................................................................12

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka

1.UVOD
Porez na dodatnu vrijednost je vrsta poreza na promet kojim se oporezuju sve faze
prometa poev od proizvoaa do krajnjeg potroaa.Porez na dodatnu vrijednost je
specifian neto porez na promet koji se obraunava u svakoj fazi proizvodnog ciklusa ali
samo za iznos dodatne vrijednosti koja se oblikovala u toj fazi proizvodnje,a ne na
cjelokupnu vrijednost proizvodnje ili prometa.
Zemlje koje su lanice Savjeta Evropske zajednice izvrile su usklaivanje poreskih stopa
PDV-a.Uvedena je jedna opta stopa koja je minimum 15% i jedna ili vie stopa sa
minimalnom visinom od 5%.Nie poreske stope se upotrebljavaju za oporezivanje
hrane,farmaceutskih proizvoda,knjiga,energetskih proizvoda i usluga putnikog prevoza.
Da bi pojasnio termin PDV-a trebamo jo odgovoriti na pitanje:
Kako pri uvoenju strukture PDV-a tretirati male poreske obveznike?
Optimalno rjeenje je izuzeti poreske obveznike(preduzetnike)od plaanja PDV-a.
Mali preduzetnici su oni koji ostvaruju ukupan godinji prihod ispod odreenog iznosa
kojeg propisuje komisija Evropske Zajednice.U svoj poreski sistem PDV je prvo uvela
Francuska.Danas u svijetu PDV dominira meu etiri najznaajnija poreska oblika.Ovaj
poreski oblik zadovoljava i fiskalne i vanfisklane ciljeve oporezivanja.U zemljama u
kojima je na snazi PDV preko 70% ukupne line potronje je oporezivano,a u zemljama
gdje je dominantan maloprodajni porez oporezivanje je znatno nie izmeu 30% i 50%.
Osnovna prednost PDV-a je lako otkrivanje i sprjeavanje izbjegavanja plaanja poreza.U
veini savremenih drava PDV se uvodi na centralnom nivou da se ne bi stvarala poreska
konkurencija izmeu uih i irih nivoa vlasti.
Uspjenost primjene PDV-a zavisi od efikasnosti,spremnosti i kvalitetne obuenosti
poreske administracije.

2.RAZLOZI ZA USPOSTAVLJANJE PDV-a

2

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
Razloge za uspostavljanje PDV-a treba traiti u:
-Uspostavljanu prihodno efikasnijeg i pravednijeg poreza na potronju
-Efikasnost borbe protiv sive ekonomije
-Neutralnosti u spoljnotrgovinskim transakcijama
Osnovne karakteristike Zakona o PDV-u su:
-Predmet oporezivanja
-Promet dobara i usluga koje poreski obveznik,u okviru obavljanja svojih
djelatnosti,izvri na teritoriji RS uz naknadu
-Uvoz dobara u RS
PDV se plaa(ne smatra se prometom dobara i usluga).
Prenos cjelokupne ili dijela imovine poreskog obveznika koja je zaseban poslovni
subjekat,sa ili bez naknade,ili kao ulog,ako je sticalac poreski obveznik ili tim sticanjem
postane poreski obveznik i ako produi da obavlja istu privrednu djelatnost pod uslovima
da kupac ima mogunost da dobije istu stopu za odbijanje ulaznog poreza kao prodavac;
-Besplatno davanje poslovnih uzoraka kupcima ili buduim kupcima u obiajnim
koliinama za tu namjenu,pod uslovima da ih ti kupci ili potencijalni kupci ne stave u
prodaju,odnosno da su u obliku koji onemoguavaju njihovu dalju prodaju;
-Davanje poklona male vrijednosti u svrhu unapreenja poslovne djelatnosti poreskog
obveznika,ako se oni daju samo povremeno i ako se ne daju istim licima.

2.1.Poreski obveznik
Lice koje obavlja promet dobara i usluga ili uvozi dobra u okviru obavljanja svoje
djelatnosti kao trajne aktivnosti u cilju ostvarivanja prihoda;
-Drava i njeni organi,entitetski organi,organi Distrihta Brko i lokalne
samouprave,kao i pravna lica osnovana u skladu sa zakonom s ciljem obavljanja
poslova iz djelokruga organa uprave,ne smatraju se obveznicima u smislu ovog
zakona ako obavljaju promet dobara i usluga u okviru djelatnosti i transakcija u koje
ulaze kao organi uprave.

2.2.Poreski dunik
-Poreski obveznik
3

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
-Poreski punomonik koga odredi strano lice koje nema sjedite u BiH,a koje obavlja
promet dobara i usluga u BiH
-Primalac dobara i usluga ako stvarno lice ne odredi poreskog punomonika
-Lice koje u raunu iske PDV,a nije duan da obraunava i plaa PDV

2.3.Nastanak poreske obaveze

Poreska obaveza nastaje u momentu kada se izvri jedna od sledeih radnji,koja god
bude najranija:
-isporuka dobara ili vrenja usluga;
-izdavanje faktura u skladu sa ovim zakonom;
-plaanje ili djelimino plaanje izvreno prije izdavanja fakture;
-nastanak obaveza plaanja carinskog duga kod uvoza dobara,a ako te obaveze
nema,u momentu kada bi nastala obaveza plaanja tog duga;
-za promet dobara i usluga,po isteku poreskog perioda za vrijeme kojeg je izvren
promet
-za svaku izmjenu u poreskoj osnovici prema lanu 20,kada se izda faktura ili drugi
dokument.

2.4.Poreska stopa
-Standardna stopa PDV-a na oporezivi promet dobara i usluga i uvoz dobara u RS
iznosi 17%

2.5.Prethodni porez
-PDV obraunat u prethodnoj fazi prometa odnosno plaen prilikom uvoza koji
obveznik moe da dobije od PDV-a koji duguje
-Uslovi za dobitak prethodnog poreza;
-Prethodni porez se odbija od dugovnog PDV-a u istom poreskom periodu,pod
uslovima i na nain utvren Zakonom.

2.6.Poseban postupak oporezivanja

-Za graevinske radove
4

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
-Male firme
-Poljoprivrednike
-Putnike agencije i turoperatere
-Korienu robu,umjetnika djela,kolekcionarske predmete i antikvitete.

2.7.Poreski period,podnoenje poreske prijave,obraun i plaanje

PDV-a
-Poreski period je kalendarski mjesec
-Podnoenje poreske prijave se vri u roku od 10 dana po isteku poreskog perioda na
propisanom obrascu,a podnosi se bez obzira na to da li obveznik ima obavezu
plaanja PDV-a
-Plaanje PDV-a se vri u roku od 10 dana po isteku poreskog perioda
-Povrat poreza 60 dana
Obveznik ija je osnovna djelatnost izvoza dobra i koji u uzastopnim prijavama za
PDV iskazuje iznos ulaznog poreza koji je vei od iznosa njegove izlezne poreske
obaveze,ima pravo na povrat u roku od 30 dana od podnoenja prijave za PDV.
Fizika lica koja nemaju stalnu adresu prebivalita u RS imaju pravo povrata PDV-a
na robu koju kupe u RS i iznesu je van granica RS,osim na mineralna ulja,alkohol i
alkoholna pia i preraevine od duvana.
Uvoenje PDV-a znai uklanjanje kumulativnih uinaka dosadanjeg oporezivanja
prometa dobara i usluga.Kako bi se PDV uspjeno implementisao u okviru UIO
sektor za poreze formirao je vie radnih grupa zaduenih za provoenje odreenih
pod-projekata u okviru PDV projekta i to:
1.Pod-projekat pravni okvir
2.Pod-projekat obuka i obrazovanje
3.Pod-projekat registracija
4.pod-projekat obrada prijava
5.Pod-projekat uplate
6.Pod-projekat povrati
7.Pod-projekat prinudna naplata
8.Pod-projekat komunikacija
Rezultat rada ovih grupa je izrada sledeih propisa:
-Zakon o postupku prisile naplate indirektnih poreza u BiH
-Zakon o postupku indirektnog oporezivanja
-Zakon o UIO(UPRAVI ZA INDIREKTNO OPOREZIVANJE)
-Pravilnik o poreskoj kontroli
-Pravilnik o registraciji za PDV
-Pravilnika o primjeni zakona o porezu na dodatnu vrijednost
-Pravilnika o provoenju Zakona o postupku prinudne naplate indirektnih poreza u
BiH
5

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
Paralelno sa izradom popisa UIO je radila na popunjavanju kadrova i njihovom
osposobljavanju za rad u novom sistemu oporezivanja.
U okviru pod-projekta za obuku i obrazovanje provedena je opta obuka za
novoprimljene radnike,na kojoj su upoznati uopte o UIO,njenoj strukturi,radnim
mjestima,o implamentaciji Projekta za razvoj PDV-a.1Izvrena je obuka instruktora o
tehnikama i vjetinama obraunavanja.Zadatak ove grupe instruktora u narednom
periodu je interna i eksterna prezentacija sistema PDV-a u RS,po fazama
realizacije.Prezentacije se odravaju po regijama.Uspjenost primjene poreza na
dodatnu vrijednost bitno zavisi od informisanosti poreskih obveznika,odnosno
zaposlenih u nadlenim dravnim organima.
Komunikacija je od centralnog znaaja za svaki proces promjena.Kada je rije o
velikim promjenama poput uvoenja PDV-a u BiH,potreba za jasnom porukom o
razlozima,prednostima i efektima tih promjena je vitalna.
Sveobuhvatni cilj strategije komunikacije je da osigura da su sve ciljne grupe
obavjetene o novom zakonu,podzakonskim aktima i prateim procedurama,to e im
omoguiti ispunjavanje njihovih obaveza i upoznati sa njihovim pravima.
Plan komunikacije je podijeljen u pet glavnih poglavlja,etir faze i tri polja
aktivnosti.Nain i plan komunikacije prilagoen je odreenoj interesnoj
grupi.Interesne grupe imaju razliite potrebe za informacijama,te su u tom dijelu
strategija komunikacije odnosi na:
-poreske slubenike
-poreske obveznike
-stanovnitvo
-vanjske partnere
-tampu i sredstva informisanja

1.Mirko Pulji,PDV u BiH,prednosti i mane,Sarajevo 2006.godine str.87

3.OEKIVANI EFEKTI OD UVOENJA PDV-a

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
3.1.Efikasnija naplata
Osnovna prednost koja doprinosi efikasnosti PDV-a u odnosu na porez na promet
proizvoda i usluga je u tome to se PDV stimulie meusobnu kontrolu izmeu
poreskih obveznika.
Uvoenje PDV-a za svakog obveznika postaje bitno da li su njegovi dobavljai i sami
registrovani kao PDV obveznici,kao i da li su rauni koje on od tih dobavljaa dobija
ispravni.Na ovaj nain drava prebacuje znaajan dio tereta kontrole na same poreske
obveznike,odnosno ulogu poreskih inspektorapreuzimajusami poreski obveznici.
Nedostatak poreza na promet robe i usluga je u tome to se naplata poreza vri u
jednoj transakciji(u posljednjoj transakciji prema krajnjem potroau osim za akcizne
proizvode)i time nudi veliki podsticaj nelojalnim poreskim obveznicima da prodajom
robe i usluga na crnom tritu utaje itav iznos pripadajueg poreza.Efikasnost PDV-a
se ogleda i u njegovoj sveobuhvatnosti(iroks poreska osnovica).

3.2.Stimulacija investicija
Moe se oekivati da uvoenje PDV-a na nivou investicija u BiH ima stimulativan
uticaj.Posmatrano u cjelini,poresko oslobaanje investicija u sistemu PDV-a je
potpunije nego to je sluaj kod poreza na promet proizvoda i usluga kako to se tie
obuhvatnosti investicija osloboenih od poreza,tako i to se tie efekta kaskadnog
prenosa poreza.Kaskadni efekat podrazumijeva prenos poreza na promet kroz cijelu
iduu fazu prometa.Npr.nabavka odreene maine moe biti osloboena od poreza na
promet ali je u cijenu te maine ukljuen porez na promet plaen od strane dobavljaa
za nabavku materijala neophodne za izradu te maine.U tom smislu,porez na promet
poskupljuje investiciona ulaganja dok sistem PDV-a prua mogunost povratka
kompletnog PDV-a iz investicionog ulaganja.

3.3.Stimulacija izvoza
PDV djeluje stimulativno i na izvoz.Nakon uvoenja PDV prizvodi iz RS postali su
konkurentniji na svjetskom tritu.Ovakav uticaj proizilazi iz poboljanja cjenovne
konkurentnosti izvoznih proizvoda u sistemu PDV-a.Zakon o PDV-u predbia

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
oporezivanje nultom stopom,tj.na izvoz se ne plaa PDV dok u isto vrijeme izvoznik
zadrava pravo povrata kompletnog ulaznog PDV-a.Na taj nain se izvozni proizvod
u potpunosti oslobaa poreza(za razliku od poreza na promet koji se kroz nabavne
cijene sirovina i usluga kaskadnim efektom ugrauje u cijenu izvoznog prizvoda).

3.4.Destimulacija uvoza
Zbog injenice da se PDV mora platiti najlasnije za 10 dana od uvoza roba,uvoznici
e morati angaovati obrtna sredstva.To e u velikoj mjeri destimulisati uvoz.Moe se
oekivati da stimulacija izvoza i destimulacija uvoza dovede do poveanja
pokrivenosti uvoza izvozom u veem obimu nego to je to do sada bilo.

3.5.Stanje fer trine konkurencije

PDV e doprinijeti jaanju fer trine konkurencije zbog efikasnog mehanizma
naplate prihoda i injenice da prua manji podsticaj za utaju poreza.2U starom sistemu
poreza na promet postoje znaajni iznosi sistematski utajenog poreza,to je dovelo do
razvoja nelojalne konkurencije.Uesnik na tritu koji sistematski izbjegava plaanje
poreza je cjenovno konkurentniji.Na ovaj nain objektivno najefikasniji uesnik na
tritu esto nije i najkonkurentniji i sam biva prinuen na utaju poreza u cilju
opstanka u trinoj utakmici.Uklanjanjem sistematskih nedostataka trina utakmica
se vraa na ekonomske principe.

2.Slubeni glasnik Vlade Republike Srpske str.12.

4.OSNOVNI STUBOVI PDV-a

4.1.Faktura-prvi nosivi stub PDV-a

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
Za svaki mjesec PDV e se obraunati i plaati na razliku iskazanog PDV-a u
izlaznim i ulaznim fakturama.Izdavanje faktura za sva isporuena dobra i obavljene
usluge sa iskazanim porezom na dodatnu vrijednost na istim je kljuni elemenat
funkcionisanja PDV-a poev od obrauna i uplate poreza,efikasne kontrole do
blagovremenog povrata.3Osnovna karakteristika faktura koja e se ispostaviti u
sistemu PDV-a jesu obavezni podaci koji su posebno propisani i iste e morati da
sadri svaka faktura(raun).Znaaj fakture naroito e doi do izraaja kada sami
poreski obveznici PDV-a budu pokazali interes za vrenje stalne kontrole ispravnosti
faktura koje su primili od dobavljaa,s obzirom na to da e iskljuivo na temelju
tanosti izdatih rauna(faktura),njihovog plaanja i pravilno iskazanog PDV-a moi
da ostvare pravo na odbitak ulaznog poreza.Naime,Zakonom o PDV propisana je
obaveza obostrane kontrole izmeu uesnika u prometu,prema kojoj e se
podrazumijevati da je poreski obveznik-isporuilac dobara i usluga ispunio svoju
obavezu u pogledu ispostavljanja PDV fakture tek kada mu njegov kupac bude
ispostavio potvrdu o plaanju,koja e sadrati iste podatke kao to su oni(podaci)na
fakturi,te obezbijediti da je kupac dobara ili usluga koji je primio fakturu i podnio
dokaz o plaanju poreza na dodatnu vrijednost provjerio legitimitet dobavljaa u
smislu da li on ima status poreskog obveznika u sistemu PDV-a odnosno da je
registrovan kao obveznik PDV-a.Kupac i prodavac imaju razlog za ovu meusobnu
kontrolu,kako bi se sprijeilo da se potvrda o plaanju izda nekom ko nema status
poreskog obveznika u sistemu PDV-a odnosno da bi se preduprijedile mogue
pekulacije da se faktura izdata od nekog ko nije poreski obveznik uzima u obzir
prilikom iskazivanja ulaznog poreza.

4.2.Odbitak ulaznog poreza

Kako se porez na dodatnu vrijednost naplauje u svim fazama prometa,te da se
obveznicima PDV-a naplauje PDV na sve isporuke dobara i usluga od svih kupaca i
od drugih poreskih obveznika PDV,proizilazi da je finansijska obaveza svakog
obveznika PDV za nabavljena dobra i usluge od dobavljaa drugog obveznika PDV
ukljuuje poveani iznos obaveze poreza na dodanu vrijednost.Meutim,iako se plaa
dobavljau,taj dio obaveze nije dio troka nabavke dobara i usluga ve je iznos
potraivanja,za povrat ulaznog poreza od budeta.Sa finansijskog aspekta za
poreskog obveznika je znaajno da uplatu PDV-a za svaki mjesec mora izvriti

3.Komentar o uvoenju PDV-a,Savez raunovoa i revizora RS Banja Luka 2005.godine,str.34

najkasnije u roku od 10 dana od isteka obraunskog perioda,a da im UIO povrat

poreza vri u roku najmanje 60 dana,a taj rok se moe produiti i na 90 dana.U
postupku obrauna plaanja PDV-a bitni su:
1.Mjeseni izlazni porez(po svim izlaznim fakturama iz KUF-a)
2.Mjeseni ulazni porez(po svim fakturama iz KUF-a)
3.Mjesena obaveza za PDV(1-2)
9

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka

5.ZAKLJUAK

10

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
PDV-om se zamjenjuje dosadanji porez na promet proizvoda i usluga kao
jednofrazni porez na promet koji se realizovao uglavnom u zadnjoj prometnoj fazi.To
je vrlo vana promjena u poreskom sistemu zemlje koja implicira dva znaajna
efekta:
1.Obraun i naplatu poreza u svim fazama proizvodno i usluno-prometnog procesa
2.Organizovanje poreske administracije kao jedinstvene funkcije na nivou BiH
Njegovo uvoenje bitno e uticati na finansijsku poziciju korisnika poreskih prihoda,s
jedne i poreskih obveznika druge strane.
Naime porez na dodatnu vrijednost je izdaniji poreski oblik od poreza na promet to
znai da e institucije drave po osnovu njega bre i jednostavnije ostvariti poreske
prihode.PDV e podsticati izvoz a destimulisati uvoz.

6.LITERATURA
1.Komentar o uvoenju PDV-a,Savez raunovoa i revizora RS Banja Luka
2005.godine

11

Univerzitet za poslovne studije

Banja Luka
2.dr.Mirko Pulji,PDV u BiH,prednosti i mane,Sarajevo 2006.godine
3.Slubeni glasnik Vlade Republike Srpske
4.www.grad Istono Sarajevo.ba

12