BR EKONOM TETKSNN

TRAFLARI

nsz
Ekonomi tetikisi olarak bizlerin amac kresel imparatorluk kurmaktr. Bizler, dier
lkeleri irketlerimizin, hkmetimizin, bankalarmzn, ksacas benim irketokrasi
diye adlandrdm kurumsal yapnn klesi haline getirmek iin uluslararas finans
kurulularn kullanan elit bir grubuz. Mafyann yapt iyilikler gibi Ekonomi Tetikileri
de grnte baz iyilikler yapar. rnein elektrik santralleri, otoyollar, limanlar,
havaalanlar, teknoparklar gibi altyap hizmetleri iin bor temin ederler. Bu borlarn
n koulu, btn bu projelerin Amerikan inaat ve mhendislik firmalar tarafndan
gerekletirilmesidir. Aslnda parann ou Amerikay hi terk etmez; yalnzca
Washingtondaki bankalardan New York, Houston veya San Franciscodaki
mhendislik firmalarna transfer edilir.
Para hi vakit geirmeden irketokrasi yesi irketlere (kreditrlere) dnd halde
borlu lkenin anapara art faizin tamamn demesini isteriz. Eer Ekonomi Tetikisi
ok baarl ise bor tutar o kadar byk olur ki birka yl sonra borlu lke
demeleri aksatr. Bu olduunda biz de mafya gibi diyetini isteriz. Birlemi
Milletlerde Amerikann istei dorultusunda oy verme, askeri s kurma veya petrol
gibi deerli kaynaklara el koyma eklinde olabilir bu diyet. Buna ramen borlunun
borcu devam eder. Bylece kresel imparatorluumuza bir lke daha eklenmi olur.
2004 itibariyle 3. Dnya lkelerinin bor toplam 2.5 trilyon dolara, yllk faiz
demeleri de 3.75 milyar dolara ykselmitir. Bu tutar, tm 3.Dnya lkelerinin salk
ve eitim harcamalar toplamndan fazla, aldklar d yardmn da 20 katdr. Yine bu
lkelerde nfusun en st yzde biri, lkelerinin mali kaynaklarnn ve
gayrmenkullerinin %70 ila %90na sahiptir. Bu ada imparatorluun sinsilii,
Romal askerleri, spanyol fatihlerini (konkistador), 18-19 uncu yy Avrupal
smrgecilerini fersah fersah geride brakr. Biz Ekonomi Tetikileri kurnazzdr. Bizler
tarihten ders aldk. Kl tamayz, zrh-niforma giymeyiz. Ekuador, Nijerya,
Endonezya gibi lkelerde yerli retmenler veya esnaf gibi giyiniriz. Washington ve
Pariste brokratlara ve bankerlere benzeriz. Proje mahallerini gezer, yoksul kyleri
dolarz. Yerel basnda ne kadar hayrl iler yaptmzdan sz ederiz. Yasad bir
eye tevessl ettiimiz pek nadirdir. Zira sistem aldatmacaya dayansa da tanm
olarak yasaldr.
Ancaaak.. Eer biz baarsz olursak, devreye akallar (stihbarat NSA ve CIAelemanlar) girer. akallar hazr ve nazr bekler. Ortaya ktklarnda devlet bakanlar
devrilir veya feci kazalarda lrler. Eer Afganistan ve Irakta olduu gibi, bir
ekilde akallar da beceremezlerse gen Amerikallar lmeye ve ldrmeye gnderilir.
Bu imparatorluun yaratlmasna ben de katkda bulundum ve sululuk duygusu
altnda eziliyorum. New Hampshire tarasndan bir ocuk nasl oldu da bu pis ilere
bulat?

http://www.ozetkitap.com

BR TETK DOUYOR
Her ey ok masumca balad.
1945te orta halli, retmen bir ailenin tek ocuu olarak dodum. Babam dnyann
her yanndan gelmi zengin ocuklarnn okuduu Tilton okulunda retmenlik
yaptndan ben de 14 yanda Tiltonda burslu okumaya hak kazandm. Orda zengin
ocuklarna nispet iftiharla getim, iki okul takmnn kaptanln yaptm ve okul
gazetesini kardm. Lise bitince Middlebury niversitesinde burslu okumaya baladm.
Oras da Tilton gibi zengin ocuklarnn okuluydu. Orda hayatm etkileyen 2 kiiyle
tantm. Birisi gen ve gzel Ann, dieri de ranl bir generalin olu olan Ferhatt.
Ferhat beni ikiye, gece hayatna, ailemi dlamaya yneltti. Ders almay braktm.
Bursum kesildi. Ben de bir sene gazetecilik yaptktan sonra Boston niversitesi,
letme Fakltesine kaydoldum. 1967de, son snftayken Ann ile evlendim.
Annin babas Deniz kuvvetlerinde st kademede grevli, ok baarl bir mhendisti.
En yakn arkada, Annin Frank Amca dedii kii, lkenin en geni casusluk rgt
NSA (Ulusal Gvenlik Ajans) nn tepe yneticilerinden biriydi. Onun tevikiyle NSAda
i grmesine gittim. Birka hafta sonra NSAdan kabul edildiime dair haber geldi.
Sonradan rendiime gre, Ferhatn babasnn randa ABD istihbaratnda almas
bu kabulde etkili olmu.
NSAnn i teklifini kabul etmeden nce Bar gnlllerinin bir seminerine katlmam,
yine hayatmn ynn deitirdi. nerilen yerlerden biri, yerli halkn btn
zelliklerini koruduu
Amazon Yamur Ormanlaryd. Frank Amcaya akl
dantmda, bu grevi kabul etmemi sylemesi beni artt. Oralar petrol yata.
Yerlileri anlayan iyi ajanlara ihtiyacmz olacak diyerek spanyolca ve yerel leheleri
renmemi tevik etti. Bylece Ann ve ben Ekuadorda bar gnlllerine katldk.
Yerliler gibi yaamaya balayp onlarla akraba gibi olduk.
Kymze bir gn MAIN irketinin Genel Mdr yardmcs Einar Greve geldi. MAIN,
Dnya Bankasnn Ekuadora ve komu lkelere hidroelektrik santralleri ve dier alt
yap projeleri iin milyarlarca dolar bor vermesi doru olur mu diye aratrmalar
yrten uluslararas bir danmanlk irketiydi.
Einarla Ekuadorda birka gn geirdikten sonra mektuplamaya baladk. Benden
Ekuadorun ekonomik durumu ve gelecei hakknda raporlar istedi. Bir yl iinde
kendisine 15 rapor gnderdim.
Bar gnlls olarak grevim sona erince Einar bana MAINde i teklif etti. Einarn
dediine gre MAINin esas ii mhendislikti. Fakat en nemli mterisi olan Dnya
Bankasnn hazrlad mhendislik projelerinin boyutunu ve fizibilitesini saptamak
zere ekonomistlere ihtiyalar vard. Ekuador, Endonezya, ran, Msr gibi gvenilir
istatistikleri bulunmayan yerlerde kiisel gzlem ve deerlendirme gerekiyordu.
Bylece 1971de 26 yanda MAINde ekonomist olarak greve baladm. Oysa gerek
grevimin tamamen James Bonda benzediini ksa srede fark edecektim.

http://www.ozetkitap.com

GRDN M IKAMAZSIN
Arthur D.Little, Stone & Webster, Brown & Root, Halliburton ve Bechtel gibi
mhendislik firmalarn herkesin tanmasna ramen MAIN kamuoyunda pek
bilinmiyordu. Profesyonel kadromuzun ou mhendis olduu halde i makinalarmz
olmad gibi, bir baraka dahi ina etmemitik. nceleri ne yaptmz anlamakta bile
zorluk ekiyordum. Tek bildiim, Java adasnn enerji master plann hazrlamak zere
11 kiilik bir heyetle Endonezyaya gideceimdi. Endonezya ve Javann ekonometrik
modellerini karmam gerekecei ve bu konuyu hi bilmediim iin kurslara yazldm.
Bu srete, istatistiklerin amaca gre maniple edilebileceini kefettim.
MAIN, beni eitmesi iin Claudine adnda gzel bir bayan grevlendirdi. Claudine
bana, hi kimsenin iim hakknda bilgi vermediini, zira bunu yapmaya bir tek
kendisinin yetkili olduunu syleyerek, grevinin beni ekonomi tetikisi olarak
yetitirmek olduunu ilave etti. Ne yaptm karm dahil hi kimsenin bilmemesi
gerektiini belirttikten sonra, iimin iki ana amac olduunu aklad. ncelikle,
hazrlayacam raporlarla MAIN ve dier Amerikan irketlerinin (Bechtel, Halliburton,
Stone&Webster gibi) devasa mhendislik ve inaat projeleri iin uluslararas
finansman kurulularnn verecei kredilere dayanak salayacaktm. Verilen bor,
projeleri gerekletiren Amerikan irketlerine geri dndkten sonra ikinci grevim,
muazzam bor altna giren bu lkeleri iflas ettirmekti. Bylece sz konusu lkeler
askeri s, BMlerde lehimize oy, petrol ve dier doal ham maddeleri kullanm gibi
ihtiyalarmz iin kolay hedef olabilecekti. im, bir lkeye milyarlarca dolar yatrm
yaplmasnn etkilerini tahmin etmek olacakt. Gelecek 20-25 ylda ekonomik
bymenin ne kadar olacan ve eitli projelerin etkilerini aratran almalar
yapacaktm. Projelerin her birinden beklenen ancak aka sylenmeyen zellikler,
mteahhit firmalar iin ok karl olmas, lkedeki bir avu varlkl ve etkili aileyi mutlu
etmesi, uzun dnemde lkeyi mali ve siyasi bamllk altna sokmas idi. Bor yk ne
kadar byk olursa o kadar iyi olacakt. Bu yk lkenin en yoksul vatandalarn
sonraki on yllar boyunca salk, eitim gibi temel ihtiyalardan yoksun brakacakm,
ne gam.
Byk alt yap Projeleri GSMH artna nemli katkda bulunur ancak GSMH mutlak
deer olarak aldatcdr. Bir tek kii, rnein bir enerji irketi sahibi bile yararlanacak
ekilde GSMH artabilir, halkn ounluu bor yk altnda ezilse bile. Zengin daha da
zenginleirken fakir daha da fakirleebilir. Buna ramen istatistiki adan byme
gereklemi grnr.
Dier ABD vatandalar gibi MAIN alanlarnn ou enerji santralleri,
otoyollar,limanlar ina etmekle lkelere iyilik ettiimize inanyordu. Okullarmz ve
basnmz btn yaptklarmz iyi niyetle yaptmz retmiti. Yllarca hep u ifadeyi
duydum: Amerikan bayran yakyorlar, eliliimizin nnde gsteri yapyorlar,
neden lanet olas lkelerini terk edip onlar yoksulluk iinde yuvarlanmaya
brakmyoruz?

http://www.ozetkitap.com

Bunu syleyenler de genelde eitimli insanlar. Oysa dnya apnda elilik

bulundurmamzn amac kendi karlarmza hizmettir ki bunun da 20.yyn ikinci
yarsndaki anlam, Amerika Cumhuriyetini Global mparatorlua dntrmek
demektir. 18.yy smrgecileri de, kendi topraklarn savunan kzlderililerin eytann
hizmetkar olduklarna inanyorlard.
Bir gn Claudinee birlikte Javaya gideceimiz kiilerin de benimle ayn ii mi
yapacaklarn sordum.
Hayr, onlar mhendis dedi. Onlar elektrik santrali, datm hatlar, limanlar ve
yollarn planlarn yaparlar. Sen ise onlarn tasarlayaca sistemlerin ve dolaysyla
verilecek kredinin boyutlarn hesaplayacaksn. Anahtar kii sensin
Bir baka gn Claudine u bilgiyi verdi. Bizler kk, zel bir kulbz. Dnya
lkelerinin milyarlarn dolandrmak iin iyi, ok iyi para alrz. inin nemli bir
blm, dnya liderlerini Amerikann ticari karlarn kollayan geni bir ebekenin bir
paras olmaya ikna etmek olacak. Sonuta bu liderler yle bir bor batana
saplanrlar ki Amerikann sadk kleleri olurlar. Bylece siyasi, ekonomik ve askeri
gereksinimlerimizi istediimiz zaman istediimiz ekilde karlarlar. Buna karlk kendi
halklarna teknoparklar, santraller, havaalanlar getirdikleri iin siyasi konumlar
glenir. Bu arada Amerikan mhendislik ve mteahhitlik firmalar da iyice
zenginleir.
Tarih boyunca imparatorluklar askeri gle veya g tehdidi ile kuruluyordu. Fakat
II.dnya savann sona ermesi, Sovyetler Birliinin douu ve nkleer sava korkusu
yznden askeri harekat gze alnamayacak kadar riskli hale geldi.
1951 dnm noktas oldu. O tarihte ran, doal kaynaklarn ve halkn istismar ettii
iin British Petroleuma (bugnk BP) cephe almt. rann ok sevilen, demokratik
biimde seilmi babakan (Time dergisi onu 1951de yln adam semiti)
Muhammet Musaddk rann tm petrol varlklarn milliletirdi. Buna fkelenen
ngiltere, Amerikadan yardm istedi. Fakat her iki lke de, askeri bir mdahalenin
Sovyetler Birliinin tepkisini ekeceinden korkuyordu.
O yzden Amerika, Deniz Kuvvetlerini gndermektense CIA ajan Kermit Roosevelti
(Theodoreun torunu) gnderdi. Kermit para veya tehditle yanda toplad. Onlarla
sokak isyanlar ve iddet gsterileri dzenledi. yle ki Musaddk istenmeyen adam
gibi grnd. Sonunda Musaddk indirildi ve yaamnn geri kalann ev hapsinde
geirdi. Amerikan yanls Rza ah mutlak diktatr haline geldi. Kermit Roosevelt yeni
bir meslek balatmt ve imdi ben onun saflarna giriyordum.
Rooseveltin oyunu Ortadounun tarihini deitirmek yannda imparatorluk kurmann
en eski yntemlerini de demode klmt. Kore ve Vietnam yenilgileri de buna katkda
bulundu. Sonuta anlald ki Amerika kresel imparatorluk hayalini gerekletirmek
istiyorsa her yerde Rooseveltin ran ynetimini uygulayacaktr. Nkleer savaa
girmeden Sovyetler Birliini yenmenin tek yolu buydu.

http://www.ozetkitap.com

Ancak bir sorun vard: Kermit Roosevelt bir CIA ajanyd. Yakalansayd sonular tatsz
olacakt. lk kez yabanc bir hkmeti Amerika alaa ediyordu ve gerisi de gelecekti.
Fakat bu operasyonlarn dorudan Washingtonu iaret etmemesi gerekiyordu.
Ne mutlu ki 1960larda bir baka devrim daha gerekleti. Uluslararas irketler ile
Dnya Bankas ve IMF gibi ok uluslu kurulular g kazand. Dnya Bankas ve
IMFyi Amerika ile Avrupadaki emperyalist kardelerimiz finanse ediyordu.
Hkmetler, irketler ve uluslararas kurulular arasnda simbiyotik bir iliki
domutu.
Ben ie baladmda sorun oktan zlmt. Amerikan istihbarat tekilatlar (NSA
dahil) potansiyel Ekonomi Tetikiklerini tehis edecek ve bunlar irketler tarafndan
istihdam edilecek, hkmetten bir kuru para almayacaklard. Bylece, kirli ileri
ortaya karsa hkmet deil, hrsl irketler sulanacakt. stelik marka, serbest
ticaret, bilgi hrriyeti gibi yasal klflarla bu irket ve kurulular meclis
aratrmalarndan ve kamuoyu basksndan korunacaklard.
ENDONEZYA: BR EKONOM TETKSNE DERSLER
lk grevim Endonezyada olacakt. Endonezya yzyllarca eitli lkelerin egemenlik
savalarna sahne olmu, nihayet 1949 da Sukarnonun liderliinde Hollandadan
bamszln kazanmt. Fakat 17500 adadan ve saysz dil, kltr, rktan oluan
lkede birlii salamak kolay olmamt. Kanl i savalar takiben general Suharto
1968 de bir darbeyle bakan oldu.
Amerika Vietnamdaki baarszlnn domino etkisi yapmasndan ve komnizmin
dier lkelere yaylmasndan korkuyordu. Anahtar lke Endonezya idi. MAINin
elektrifikasyon projesi, Amerikann Gneydou Asyadaki egemenliini garantileme
master plannn bir parasyd. Amerikan d politikas Suhartonun ran ah gibi
davranaca savna dayanyordu. Endonezyada elde edecek kazanmlarn tm slam
dnyasnda, bilhassa patlamaya hazr bekleyen Ortadouda yanklar olacakt. Bu da
yetmezmi gibi Endonezyada petrol vard. Rezervlerin miktarn kimse bilmiyordu
fakat parlak grnyordu.
Endonezyaya varnca, iki kiilik heyetimizin bakan yle dedi: Evet, burada
bulunmamzn sebebi, dnyann en youn nfusuna sahip adas Javann
elektrifikasyon master plann hazrlamak. Fakat bu buzdann grnen ksm. Esas
amacmz, Endonezyay komnizmin kskalarndan kurtarmak ve kuzey komular
Vietnam, Kamboya, Laosun izinden gitmesini nlemek. Entegre bir elektrik
sisteminin kurulmas, kapitalizm ve demokrasinin hakimiyetini garantileyecektir.
Master plan hazrlarken, Endonezyadaki petrole ihtiyacmz olduunu dikkate alp,
limanlarn, boru hatlarnn, inaat irketlerinin bolca elektrik almasn salayn. Eksik
ynde hata yapmaktansa, fazla ynde hata yapmamz daha iyidir.
Master Plan tamamlandktan sonra plan dahilindeki blgeleri gezmeye ktm.
Tercmanm beni Bandungda bir kukla (karagz) gsterisine gtrd. Dalang denen

http://www.ozetkitap.com

kuklac 100n stndeki kuklay farkl seslerle seslendiriyordu. mr boyu

unutamayacam gsteride kuklalardan biri Richard Nixondu.
Nixon klkl kuklann arkasnda Orta Dou ve Uzak Dou haritas vard. lkeler,
haritadaki kendi yerlerinde engellerde aslyd. Yerde de, stnde $ iaretleri bulunan
bir kova vard. Nixon haritaya yaklat, Vietnam engelinden karp azna soktu.
Ayy, ac, ok kt, bundan istemiyoruz deyip kovaya att. Yzn tekrar haritaya
dnd. Sonraki lke seimleri beni aknlk iinde brakt: Zira Gney Dou Asyann
domino lkelerini deil, hep Orta Dou lkelerini seiyordu: Filistin, Kuveyt, Suudi
Arabistan, Irak, Suriye ve ran, arkadan Pakistan ve Afganistan. Her seferinde Nixon
lkeyi kovaya atmadan nce slamiyete kfrler ediyordu: Mslman kpekler,
Muhammedin canavarlar, Mslman eytanlar gibi. En sonunda da haritadaki
engelinden Endonezyay kaldrarak Bunu da Dnya Bankasna verelim. Bakalm bize
bundan nasl para kazandrabilir dedi.
Gsteriden ktktan sonra tercmanmla aramda u konuma geti.
Dalang, Nixona Vietnam dnda niye yalnzca Mslman lkeleri kovasna attrd ?
nk plan byle. Vietnam ilk admdan baka bir ey deildi. Tpk Naziler iin
Hollandann olduu gibi. Gerek hedef Mslman dnyas.
Amerikann anti-islam olduuna inanamam
yle mi? Ne zamandan beri? Kendi tarihilerinizden birini, Arnold Toynbee adl
ngilizi oku da gr. Ta ellilerde, gerek savan komnistlerle kapitalistler arasnda
deil , Hristiyanlarla Mslmanlar arasnda olacan sylemiti. Civilization on Trial
ve The World and The West adl kitaplarna bir bak
yi de Mslmanlar ile Hristiyanlar arasnda niye dmanlk olsun ki?
nk Bat, zellikle de lideri Amerika, dnyay hakimiyeti altna almak, tarihin en
byk imparatorluunu kurmak istiyor. Neredeyse baaracak. u anda nndeki tek
engel Sovyetler Birlii. Fakat Sovyetleri kalc bir engel olarak grmyor. Dinleri yok,
inanlar yok, ideolojilerinin ii bo. Tarih boyunca iman her eyin nnde gelmitir.
Biz Mslmanlarda da iman var, hatta sizden fazla. O yzden bekliyoruz ve
gleniyoruz. Sonra bir ylan gibi saldracaz.
Ne korkun! Bunu deitirmek iin ne yapabiliriz?
Bu kadar agzl olmaktan vazgein. Ve de bencil. Byk evlerinizden, ssl
maazalarnzdan baka gerekler de var dnyada. nsanlar alktan lrken siz
arabalarnzn benzinini dnyorsunuz. Bizimki gibi lkeler yoksulluk iinde
boulurken imdat lklarmz duymuyorsunuz. Size bunlar sylemeye alanlara
kulaklarnz tkyorsunuz. Onlar sizin iin ya radikal ya komnist . Bu tutumunuzu
brakmazsanz sonunuz hi iyi olmayacak.

http://www.ozetkitap.com

Karagz oynatc Dalanga birka gn sonra yolda kimlii bilinmeyen biri arpt ve
ld. Gen Endonezyallarla yaptm konumalar gzlerimin almasn salad. Bencil
bir d politikann gelecek kuaklara yaramayacan fark ettim. Gnlme unlar
yazdm.
Yoksul lkelere d yardm klf altnda verdiimiz borlar bugnn ocuklarnn ve
onlarn torunlarnn rehine olmasna yol ayor. irketlerimizin, onlarn kaynaklarn
talan etmesine izin vermek ve bize olan borlarn deyebilmek iin eitim, salk gibi
hizmetlerden feragat etmek zorunda kalacaklar. Amerika Vietnam gibi smrge
savalarnda harcad btn paray dnyadan al kaldrmaya, eitim ve temel
salk hizmetlerine herkesin ulaabilmesine, ormanlarn , sulak alanlarn korunmasna
harcasayd dnya nasl bir dnya olurdu acaba?
PANAMA
Panama havaalanna 1972nin bir Nisan akam ayak bastm. Yol boyunca grdm
bilboardlar bakan Omar Torrijosun resimleri sslyordu.
MAINin devasa Kalknma Master Plannn son grmelerini yapmakla
grevlendirilmitim. Plan, bu iki milyonluk minicik fakat son derece stratejik lkeye
enerji, ulam ve tarm sektrlerinde Dnya Bankas, Amerikan Kalknma Bankas ve
USAIDin milyarlarca dolar yatrm yapmasna zemin hazrlayacakt.
Panama vaktiyle, Columbiann bir parasyken, Svey kanaln aan Fransz
mhendis Ferdinand de Lesseps burada da kanal ama giriiminde bulunmutu.
De Lesseps baarl olamad fakat Theodore Rooseveltin Panamaya gz dikmesine
yol at. 1903de Amerika bir sava gemisi gndererek ksta igal etti ve Panamay
bamsz devlet olarak ilan etti. Kukla bir hkmet kurarak ilk kanal anlamasn
imzalad. Anlama, yapm planlanan kanaln iki yakasnn Amerikan blgesi olmasn
ngryor, Amerikan mdahalesini meru klyor ve bu szde bamsz lkenin tam
kontroln veriyordu.
Yarm yzyl boyunca Panama, Washingtonla gl balar iinde bulunan varlkl
ailelerce ynetildi. Bunlar, Amerikan karlarn korumay grev edinmi sac
diktatrlerdi. Halkn korkun yoksulluk iinde, byk plantasyon ve irketlerin klesi
halinde yaamas umurlarnda deildi. Son diktatr Arias Omar Torrijos bir darbeyle
indirip devlet bakan oldu.
Torrijos dneminde Panama, tarihinde ilk kez Washington veya baka bir yerin
kuklas olmad. Moskova veya Beijingin tahriklerine kaplmad. Torrijos sosyal reforma
ve yoksullara yardma inanyordu fakat komnizme de karyd.
Panama kanaln ve evresini tamamen Amerikaya ait olmaktan kurtarp Panama
devletine iadesi iin Torrijos bakan Jimmy Carter ile mzakerelere balad. Carter
mantkl ve duyarl bir insand fakat Washingtondaki muhafazakarlar ve dinciler
yaygaray kopard. Nasl olur da bu milli savunma kalemizi, Amerikan dehasnn

http://www.ozetkitap.com

semboln, Amerikann ticari karlarnn dm noktasn elden karmaya

kalkardk?
Bakan Carter btn itirazlara kulak tkayarak 1977de Kanal ve Kanal Blgesini
Panamaya devreden anlamay imzalad. Uzun ve eziyetli bir ikna srecinden sonra
Kongrenin anlamay onaylamasn salad. Bunun zerine muhafazakarlar intikam
almay ahdetti.
Bakan Carterdan sonra gelen Reagan hkmeti kanal geri almak iin epeyce ura
verdi. Fakat Torrijos kar koydu. Bunun zerine 31 Temmuz 1981de bir uak
kazasnda hayatn kaybetti. Bir kez daha Latin Amerika basn CIA suikast
balklar att. 52 yandaki Torrijosun lm CIAnin suikastlar dizinine bir yenisini
eklemiti.
Torrijos yaasayd, Orta ve Gney Amerika lkelerinde gittike artan iddeti
nlemenin aresini bulacakt. Petrol irketlerinin Amazon havzasn mahvetmesine izin
vermeyecek, Washingtonun terrist ve uyuturucu sava dedii, ama aslnda aresiz
insanlarn evlerini ve ailelerini koruma giriimlerini hafifletecek zmler retecekti.
En nemlisi, Gney Amerikada, Afrikada ve Asyadaki liderlere rnek olacakt. Tabi ki
CIA, NSA VE ETler buna izin vermeyecekti.
Torrijosun halefi Manuel Noriega balangta selefinin izinden gidiyor izlenimi verdi
fakat Torrijos adalet ve eitlik timsali iken, Noriega ksa srede yolsuzluk ve kanunsuz
ilere bulat. Dahas Amerikann tropik sava eitim ss School of Americas n
sre uzatmna izin vermedi. Bunun zerine 20.12.1989da Amerika Panamaya,
II.Dnya Savandan bu yana bir lkeye yaplan en byk hava saldrsn dzenledi.
Bu, sivil halka yaplan haksz bir saldryd. Oysa Panama ve Panamallar ne Amerika
ne de baka bir lke iin tehdit tekil ediyordu. Noriega ilinin Pinochetsi ,
Nikaraguann Somosas gibi katliam yapmam, insan haklarn inememiti. Tek
yapt Kanal Antlamasna uyulmasn istemek ve yeni bir Kanal iin Japonlarla
grmekti. Amerikan askerlerinin bu iki milyonluk ehirde byk-ocuk saysz insan
ldrmesine ve ehrin byk blmn yakmasna Washingtonun gsterebildii tek
gereke, Noriegann uyuturucu kaakl idi. Bu ehrin dnyann en deerli
arazilerinden birinin stnde olduundan kimse sz etmiyordu tabi.
Noriega Amerikaya getirilip, kendi lkesindeki eylemleriyle Amerikan yasalarn ihlal
ettii gibi rnei grlmemi bir iddia ile yargland ve 40 yla mahkum edildi.
Saldr , Amerikann imparatorluk kurmann eski usullerine dndn, Reagan gibi
Bushun da amaca ulamak iin muazzam g kullanmakta tereddt etmeyeceini
dnyaya gsteriyordu. Hedef, Torrijos mirasn kukla bir hkmete devretmek kadar,
Irak gibi baka lkeleri de sindirmekti.
Bush hkmetinin yapt terrizmden farksz, gayri meru bir eylemdi. Amerikan
Ordusu bu bombardmandan sonra 3 gn boyunca basn, Kzlha ve dier
gzlemcileri ehre sokmad. Bu arada askerler lleri yakp gmdler. Su delillerinin
yok edilmesi ve katliamn boyutlar konusunda sorulan sorular hep cevapsz kald.
Dnya bu olay iddetle knad halde basna uygulanan sansr yznden pek az

http://www.ozetkitap.com

Amerikalnn haberi oldu. Amerika sahip olduu gc iren bir biimde ktye
kullanarak kstah Amerikal politikaclarn ve onlarn Panamal yardaklarnn
amalarna hizmet etmiti. Nitekim Torrijos dneminden nce Amerikan hkmetinin
kuklas olan oligari tekrar iktidara getirildi ve Amerika kanaln kontroln yeniden ele
geirdi.
GUATAMALA
Guatamala ve Orta Amerikann hakimi, 1800lerde kurulan United Fruit Company
(UFC) idi. 1950lerde demokratik bir srele Jacob Arbenz Guatamalann bakan
seildi. O srada Guatamala topraklarnn %70i, nfusun %3nn elindeydi. Arbenz
halk alktan kurtarmay vaad etti ve kapsaml bir toprak reformu balatt.
Guatamalann en byk ve en baskc toprak sahibi United Fruit Company bu
nlemlere kar kt. Btn Orta Amerikada bunun rnek tekil etmesinden
korkuyorlard. United Fruit Company Amerikada muazzam bir kampanya balatt.
Ama Amerika halkn ve Kongreyi Arbenzin Rus komplosunun bir paras olduuna
ve Guatamalann Sovyet uydusu olduuna ikna etmekti. 1954te CIA darbe
dzenledi. Amerikan pilotlar Guatamala Cityi bombaladlar. Demokratik yntemle
seilmi olan Arbenz alaa edilip yerine zalim sac diktatr Castillo Arnas getirildi.
Yeni hkmet her eyini United Fruit Companyye borluydu. Derhal Arbenzin
reformlarn geri ekip yabanclardan alnan her trl vergiyi kaldrd. Binlerce kiiyi
tutuklatt. United Fruit Company, CIA ve albay diktatr arasndaki ibirliinin meyvesi,
yzyln geri kalan boyunca Guatamalay kasp kavuran ve halen de devam etmekte
olan iddet ve terrizm oldu.
SUUD ARABSTANLA LKLER YUMAI
1970lerin ba, uluslararas ekonomide nemli deiikliklerin yaand bir dnem
oldu. 1960larda bir grup lke, byk petrol irketlerine kar OPEC petrol kartelini
kurmutu. 7 kz karde olarak bilinen byk petrol irketlerinin kastl olarak ham
petrol fiyatlarn dk tuttuklarnn, bylece retici lkelere dk bedel derken
kendilerinin yksek karlar elde ettiklerinin farkndaydlar.
retici lkelerin birliktelii 1973te petrol ambargosuyla sonuland. Amerikadaki
benzin istasyonlarnda byk kuyruklar olutu. Byk Buhrana yakn ekonomik
kargaa yaand. Tm dnyada byme yavalad, isizlik artt, sabit kur sistemi
kt.
18 Mart 1974te ambargo sona erdiinde ham petrol fiyatlarnn varili 1.39 $ dan 8.32
$ a kmt. Siyasiler aldklar dersi hi unutmayacaklard. Bu birka ayn yaratt
travma irketokrasiyi glendirip byk irketler, uluslar aras bankalar ve
hkmetten oluan sacayan yklmaz hale getirdi. Tutum ve politikalar deiti. Wall
Street ve Washington byle bir ambargoya bir daha frsat vermemeye yemin etti.
Petrol kaynaklarmz korumak hep nceliimiz olmutu ama 1973 ten sonra bu
saplant haline geldi.

http://www.ozetkitap.com

10

Ambargo, dnya siyasetinde Suudi Arabistann konumunu ykseltip bizim

ekonomimiz iin stratejik nemini fark etmemize yol at. Dahas, Amerikan
irketokrasi liderlerini Petrodolarlar tekrar Amerikaya nasl dndrebiliriz?
arayna itti.
Ambargo biter bitmez Washington Suudi Arabistanla grmelere balad.
Petrodolarlar ve bir daha ambargo olmamas karlnda onlara teknik yardm, askeri
techizat/eitim ve modern tesisler nerdi. Mzakereler JECOR (Amerika- Suudi
Arabistan Ortak Ekonomik Komisyonu) adl srad bir organizasyonun kurulmasyla
sonuland.
JECOR, geleneksel
d yardm programlarnn tam tersini yapacakt: Suudi
Arabistann Suudi paras ile inas iin Amerikan firmalarn grevlendirmek.
Amerikann gelimekte olan bir lkeyle yapt, karlkl bamlla dayal en
kapsaml anlamayd.
MAINin eleman olarak grevim, muazzam paralarn nerelere harcanabileceini
gsteren senaryolar yazmakt. Ksacas, Amerikan mhendislik ve inaat firmalarnn
milyarlarca dolar kazanabilmesi iin yaratclm kullanacaktm. Bir taraftan Suudi
ekonomisi bizimkine baml hale gelirken bir taraftan da lke Amerikann sadk dostu
olacakt.
Yaptm planlara gre lde dev rafineriler, petrokimya kompleksleri, teknoparklar,
elektrik santralleri ykselecek, lke boydan boya elektrik hatlar, otoyollar, boru
hatlar, iletiim alar, ulam sistemleri, bunlar altrmak iin gelecek yabanc iiler
iin konutlar, alveri merkezleri, hastaneler, deniz suyu artma tesisleri ile
donatlacakt. Hepsi son teknolojiye dayal olduu iin yllar boyu bakm ve teknik
servis gerekecekti. Bylece MAIN, Bechtel, Brown&Root , Halliburton, Stone&Webster
ve dier Amerika firmalar yllarca para kazanmaya devam edecekti. Suudi
Arabistann dmanlarndan korunmak iin savunma sanayimiz de en pahal ara
gereci satarak ve bakmn yaparak nemalanacakt. Suudi Arabistan bundan byle
hibir ekilde ambargo konmasna mahal vermeyecek, Amerika da bunun karlnda
her ahval ve erait altnda Suudi Arabistana ve yneticilerine siyasi ve askeri destek
salayacakt. Tuhaf olan uydu ki tutucu Vahabi ilkelerine dayanan bir kralln btn
geleceini bir grup yabanc (onlarn gznde kafir) belirleyecekti. Ayrca umudumuz,
ran ve Irak gibi petrol zengini lkelerin de Suudi Arabistan rnek alp ayn giriimleri
yapmasyd. Bence yaptmzn bin yl nceki Hal Seferlerinden pek bir fark yoktu.
Avrupal Katolikler, amalarnn Mslmanlar cehenneme gitmekten kurtarmak
olduunu iddia ediyorlard; bizse Suuidleri adalatrmak olduunu. Gerekte ise
hem Hallarn, hem irketokrasinin amac imparatorluklarn geniletmekti.
Teklifimizi Henry Kissinger bakanlnda bir heyet Suudilere gtrd. Tm paket
krallka onayland. MAINe de ilk ve en karl ihalelerden biri verildi. Bunu dier
ihaleler izledi ve tarmdan enerjiye, eitimden iletiime Suudi ekonomisinin her
sektrnde modernizasyona gidildi.

http://www.ozetkitap.com

11

Bu anlama uluslararas hukukun da seyrini deitirdi. Ugandann, yz binlerce

kiinin kanna giren zalim diktatr di Amin srgne gnderildiinde Suudi Arabistan
ona kucak at. 80 yanda lnceye kadar lks ve debdebe iinde yaad. Amerika bu
ie bozulsa bile anlamaya halel getirmemek iin sesini karmad. Daha da kts,
Suudi Arabistann uluslararas terre parasal destek vermesine gz yumdu. Hatta
Usame Bin Ladinin Afganistanda Ruslara kar verdii sava tevik etti. 1980lerde
Riyad ve Washington Mcahitlere toplam 3.5 milyar dolar aktardlar.
US News & World Report, 2003 sonlarnda The Saudi Connection adl aratrmada
unlar yazyordu.
Kantlar tartmaszd, Amerikann kadim dostu ve dnyann en byk petrol
reticisi Suudi Arabistan, terrist finansmannn da merkezi olmutu.
1980lerde yaanan ran devrimi ve Afgan Sava oklarndan sonra Suudi
Arabistann yar resmi yardm kurulular, hzla byyen cihad hareketinin
anapara kayna oldu. Para, 20 kadar lkede paramiliter eitim kamplar
iletmede, silah satn almada ve yeni ye toplamakta kullanld.
Suudilerin hesapsz paralar baz Amerikan yetkililerin olay grmezden
gelmesini salad. Suudilerle i yapan eski bykelilere, CIA istasyon
eflerine, hatta kabine mensuplarna ihale, hibe, cret eklinde milyarlarca
dolar dendi. Kraliyet ailesi yalnz El Kaideyi deil, dier terrist gruplar da
destekliyordu.
Ekim 2003 tarihli Vanity Fair dergisi de Suudileri Kurtarmak adl raporunda Bush
ailesi, Suud hanedan ve Bin Ladin ailesi arasndaki 20 yl akndr sregelen yakn
ilikiyi gzler nne seriyordu. George H.W. Bush 71-73 aras Birlemi Milletlerde
byk elilik, 1976-77 de CIA bakanl yapmt. Yani tam da Suudi Arabistan ile
ilikilerin alevlendii dnemde.
11 Eylln hemen akabinde Bin Ladin ailesi de dahil, varlkl Suudiler zel uaklara
bindirilip Amerikadan gnderildiler. Uulara neden izin verildi, yolcular neden hi
sorgulanmad bilinmez. Acaba Bush ailesinin ilikilerinden mi?
RANIN EHNAHI
1975-78 yllar arasnda sk sk ran ziyaret ettim.
ran da zengin petrol yataklarna sahipti ve Suudi Arabistan gibi onun da byk
projeleri gerekletirmek iin borlanmaya ihtiyac yoktu. Ancak lkenin tarihi siyasi
kargaayla yklyd. O yzden olaya farkl yaklatk. ah ilericilik sembol haline
getirmek iin Washington ve i dnyas el ele verdi. OPECin kurulmasyla ah etkin
bir dnya lideri olmutu. Ayn zamanda Mslman Orta Dounun en gl ordusunu
kurmutu.

http://www.ozetkitap.com

12

MAIN Hazar Denizindeki turizm blgesinden Hrmz boazndaki askeri tesislere

kadar lkenin her yerini kapsayan projeler yapyordu. Orda da iimiz, blgesel
kalknma potansiyellerini tahmin edip ona gre elektrik retim ve datm sistemlerini
tasarlamakt.
Yzeyde ran, Hristiyan-Mslman ibirliinin rnek bir modeli gibi grnyordu.
Ancak ksa sre sonra fark ettim ki sakin grnn altnda derin bir fke yatyor.
randaki tercmanm beni adn vermek istemediim ve ksaca Doc diyeceim bir
felsefe doktoruyla tantrd. Doc bana unlar syledi:
Kendine ahlarn ah lakabn veren bu adam gerek bir eytandr; Hitlerden de
beter davranyor. stelik hkmetinizin tam bilgisi ve desteiyle. ah sizin Orta
Doudaki tek gerek mttefikiniz. Tabi ki srailiniz de var ama srail sizin iin destek
deil, kstek. Petrol yok. Politikaclarnz srf Amerikadaki Yahudi oylarn ve seim
kampanyalarna Yahudi parasn almak iin sraile arka kmak zorunda. Sizin iin ah
daha nemli. Oysa ahn fazla vadesi kalmad. Herkes ondan nefret ediyor. ahn
kapitalizminden yararlanan baz zenginler hari, halkn arasnda muazzam bir dini
hareket var. Aklnz varsa, irketiniz bizim lkemizden uzak durur. Sizi uyaryoruz:
burada ok para kazanacanz zannediyorsanz yanlyorsunuz. ah gidecek ve siz de
paranz alamayacaksnz. stelik ahn k yalnzca bir balang, Mslman
dnyasnn gidiatnn bir gstergesi olacak. fkemizi ok uzun sre bask altnda
tuttuk, yaknda patlamak zere.
Bu konumadan ok ksa bir sre sonra Ayetullah Humeyni ve Mollalarn nderliinde
isyan, gsteri ve bombalamalar balad. ah 1979 da Msra kat. MAIN, Docun
dedii gibi, randa milyarlarca dolar kaybetti. Gerek lke olarak gerekse irket olarak
btn balantlarmza, ofislerimize, istihbaratmza ramen olacaklar tahmin
edememitik.
KOLOMBYA: GNEY AMERKANIN KLT TAI
Kolombiya, Gney Amerikann btn lkelerini Panama kstana, dolaysyla Orta ve
Gney Amerikaya balayan lkedir. Olaanst doal gzellikleri, ok deerli yazar,
filozof ve sanatlar, demokratik bir hkmeti vardr.
20.yy.n sonlarnda Kolombiyaya sattmz en nemli hizmetler, mhendislik ve
inaat uzmanlyd. Kolombiya altm yerlerin tipik bir rneiydi. lke korkun
bor yk altna girerek elektrik hatlar, otoyollar, telekomnikasyon hatlarna yatrm
yapacak, borcunu ve faizini petrol ve gaz yataklarnn geliri ile deyecekti. Grevim,
kredi ihtiyacn mmkn olduunca iirmekti.
Ancak orada da her ey yolunda gitmiyordu. Grtm kiiler yle sylyordu:

http://www.ozetkitap.com

13

Baraj kurmay dndnz rman kysnda yaayan kzlderililer ve iftiler

sizden nefret ediyor. Kentlerde yaayan ve dorudan etkilenmeyen insanlar bile
inaat antiyenize saldran gerillalara sempati duyuyor. Hkmetiniz bunlar komnist,
terrist, uyuturucu kaaks olarak tanmlyor ama gerekte onlar, irketinizin harap
ettii topraklarda yaayan aileler. Her gn sa kalma abas veren bizler,
rmaklarmzn zerine baraj kurulmasn nlemek iin yemin ettik. Topraklarmz sular
altnda kalacana lelim daha iyi. Doru, gerillalarmzn bazlar Rusya ve inde
eitiliyor ama ne yapsnlar ki? Modern silahlar ve nasl savalacan renmek
zorundalar. Bazen de silah almak iin uyuturucu satmak. Dnya Bankas kendimize
savunmamz iin yardm etmiyor. Tam tersine, bu durumu zorluyor.
Kolombiyada geirdiim sre, eski Amerikan Cumhuriyeti ile yeni kresel
imparatorluk arasndaki fark anlamam salad. Cumhuriyetimiz materyalist deil,
ahlaki ve felsefi deerler, eitlik ve adalet kavramlar zerine kurulmutu. Zayf
koruyan, II. Dnya savanda olduu gibi gerektiinde ilkelerini savunmak iin
harekete geen bir varlkt. Oysa bugnk kresel imparatorluk cumhuriyetin tam
tersiydi. Ben-merkezci, haris, materyalistti; merkantilizme dayanan bir sistemdi.
Kendinden nceki imparatorluklar gibi, kollarn yalnzca kaynaklar toplamak,
grd her eyi kapmak ve doymaz kursan doldurmak iin ayordu.
Yneticilerinin daha fazla g ve varlk kazanmas iin gerekli grd her yolu
deniyordu.
Ben Amerikan Cumhuriyetinin sadk bir vatandaydm fakat bu yeni, st rtl
emperyalizm ile yapmaya altmz ey, Vietnamda orduyla baarmaya altmz
eyin parasal edeeriydi. Askeri mdahalenin her zaman ie yaramadn gren
ekonomistler daha iyi bir planla ortaya kmlar, d yardm kurulular ve ykleniciler
bu plan yrtmekte becerikli hale getirmilerdi. Sistem tkr tkr iliyordu: lkeler
ounlukla ihtiya duymadklar byk yatrmlar iin Dnya Bankas, IFC gibi
kurulularca ar bor yk altna sokuluyor, bu yatrmlar byk Amerikan
yklenicileri tarafndan gerekletiriliyor, lke borlarn demekte zorlannca IMF ve
ETler devreye giriyor, onlar baarl olmazlarsa ellerinde sopalaryla akallar(CIA), en
nihayetinde de silahlaryla askerler geliyordu.
ster ayakkab yapsn ister inaat, nde gelen btn uluslararas irketlerin kendi
ETleri vard. Takm elbiseler giymi, saygn grnl bu kiiler New York, Tokyo
veya Londradaki merkezlerinden kp yolsuzlua meyilli politikaclar/brokratlar
lkelerini irketokrasinin boyunduruuna sokmaya ikna etmek iin bir ktadan tekine
dolayorlard.
eitli lkelerde retim yapan Amerikan irketlerinin alanlar, o halklara i vererek
iyilik ettiklerini sanyorlard; gerekte ise onlar ortaa feodal dzenini hatrlatan bir
tr klelie daha fazla gmyorlard. stelik bu modern serf ve kleler daha beter
durumda olanlara bakp hallerine krediyorlard.
Btn bu olaylar ve kendi zalim rolm zerinde uzun uzun dncelere daldm. imi
iyi yapaym derken byk resmi grememi, davranlarmn gerek sonularn fark
edememitim. Gzmn nne bir askerin grnts geliyordu: Asker balangta
saftr. Bakalarn ldrmenin ahlaki boyutunu sorgulayabilir fakat esas abas kendi

http://www.ozetkitap.com

14

korkusunu bastrmak ve hayatta kalmaya odaklanmaktr. lk dmann ldrdkten

sonra hissettiklerinin altnda ezilir. len kiinin ailesini merak edip pimanlk duyabilir.
Fakat zaman getike ve daha fazla savap daha ok insan ldrdke katlar. Artk
profesyonel bir askere dnmtr.
Ben de profesyonel bir askere dnmtm. Bunu itiraf etmek, sularn ilenme ve
imparatorluk kurulma srelerini anlamam salad. Neden ailesine dkn ranllarn
ahn zalim gizli polisi olduunu, mazbut Almanlarn nasl Hitlerin emirlerine
uyduunu, nasl olup da iyi Amerikal kadn ve erkeklerin Panama ehrini
bombalayabildiklerini artk anlayabiliyordum.
10 yl boyunca ben, Afrika ormanlarndan insanlar yakalayp, bekleyen gemilere tkan
kle tacirlerinden farksz davranmtm. Bana denen yksek cret, sigorta, hisse gibi
cazip olanaklar beni de sistemin bir klesi yapmt. Sistemde ne kadar uzun sre
kalrsam, ayrlmam o kadar uzun srecekti.
1 Nisan 1980de Ynetim Kurulu Bakannn odasna girip istifam verdim.

1981DEN BUGNE
Ayrldktan sonra, bir sre eitli irketlere danmanlk yaptm. Daha sonra enerji
alannda evre dostu yeni teknolojileri tasarmdan uygulamaya geirmek amacyla IPS
irketini kurdum.
O srada enerji sektr nemli bir yeniden yaplanmaya gitmiti. Deregulasyon
balam, kurallar bir gecede deimiti. Enerjinin Vahi Bats diye adlandrlan
sre hrsl insanlara byk frsatlar sunuyordu.
Enerji alannda olup bitenler, tm dnyay etkileyen bir eilimin gstergesiydi. Sosyal
refah, evre ve yaam kalitesine ilikin dier deerler yerlerini kazan hrsna brakt.
zel sektr olaanst nem kazand. Balangta, kapitalizmin en doru sistem
olduu ve komnizmi nleyecei gerekesiyle zel sektrn nemli olduu
savunuluyordu. Sonralar byle bir savunmaya da gerek duyulmad. Her eyin kamu
yerine varlkl yatrmclarn elinde olmas doal grld. Dnya Bankas gibi
uluslararas rgtler bu fikre smsk sarlp, su ve kanalizasyon sistemleri, iletiim
ebekeleri, elektrik iletmeleri gibi o gne kadar kamu tarafndan iletilen tesislerin
deregulasyonunu ve zelletirilmesini destekledi.
Sonuta Ekonomi Tetikisi kavram genileyerek daha byk bir gruba yayld.
Seilmi, az sayda bizlerin gnderildii grevlere her sektrden ok sayda yneticiler
gnderildi. Bu yneticiler btn gezegeni dolaarak en ucuz i gcn, en kolay
ulalabilir kaynaklar ve en byk pazarlar aratrdlar. Yaklamlar cretkard.
Kendilerinden nceki Ekonomi Tetikileri, yani benim Endonezya, Panama ve
Kolombiyada yaptm gibi onlar da tutumlarn hakl gsterecek klflar buldular.
lkelere zel sektrn kendilerini bortan kurtaracan ve zenginletireceini vaad
ettiler. Okullar, yollar yapp telefon, TV, salk hizmetleri hibe ettiler. Fakat bir sre

http://www.ozetkitap.com

15

sonra bir baka yerde daha ucuz i gc veya daha kolay ulalabilir kaynaklar
bulduklarnda ayrlp oraya gittiler. Bunun sonular geride kalan toplum iin ykc
oluyormu, umursamadlar.
EKUADOR
Ekuadorun Amazon havzasnda petrol karlmas 1960larn sonunda balad.
Yneticiler, petrol gelirlerine gvenerek lkeyi muazzam bor yk altna soktular.
Otoyollar, teknoparklar, hidroelektrik santralleri, elektrik iletim sistemleri lkenin her
tarafna yayld. Uluslararas mhendislik ve inaat irketleri bir kez daha vurgunu
vurmular, yerli bir avu aile de bu vurgundan nasiplerini epeyce almlard.
Ekuadora ilk ziyaretimi izleyen yllarda bu minicik lke, tam anlamyla irketokrasi
kurban olmutu. Bizler her zamanki yntemlerimizle lkeyi neredeyse iflas ettirmeyi
baarmtk. Sonuta 30 yl iinde lkenin resmi yoksulluk oran %50den %70e, gizliak isizlik oran %15den %70e, kamu borcu 240 milyon dolardan 16 milyar dolara
karken en fakirlere ayrlan kamu kaynaklar %20den %6ya inmiti. (Bugn
Ekuador ulusal btesinin %50sini bor demelerine tahsis etmek zorundadr.)
Siyasi yolsuzluk ve irketokrasi ibirliinin iinden syrlp kan yldz Jaime Roldos
oldu. 30lu yalarda avukat ve profesr olan Roldos, yoksul haklarna ve siyasilerin
lke kaynaklarnn verimli biimde kullanlmasndan sorumlu olduuna inanyordu.
Statkoya kar kmaktan korkmayan ender bir politikacyd. rnein Amerikan
misyoner grubu SILi (Summer Enstitute of Linguistics) petrol irketlerinin ajan
olmakla suluyordu.
SIL, pek ok lkeye olduu gibi Ekuadora da grnte yerel dilleri aratrmak zere
gelmiti. Bilhassa Amazon havzasndaki Hourani kabilesiyle ilgileniyorlard. Petrol
aratrmalarnn yrtld ilk yllarda hareket tarzlar uydu: Sismograflar irket
merkezine bir yerde petrol bulunma ihtimali olduunu bildirdiklerinde SIL derhal
devreye giriyor ve yerli halk oradan ayrlp bedava yemek, barnak, giysi, ila ve dini
eitim bulabilecekleri misyonerlik kamplarnda yaamaya ikna ediyorlard. Tek art,
tapularn petrol irketlerinin stne geirmeleriydi. kna iin gayri ahlaki, gayri kanuni
her trl yntemi kullanyorlard. SIL misyonerleri Amerikada televizyona kp
vahi leri eitmek ve medeniletirmek iin halktan SILe ve Petrol irketlerine para
topluyordu. Rockefellar Vakf byk katkda bulundu.
Jaime Roldos, Rockefellern da iin iinde olmas , SILin yerli halkn topraklarn
almak iin bir paravan olduunu gsteriyor diyordu. Roldosun Hidrokarbon
Politikasna gre madem ki Ekuadorun en nemli kayna petrold, o halde bu
kaynan kullanm nfusun en yksek ksmna en fazla yarar salayacak ekilde
gerekletirilmeliydi. 1979daki Bakanlk konumasnda unlar sylemiti:
Ulusumuzun enerji kaynaklarn korumak iin etkin nlemler almalyz. Devlet,
ihracat eitlendirmek ve ekonomik bamszl srdrmek zorundadr. Karar
verirken daima ulusal menfaatlerimizi ve egemenlik haklarmz gz nnde
bulunduracaz. Bir petrol irketi riske girmedii, aratrma yrtmedii ve imtiyaz

http://www.ozetkitap.com

16

ald yerlerden retim yapmad taktirde devlet vermi olduu imtiyaz geri
alacaktr.
Kasm 1980de Carter seimi kaybedince Reagan Bakan oldu. En byk hedefi dnya
bar olan ve Amerikann petrole bamlln azaltmaya alan bir bakann yerini,
Amerikann askeri gce dayanarak dnya piramidinin tepesinde oturmaya ve
dnyann neresinde olursa olsun petrol alanlarn kontrol etmeye hakk olduuna
inanan biri almt.
Roldos seim vaadlerini tutup petrol irketlerine sava at. Hidrokarbon yasa
tasarsn meclise sevk etti. Bu yasa devrimci, hatta radikal bir yasayd.
Gerekleseydi etkileri Ekuador ve Gney Amerikay ap dnyaya yaylacakt.
Petrol irketleri beklenen tepkiyi verdiler. Roldosu karalamak ve hkmetten
drmek iin ellerinden geleni yaptlar ama Roldos onlara pabu brakmad gibi
SILi de lkeden kovdu. Btn yabanc irketlere, Ekuador halknn yararlanaca
planlar yapmadklar taktirde lkeyi terk etmek zorunda braklacaklarn bildirdi.
24.5.1981 de Jaime Roldosun bindii helikopter havada patlad. Btn Latin Amerika
medyas olay CIA Suikast diye duyurdu. Grg tanklarnn ifadelerine gre
hayatna kastedileceini anlayan Roldos eitli nlemler almt. Biri yanltc dieri
gerek iki helikopteri vard. Olay gn gvenlik subaylarndan biri onu son anda
yanltc helikoptere binmesi iin ikna etmiti.
Yerine geen Osvaldo Hurtado hem SILi geri kabul etti, hem de petrol irketlerine
olaanst haklar tand. Bylece Amerikann istedii ekilde eski dzene dnlm
oldu.
MC NAMARA
irket-hkmet ilikilerinin tipik bir rnei Robert Mc Namaradr. Mc Namara 1949 da
planlama ve mali analiz mdr olarak ie balad Fordda 1960da aile dndan ilk
genel mdr oldu. Hemen arkasndan Kennedy onu Savunma Bakanlna tayin etti.
Savunduu Agresif Liderlik hem hkmet yetkililerinin, hem de irket yneticilerinin
dsturu oldu. Savunma Bakanlndan ayrldktan sonra stlendii Dnya Bankas
Bakanl savunma/sanayi ibirliinin bir sembolyd. Birbiri ardndan byk bir
irkette, kabinede ve dnyann en gl bankasnda tepe yneticilii grevi yapmas
kuvvetler ayrl ilkesinin ihlali deilse neydi?
Mc Namarann yapt en byk ktlk Dnya Bankasn grlmemi boyutta bir
kresel imparatorluk ajans haline getirmekti. irketokrasi ile ilikileri kendinden sonra
gelenlere de rnek oldu. rnein George Schultz Nixonun maliye bakan, Bechtelin
genel mdr, Reagann savunma bakan oldu. Caspar Weinberger Bechtelin Genel
Mdr Yardmcs, Reagann Savunma Bakanyd. CIA direktr olan Richard Helmsi
Nixon randa Bykeli tayin etti. George H.W. Bush (baba) Zapata Petrol ti.nin
kurucusu olarak balad, BM bykelilii yapt, sonra da CIA direktr oldu.

http://www.ozetkitap.com

17

Bata Reagan olmak zere bu ve benzeri kiilerin hedefi:

-

dnyay ve btn kaynaklarn kendi denetimi altna alm bir Amerika

Amerikann tm emirlerine boyun een bir dnya,
Amerikann belirledii kurallar cebreden bir ordu ve
Amerikann kresel imparatorluunu destekleyen bir uluslararas ticaret ve
bankaclk sistemi

idi.
VENEZELLA
Venezellay yllardr izliyordum. Petrol bulunmasyla, yoksulluktan zenginlie gemi
lkelerin klasik bir rneiydi. Ayn zamanda petrol zenginliinin yaratt karmaann,
dar gelirli/zengin arasndaki gelir uurumunun ve irketokrasi istismarnn bir
rneiydi.
Venezella petrol dnya ekonomisi iin hayati nem tar. Dnyann en byk 4.
petrol reticisidir. Petroleus de Venezella adl kamu irketi 40.000 alan ve 50
milyar $ yllk satlaryla lke ihracatnn %80ini gerekletirir.
1998 seimlerinde devlet bakanlna seilen Hugo Chavez meclisi lavedip
mahkemeleri ve dier kurumlar denetimi altna ald. Amerikay Utanmaz
emperyalizm ile sulayp kresellemeyi yerden yere vurdu. Yabanc petrol
irketlerinden alnan royaltyleri iki katna kard. irketokrasinin kresel
imparatorlua doru yryn engelleyen bu lidere kar Washington tepkisiz
kalamazd.
Aralk 2002ye gelindiinde hem Venezelladaki hem de Iraktaki durum kriz
noktasna gelmiti. Irakta Ekonomik Tetikilerin ve akallarn su altndan yrtt
abalar Saddama boyun edirmeyi baaramamt. Biz de nihai zm olan igale
hazrlanyorduk. Venezellada ise Bush hkmeti Kermit Rooseveltin ran oyununu
sahneye koyuyordu. 30.000 petrol iisi aylar sren greve balad. Yz binler
sokaklara dkld. Musaddktan 50 yl sonra tarih kendini tekrar ediyordu ve ana
sebep yine petrold. Sonunda Chavez iktidardan drld.
14 Nisan 2002 tarihli New York Times olaylara tarihi bir bak as getiriyordu.
Amerika, Souk Sava srasnda ve ertesinde kendi ekonomik ve politik
karlarn korumak iin Orta ve Gney Amerikada otoriter rejimleri
desteklemitir.
Kck Guatemalada CIA 1954te bir darbe dzenleyerek demokratik biimde
seilmi hkmeti indirmi ve ardndan gelen sac hkmetleri 40 yl boyunca
kk solcu isyanc gruplara kar desteklemitir. Olaylarda yaklak 200.000
sivil hayatn kaybetmitir.

http://www.ozetkitap.com

18

ilide CIA destekli darbe General Pinochetyi 1973ten 1990a kadar iktidarda
tutmutur. Peruda mevcut hkmet, iktidardan indirilen eski diktatr Fujimori
ve zalim casus efi Montesinosa CIAin 10 yl boyunca verdii destei
aratrmaktadr.
Amerika 1989da Panamay igal ederek narko-diktatr Noriegay
tutuklamtr. Oysa Noriega 20 yldr Amerikan istihbaratnn deer verilen bir
muhbiriydi. 1980lerde Nikaragual solculara muhalif gruplarn rana silah
satarak desteklenmesi Reagan hkmeti yetkililerinin yarglanmasna yol
amtr. Oysa olaylar asl yneten Otto Reich hi yarglanmad gibi daha
sonra Venezellaya bykeli olarak atanmtr.
Bush hkmeti Chaveze yaplan darbeyi tam kutlarken elence yarda kald. Chavez
darbeye kar koyup 72 saat iinde iktidar yeniden ele geirdi zira Musaddkn
aksine, askeriyeyi kendi tarafnda tutmay baarmt. Ortalk durulunca grevcileri
iten att, darbeye karan subaylar ve Washington akallaryla ibirlii yapan
muhalifleri hapse attrd veya lkeden kovdu. Bush hkmeti yetkilileri Chavezi
indirmek iin yerel askeri ve sivil yetkililerle ibirlii yaptklarn itiraf ettiler. Bu
baarsz darbe giriimi Bushun epeyce ban artt.
Bush hkmeti kesinlikle bunun altnda kalmazd fakat tam o srada krizin daha ileri
gitmesini nleyerek Venezellay ve Chavezi kurtaran baka bir durum oldu: Irakn
igali. Amerika Afganistan, Irak ve Venezellay ayn anda karsna alacak askeri ve
siyasi gten yoksundu. Dolaysyla ncelii Iraka verdi.
IRAK
Reagan ve Bush hkmetleri Irak da Suudi Arabistana benzetmeye kararlydlar.
Saddamn da Suudilerin yolundan gideceinden emindiler. yle ya, Suudiler
dnyann en ileri teknolojilerinden yararlanyorlar, uluslararas hukukta zel muamele
gryorlard. Washingtondaki can dostlar, terrist fanatik gruplarn finanse
edilmesine, kaaklarn korunmasna gz yumuyordu. Hatta Afganistan savanda
Suudi Arabistann Usame Bin Ladine destek vermesini Amerika zellikle talep etmiti.
1980lerde Badatta Ekonomi Tetikilerinin saysnn haddi hesab yoktu. Saddamn
yaknda greceine ve Washingtonla Suudiler gibi bir anlamaya varacana
inanyorduk. Bulunduu blgeye rnek lke olacakt. Saddamn patalojik bir diktatr,
elleri kitlelerin kanna bulam bir cani, Hitlerin bir kopyas oluunun pek nemi
yoktu. Amerika bu tr pek ok kiiyi ho grm, hatta kollamt. Irakn kesintisiz
petrol tedarikine ve petrodolarlarna karlk Amerika da kendi mhendislik irketlerine
alt yap kurdurtacak, ller vahalaacakt. Onlara tank ve sava uaklar satmaya,
kimyasal fabrikalar ve nkleer santrallar kurmaya (pek ok lkede yaptmz gibi)
hazrdk; bu teknolojilerin ilerde silah retiminde de kullanlabilecei umurumuzda
deildi.

http://www.ozetkitap.com

19

Irak, yaygn kanaatin aksine, petrolden ibaret deildi; su ve jeopolitik nemi de

haizdi. Dicle ve Frat nehirleri Iraktan getii iin Irak kimin hakimiyetinde ise Orta
Dounun anahtarnn onda olaca bilinen bir gerekti.
Ancak 1980lerin sonuna gelindiinde Saddamn Ekonomik Tetiki senaryosunu
uygulama niyeti olmad anlalmt. Bu durum, baba Bush hkmeti iin byk bir
hayal krkl, utan kayna ve zaaf gstergesiydi. Bush bir are ararken Saddam
1990da Kuveyte saldrmakla Bushu kmazdan kurtard. Bush Saddam uluslararas
hukuku ihlalle sulayp Iraka askeri harekat balatt. Oysa daha bir yl nce kendisi
Panamay tek tarafl ve illegal biimde igal etmiti. Krfez Sava bittiinde Bushun
Amerikan halk gznde poplaritesi %90a kmt fakat Saddam gibi gerek bir
despot hala yerinde duruyordu.
11 Eyll olaynda Ekuadorda, yerli kabilelerin arasndaydm. Daha sonra ikiz kulelerin
brakt boluu (ground zero) ziyarete gittiimde unu dndm. lkem intikam
almaya kalkacakt fakat irketlerimizden, ordumuzdan, politikalarmzdan ve kresel
imparatorluk kurma abalarmzdan nefret edenler bizden bsbtn nefret edecekti.
2003te Amerika Iraka girmekle on yl iinde Irak ikinci kez igal etmi oldu.
Ekonomi Tetikileri ve akallar baarsz olmular, sra orduya gelmiti. Gen erkekler
ve kadnlar l kumlarnda lmeye gnderiliyorlard. Bazlar soruyordu : Bush btn
imkanlarmzla El Kaideyi Afganistanda kovalamaktansa neden Iraka saldryordu?
Buna cevap acaba bu petrolc aile asndan petrol kaynaklarn kontrol etmek ve
inaat ilerinden kazan salamak, terristlerle savamaktan daha nemli olabilir
miydi?
Amerikann Irak igalinin ne gibi sonular olabilir? Bunlardan biri, OPECin tekrar
arln ortaya koymasdr. Amerika Irak kontrol altna alnca dier petrol zengini
lkeler petrol retimini ksmak ve/veya fiyatn ykseltmekten ekinmeyebilirler. Bu
da irketokrasinin, hatta tarihin ilk kresel imparatorluunun kendi kendini yok
etmesi anlamna gelebilir..
Bir dier olas sonu da, dolarn dnyadaki konumuyla ilgilidir. Son tahlilde kresel
imparatorluk byk lde, dolarn dnyann standart paras olmasna ve Amerikan
darphanesinin bu dolarlar basma hakkna sahip olmasna dayanmaktadr. Bylece az
gelimi fakat sras geldiinde iimize yarayacak lkelere geri deyemeyeceklerini
bile bile bor veririz. Aslnda demeleri hi iimize gelmez zira sz konusu bor,
lkeye dediimizi yaptrma imkan verir bize. Normalde, denmeyen borlarn ok
artmas kaynaklarmzn kurumas anlamna gelir. Ama biz normal koullarda
yaamyoruz. Amerikan parasnn altn karl yoktur. Dolar ayakta tutan tek olgu
tm dnyann Amerikan ekonomisine duyduu gvendir.
Para basma yetkisi bize muazzam g verir. Bylelikle hem bor vermekte, hem
borlanmakta bir saknca grmeyiz. Nitekim 2003 sonunda Amerikann d borcu 7
trilyon dolara (kii ba 24.000$) ulamtr. Dnya dolar standart para birimi olarak
kabul ettii srece ar dzeydeki bor irketokrasi iin bir engel tekil etmez. Fakat
baka bir para birimi dolarn yerini alrsa veya Japonya, in gibi alacakl lkeler

http://www.ozetkitap.com

20

verdikleri borcun denmesini isterlerse o zaman her ey tepetaklak gider ve Amerika

kendini kmazda bulur.
Bu durum artk bir hipotez olmaktan kmtr. 1 Ocak 2002de dnya finans
piyasasna admn atan euro, her geen ay prestijini ve gcn arttrmaktadr. OPEC
lkeleri Amerikann Irak igaline kzar da standart para birimi olarak dolarn yerine
euroyu geirme karar alrlarsa, imparatorluun temelleri adamakll sarslacaktr.
18 Nisan 2003 tarihli New York Timesda yle bir haber vard: Bush hkmeti
Irakn yaplandrlmasnda ilk ihaleyi Bechtele verdi. lkenin yeniden
ekillendirilmesinde Dnya Bankas ve IMF devreye girecek. yi de Irak harabe
haline getiren neydi? Kendi askerlerimiz deil mi? Haberi okurken unu dnmeden
edemedim: Eer Saddam da Suudiler gibi Amerikann eline oynasayd hala bata
olacakt. Fzeleri, kimyasal fabrikalar olacak, stelik onlar biz kurup modernizasyon
ve bakmn bizim adamlarmz stleneceklerdi. te size Suudi pazarndan bile daha
tatl i.
Haber, Irakn yaplandrlmasnda rol oynayacak Halliburton, KBR gibi dier Amerikan
irketlerini sralyor ve bu irketlerin yneticilerinin yllardr Amerikan hkmeti ile i
ie ilikilerini anlatyordu ama unu sylemiyordu: Irakn 2003te balad grnen
hikayesi gerekte utan dolu eski bir hikayenin devamdr. mparatorluk kadar eski
olan bu hikaye hem bykl hem de yntemi itibariyle dehet verici boyutlara
ulamtr. Dev mhendislik ve inaat firmalar, hkmetteki nfuzlarn kullanarak,
aslnda bize benzemeyi hi istemeyen halklar kendimize benzetmek iin bir kez daha
milyarlarca dolar ceplerine indirmektedirler. irketokrasiye dayanan modern
imparatorluk aresiz halklar istismar etmekte, tarihin en zalim, en bencil talann
gerekletirmektedir. yle ki bu tutum, eninde sonunda bize zarar verecektir.
SON SZ
1840larda Amerikallarn ounda Manifest Destiny ad verilen yaygn bir inan vard:
Kuzey Amerikann fethi ilahi bir tecelliydi. Kzlderililerin, ormanlarn ve bizonlarn yok
edilmesini, batakllarn kurutulup doal kaynaklarn istismarn tanr buyurmutu,
insanlar deil. Bu inan, Bakan Monroe tarafndan bir doktrin olarak dile getirildi ve
kendi adn ald. Monroe doktrinine gre Amerikann tm yarkrede zel haklar vard
ve buna, Orta ve Gney Amerikada Amerikan politikalarna kar kan herhangi bir
lkeyi igal hakk da dahildi. eitli dnemlerde bakanlar bu doktrini gereke
gstererek Dominik Cumhuriyeti, Venezella ve Panamaya mdahale ettiler,
II.Dnya Savann sonuna kadar Pan-Amerikanc faaliyetlerini srdrdler. 20.yyn
ikinci yarsnda Amerika komnist tehdidini kullanarak bu doktrini tm dnyay
kapsayacak ekilde geniletti.
ada uluslararas finans sistemi II. Dnya Sava sonlarnda Bretton Woods, New
Hampshirede birok lke liderinin katld bir toplantda ortaya kmt. Dnya
Bankas ve IMF, yklm bir Avrupay yeniden ina etmek iin kurulmu ve bunda da
epeyce baarl olmulard. Sistem hzla genileyerek btn Amerikan dostlarnca

http://www.ozetkitap.com

21

benimsendi ve baskya kar bir are olarak grld. Bizi komnizmin hain
penesinden koruyacakt.
Oysa 1980lerin sonunda Sovyetler Birlii ve komnizmin k ile anlald ki asl
ama komnizmden caydrmak deildi; ama, kkleri kapitalizmden beslenen kresel
imparatorluu dizginlerinden kurtarmakt. Dnya Devleti Forumundan Jim
Garrisonun dedii gibi:
Ekonomik kreselleme ve serbest piyasa kapitalizmi asndan bakldnda,
Dnyann bir btn olarak birlemesi, gerek bir imparatorluk olumas
demektir. Dnyann hibir lkesi kresellemenin cazibesine kar
koyamamtr. Pek az, Dnya Bankas, IMF, Dnya Ticaret rgt gibi
ekonomik kresellemenin yntemlerini ve kurallarn belirleyen, boyun
eenleri dllendirip ihlal edenleri cezalandran finans rgtlerinden kendini
koruyabilmektedir.
Dnya nfusunun en varlkl lkelerde yaayan bete biri ile en yoksul lkelerde
yaayan bete biri arasndaki gelir oran 1960da 30a 1 iken, 1995te 95e 1e
ykselmitir. Oysa Dnya Bankas, IMF, USAID ve szde uluslararas yardmla
ilgilenen dier bankalara, irketlere, hkmetlere sorarsanz hepsi grevlerini eksiksiz
yerine getiriyor ve ilerleme kaydediliyor.
Yllar boyu kendimizi hep una inandrdk: Ekonomik byme tmyle insanlk iin
yararldr. Byme arttka yararlar da artar. yleyse ekonomik byme ateini
krkleyen kiiler yceltilmeli ve dllendirilmelidir, yaamn kysndakilerin istismar
pahasna da olsa. Bu inanla her trl korsanl ho grdk. Her yerde masum
insanlarn rzna getik, talan ettik, katlettik. Tahmin (forecasting), ekonometri ve
istatistik gibi istendii tarafa ekilebilir szde bilimler sayesinde, bir ehri nce
bombalayp sonra yeniden ina etmeyi ekonomide muazzam byme addettik.
Gerek hikaye u ki, hepimiz bir yalan yaamaktayz. Srdmz cila, yzeyin
altndaki lmcl kanserleri saklyor. Dnyann en gl ve zengin lkesi korkun
oranlarda intihar, uyuturucu kullanm, boanma, tecavz ve cinayet sahnesi. Kanser
gibi bu oranlar her yl daha da ykseliyor.
Halkmz komnizmi olduu gibi terrizmi de eytani bir g olarak gryor,
kendilerinin ve kendinden nce gelenlerin kararlarna dier insanlarn verdii doal
tepki olduunu anlamyorlar. Tm dnyay kapitalizme geirmenin grevleri olduuna
ve bunu gelecek nesillere borlu olduklarna inanyorlar. Ayn zamanda En iyinin
hayatta kalmas ilkesine sk sk sarlyorlar: Madem ki mukavva bir barakada deil
de imtiyazl bir snfta domular, yleyse bu miraslarn gelecek kuaklara da
tayacaklardr.
Medyamz da irketokrasinin bir parasdr. Gazetelerimizin, dergilerimizin,
yaynevlerinin, TV kanallarnn ounluunun sahibi dev uluslararas irketlerdir.
Btn iletiim kanallarmza hkmeden yneticiler, grevlerinin miras aldklar sistemi
srdrmek, glendirmek ve geniletmek olduuna inanmakta ve bunu kstaha
uygulamaktadrlar.

http://www.ozetkitap.com

22

Son tahlilde mesele yalnzca ABD de deildir. Kresel imparatorluk ad gibi kresel
olmu, her trl snrlar amtr. Daha nce Amerikan irketleri olarak bilinen
irketler gerek ve hukuksal anlamda uluslararas olmutur. ok saydaki lkede i
yaptklarndan hangi kurallara ve ynetmeliklere gre faaliyet gstereceklerini
kendileri seerler. Kresellemeyi tevik eden ticaret anlamalar ve rgtlenmeler bu
durumu daha da kolaylatrmaktadr.
Demokrasi, sosyalizm ve kapitalizm szckleri anlamlarn yitirmektedir. irketokrasi,
dnya ekonomisi ve siyaseti zerinde en etkili faktr haline gelmitir.
Kurduumuz sistem rndan kmtr. malat irketlerimiz az gelimi lkelerde
iileri insanlk d koullarda neredeyse boaz tokluuna altrmakta, petrol
irketlerimiz zehirleri denizlere ve akarsulara boaltarak insanlar, hayvanlar ve
bitkileri bilinli olarak katletmekte, ila sanayi AIDS virs tayan milyonlarca
Afrikaly yaam kurtarc ilalardan yoksun brakmaktadr. Kendi Amerikamzda bile on
iki milyon aile, bir sonraki n yiyeceinden emin deildi. Enerji sektrmz bir
Enron, muhasebe sektrmz bir Andersen yaratmtr. Amerika Irak savan
srdrmek iin 87 milyar $ harcarken, Birlemi Milletler bu parann yarsndan azna
gezegenimizde yaayan herkese temiz su, yeterli gda, salk hizmeti ve temel eitim
salanabileceini hesaplamtr.
Bir de oturmu, terristlerin neden bize saldrdn merak ediyoruz.
Tarih bize kantlamaktadr ki eer bu durumu deitirecek bir ey yapmazsak
dnyann ilk gerek kresel imparatorluunun hazin bir biimde sona ermesi
kanlmazdr. mparatorluklar asla kalc olamazlar. Her biri berbat bir ekilde silinip
gitmilerdir. Daha fazla hakimiyet kuraym derken pek ok kltr yok etmiler,
sonunda kendileri yok olmutur. Hi bir lke veya lkeler grubu dierlerini istismar
ederek uzun vadeli yaayamaz.
Amazon yerlileri Shuarlarn bana 1990da syledii gibi dnya, hayal ettiiniz gibidir.
evreyi kirleten sanayiler, tkanm yollar ve ar kalabalk kentler kabusundan
kurtulup yerkreye saygy, srdrebilirlik ve eitlik ilkelerini, toplumsal sorumluluk
bilincini ieren yeni hayallere yelken aabiliriz. Kendimizi ve paradigmay deitirmek
kendi elimizdedir.

http://www.ozetkitap.com

23