MARJOLIJN FEBRUARI
VK 23-01-10 katern 4 pagina 37
. ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Weg met het gewauwel, werk aan de winkel!
J
aren geleden kampeerde ik, dom
schaap, op de Veluwe en liep nietsver-
moedend door het bos, toen ik werd
gewenkt door een man met een baard die
naast een Hans en Grietje-huisje een pijp
stond te roken. Hij was niet alleen domi-
nee, maar ook schaapherder – of niet al-
leen schaapherder, maar ook dominee –
en wilde een televisiemast plaatsen. Kwam
het even goed uit dat ik net op dat mo-
ment voorbij kwam!
Kon ik, vroeg hij, een minuutje de voet
van de mast tegenhouden terwijl hij en
zijn vrouw de top aan de andere kant van
het huis met een touw omhoog trokken?
En ik knikte en pakte de acht meter hoge
mast vast en zij trokken en sjorden en de
mast schoot weg, en duizend kilo’s staal
raasden langs mijn oor en, enfin, ik leef
nog.
Ieder jaar wordt aan de grootste sukkels
ter wereld een Darwin Award uitgereikt.
Postuum, want deze onderscheiding gaat
alleen maar naar die mensen die zo vrien-
delijk zijn geweest een bijdrage te leveren
Zelf leef ik uit aan de evolutie door te verongelukken als
gevolg van hun uitzonderlijke stupiditeit.
beleefdheid Dat wil zeggen, nog voor ze tijd hebben
grotendeels gehad kinderen te krijgen en hun dom-
met de handen migheid daaraan door te geven. Je kunt
dan denken aan scheikundestudenten die
op mijn rug hun kauwgum interessanter willen ma-
ken door er explosieven doorheen te men-
gen – of aan halvegaren die doodgaan om-
dat ze een televisiemast op hun kop krij-
gen.
Vindt u dat wrang, zo’n award? Het
hangt er maar vanaf hoe je de wereld ziet.
Als onderwerp van morele oordelen, of als
plaats waar ons genetisch materiaal strijd
levert om de ontwikkeling van de soort.
Vorige week zat ik tijdens het Festival
Winterachten te luisteren naar een inter-
view met Jonathan Safran Foer. Aardige,
beleefde, intelligente jonge schrijver. Hij
heeft een paar romans geschreven en nu
een essayistisch boek, Dieren Eten, over de
productie en consumptie van vlees. Hij
sprak over verleden en toekomst van de
mensheid in prachtig weldoordachte zin-
nen. Ik wil maar zeggen, als u schrikt van
het hiervolgende citaat, dan ligt dat niet
aan hem, maar aan mij, omdat ik er de
schijnwerper op zet.
Foer vertelde over zijn grootouders, Eu-
ropese joden die na de turbulenties van de
Tweede Wereldoorlog naar Amerika emi-
greerden en daar een familie stichtten.
Een deel van dat roerige familieverhaal
heeft hij al een paar keer gebruikt voor
zijn romans, maar hij vertelde dat hij de
rest ervan niet wil opschrijven voordat ie-
dereen dood is. En zo zijn er, concludeerde
hij ironisch, op de wereld heel wat schrij-
vers die beleefd zitten te wachten tot hun
familie dood is, voordat ze weer een ro-
man kunnen schrijven.
Waarom precies bleef deze zin zo bij me
hangen? Het had iets te maken met de evo-
lutie en met de klinische beleefdheid van
schrijvers. De gedachte dat er enerzijds
mensen zijn met een geschiedenis, en an-
derzijds mensen die die geschiedenis op-
schrijven – grootouders met een leven,
kleinkinderen met een pen. En die klein-
kinderen, erfgenamen niet zozeer van de
biologie maar van de biografie, zijn te be-
leefd om met hun pen in het leven te gaan
roeren. Schrijven doe je op veilige afstand.
Onder laboratoriumomstandigheden.
Ik vroeg me af wat Darwin zou zeggen
van zulke familieverhoudingen. Op mij
kwam het principe van Jonathan Safran
Foer vooral over als een pleidooi voor on-
vruchtbaarheid. Niet letterlijk – Foer is zelf
overigens getrouwd met de romanschrij-
ver Nicole Krauss, met wie hij kinderen
heeft, dus zo onvruchtbaar zijn zulke
schrijvers nou ook weer niet; maar hij
schetst wel een beeld van de schrijver als
een onvruchtbare klerk. Die zijn beste
werk schrijft als iedereen dood is, en zijn
allerbeste werk als hij zelf dood is.
Zijn uitspraak bleef vooral ook zo lang
hangen omdat ik hem herkende. Ik geef
toe, een enkele keer leef ik volop, dan ga ik
uiterst avontuurlijk kamperen op de Velu-
we en dan verongeluk ik bijna als ik een
schaapherder te hulp schiet. Maar al
schrijvende volg ik toch vooral het leven
en de daden van anderen, en zelf leef ik uit
beleefdheid grotendeels met mijn handen
op mijn rug.
Zo bracht de uitspraak van Foer me te-
rug bij een onderscheid waarover ik me in
toenemende mate zorgen maak. Aan de
ene kant zijn er de mensen die voluit le-
ven, beslissingen nemen, torens bouwen,
Haïtianen redden, fabrieken opzetten, kin-
deren krijgen, fouten maken, kortom
vruchtbaar zijn, en aan de andere kant
zijn er de commentatoren die daarnaar
kijken.
Waarover ik me zorgen maak is dat
steeds meer mensen aan de kant van de
commentatoren komen te staan. Neder-
land kan wel wat vruchtbaarheid gebrui-
ken, althans, het land verkeert in een eco-
nomische situatie waarin ondernemings-
zin en daadkracht hoogst welkom zijn.
Maar in plaats daarvan hebben we ons
overgegeven aan een commentatorencul-
tus, met een commentaar-partij en een
vrije-meningsuiting-rechtszaak.
Niet dat deze situatie de schuld is van de
PVV: haar tegenstanders behoren net zo
goed tot die cultuur, net als de praatpro-
gramma’s en de onderzoeksburo’s. Maar
wie het verslag leest dat journaliste Karen
Geurtsen schreef van haar infiltratie bij de
PVV, ziet hoe deze partij wel grandioos
weet in te spelen op de commentaarcul-
tuur. Niet voor niets blijft partijleider Wil-
ders zo ver als mogelijk weg van de prak-
tijk; hij is geen politicus, hij is een colum-
nist.
Weg met het gewauwel, werk aan de
winkel! Dat is deze week mijn commen-
taar, en toevallig las ik net dat een filosoof
de mensen bij moet staan in het ‘hervin-
den van hun besluitvaardigheid’. Dus kan
ik u hier met goed fatsoen hard aan het
werk zetten en zelf gewoon wat blijven
wauwelen.