^ llia m ^lake

Cennet ve Cehennemin Evlilii

Trkesi: Rahmi G. dl

vvilliam blake
cennet ve cehennemin evlilii
trkesi; rahmi g. dl

ALTIKIRKBE YAYIN
stanbul, 1997

ALTIKIRKBE YAYIN 43
Herdeyse Btn Eserleri - 2
VVilliam Blake -The Marriage of Heaven and Hell, 1790?
Trkesi: Rahm i G. d l
1. bask: Mart -1997
Yayn Ynetmenleri
Kaan aydamh / etin an
Kapak Tasarm
Mehmet Ulusel
Yayna Hazrlayan
Osman akmak
Dizgi
R. G. .
Filmler
O RA Ofset Renk Aynm
(0-212) 282 42 55
Bask
U m ut Matbaaclk
(0-212) 51713 18 / 638 27 22-23
Kapak Bask
Ofset Yapmevi
(0-212)275 99 80 -81
Bu evirinin t m yayn haklann sahiplendik. Tantm alntlan dnda
- makul boyutlarda- izinsiz oaltlmas ahlak kurallanna ve yasalarmza
gre su saylmaktadr. Byle bir harekete kalkmak istediinizde nce
bize sorarsanz uygar dnya adna seviniriz.
P.S.: Tm fotokopi fanzinler, yukardaki aklamadan bam szdriar Onlar
istedikleri ALTIKIRKBE kitabn veya metnini oaltabilir, b ozu p yeniden
yaratabilirler. Okurlanm z yasal dergileri deil "fotokopi fanzinleri" izlemeye
anyoruz. Onlar sizi uurum dan aa itecek gce sahiptirier
ve umay renmenin zaman geldi.
Yaasn FOTOKOP, Yaasn KAOS.

ALTIKIRKBE YAYIN
bir Kaybedenler Klb tribidir
Yazma Adresi: RK. 114 A ab ade m , stanbul
Konum a Adresi: (0-212) 245 62 49 -245 25 22

VVilliam Blake (28 Kasm 17S7,1 .omlra -12 Austos 1827, Londra)
ngiliz air, ressam, oym.bask ustas ve nstik.
Orta halli bir esnaf ailesinin bey (.onj^un ikindsiydi. Babas orapyd
ve okula gitmedi. retmeni annesiydi ve o ila okuma yazma bilmeyen kars
Catherine'in eitimini -cenneti i anlandrm ak iin bahede nl plak Paradise
Lost'u -ki tarafmzdan oalllacaklr- okulabilecck k.ular- stlenecekti.
O n yanda izim okuluna gnderildi ve on liiirdule |ames Basire adl bir
oymabask ustasuin yanna rak verildi. 1779'da Kraliyet Akademisi'ne girdi
ama ortamdan holanmad. Dinsel grlerinde kiliseye bal olmayan baz ay
dnlarla birlikte Svvedenborg tarikatna girdi. l/S t/d e Nevvgate 1lapisanesi'ni
yakarak otoriteye kar olan nefreti gsteren asilerin arasndayd. Kiliseye o ldu
u kadar devlete de karyd.
1784'te babasmm l m zerine ocukluunu geirdii evin bitiiindeki
eve tand ve bir basmevi at. Kardei Robert' da yanma ald. 1787'de len
Robert' sk sk dlerinde grecekti.
A k h nm grsel yan hep ar basmt ve tasarladklarm canlandrabilme
yeteneine sahipti. Blake, imgeleri, sanki kafasnn iinde deil, gznn nn
deymiesine ok canh bir biim de aktarrd. iirleri, elle tutulabilecek kadar
canl imgelerle doludur. iirlerini, yapt sslemelerle birlikte kendi b uld u u
bir teknikle kk bakr levhalar zerine kazyarak bast ve elle boyad. 20.
yzy edebiyat zerine muhteem bir etkisi olan Songs oflnnocence ve Songs o f
Experience, dnem i iin ok nem li yaptlar oknasma ramen hibir yank
uyandrm ad. l m n d e n 50 y sonraya dein b u iki kitab hi bilinmiyordu.
Keskin gzlemleri olan, drst, dil ve izim alanndaki byk yeteneini
doalhkla kabullenen olaanst bir kiiydi. Safra talar yznden sal k
tleti. 70 yanda Strand yaknlarnda bir odada ldnde hl kitaplarm
renklendiriyordu ve isimsiz bir mezara g m ld. R.I.P.
Eserleri: Poetical Sketches by W. B. (1783), Masumiyet arklar (1789), The
French Revolution (1791, baslamad sadece bir prova kopyas var), Songs o/Experience (1794), The Poetical Works o f W. B. (1893, 3 cilt, der. E.J. Ellis ve VV.B.Yeats;
ayn isimde ikinci bir derleme, 1913, J. Sampson), The Complete Writings o f W. B.
(1957, der. Geoffrey Keynes), The Letters o f W. B. (1968, der. Geoffrey Keynes)
Tpk basmlar: The Note-Book ofYl.B. - Called The Rosetti Manuscript (1935,
der. Geoffrey Keynes), Blake's Illustrations to The Divine Comedy (1953, der. Albert S. Roe), Blake's Job: W.B.'s Illustrations o f The Book o f Job (1966, der. S.F. Damon)

ALTIKIRKBE YAYIN'n sahiplendii az saydaki dizileri olanca ses

sizliiyle sryor. Belirsiz bir ritmde ve asla zamana bal bir fonksiyon ola
rak ifade edilemeyecek bir dzende sren [ki bilgisayar teknolojisindeki son
gelimeler sonucunda, kaosun yeterince kk bir parasna bakldnda
fraktal fonksiyon olarak ifade edilmesi olasl vardr]. Ve bu cmleleri
okuduunuz u anda, yukarda ad gemeyen dizimizin gemiini hafife
okurlarmzn irisine doru itekliyoruz.

VVlliam Blake - Nerdeyse Btn Eserleri Dizisi

Safra talan yznden sal ktleerek, 70 yanda Strand yaknlannda bir odada len ve isimsiz bir mezara gmlen ruh karde
lerimizden William Blakein eserlerini upuzun yllann ardndan dili
mize kazandrmay srdryoruz.
1 : Masumiyet arklan / Trkesi: Selahattin zpalabyklar
1996 ylndan beri hl kitap raflann sslyor.
2: Cennet ve Cehennemin Evlilii / Trkesi: Rahmi G. dl
u anda elinizde...
Ve yaz gelmeden, raflan ssleme amacna ulaacak olan iki kitap
daha:
3: Bir Anarist Olarak W illiam Blake / Peter Marshall
4: Deneyim arklan / Trkesi: Osman akmak

kiisel toplant no tlan 'n d an ...

II
" Ve o, dnd"
hatrlanmayan bir kitaptan alnt / zel kurgu

"O, gerekten dnd m? Yoksa ben mi kurguluyorum sadece.

"Gerekten zleyince dnme" kurgulanabilen bir ey olabilir mi? Ka
rarmaya balayan bir k gnnde radyodan kveren ok eski R'nR
paralan gibi. Elvis, gerekten yaam myd? O gece garekten yal
nz myd? Sorular yeterince sakinlemeden, bir nceki geceyi anm
sadm: "Ve tekrar gitmiti, sklmt, bakalann istiyordu. Durduramadm, istedim belki, ama... Yeniden elinde, cebine koyduu kk
kttaki rakamlar halini almtm. Geen yllann ardndan insanlar
ne kadar deiebilirdi? Gereksinim neydi?.. Gitti, yol kenanndaki
banka oturdum ve sonra yeniden bara, grltye geri dndm. Bek
lemeye, gece yansndan sonra gelecek motorsikletliyi.
X.
gn iinde kaybedenler

n./

Yeterince souktu, pencereden bakt, ok fazla pencere, ok fazla

svas dklm duvar vard. Yazn daha iyi olur diye dnd, ka
dn hl konuuyordu.

Eer elimde olsa birka tanesini idare edebilirim, kendilikle

rinden geliyorlar zaten, ac ekmeye aldrmyorum, yle diyeyim,
kucaklarcasna karlyorum.
Dn dediin bir ey vard, sonsuzluktan bahsediyordun, baz
eylerin yaamadan farkna vanyorsun.
Bir sigara yakt. Ters evirip iki avucunun iinde tuttu, yeni bir
gzlk almalym diye dnd.
K.
geerken urayan
kzlan dinleyenler

-%
R n t c a J * . r o s r s Ac sii^kes' k s

iiung^ coucb arwa^on.)}e ^

*
_ nSr
CXce meek.anfi ma^penos
^ T e j s t a n k ^ p t l>s c o u ra ip

TJ**valff of (Uath

B ttS C i' a r e p la n te c i >4tre titu m s "

Aci on iJc {wm*ake*tix

jS^ tK Konv htos

T lte n tire. p e n )f> u 5

jmUw a s

pU niM i

i V u i a r v c r . a n c H a , i ^ n n c

Oa everv clf and iomb;

^Aii oa tie eacd bones
I^Kec^ cW ^3rou^}^^^artL.
Q l t K c v l l i i n l e i t H e p d .lK s o f e a a r e .

T i w a l k n p e n io ita r latK ."'. . i t u i d r v e

[ Tw ju s t man mto tarten clmei?

fc; N o w t h e

5h e a i , m ^

jr"
5 e r p e t t w ali<r

?|f L i m l d K u t m l ^ .

Atd t f t e j u s t

'

m a n r a ^ c y f i t i e v s ld s

'Vv1^e^e fion5r roan.

JRihli'a "aj:'_^-i;uJ\e5 usr fire.-m tkt-

burelejK ur ; -

f Htm^^ ciottJar

''* m e Jee|

KANITI
Rintrah 2 grler ve savurur atehlerini ar havada;
Derinlerde srklenir krti bulutlar.
Uysald bir zam anlar ^ ve tehlikeli bir yolda,
A d il insan"^ tutturdu yolunu
l m vadisi boyunca.
G ller dikilir dikenlerin bittii yere.
Ve orak allkta
V zldar bal an lan .
Tehlikeli yol yapld sonra.
Ve bir rm ak ve bir kaynak ^
Her uurum ve mezarda.
Ve aarm kemiklerin zerinde
Kzl balk olumu;
Kt kii terk edene dek rahatln yollarn.
Tehlikeli yollarda yrm ek ve adil insan
orak iklimlere srmek uruna.
im di ilerliyor sinsi ylan
nce bir arbahhkla.
Ve fkeden kuduruyor adil insan
Aslanlarn dolat yabanlarda. ^
Rintrah grler ve savurur atelerini ar havada;
Derinlerde srklenir kra bulutlar.

V. V

j{n c / l o
a t tke fm b.Ius

- ~'

\ s tkcAn^elsttu<^
arr? ike

up.
ti t. Ilt
C o n ira n e s^

Human KtstEttce. -Fti 'm tfiAS'e cnlr ne.^''sprm w hat /e re^ im s'ca
(ji^ d l
. o o d st fk e j} a m ? *7t
Kea&on
H vi is' iJt actufe /Slfnn^m^ rtm JEne^

Yeni bir cennet balatlyor ve otuz yl oluyorken ortaya

kal. Sonsuz Cehennem ^ yeniden canlanyor. te bak! Swedenborg m ezarn zerine tneyen Melektir

yaptlar, katlan

m keten giysilerdir. im di E dom 'un ^ h k m ran ln n ve

A d e m 'in Cennete geri d n n n zamandr. Baknz Iaya,
Bap XXXIV ve XXXV.
Kartlklar olm akszn ilerleme olmaz. ekim ile tim, Us
ile Enerji, A k ile Nefret nsani varolu iin gereklidir.
Bu kartlklardan dinsel olann yi ve Kt dedii doar.
yi, Us'a b oy un een, edilgin olandr. Kt, Enerji'den doan,
etkin olandr.
yi Cennettir. K t Cehennem.

11

^ /f/f / j

',

...7 "^ "^

r * ^ ^ '^'

* *ihii*S '*' s'ttcrecl^co*tr3s', tun^c- h eet.

o/-'-VYir o i fk c
.~^.J^'
t . ' ' 4tn ,h y^.v//c //4, /u'/t J'Ktul etstni> prtnco - p t;^ r ^ .s ' /-V/ v'i ( - W .
.

ii ^

./ i>/Vv''

rh e K b v u t
Ta;"
rtlt .'
i . 'I .'
,1 /

/7 .Tar/-.. i^ hk/ . ^

i,/f?neJw nt.

W' f ^ ~ ''m e r,t"J* fa tt m j^i^e rtnty

i c i ' m u u u ' L r t i* . t s ' > n e F '\ ifs !

'

Vu t in^l'UC

blis'in Sesi
T m Kutsal Kitaplar ve^a kttsal yasalar aadaki yarulgla n n nedenleri olmulardr:
1. nsanm gerekte iki varolu ilkesi vardr. Yani: bir Beden
ve bir Ruh.
2. K t denen Enerji, sadece Ik-lenden gelir; ve yi denen
Us yalnzca R u htan gelir.
3. Tanr, nsana Enerjilerinin peinden gittii iin Sonsuz
lu k iinde eziyet edecektir.
Oysa b u n la n n Kartlan D orudur:
1. nsann R uhtan ayr Bedeni yoktur; nk Beden denen.
R u h u n bir parasdr ve b u ada R u h u n balca giri yerleri
olan be D u y u tarafndan ayrt edilir.
2. Enerji tek yaam dr ve Bedenden gelir; ve Us, Enerjiyi s
nrlayan veya dtan evreleyendir.
3. Enerji Sonsuz Hazdr.

13

*^ nltose mut rcsirain^df.m tv, do sro l^ au ^ a m eif^ ;

s w a y A e n u i p o je r c s t r c u e d ; a n d t k e n s p t u n e r

Ju ason . ifivurps ty p la c ti^ ^Jiyerns tJe um viihn^.J^

-y - ' i n - - ! 'i '.

r e s t f a m d t h r J e r m S i> e c c m e s r P ^ h m
//
J
1 , P '-f
*S>
. .
i,<rjij.r-y.

^ I h t n tilty o f t k lg

is y fn H tn

in h t r a d t ^ u o s / t . & t h c

(ro tftm or orTtfosvn. (s m iliM * s o Jl / ^

/Irtr/t/n'.
ttrp c h v o t'm

htutrr aitft: JrraiT 'I itm i

O h d h i f ! ijd d r ^ ti
H u t

i
!

a z lfd fe Da^tl lif' SatauL.

cchu i ^ cn

tt t k t S ^ o c k o l J o b

m rtW a p p ^ A td

^ D c a d t

M U t o n g JM

ec casn
C fit* k t ik t D f v ils a c c c tm t s

"' .

td s u d u t s f c a llU

.:

j
im J^ltdsL *

A rzuy u kstlayanlar, kendi arzulan kstlanacak denli za

yf o ld u u iin yaparlar b unu; ve kstlayc veya Us, o n u n yeri
ni ele geirir ve isteksiz olan ynetir.
Ve kstland iin giderek edilginleir, sonunda yalnzca
arzun un glgesi oluncaya dein.
B u n un tarihi Yitik Cennettc^'^ yazlulr, ve Ynetici veya
Us'a M esih ad verilir.
Ve ilk Bamelek'e, veya gklerin sahibinin emirlerini ta
yana blis veya eytan denilir ve onun ocuklarna G n ah ve
l m ad verilir.
Oysa E y b 'n kitabm da, M ilton'n Mesih'ine eytan ad
verilir.
n k b u tarih her iki tarafa da benimsenmitir.
Daha dorusu A rzu, sanki defedilmi gibi grn r Us'a;
oysa blis'in aklamasna gre.

15

3 t^- & U M Jarm d a k m m t,P w k a irk tJit> ?/e v m jk e

[A^c&^fmmmmm .....
; ^ TPu:* tsfs/hfH'n t/i me (jc^..pel.
/ kejj^y.- f '
a t ^ r r tp s'rtd tft or<.'iiert3ir c rJh i'S in ^ u tt Jiea.rt/n
la y fu n
frj
r f ih e ltlJc
r:o etker i':W
th a f a/ter

.4 <ik

hecane l'/iVi a f t .

m. M d h m ,',i} te Y a lk ^ i3fJ e s b m ,4 \ eScnya.

R tito oPike.ve A n s e g ^ lk e H^^hasst^ V a ^ u m

' / / </<
reaaon M Jtvn.w rott ut ^f/ers itffsn
he weote a P A n ^ s Sc G od, and at 4)e ^ ^^len. o
DevtJsr h-U ell^iS Itecau^e^he fa^ t irue Poet and.
o f d te.D w d s p a ^ if^itkout'htonHn^
s

^ W l S L ..M m ^ S e ^ t c y - M
S'

'\^"lsr 1 i*H!f u>alku^ atnct^ th hreaf ot helL* te-

b ^ u d vitk ike. e ry ^m e n a a tG e n u a ; w kctL to jin -

look. like torment and ns yjty, Icd led ^ ( n t

o f tJeu* ItYm tis: tklnjitr^ tkat a s tke ;sayins u^ed
n. a- tutitcrL, tttatk.
c^ ra n ter,
StnfeAsf al
JtlelL s/u*^ 1^ naiitre a fL d cm cd t%>tsrdom hetbetr
thaw
(dtscrthott ed ijuU dtn^ or^ a rm en ts
(jM Itcnlcnm c hcmcjon the oLyJs tm e.
sen -s'es' fkete a Hc suU d s h e p &cvfna^o\!et
^rent W crld. I^a^v a
D & d Pcided tn blacfc
doudf Itot/etun^ on ike sdes' o F 4 e rcck^ Mh cer
to ~

Mesih arzusuna yenik dm ve Cehennem den aldkla

ryla bir Cennet kurm utu.
Usun, zerinde Fikirler ina edebilecei teselli ediciyi
veya A rzuy u gnderm esi iin Baha'ya yalvard b u d u ru m , In
cil'de gsterilmektedir; Kutsal Kitabn Yehova's yalazh atete
yaayandan bakas deildir. Bilin ki, sa'nn l m n n ardn
d an o, Yehova oldu.
Oysa M ilton'da, Baba Yazgdr; O u l, bo d u y u n u n bir
O ran 14 ve Kutsal-ruh da Boluk! '5
Not: M ilton'n Melekler ve Tanrya ilikin yazarken elleri
n in kollarnn bal, blislere ve Cehenneme ilikin yazarken de
zg r olm asnn nedeni o n u n hakiki bir O zan olmas ve
farknda olm adan blis'in yannda yer almasdr.

A n la s B ir D
D ehann,!^ Meleklere eziyet ve lgnlk gibi gelen zevkle
riyle kendim den gemi, cehennem ateleri arasnda yryorken, on lan n baz Mesellerini derledim ; bir ulus iinde kullan
lan deyilerin o u lusun karakterini aa vurm as gibi. Cehen
nem Mesellerinin de Cehennemsi bilgeliin doasn, yaplarn
veya giysilerin betim lem esinden daha iyi gstereceini d
nerek.
Eve geldiim de, d im d ik bir u urum un var olan dnyaya
fkeyle b akh yerde, be d u y u n u n cehenneminde, kayaln
eteklerinde d o lanp duran, kara bulutlara sarnm gl bir b
lis grdm : andrc

atelerle, im di insanlarn zihinlerince

17

 r c i> ' h e w rcb s> i i e

s [e n b u c e . t t o W p c r

fe t ^ e a ^ t^em indffcFm en, S (rv u u l^ t^em on aa/i/-J

l| H o w J o ^ o t * k n o w h u t e n W B(x/ t h a t c u t s H e ^ t y

Is an ntmense worU a

clo^ tj^our sTenssiV {ive ?

J w e it i ' of
1In accd fjme itfan, l.m-.t teai'lt, m vvintcr ji - iDrve^ouv cii anAyour Jjlov*' ver tlje bane^ of tle rlur.d.
flK i roat/ oT excels Uedst lo tfe paJaee tjf vvsriom
| R udence jar a- rck ^ y o l d m u d c o u r t e d ^

Lca|)actv'

f H r who eit 'urf*- })uf' i*f :: no^, l>rpp^s' pesllence.

Ct-t. v>wr>. r^HV., ; Ui. .il':./.

~
~
liUM ifi
?i\cr wki! lvv.;' \v,lrf
A f c o l ge.es noV tU s m e f r iLat a wgr m a n .* r e e 5
He i v K S C I k c e ^ v es n o ^ k t . a f a l l n e v b e c o m e a j t a r

TTu

I ' ; - s '

' Ihf f'-.vV

l i f f.

n l"H/*

i' 'i' ! *>- .j-'- ' 'i '

f-

^ (il i ..i ! v

>'*
- -a . ''!)-

n c: '
.;< j !-.
M vrhoJsom [nod S cm^t f^tkaui a. n t or a

.
oufc nmi>er
^ measiure m a y w r omHti
]Vo yixi st>dr^tbo
Jetoanswtk kie awnyvia^,
\A cieal
rven^es'/at: yuresT
Ifl musf- -.T-hi'rv irf t.', fro.<5rct
you
' H * d u ' (oo\ w o u U p e r v s t m l V U y l e v r o u M t e c o m e

T o [|y 15 tke d k e

knavery.
>S*mc bT frw W dke.
^

alglanan ve yeryzndckiler tarafndan okunan u cm leyi

yazd:
H avada yol alan hor kuun bo duyunuzca engellenmi,
Engin bir haz dnyas o ld u u n u nasl bilm ezsiniz?

C e h e n n e m M e s e lle r i
Ekim zam an ron, lasat zam an ret, kn keyfine bak.
A raban ve sabann llerin komikleri zerinde sr.
Arlk yolu bilgelik sarayna varr.
Sagr, Yeteneksizliin kur yapt zengin, irkin bir kz
kurusudur.
A rzulayp da eylemeyen, hastalk retir.
Biilmi solucan saban balar.
Suyu seveni rm aa daldr.
Budala ile bilgenin g rd aa ayn deildir.
Y z k samayan, asla bir y ldz olamaz.
Sonsuzluk, zam ann rnlerine ktr.
alan arnn zlm eye zam an yoktur.
B udalaln zam an saat ile llr; fakat bilgeliinkini
hibir saat lemez.
T m salkl besinler bir a veya kapan olmakszn yakalamr.
Bir ktlk y lnda sayy, arl ve ly gz nn d e tut.
Hibir ku sadece kendi kanatlaryla ok yksee uamaz.
l bir beden yaralarn cn almaz.
En yce edim , bir bakasn kendi n n ze koymaktr.
Budala budalalnda diretseydi, bilge olurdu.
Budalalk dzen bazln rtsdr.
Utan G u ru ru n rtsdr.

19

^
K\>vr;.3 ot ie l >1 T 0
'T ,<;V
i Pb^3<tsf <re mik witk *tonet< oJf JLaPS Brodds vntk.
'
Itticki? U ld ^ or.
T R e p n c le o i* tK e p e f t o o c k i s tK e ^ U y ^
Ike lust o f He ^ a t 13 iKc bounty oTCc^. ^ >
'Ike \raik o f tke lort tKe wt5^om oTGro^ * ^ C
IKe nakecle5 o f woman ts e wtark.f Goci
LiXctG o^.sorrrm ]ai^h-,.I;jcct.L- el joy
^Igg nxrm^ir]K)n<, the howin^or >^olveS,
^ f4 * tte>sfton^.5 teaL,anJ tke <leshrudJve,3ivora^are
^ porTonsf t' {(.! r) V teo
fer tin ee jT a n . ^
_

Ke it, ocmt^em/ar e tm|, not fum selr-

Joy^
!

S o rrtm ^

b? .ri? h t-t.

..-in w fr r n ." f c i l < th o f ^t

_ik> ,=;,--r

f k e i.i s jc ; - {

_____ -

^ . , r -

.1

lle l>uxl a nst. tke atoder a we|}. nuv ^endskip.

ific 5eiksk 5xmun^t>o.^^ tke atllm
ol..jikali
be totk tkcH^t ^^-ise.tkat tl^v
ke a rod,

ti

> .

rrrLjii. : ( T

mi

O j t f U'S^J^',

\kra.K kc n

-f
' <*

.ttrm m tvrTi**'V

' .

v l ,v<y*", yo .

*/iyu: mtu^,at:l j t: -> -.^uut

V-','v

'

Eyepr tkin^ ponye io be b^'enl ig an tma^ c

,;

(Mi-^rl.::'^^'; i)L ui. \rm:,^'' v-fn;'. j? .'

Hapishaneler Yasann talan. Kerhaneler D in in tulalar ile

ina edilir.
Tavuskuunun kibiri, Tanrnn grkemidir.
Keinin ehveti T annnn ilsandr.
A slann gazab Tanrnn bilgeliidir.
K adnn plakl Tanrnn yaptdr.
Kederin ans gldrr. Neenin ars alatr.
Aslanlann kkremesi, kurtlarn ulumas, frtnal denizin
fkeden kabarmas ve yok eden kl insan g znn
gremeyecei kadar byk olan sonsuzluun paralandr
Tilki kendisini deil, tuza sular.
Zevk dller. z n t dourtur.
Erkek aslan k rk giysin, k ad n koyun postu giysin.
Kua bir yuva, rm cee bir a, insana dostluk.
Bencil, sntkan b udala ile somurtkan, huysuz budala, her
ikisi de bilge sanlacaktr, belki bylece bir g olabilirler.
im di tantlanm olan, bir zamanlar sadece hayal ediliyordu.
San, fare, tilki, tavan kkleri gzler; aslan, kaplan, at, fil
meyveleri gzler.
Sarn tutar, pnar tarr.
Bir dnce, enginlii doldurur.
D ncenizden aka sz etmeye her zam an hazr olun, o
zam an alak kii sizden saknacaktr.
nanlm as olanakl her ey hakikatin imgesidir.
Kartal hibir zam an kargay renm ek zorunda brakld
kadar, zam an kaybetmedi.

21

l'

..

-
-c

.t:"'

H[)* vvfftL Mcoura^e irf stron^ la cunnin^.

li, . , II
- 11

f',-- V

TTe tiwnMul recever tejry < plentul harvest

I., I

' '

> f

'

\Vlien fAou ^eest a n E a ^ e .tlto u sle^st a jjorhon TGe.-.

-nu. } uf>

Keaxi

To create a ittle Kower s tle Usour oT a'^cS .

B i,
.L- .S

*' 't-'
-Sivri . -s w .;;jn o ';.

.. .

< .... ,

Tlki kendi geimini salar, Tann ise aslann geimini.

Sabahlan dn. leleri yap. Akamlan ye. Geccleri uyu.
Kendisini aldatmana katlananan kii, seni tanyordun
Saban nasl szckleri izlerse, Tann da duaclar yle
dllendirir.
fkenin kaplanlan, eitimin atlanndan daha bilgedir.
Durgun sudan zehir bekle.
Yeterli olandan fazlasm bilmedike neyin yeterli olduunu
asla bilemezsin.
Aptaln serzeniini dinle! bu krallara yarar!
Atein gzleri. Havann burun delil^leri, suyun az,
topran sakal.
^
Cesarette zayf olan, kurnazlkta gldr.
Ne elma aac kayn aacna nasl byyecei sorar;
ne de aslan ata avn nasl yakalayacan.
Mteekkir alc bereketli mahsl verir.
Bakalan budala olmasayd, biz budala olurduk.
Tatl hazzn ruhu asla kirletilemez.
Bir kartal grdn zaman Dehamn bir parasm
grrsn; kaldr bam!
Bir trtl yumurtalarn brakmak iin nasl en gzel
yapraklan seerse, rahip de lanetir brakmak iin en
gzel hazlan seer.
Kk bir iek yaratmak alarn iidir.
Balayanlar lanetle: Gevetenleri kutsa.
En iyi arap en eskisidir, en iyi su en yenisidir.
Dualar saban srmez! krler hasat bimez!
Hazlar glmez! A alar alamaz!

23

<Brarerhir Jc

TT^ tejcI SuMirru?,"^ tartTc^Iumt,lifi. ^mitals Beas^

e kamis ^ ioet. ^o^jorbon,
As lle a r to n>l <r tle ^*tu te a . s i . ^ * tTntpa^)<
''w '

t c t i ; r c<iTtw n|if{ie.

Tlu- CJVT.-

- ' v - ,- c

v --

<\?Tv tilin ^W tJ5

'V -rv hn^

v.4<N-*.

rjxuberance s Jjeauy .

H*tJe lion v/as advtsiec ^ th e iv x .k e wolcl be comt^.

!<ftrt)rvfit'
.s1rr'*^ roatii, ' /t tl*r. f*.rook/H. rca^lai

I
r
> 1* /"y *
ufftJotif'
irr|ji'"
r">ua^
.r -.r^nJU^ " 'fV't '! <
>.ir- |I'.^It^ : < ; - rlj
riiin>'r. <ry^
*

I.

. .: ; ,

"W

C"r>

\VJuTv .i/ i'< n''^ r.tar i{ mi'! a*, ; ' '

?nK I' >''' mt !<'* '

. . '.

a
A

Ba Yce, yrek D uygtl.nm , cinsel >rganlnr G zellik,

eller ve ayaklar Orant.
Bir ku iin hava veya bir balk iin ile n i/ neyse, aalk
kii iin de kk grnu* tubr.
Karga her eyin kara olnasuu liledi, bayku ise ak.
Cokunluk G zelliktir
t vereni tilki oisaytl, aslan krna/. olac.kt.
slah d z yollar yapar; oysa Islalun olnuul arpk yollar
D ehann yollardr.
Gerekletirilmemi arzular emzireceine bebei daha
beikteyken ldr.
nsann o lm ad yerde doa orakbr.
D oruluk asla anlalsn diye anlatlam az, ve inanlam az
dorulua.
Yeterince! ya da ok fazlas.

25

^le

c ^ j^ is t ie t^ieefsf
5'jr^ '

'(U i:''.:

w.
-'v':

f"'..'

^vv ' c

'-s .cyT-^j..'.ruwCs
'/./'..:"H n'.httt

" i.

A nd iHir!ti'ulajj^y tluy ^^iditll tje^jm iS a f taA

etil' "y. o.u/^/jy.pl{i/Tr^ d tuulfr ts' meJttul

.'V^aA! "
var:t<Tj, \ct <Ve.ishttfj. ilc \*uln>-^r/ albej^ hi^ i/'(

^ 'ub^r v r^a lk 'itjT rt^t^ m rrd n i ^ d u s Pi^r^mCLT

Cj^oottt^Jortts afw ors/np ^ t n poetc ia les'.

iM rul a t
prvnoutc^ m a t tk^ d o d s
^ y k t^ m jB n Jo ^ o t. ^ z t j i l L

d e itie r e s c c t^

Eski Ozanlar, b t n d u y u lu r nesneleri, onlara, gelitirilmi

ve saysz d uy ularnn alglayabilecei her eyin, orm anlann,
rm aklarn, dalarn, gllerin, kentlerin, uluslarn adn vererek
ve bun larn zellikleriyle donatarak, Tanrlar veya Dehalarla
canlandrdlar.
Ve zellikle, her bir kentin ve lkenin dehasn, kendi zi
hinsel tanrsnn altna yerletirerek incelediler.
Ta ki bazlarnn yarar salad ve zihinsel tanrlar ger
ek klm aya veya nesnelerinden soyutlamaya kalkarak avam
kleletiren bir dizge oluuncaya dek; byle balamtr R ahip
lik.
iirsel m asallardan tapnm a biimleri kararak.
Ve en sonunda. Tanrlarn bylesi eyler buyurm u ol
d u u n u bildirdiler.
Bylelikle insanlar. B tn Tanrlann insann gnlnde ba
rndn unuttular.

27

V'i/(. ^opk&ts .situu^ anc/ f'.Am<J. ufdk C

m c. and 1 as^ked fkem ov ticv darecL;so rvanJly tc
al^ert. tkat GccLjsfpcke tv Ifum :
whther
c/'dnot ihink a t tke tm e itat tbey H^tuld hc m is-Uncle^oml &; sn be ike cau^e aFm peskon. v -
l^aJih
. Js> n w rto CroA.. n o r h etm L
i a Int: cr^ m ca lp ercep U o n : b u t^ ^ ^ e n r
^Scs/ dtsccverA the n^mte. ut
tliin^y andast 2
w as'th{n hers^aded. k rem a m condirm dthat the^
Vice, o f horest nc^naion sr tke. voce o f G o d . l
ca rt'd not lor ccns'ciiiu'ncrs' but n'inte.
' l .
i . Jr,
.1 tr,,. .
. ...

J / rcfdlcd. A li vt;f^l)dcvr tludt d dc es'.ic.

u a^es oi'ana^nnuon us'hjvt pns^^ason re/no
Ped m ountans; but many ai'e n o r capallr. o a
JtrtTi. pemr^asron ai cmy thn^
^
~Jntn h^ ^ ekelsacd. '~Hp t lo scp ^ c f du ea st
du' Li'j^ brnctjjlesf (dh um a n jierephon..
sromc natr u s' h eid one pnncpU for tke ort^Ln &o
some anodttr, tt)c c F Is i'a e l ta u^ t tkctt the Poetd
G e/u u sfa ^ o u rtokocalt d ) *Vo5' tk e F rstp n n cp it,
a n d au ne otket'sf m ^ derciatpe ^ tc/ vafflht
coMsre a f our desplsr^ d eT r^ sts &cPIuL^obkerS
aotker ooufttrLes' an d prtfbkecyna tkatTaL G ods
_
^ o Jd .

A n la s B ir D 20
aya ve Hezekyel peygamberler benim le birlikte yemek
yediler ve nasl bylesine ekinmeden, T annnm kendileriyle
kon u tuun u ileri srmeye cret ettiklerini sordum onlara; ve
aym zam anda yanl anlalp, aldanm a nedeni olacaklarn hi
d n p dnm ediklerini de.
aya yantlad: "Snrl bir rgensel algyla ne T ann'y gr
d m ne de iittim onu; ancak d uyularm her eyin iindeki son
suzu kefetti ve o zam an, en d rst fke sesinin Tanrnn sesi
o ld u u n a kukusuz in an d m iin sonulara aldrm ayarak
y azd m ."
A rd n d a n sordum: "Bir eyin yle o ld u u n a dair gl
inan, onu yle yapar m ?"
Yantlad: "B tn ozanlar byle o ld u u n a inanrlar ve im
gelem alarnda bu gl inan dalar yerinden oynatmt;
oysa ou kimse, herhangi bir eye ilikin gl bir inan ta
yam az."
Sonra Hezekyel yle dedi; 'TDounun felsefesi insan algsnn ilk ilkelerini retti. Baz uluslar balang iin bir ilkeye ve
bazlar

da

bir

bakasna

inandlar;

biz

srailliler

(imdi

adlandrdnz gibi) iirsel D ehann birinci ilke o ld uun u ve d i

erlerinin yalnzca trev olduklarn rettik ki bu, dier lkele
rin D in adam lann ve Filozoflann kk grm em izin ve b tn

29

-Wu/f/ a t ttsf' hcnriiil. ic cr^uate u ous' Scto be the

iriLhnc.s' o f thc 7ot:ttc Cenuif. dr na s tks. tJat/oiJtP
^ c e t

D a s i t i A e ^ r e J . s i > n f e n d y S c u t m k e s

sd batketcly,
tlu^^he ccntfuet^s' cnejrujg <fkj
6nik'm^ f(tn4^cwtnsr: and
, i ) lofttcl our Crccl. tkat yj.
cuttsred
h is nam e alL
a li the d eh es olM
o .sUrrouruJn^^
?d utn f\s'name.
rrounJtt
/tahons!. atd aJ^cxtrcL iJ-a tJ^ ImcL rc h e llcd ; irom
dtes'e cpuuotii> the ^ul^ar ctmc tc 'Brmk tJat alt naL
-o/tS^ v!uU. at la^: he su ^ ect to tkc^ev^s . y
^.usf o\ud ke.lke a i rnv pensv)cuaons, s XW('
iMiIb'. (or a!L naJbct^ beduae uejety.'ri. .^' a -^or^inj} tiuijeis <jod,tm dw lat^raai^ suhtfictiofi '7ia
stm e i^onder. tc nutst nfeQ
Oi^tn canvctmn. J\Rst dtater Ia si^ d Isa id h X)lvour tkc wot'Ld wtd his' List Wtks',
s /d nne c
eq u a l uaM ufas' l a s t j ^
^ t d s a d dicSiamt c f kiS
/ fj/.\D i^sKd IsaidJ, >Aat ttutLc h/Jt^c . tked dne
xre^ ^
year3')kt: ans^ erd, de s ctnve tunt nutd'
om' Inetul . u ^ cm y iic Gr^-cutfi.
T* i fktn asrhcd J^ ek et.w j^ he ea t dun^. Sc Ltyso
on Jus' r '^kt&c fcliscd e7h e ans\^n d , tke df<n\i
<
.ar ra cs'u^ otf^r nuu utio a na'cryjficn ( tiu'. m k/nte
t/,eN o,'datfrtcojL trthrj:/pr(u:t2.<7f.J^ s' hC Acn
t*/,7 nd 'sts lfs' f/cn/ilS or <cvts'cTitc/'. nlv f v f '
(n .'y 'a k c c lj} t'iS (n f i'it*^efir^nctdtu-(ii3o n .'

Tannlarn b izim kind e n kkenlendiinin ve iirsel D ehann kol

la n o ld u u n u n en sonunda kantlanacana d air kehanetim izin
nedeniydi. B yk o zanm z Kral D a v u d 'u n 21 b y k bir tut
kuyla arzulayarak ve kendinden geerek dua etmesi b u n d a n
dr; b u n u syleyerek dm anlar yendi ve krallklar ynetti. Ve
T annm z ylesine ok sevdik ki on un adyla evre uluslarn
b t n tanrlanna lanetler yad rdk ve isyan etmi olduklarn
id d ia ettik. Bu fikirlerden yola kan avam , b t n uluslan n so
n u n d a Yahudilerin uy ruu olacan dnm eye balad."
"B u " dedi, " b t n gl inanlar gibi gerekleir, nk
b t n uluslar Yahudilerin yasalarna inanrlar ve Yahudilerin
tanrsna taparlar ve b u n d an daha b y k b oy un ei olabilir
m i?" 22
B unu hayretler iinde din ledim , ve ben de kendi kanm
itiraf etmek zorundaydm . Yemekten sonra aya'ya kayp
y ap tla n n dnyaya balayp balamayacan sordum: e
deer hibir eyin kaybolm adn syledi. Hezekyel de ayn
eyi syledi.
aya'ya onu yl boyunca plak ve yalnayak 23 dolat
ran eyin ne o ld u u n u sordum . "D ostum uz Yunanl Diyojen'i
dolabranla ayn ey " diye yantlad.
A rd n d a n Hezekyel'e neden hayvan dks yediini ve
neden ok u z u n sre sa ve sol yan stne yattn

s o r d u m .2 4

"D ier insanlar sonsuzluk algsna ykseltme arzusu" diye ya

ntlad. "B u nu K uzey A m erikal kabileler uyguluyorlar 25 ve
yalnzca u ann rahatl ve honutluu uruna kendi dehas
na veya vicdanna direnen kii drst m d r?"

31

anccnt

, iL m n '^ s ^ c r d

ccf'ttnar^ec. tt lea .'e k sr^ u arrl a t tree 'of

ii^tL. anciw kcn tie d c fs .t h e whcLe. creahon i^UL
bt cvnS'umci a n d apoear Lnf\altt:,MncL'hj^y
svkertits' t noiv
nbc
co rru p t.
.

H ^

c^ccny c t p errtp o n i\'ere c le a n s e d

yyould a^J^oar to man. asf i t n .'h
Untc^y^^
--- :_______________
F o r rnan ~has c/cbcci Jim seli tp tlU Iteseff9
ciU ^n^s tkto'Jianvv^ cknks otluaf (rn em ,

Cehennem de d u y d u u m a gre, d n y a m n alh b in y h n 26

sonunda ateler iinde yanp kl olacana ilikin eski zam an
gelenei dorudur.
Zira yalazl kl tayan kerubi'ye^^, b u n d a n byle yaam
aacndaki nbetini brakmas buyurulm aktadr ve b u n u yapt
nda, b t n yaratl yok olacak ve u an l m l ve rm
olarak grnenler, snrsz ve kutsal olarak ortaya kacaktr.
Bu, tensel zevkin arttnim asyla gerekleecektir.
Ancak insann kendi ruh und an ayr bir bedeninin ol
d u u n a ilikin birinci gr silinmelidir; b unu. Cehennem y n
temiyle Cehennem de salkl ve iyiletirici olan, grnen y
zeyleri eriten ve gizlenm i olan sonsuzu aa karan andr
clarla basarak yapacam.
A lg n n kaplar temizlenirse, her ey insana o ld u u gibi,
sonsuz olarak gzkecektir.
n k insan, her eyi m aarasnn darack atlaklarndan
grecek denli kendisini kapatmtr. 28

33

Tttntin^kouSe
s-, >,

'a

cvQ

A n la s B ir D 29
Cehennemde bir Basm evindeydim , ve b ilg in in kuaktan
kuaa iletilme yntem ini grdm .
Birinci odada, m aarann azndaki dkntleri temizle
yen bir Ejderha-Adam vard; ierde, ok sayda Ejderha m aa
ray oyuyordu.
kinci odada, kayaya ve m aarann etrafna dolanm bir
Engerek vard ve dierleri onu altn, g m ve deerli talarla
sslyorlard.
nc odada, kanatlan ve tyleri havadan bir Kartal var
d; m aarann iinin sonsuz olm asn salyordu. evrede
usuz bucaksz sarp kayalklarda saraylar ina eden ok sayda
Kartal-benzeri adam vard.
D rd n c odada, fkeyle dolaan ve m adenleri canl sv
lara dntren yalazl atelerden Aslanlar vard.
Beinci odada, m adenleri geni kaplara dken A dsz
ekiller vard.
Altnc oday dold uran nsanlarca oradan alnp kitap bii
m ine sokuluyor ve kitaplklara diziliyorlard.

35

JJ f^uudy who forme/ tlis \4orlel uit ^ \

^ etsu u l cv staice m u i no%^ seen v tx> la>o m, (t )
tn, cha-sr-; liIV tn trutlt. itw cm tses' o /'t s litc
'
thc sctra 's' a f r
httt the. cham~<
\lir e , tfc cnnntfi^ oF y^m a n d tam c mm e/s. vVM
lai'C pcn'f'r to Tes>tst m er^\ acconltn^ to A f ^n;
verbj. tiw. i%kak m m u ra ^ sf sirm h tn
'^ u C ^ '. u s ^ c / t e p c r ay/t
t t ofbcm
o r h e u b^
t ^ , ts
s thc
t h c Ptx>ltc, iho i/u r .ilic

J)eu 'cu rtn ^ : to d r

^Ttk a pmdtar
I f/ o n f)^
I th it
I

hjl-:

h o itc /is -;

tk<

.t

n et

/fo

cu u l i a n c i c s

i \ ' h A e - ------ > .

1 '^ u t

/.' .

ro h h c

thr T)f'i'o>/r.r n. .

\/ h;.s' fh ltifk tf,'.

I

d i ' i ' o u t ' e r b r t:tv n .^ a s

u hs cf-o 'ts. hut it

. .st.-z

i'. r t J d

U 'h

tJu: tiXCfIi

n > // stf\' li, n o t ( J e t i .f ir n f . f h r J t U ic

I crn',Wf>)'. (j< c( ifY . /# /*' ir

\ r Men .
'Jhf'Se tivo cla lscj/ c i ttu'n tu r a/nU/y^'-: upon a
* (.arfit. A ihev <-^aufJ he enem tes: v^cc.tvr trtps'

Bu dny ay kendi d u y u lu r varoluu iinde biimlendiren

ve u anda o n u n iinde zincire v>nluuj olarak yaad gr
len Devler, gerekte onun yaam nn nelcnleri ve tm etkinli
in kaynaklandr. Oysa zincirler enerjiye k.r direnme gc
tayan zayf ve evcil zihinlerin krna/l|^uir; mesele gre, "ce
sarette zayf olan kurnazlkta giilliir."
Bu yzden varln bir ksm Dourgan, dier ksm Tke
tici'dir; Tketiciye gre retici, sanki zincire vurulm u gibi g
rnr; oysa byle deildir; o sadece varoll.n paylar alr ve
b u n u b t n sanr.
D ourgan D ourganlktan kesilecektir. Tketici, bir deniz
gibi, hazlarnn fazlasn alm adka.
Bazlan yle diyecektir: "Tann tek D ourgan deil m i?"
Ben de yantlyorum : "Tann yalnzca Eyler ve Vardr, varolan
varlklarda veya nsanlarda".
Bu iki smf insan her zam an bulunur yeryznde ve dm an

37

/o 7 'econcle m em stv s' tv c fe s ^ y e x s fe n c e .

- /'< /* . -.'.yi.-- (. t/Y-'

r i"
-:ff .'v
:,
tA.

f/' f.'ri i'i' f

r > t 'a r .i
/V.V,

At

ff

/ir/Z */

Oy

/ i< J < u

/ m 5 ??/ f e m h t e r

h e n > e n f ' t k e A n t e J u ^ - t f m

. /

J .%

W<jl s " s o r m e H y
w 'h a < r c

('tr

' /

nci t'amc ts me and sau'/. Ophahle ^(dsk

'^oun^ man. ! O Jtom ilc! O d-eetclu. sfntt / O/ts^tdt-'r
tfi Jwt humm^ tliin^on tivou. artprefHyin^ ior ^^sei
to a li eter^y, ta wkuJ thoa art
w suck career.
-.v ,

1 s u u i . p cth a ^ s^ a tt

e tr 'm a l ^ot ^

m/ w<// ccntejn

'><nd i'cc WhetJtt'

. ^. kfi twA. m.
' fu ;/I .

'

' nV/ ?/,'

i

. 'I

i',!*'.

;.i

i . . '

U rii ,

/'/.'-

n !/(. r S. ^
/ . i'.^. '.rU t !>', '/> /v f- v .7 :r- 'f
.

':.u u j', >( yt.u.

' f i l e t ' tii'o t'c h f f r e '

L .-r c

/ / / r . v M t v i/ .

f /

f.' M.V ./>rc f T m a r /

Jtjti/t
vQ

*^v^

h u h fje

' ./>rr'

) H'* /- ;

, / ' r ffi'i

,V7<'.s' arfm efis'i^;'/> /trJ

V,/

,:

;' .'*

;it i

,
V
;<' 'V? .' ' M .;
1-

, ' ^

' >!,,.
.*-> l' ' :i rh/

IJ .S'--. ,
L f( m a rn a

v,'hr'Tt t l ' r
n 'tiu

hm

tl

v c t w d i n r -i:

in 'i s u m c O y c - i i t ^ - ~

h r ^ o L i th y { t
i l - 'f h / c / s ' p n / ; t * W
t >

fft

v lh t'm

a n 'u y )
tu 't^ ^ >
t

olm alar gerekir: her kim onlar uzlatrmaya alrsa, varoluu

yok ehne arayndadr.
D in bu ikisini u/,lntrma abasdr.
Not: sa Mesih onlar birletirmeyi deil, koyuar ve kei
ler meselinde o ld u u gibi, ayrm ay istedi ve yle dedi: "Ban
deil, kl getirmeye geldim ."
Mesih veya eytan veya Batan karc, Enerjilerimiz olan
Tufan-ncesi varlklardan biri olarak d n l rd nceleri.

A n la s B ir D

32

Bir melek yanm a gelip dedi ki; "Ey acnas budala gen
adam ! Ey rkn kii! Ey dehetli d urum ! Sonsuzlua dein
kendin iin hazrladn ve bylesi bir hzla gitmekte o ld u u n
scak, yakc zin dan d n ."
D e d im ki, "Belki de sonsuz yazgm bana gstermeyi iste
yeceksin ve zerinde birlikte kafa yoracaz ve greceiz senin
yazgnn m yoksa b en im kinin m i en ok arzu edilir o ld u u
n u ."
A rd n dan beni bir a h n n ve bir kilisenin iinden geirerek
ve dibinde bir im alathane olan kilise m ahzenine imlirdi: im a
lathaneden getik ve bir maaraya vardk. Dolambal m aara
dan aaya, bkknlk verici y o h m u /d a el yordam yla ilerledik
ve sonunda altm zda yenll g gibi usn/ bcaks/, bir bo
lu k belirdi ve aalarn kklerini' (lmu|) b cginliM zerin
de asl kaldk. D edim ki: "Isti'ise kendim i/i bu bolua bra
kalm ve Tanrnn inayetinin bur.ul. olup olm atln grelim.
Sen istemesen de ben yapacam ." yl* yantlad: "Buna yel
tenme, Ey gen adam , karanlk lalr dalm az ortaya kacak
yazgn gr."
Bylece bir meenin kvrlm kkne oturarak, o nunla bir-

39

ro ct oC an eaL, he vJas susfenJecL tn. U lunhus

11 ^ \vkiciv kun^ yfik tie head c/oWjttAtni utbo tke
J^ re e s '
bekeid tke^ u tk m tt O ^ Js
a s thejSinakA tJ*et mmcn^
heneatk. tiS^ at u/
mtmcnyc c/fstzt/tct' **'<s'
set, kluck but shut/*^
rouncL it vJer^ It^ y tra rk s en hvhick rcvcU 'A Vs/t^
. trra'lm^ aO er tftetr j^rev ;\4ck
or S
rrtH er sv^'unt in- tke nSniiR J ^ b . ut tke tnost tp^
-riRc s/tapcsr f?/ tmmalsr sj^r-uh^ fitim c^mjltott 6<.^tke a u ' i^as Jv Jt a f iem.^ c seentcl cotTijiosecL
c i tlten th's'c ore Jcy d s and tire calircL I^vr a
c-l t-ht: a tr, J no> a ^ ed my ct/m^ntn *%'htcJt
nc uid. helW ^ t/s Uaok & vikiiii
iMtt W H ', h'om f'i/n/'f/t ffn f<terli k. ivhh
. . .
. / v a / oh.T'h%c
mJ'^ attti m//t r
/>>;
,
.. ./r/v/./n' ./// he/alh
d:-i" J,s^ n^SUrr *r. thl<yi'J\ n '
! (( .'.
(!
ro H iff
t / fjyr ///' /.v/<??*/
m'/.

-fi.: t i , , ' ;
^

t
-V /'V/

u< */:ntyt^

t/.' /

r :S :',7, .-<-

StolU:^
t/:c

/, '-

-ht^m >t< :%>yfnttrj t//tT

;n,
vv
^
.
.

/. ifit
rn-i^f

ter m c ..- /'-A/f rf yu L{<'/, /fv/; hi( n'r (?/.^f'cr / .;

' ^Tintsan^
kc fif
/.i
ilra;- .
,./
nm /
tv ?>/rfv. fj'
i,. j.,-j ; Zjevutf/tarv^ hv ir rri/crtei
/r>. r /u ,

.V.V/ Mr

;,. ti: ef

, fA

r r ii

. , . f y ^ x n h fpm ut^;
fi '

likte kaldm . O , derinlie dt)ru ba aa sarkan bir mantara

aslyd.
Giderek, yanan bir kentin d u m an gibi ateler iindeki u
suz bucaksz Cehennemi grdk. A ltm zda, ok ok uzaklar
da, gne vard, kara fakat ldayan. evresinde, ryten
ortaya km, en rkn hayvan biim indeki, sonsuz bolukta
uan, daha dorusu yzen avlarnn peinden srnen b y k
rmceklerin y r d ateler iindeki yollar vard, ve hava
bunlarla d oluy d u ve sanki onlardan yaplm gibiydi. Bunlar
blislerdir ve onlara havann Gleri ad verilir. Hangisi benim
sonsuz yazgm , diye sordum yoldam a? "Kara ve ak rm cek
ler arasndaki" dedi.
Oysa im di, kara ve ak rm ceklerin arasndan bir b u lu t
ve ate kverdi ortaya ve altm zdaki her eyi karartarak, de
rinlie doru yuvarland, sonunda aadaki derinlik bir deniz
gibi kapkara kesildi ve korkun bir g rltyle yuvarland. im
di alfamzda kapkara bir frtnadan baka bir ey gzk m y or
du; b ulutlar ve dalar arasndan douya bakncaya kadar, ate
lerle kanm bir kan alayan grdk ve b u lu n d u u m u z yer
den frlayan birka ta grn d ve korkun bir ylann j^ullu
kvam larna gm ld ler yeniden; sonuui. dom la, derece
uzaklkta, dalgalarn zerinde nlee kesmi bir loruk belirdi.
A ltn kayalardan bir da sras gibi yksi'ldi y.vaa, sonunda
denizin d u m a n bulutlar halinde uzakl.t, kpkzl ateten iki
kre kefettik. Ve im di onun, Leviatla'n b. o liun u anla
dk; aln bir kaplann alnndakilere ben/er yeil ve mor izgiler
halinde b l m l y d ; hem en ardndan a/n ve kapkara derin
lii kann pan ltlany la glgelendiren, fkeyi' kesmi k p n
zerinden sarkan krm z solungalarn grdk, bize doru

41

i/**'

f t if >L- l
In c ftc L tk e A tt^eL cU m h d u p S v m h tsi ^ t u '
j U on m t tke tn U } / s v n ta itJ tL o ne, &c ik e n t / u ^

apbcarance

w m orc,hut 1 ivuncl t ^ s e l f srtt-

tin b on c lp le o s a n b h a n lc h e ^ le a r v e r
m oort
/i /t k e o r tt^ a. k a rp e r w/w s t t n ^ tv tk e n a tp , ^
nar^ theme- yfas^ U o m a n t\>ko ncP e r a lte /'.s f /rts'
rp tm o n is ' lM e s tn n c ln ^ W citcr, 8c b t'e e s ' reptdesf
C fite m tn c L ,
tn d l

!i

JL:.re Sitiel l ur^our I c t , m tis sp rcc;

tuce.
(it
be atllcL,^con >* fan tke sttblc a/M ti^
churck. &, I tcok. fum tc tLo altac am l opud m e
B ilyU . a n d U.* nas- a a c e p ^ t , uo H>/ucklde
-s'cendecL drn'tnp t/e An^el htivn' m c, socn ^ a*0
kinscs' c f brck . m e h'c ent^nJ: u U ukre it
nutn

ilerliyordu tinsel bir varoluu taknlyla.

Dostum Meli'k b u lu n d u u yerden yukar imalathaneye tr
m and. Tek bama kaldm ; ve b u g r n m kayboldu ardndan,
ve ay nda ho bir rm ak kysnda otururken b u ld u m ken
d im i, ark syleyen bir arpy dinliy ordum , arksnn szleri
yleydi: "K ansm asla deitirmeyen kii d urg un suya benzer
ve z ih n in srngenlerini yaratr."
Ayaa kalkp imalathaneyi aratrdm, ve M eleim i b ul
d u m orada, armt, nasl k u rtu ld u u m u sordu bana?
"G r d m z her ey senin m etafiziinden dolayyd;
n k uzaklatn zam an, kendim i bir rm ak kysnda bir arpy dinlerken b u ld u m . A rtk sonsuz yazgm grm olduk, e
ninkini gstereyim m i sana?" diye yantladm . nerim e gld;
am a anszn onu kollarm la skca yakaladm , ve yeryznn
glgesi zerinde ykselinceye dek gece boyunca batya doru
utum . A rd n d a n onunla birlikte kendim i dosdoru gnein
gvdesinin iine frlattm. Burada beyazlar giyin dim ve Swedenborg'un ciltlerini elime alarak, m uhteem iklim den ieriye
d a ld k ve Satrn'e ulaana dek b t n gezegenleri getik. Bura
da soluklandm ve sonra Satrn ile sabit yldzlarn arasndaki
bolua atlayverdim.
"te" dedim ! "senin yazgn bu uzayda, eer ona uzay de
nebilirse." H em en ardndan ahr ve kiliseyi g n l k ve onu su
naa g t r p Incil'i atm ve ite! derin bir ukurdu o, melei
n m d e iteleyerek, iine indim ; lu'mc-n sonr. tuladan yedi ev
grdk; evlerden birine ginlik; ierdi- birka m aym un ve babun

43

/IO//.0. .' .V

K"'.

Sc, a U o i t h a t SpC U S

i L-Juunc/J)/ fhe tnuUU - 'a nnin^ and snatcJunj^ a f

I c/u anaflur. lyut- u'dkefH hy the .^ortn^is ai uteu'

jr/rfi/iy,- hoyieve.r 1
tk a t tJwv s in e tu te s hrxni m
j^n^rv^cs^. a/ici tlvn the \Oei%k
^ /< shvnf
: a/ii^ n /j/j il
tisvcct,
ri'npit.'tL ^U ."j tkt.n
tiCVaarU L's^ulucktvZ 'iti itrstr cne lmh a n J tfcn ur?

lit nu ll
Jh'Lstctic^ Analyttcs.
%5 > Me / 4n ^ e l S u il : o/r es'

,v

.rs^t

ni

>/ 'fu

r L3
iir r k s

vard, ve b u trlerin lepsi bellerinden zincirlenmiti, dilerini

gsterip birbirlerini yakalam aya alyorlar, ancak zincirin k
sal buna izin verm iyordu. Fakat bazen zincirlerin boylarnn
u zad n g rdm ve ardndan g l olan zayf yakalad, nce
dilerini gstererek iftleti ve sonra bir ko lu n u ve ardndan d i
erini kopararak abucak m ideye indirdi, sonunda aresiz bir
gvde kald geriye. Snttktan ve aldatc sevgiyle onu ptkten
sonra hzla gvdeye indiriyordu; ve orada burada kendi kuyru
u n d a n itahla et koparanlar grdm . Le kokusu her ikim izi
de fena halde rahatsz ettii iin, imalathaneye girdik, ve elle
rim de bir gvdenin iskeletini tadm, im alathanede b u n u n
Aristoteles'in A nalitik'i o ld u u n u grdk.
A rd n d a n Melek "senin d n beni rahatsz etti, ve utan
m alsn b u n d a n " dedi.
"Biz birbirim izi aldatyoruz ve yaptlar sadece A nalitik
olan seninle konum ak, zam an kaybndan baka bir ey deil"
diye yam tladm .
Kartlk H akiki Dostluktur.

45

1 -.
' ^

^ tv jp en k c i tfeinsehtxsf a s tke
m sre.; iltts
c/c wim a cvtdtdent tnsole.nct sntritm^ f^ra ^^^1x^1''tc rra su fi/n :
^ T T tus S iv e d r/tb a ^ hoaets tiutf \^h<rt%4^ >*'rkes
uvv : th; ' ti IS''onIf'
(TvfeJit!^ rir Jn c^ o { alrfaciy
|(^ /I /r.j/ ru l'n ei'/ -r tnrfj^y n])rnt Icr a
h r'
't-aiffe h **yw a Litlt' ms*^Jr fi./zh. tfe jTuyhUey
van ,ttni ce:xce^<i kinx,rH a s ftiurjt \visej' trm u erWJi men , J t
-<rr> yvdk S^ff^ctenLcr^; hfskeH 'S 't/ui
m
c f c/iurrhfis A. ci^j-^CL^ese hy/rorrctes'^ hU k e m
' i :/n S fjta t a/J /7r t .^tyfousf. ^^chtnseM't/i

-MT.

<^:e

Meleklerin tek bilge onlamn gibi kendilerinden sz etme

kibirine kap ld klann g rd m her zam an; dizgesel uslam lam a
dan kaynaklanan cretkr bir kstahlkla yaparlar bunu.
Bu nedenle Swedenborg yazdklarm m yeni olduuyla
vnr; geri, o n u n yazdklar nceden yaym lanm kitaplarn
yalnzca indekiler ya da D iz in ksmdr.
Bir adam gsteri olsun diye bir m a y m u n tayordu ve
m ay m un d an biraz daha bilge o ld u u iin kibirlendi ve yedi
insandan ok daha bilge o ld u u kuruntusuna kapld. Swedenborg'a olan da bu; kiliselerin b udalaln gsterdi ve ik iy z l
leri aa kard, ta ki her ey dinsel, ve kendisinin de yery
zn d e bir a paralayan

47

One c/ cai'fii rJl-s

'
:vr/' A--- A '''

'

vr"

j/v'

'

'- -'
'

'

'

}.

*j4/rc/ noH heartJe rcasott. Ha convered wtk Clt^els

who are a li relt^ous .ic. conugrsed not mthDe^ds vJio
ali kate relgon forhe n a s ucapuijle fkro k s conceib
n obon s. "
Swedt nl3orJ^
..-av> a n\ i0iutacn d
a li SuperlcuL op^; u nti , and at' analy.st^ d 'ie rnre
.^ahldinc . nI n< /lu'h.tj'
'f lv .1\'c

A./- .

-tj/.

'

- r.-'

'

-<

; V; >fi.

(d Q u t
I

i'-

t.

' V

f- .

'i , ,'/f: /
-

>
-
^

cm o m U e^ ^ jif'if w
Otca IsH ' a D e d l m a Mane ad*tire, >^ho amse Ije
dore an n^ei d a t^ a t on a clo u d .a n d dii- D evit ut'te n i ikese ^^ords '
' ' V:.
t^onshp o f od sr. Hnourut kisr^ jh s la otket
men eaciv accotdt^ to h is ^enusr a n d lo/m ^ dte
:'!W*
'

'

mais^'

-'*"*'*1

tek kii olduunu dnene dek.

imdi yaln bir gerei dinlejn: Swedenborg bir tek yeni
hakikat yazmamtr. imdi de bir bakasn dinleyin: btn es
ki yanllklan yazmtr.
Ve imdi nedenini dinleyin: Btnyle dindar Meleklerle
konumu ve dinden tmyle nefret eden blislerle konumamtr, nk kibirli grleriyle zaten bunu beceremezdi.
Bu yzden Svvedonborg'un yazdklan btn yzeysel fi
kirlerin bir zeti ve daha yce olanlarn bir zmlemesidir,
hepsi bu.
imdi de bir baka ynim gerek: Mekanik yetenekleri olan
herhangi biri, Paracelsus veya Jacob B e h m e n 'i n ^ ^ yazlarndan,
Swedenborg'unkine edeer on bin cilt retebilir. Ve Dante ve
ya Shakespea'in yazlanndnn ise snrsz sayda.
Ancak bunu yapt /aman, ustasndan daha iyi bildiini
sylemesin, zira o, gn nda bir mum tutmaktadr yalnzca.
A n la s B ir D
Bir keresinde bir bulut /erindc oturan bir Melein nn
de, bir atein yalaz iinde ortaya kan bir blis grdm, ve b
lis u szleri syledi:
'Tanrya ibadet: Her birinin kendi dehas lsnde dier
insanlardaki tanr vergisine sayg gstermek ve en yce insan-

49

men. besty liiosfie, who em y o r calum nate

m en hate G od. lo r tfere is' no otker OtxL~
, Ik e a^t'L Iteartr^ tk s becam e a/m osf h lu e
'h a t jn a sterif^
^ at la st
y-mte puk &.
~ouut iken, rcp lu ci,
K^^ou IJclaber. is n o t G e d O ne ?
s no t Je
vsU e m Je 3 u s 0 n s t ?ancL haar n a t Jesa g^ tnst
^t-'en kis' ^anction. to e Liuf a f ten comntatuimenis
and are not a li otker m en iools sm ets 3c no tJu^
S k e

i.iy r - .7

"

>vn>--at^V/:i: S ^ a k

il J.- n 'i C(>n.it ;

'(ViVMm ^

tnr .

:r% a

- d !n/n.
. .
'h

-;

. .

/- r n A A

knsf^<>'cn h:^ ^fj/tfi/on. L . . *.

mt>nhr: fh.'i iu vnt: moch at /'
' l .:r \ * tlK

(ro d ?

'nurJt r.t

,'fc*

!*.,/. . / /

>>/:

'

..v:p/?.
, n

. .

'r t t ' * ; ; ; . '

- un

n k c n .j- j " ",

'

..'- '''upi
UL-' . .1

fu K ih i-a r r .

. / . / .

' tnancL.
30

cf ^

*V

.Mr/vv

m c rU r m ch

e^-'SS'-

s*-' "-Ls wiurh *

r>f '

bc i

L it > c r c y

'

>'

iu Z t ^

. rr>: -.u-..d - v k fn h f U c

': .^j'L
r! th' ^tLW'f'i
cttji-nstpudl,
^ rr/^.sr i/ '.
i^
cvm e.Kjjft \^nhnui h/r.^tkn^ke:fe. Ct'n n.snn :^nd^
nirnti''- .v/\-> ti.-/ali -'u tu e.a n d actzdiv':rt nr:
<
,j^r~
'W-*

la n en ok sevmektir. Yce insanlar kskanan ve kara alanlar

Tanrdan nefret ederler: n k baka Tanr yoktur."
Bu szleri iiten Melek m aviye d n t neredeyse; ancak
kendisini toparlayarak sar oldu, ve sonunda beyaz ve pembe^^
ve glmseyerek yantlad;
"Seni Putperest, Tann tek deil m idir? O , sa Mesih'de g
r n r deil m idir? Ve sa Mesih on em ir yasasn onaylam ad
m ? Ve dier b t n insanlar budalalar, gnahkrlar ve hilikler
deiller m i?"
blis yantlad: "Budalay, bir dibekte b u d a y ile dv

yi

ne de budalal aynim ayacakbr kendisinden. Eer sa Mesih

en yce insansa en yce lde sevmelisin onu. im di dinle, on
em ir yasasn nasl onayladn: Sebt g ny le alay edip, sebt
g n n n Tanr'syla dalga gemedi m i? ld rm e d i m i kendisi
y zn d e n ldrlenleri? Z in a yapan kad nd an cezay kaldr
m ad m ? Kendisini geindirm ek iin dierlerinin em eini al
m ad m ? Pilatus^^ n n d e savunm a y ap m a d zam an yalanc
tanklk etmedi m i? Havarileri iin yakard zam an ve onlar
evlerine alm ay reddedenlerin karsnda ayaklarnn tozlarn
silkmelerini syledii zam an, im renm edi mi?^^ Bu on emri yk
m ad an hibir erdemin varolamayacan sylyorum sana. sa
b tn y le erdemdi ve drtye gre davrand, kurallara gre

51

-tsulst; neitjnmt ru les,

% 'T '
ha h^rdo,^f:ieI(fn.:Iht4 iA . tm
^ rv.Ti. W ijd<zmtr eJhhm a)^ kc Btunfi r/ fi w
\&'.hf' r-zs conaUtned an d anr*^ a s EUjoh x'*'.
tr nc*iItfK om e a
'(^H ' N iH C itla r

u(j

c p k ^ i'e * t< ld ^ R U ^ iv *

^ ;_ ^ a l s v f n u G J k ^ H t l l ' z ^^helt ike H >flrd ^

i yaLka^ ><)ivtfk^tkcy wUl or n .
}

deil."
O bylcce konuurken, ko llann am atein yalazlarn
kucaklarken g rd m Melei, ve yan d ve lyas olarak dodu.^^
Not: im di bir blise d n m olan b u Melek, benim zel
dostum dur; ou kez birlikte ncil'i, iyi davranrlarsa d n y an n
da kavrayaca cehennemsi veya eytans anlam yla okuyoruz.
Bende aynca; iyi davransn ya da davranmasnlar, d n y a
n n sahip olaca Cehennem ncil'i ^ var.
Aslan ve k z in Tek Yasa Z u lm d r.

53

M ^ te

S t e r n a l e n a le m v a n A .'i/ i t

lu m 'c f vt> er a l i th e

W c s

< D (it'th l_ ^ S ^ - x .

( S jj'iiJ t t n s ' c o c s t L s ^ s ic k , s ile .n l:

m e r c a n n e a c ic s ^ ^ ^

'

r3 \ jShado\ '>?s

.n lu v e r a lo ^

t/e L k e s ' a n d l/te m > ensr a n d m u tte r a c r o

tn e

t^ e a n J ^ ^ r a r u e r e n d d o w a

4 ^ c !u ie r S p a tn

d ^ e o v ,

S u n s t d e h a r r L C t^ < ^ o ld '

R o t w ;
S .O a s t r
d o w

C7 t^ (/o m e n to m e a e e p

n J a ll^ , ePen to e te r n ^

d o ^n / a llit ^ ,

" fn d 'iC eejy}

^
n i^

h e r ttv n d d m ^ J m n d s
t^ r e r

sh e titfo k te

8 . (>'n th-se //m tc m f m i m m vi U ^tt <

n a n f b a r r d o t t b t/ tru

a d a J ilt f S fU ,

tu r

Ijc n L tv s tp o e llb & Jc v d o : ^ 'fta tr tj

^

.M c^d

m t k ^ r v y h y m id .^ to ti^ a / d

'd e i' tis r v is ^ ^ e ^ a te je a lv t^

tk u ft

vm dd

c m r tk e c te e fi h ^ ^
. \
'
10. 'J J e js p e a r if k a n d h r n e d a ia k ,u n U ic k ~
e d

d e 3 ^ ld , } r t k

a P je a u s y a m ^

v ^ d t tn e k a n d

tk e a n m ^ h a w , m u t

B ir z g r l k a r k s ^
1. inledi Sonsuz Dii! Y eryznn her yresinden iitildi:
2. ngiltere'nin kylar hasta, suskun: A m e rika'nn ayrlar
solgun!
3. Kehanetin glgeleri, gller ve rm aklarla birlikte titrei
yor ve okyanusun kar kysna m rldanyor. Fransa, alaa et
zindann; ^
4. A ltn spanya, param para et yal R o m a'n n engellerini;
5. Frlat anahtarlann,

Ey Rom a, aa derinliklere, dos

doru sonsuzlua aalara inen,

6. Ve ala.
7. Titreyen ellerine ald, yeni dom u, uluy an deheti:
8. A tlantik d en izinin engelledii bitim siz k d alan n n
zerinde yeni d om u ate, yldzs kraln

n n d e durdu!

9. Boz yam al karlar ve gk grlemesi suretlerle donatl

m, kskan kanatlar derinliklerin zerinde dalgaland.
10. Yukarlarda kargms el yand, z ld kalkann tokas;
kskanln eli yalazl salarn arasua dald ve yldzl geceye

55

urlri fli tet9 horv 'it^ondet tiwf fite

- //; /

. 11^ly^e Jii'c, dm Jwe, s' JcUlm^

l% .L o ck u fli ck u p lt^ cifp cn o f L<m\n
f//a t^ e

i n f c f t t n l n u i f r r :

- h v J tff r r

:ff/^ tjrid !v tn m Ice t tfm j m n e :

^

! b h t< k ^

n 'f i/ e n

t i r a n ! f t^ r .

h i s J r n 4 iC ( u / ,J

:.

Jery Umhsr.the Marnn^ h atnsiot

U k e tk c ^ u r k u ^ ^ m irttc tk e \ ^estlT t s e c i.
14 VJi'aii G'cm Jts' etem al M eep, tkc hcary
eU m e/t jvarm b Ac4jL
S".
..V

f'

(\ 'ifn'0 hef

* t
'

A.-. j ; /}(<. i- rc u b l 'a ^ d

-^

f .f

AJ7

fhanatTiti,- wftmop^,

:'/ / /

f\H4nct i
.

r r m o f i ^ h e l m ^ ' , a r u l ^ J u e //s ^ . a r i < / t '/ k U 'd ) * /lns^eh-^ e / e p / i r m t s ' -

c c t b f is '.

j6 . FctlLn^, riLsht^ , rurun^J huredi en.

tfc ruuLS, o/L U rthonas clensr.
q . p nt/t b^nurf-k tiL rutn^, tjtrn 1
ih er stitfcn
h u l( 41 uet^c
l lit : p jf f m y u f & ,

18

lA

} ; '.

ttu^e-r a/td bre: feadif^,

^ farp/ Zms/ th rd tie vifrsfc \^laernefy

savurdu yeni dom u tans.

11. Ate, dyor ate!
12. K aldr kafan! Kaldr! Ey Londral, oalt desteini! Ey
Yahudi, brak altn saymay! Yana ve arabna geri dn! Ey
Afrikal! Kara Afrikal! (Git, kanatl dnce, genilet on un al
nn.)
13. Ateten kollar, alev alev yanan salar. Bat denizinde
batan gne gibi parlhl.
14. Sonsuz uykusundan uyanm , aartl e grleyerek
uzakla. 47
15. Boubouna rparak kanatlann hzla indi aalara
kskan kral; dm enler, ve kalkanlar, ve arabalar, atlar, filler,
bayraklar, kaleler, m ancnklar ve kayalar arasnda benzi atm
danmanlar, grldeyen savalar, b z lm komutanlar. ^8
16. Dyor, saldryor, bozguna uruyor! Ykntlarn ara
snda g m l , U rthona'nn snaklarnda;
17. B tn gece ykntlarn alfanda; ardndan, som urtkan
yalazlar snp gitti, kasvetli kraln etrafnda ortaya kan.
18. G k grlemesi ve atele, yldzs ordulan n sszla s-

57

'

f- ;; b e a n :\

r v ; hf--.'

20jSpurntn^

the clou Ji y)rtke/^^y^^ff

carsresr slanyisr the sto^^^lah^
^ust^
loo^th the eternal horses^Ttvn f^e^oens^
c r y n ^ jL m V U V
L 7 n u

lio lv

fh e

U o n

S c

,%

y ^ c / f '' < h , n

c t r ^ s c .
............ ^

''

f' ''

A ^ '

/t-'-

I t u R a v en a t
, !

r, Letui:-;
/(/'

fn /Z u r/f

6'

rj- c
.

/\j/z tfrt t

Lat art^' /lot .

h n r

,.i ('/'!

tlu !n >

i-vni. i ' O^ -,

:'.

..

r '

>

(e ry

>-hi<

''" '^

..,i r p n

^'ir/u n > ty . r h a *

'

-/<'/>//-

'* -* -

< ^ 1
A.

i - : r / w

s-^N

___

rerek, on em rini d uy urdu, koyu kederin derinlikleri zerine

dikti g z kapaklarn.
19. Ateten oul dou b u lutu n da y d, sabah o n u n altn
g sn sslerken.
20. Lanetlerle yazlm bulutlara hakaretler yadrarak,
tatan yasay ezip

toz haline getirdi, gecenin snaklarndan

sonsuz atlar salarak, haykryor:

M PARA TORLU K Y O K ARTIK! VE M D A S L A N VE
KURT YTECEK.

K oro
l m c l siyahlara brn m , ksk sesli afan ku zg u n i
rahiplerinin,'^ hazzn o u llan n a lanetler yadrm asna artk
izin vermeyin. N e onun kabul grm ihvan - ki tiran, zgr
der ona - snr koysun ne de at atsn. Ne de solgun dinsel
ksnllk, arzulayan ancak eylemeyen bakirelii arsn!
n k yaayan her ey Kutsaldr.' *

59

iirler ze r in e n o tlar

D aha b y k bir yapta giri niteliindeki b u terim (argument), genellikle koukta betimlenecek eylemin bir d zyaz
zetine gnderm e yapmaktadr. (M ilto n 'un Yitik Cennet'in [Pa
radise Lost] ayn kitaplarnn kantlan gibi.) Aksine Blake'in ko
uk meseli, dzyaz biim inde aklanacak ilkelerin dolayl bir
yasallatrlmasdr.

2.

Blake tarafndan u y d urulm u b u zel isim, karakteristik olarak aklama olm akszn ortaya kar. Milton'da Rintrah,
Los'un gazapl o lud ur oysa burada sadece uursuz grlem e
sinden ve atelerini savurm asndan sz edilir. Bulutlar bir frt
nann kehanetleridir.

3.
Belirtelerin ve yklem lerin zam an uy u m u , bylesi uysal
lk ve fke aykn-deerlendirmelerinin tekrar tekrar olutuu
n u gstermektedir.

4.
Bnyan'a ait Hac'nn llerleyii'ni (Pilgrim's Progress) (Bla
ke daha sonra resimlemiti) hahrlatan bir alegori: bir hac ve bir
peygamber olan "adil insan", ncil geleneinin ylanyla zde
letirilen, yararc ve rahatna d k n "kt kii" tarafndan
m lksz braklr. Bu ahm a dzy az b lm n deki blisler ve
Melekler arasndaki atmay nceden haber vermektedir.

5.
k 17: 1-8'in bir yanks. "A arm kem ikler"in yeniden
douu, Hezekyel'in K uru Kemikler Vadisi'ndeki vizyonunu
hatrlatr (blm 37). branice'de A dem "kzl balk" anlam na
gelir. 3. levhada A d e m 'in Cennet'e geri dnecei sylenir.

63

"Yabanllkta alayan kiinin sesi", aya 40:3 ile lyas ve

Yahya peygamberleri hahrlatyor.

7.
Cennetlerin srekli deimesine karn. Cehennem in tek
ve sonsuz oluuna ilikin iermenin, insafsz olmas istenmitir.
Swedenborg'a gre 1790'dan otuz yl ncesi, yani 1757, K
yamet G n 'y d . sa ld n d e ve yeniden dirild iin d e otuz
yandayd. 1757'de dom u olan Blake asndan, bu tarihin
daha zel bir anlam vard, ancak bu artc rastlantya ilikin
bir im ada bulunm am aktadr.

Eer Swedenborg'un yazlar yeniden dirilm i sa tarafn

dan frlatlp atlm mezar giysileriyse (Yuhanna 20: 4-13),
Swedenborg'u Yeni C e n n e fin zam an oktan gemitir. im di
yeniden dirilen sa'nn ruh u Ortadokslara blis olarak g zke
cektir.

9.
aya 63'de kzl bir adam E d o m 'un lkesinin dndaki s
rail'den alm aya gelir. Bu, srail'in E dom (Idum ea) zerinde
ki egemenliine ilikin aya 34'deki kehanetin bir sonucudur.
Tekvin 25;30'da ad srail olan klsz, avare insan Yakup ile
Edom (hem Edom hem de A d em "k zl" anlam na gelir) olarak
bilinen, onun miras d braklm , kll ve kaba erkek kardei
Esau arasnda rekabet vard; babalan shak, bir g n E d o m 'un
"egemenlik sreceine" dair bir kehanette b u lu n u r (Tekvin
27:40). Siyasi adan, "E d o m " tutucu ngiltere'yi tehdit eden
devrimci Fransa'nn ruhudur.

10 .
aya 34'e (Tanrnn gazabnn yok etmesine dair) ve aya

64

35'e (d n y an n kurtanlm asm a dair) gndermeler, okurun za

m an n olaylann ncil ykleri nda kavramaya hazr olm a
s gerektiini gsterir. A dem 'in, yani insanolunun bir g n cen
nete geri dnm esi fikri, geleneksel Hristiyan u m u d u d u r; dev
rim ci olan ey, o n u n u anda hemen olmas gerektiini syle
mektir.

11

Bu yapttaki anlahcm n cehennem taraftarlna karn,

dikkatli okur, enerjinin sadece bedenden geldiine ilikin ier
meler gibi yazarn onaylam ad baz "eytans" fikirleri bula
bilir. Ar dzeltneye inanm ak, Cennet ve Cehennemin Evlili
i'ni dzeltm eyi am alad yanl felsefi ikicilii srdrm ek
olacaktr. Svvedenborg'un Cennet ve Cehennan'ine d t not
larda Blake, "eytan'n kfrleri"nin M ilto n 'm kendi szleri
olarak anlalm asna kar u y an d a bulunm utur.

12

M ilton'm sayg gsterilen iirinin bu eytans yorum unun

(Incil'in yeniden yorum lanmas gibi) kkrtc olmas tasarlan
maktadr, b y k hayranlk besledii ozana ilikin Blake'in ken
dine saklad fikirlerinin bir abartlmas. Incil'de eytan, Eyb'
sulayandr; Yitik Cennet'te sa, insanolunu sulayandr.

13.
Yuhanna 14:16-17'nin bir yorum u.

14.
H em "us" hem de "zet" anlam na gelir. Blake'de duyusal
alglam a bu "ratio" tarafndan kuatlmtr.

15.
M ilton teslis ilkelerine inanan biri deildi; bu nedenle Kutsal-ruhun bu yaptta belirgin bir mevcudiyeti yoktur.

65

16

Genius szc hem deha hem de cin, peri gibi insan yazgsma hkm eden varhk (Rom a sylencebilim inde bir kimseyi
veya bir yeri koruyan cin) anlam m a geUyor... Burada her iki an
lam da tayabileceini belirtmek gerekiyor.

17.
Andrc asitin, metal levhalarn yzeylerini yakm ak iin
k u llanld resim kalb karma iine alegorik gnderme.

18.
Thomas Chatterton'm (1752-1770) Bristove Trajedisi'nden
alnmtr.
"N asl bilm em havada yol alan her frlayn
Yreim e giden geidi bulam ayabileceini.
Ve gzlerim i kapatacan?"
Aldatlm ozana (on yedisinde bir intihar) b u gnderm e,
belki de kaybedenlerle sk ilikiye bir baka jesttir.

19.
Cehennem bilgeliinin b u kleleri. Eski Ahit'teki "tanr
sal" Sleym an'n Meselleri kitabnn bir karldr. La Rochefoucauld'un Maxims'i (Vecizeler) gibi terbiye edici aforizm alar
derlemesi o zam anlar poplerdi. Blake, Lavate'in Aphorisms on
Man'inin (nsan zerine Aforizm alar) (1788) dostu Fussel tara
fndan y aplan evirisini onaylayarak notlandrm t.

20

Bu epizod eitli uzlamsal sahneleri bir araya getirir. Platon'un len'inde old uu gibi felsefi yemek ve Gulliver'in Yolcu
luklar'nm nc kitabnda o lduu gibi n l l ile karlama.

21

Bir cani ve zinac olm asna karn, m ezm ur yazar D av u d

66

"Tanr'nm kendi yreinden sonra gelen" bir kiiydi (I Samuel

13:14, Yasalar 13:22).

22.
Hristiyanlar peygamberin, Ju d aizm in en baskc yasalar
olarak ald yasalar benimsemilerdir.

23.
aya 20:2. Bir f iinde sade bir yaam sren Y unanl K i
nik, Diyojen (M .. yak. 412-323) yolda bir peygamber olarak
tannm aktadr. I Krallar 19:24'deki bir peygamber olarak Sau l'u n ksa deneyim inin elendirici yksnde gsterildii gibi,
rlplak dolaan peygamberler sadece aya ve dostu Diyojen
deillerdi.

24.
Hezeykel 4'de peygambere, K u d s ' n kuatm asn gerek
letirmesi ve srail'in hakszlnn yllarn temsil etmek zere
390 g n sol yanna ve Y ahu da'nm hakszlk yllarn temsil et
m ek zere de 40 g n sa yanm a uzanm as emri verilir. nsan
dksyla "piirilm i" arpa reklerini yemesi em redildiinde,
balanm as iin yakarr ve o zam an inek gbresi kullanm as
na izin verilir. Aka hem Blake hem de Svvedenborg b u n u , sa
dece yakt olarak kullanm ak yerine, f lezeykel'in arpa rekleri
ni dkyla kartrm olaca anlam yla ele alrlar (Svveden
borg, True Christian Reli^ion (Hakiki Hristiyan D ini), b l m
130).

25.
A m erikan yerli am anlannn kendilerine uyguladklar d i
siplinler, t m to p lu lu u n aydnlanm asn gerekletirecek v iz
yonlar retm ek zere tasarlanmlardr; Kzlderililerle ilgili b u
bilg in in ayrnts iin Blake'in bavurduu kaynak kitap b ilin
memektedir.

67

26

Esinleme ve Petrus'un kinci M e ku bu 3:8'deki m etinlerden

kaynaklanan, yaratm m geleneksel tarihi sresi. Tanr zamann m "bir g n " n bin ylla eitlemitir. Tarihin, Tekvin'deki alt
gn sren yaratla tekabl eden bin-yllk "g n le rin" bir
"hafta"s srdne inanlyordu.

27.

Tanrnn en sevdii meleklerden biri; kanatl ve ocuk y z

l olarak betimlenirler.

28.
Platon'un Devlet'indeki m aara sylencesi zerindeki bu
varyasyon, John Locke'un (1632-1704) Essay Concerming Human
Ufderstandinginde (nsan Kavrayyla lgili Deneme) betim le
d ii zih n in karanlk odasn da hatrlatm aktadr: "Dsal gr
n r bezeyilerin veya kendileri olm akszn eylerin idelerinin
ieri girmelerine izin verecek ekilde braklm k k aklk
lar tayan, b tn y le ktan korunm u bir odack."

29.
Bilginin iletilmesi zerine b u alegori, yaratcln hem
kavramsal hem de retken ynlerine, d uy ularn tem izlenm esi
ne; ve asitle yakarak m adeni levhalar zerinde resim kalplar
karma ilemine gnderm e yapmaktadr. Bilgi, enerjileri ku lla
nr; ancak "kitaplklar" da kitaplarn dzenlenm esi, dehet ve
rici olann sonunda uysallatrlm, belki de hapsedilm i o ld u
u n u ileri srmektedir.

30.
"D ourgan" ve "tketici" kar "Snflar", kendilerini ba
rtrma abalarnn, her birinin veya her ikisinin hakiki karak
terlerinin yklm asyla sonulanacan belirginletirmek iin
ar bir biim de ifade edilmilerdir.

68

31.
Baknz Matta 25:32-33,10:34.

32.
K om ik bir uzay y olculuunu n ardndan cehenneme kom ik
bir ini; bunlar, geleneksel y k rntleridir. Cehenneme gi
den yol zerindeki yerlerin ardkl, H ristiyanln gerile
mesinin bir alegorisidir. Tarihsel alegoride, "d o u d a, derece
uzaklkta" szleri Paris ile Londra arasndaki boylam mesafesi
ne gnderm e yapmaktadr. Bu d n ikinci epizodunda anlat
c, Melei ve kendisini gnein iine iter ve burada anlatc ak
aziz giysileri giyinir (Esinleme, 7:9). Melee, geleneksel olarak
en dtaki gezegen olan S atrn'n tesindeki bolukta sonsuz
yazgsn gsterir. Svvedenborg'un ciltlerinin arl ile srk
lenerek, yeryzne yeniden dnlerinde, "tulad an yedi ev"
(ya da "A sya'nn yedi kilisesi". Esinleme, 1:4) iinden geerler
ki burada tanrbilim sel bir tartma, bir m ay m u n evi alegorisiy
le hicvedilmitir. M an tk zerine incelemeleri ieren Aristote
les'in Analitik'i, iskelet ile simgelenir, nk biimsel zm le
me, "aarm kem ikleri" canlandran kehanetsi vizy o n u n d irili
in i hie sayar ("A rg m an ," 2:12, ve Milton 19:6-14

33.
Bu vecize Cennet ve Cehennemin Evlilii'nin d o k u z kopyas
nn altsndan kartlmt.

34.
Paracelsus (1493-1541), svireli simyac, oklt kuramcs
ve tp adam nn takma adyd. Jakob Boehme (1575-1624), bir
A lm an teosofisti ve ayakkab yapmcsyd, onun etkili yapt
1761'de VVilliam Lavv tarafndan ngilizceye evrilmiti. Blake'in 12 Eyll 1800 tarihli mektup-iiri, bu iki yazarn kendi d
nceleri zerinde Svvedenborg'a oranla ok daha b y k etki
yaptn gsteriyor. Kendi yaptlarnn kenarlarna d t

69

notlarda Swedenborg'a saldrm asnn yannda, Blake onu, "K i

liselerin krpt Sam son" olarak betimler {Milton 22:46). Fakat
Descriptive Catalogue'daki (Betimleyici Katalog) "The Spiritual
Preceptor" (Ruhsal retm en) adl resim V II zerine yorum ,
Blake'in Svvedenborg'un retilerine belirli lde sayg gster
d i in i ortaya koymaktadr.

35.
Bu sahne. Yitik Cennet V III, 619'da, A d em tarafndan, m e
lekler nasl seviirler diye sorulduunda, bamelek Rafael'in
m ahcubiyetini anmsatyor. Tinsel dnyadaki b u trden tart
m alar Svvedenborg'un vizyonlarnda yaygndr; baz d urum lar
da Blake, olaslkla meleklerin tarafn tutm utur. rnein, ka
ranlk, penceresiz bir tapnakta geen, kzgn bir Tanr'ya kur
ban olarak kefaret dem e retisi zerine bir tartma srasn
da, "B unu iiten bir melek u z u n sre sessiz kald; sonra sessiz
lii bozdu ve yle dedi: 'Hristiyan dnyas bylesine ldr
m olabilir mi...?'"
arm ha gerilmenin, sa'nn insanln tanrsallkla birle
tirdiini, fakat b u n u n hibir ekilde tvbe o lm ad n aklar
uzu n uzadya; Swedenbt)rg'u dnyaya b un u bildirm esi iin
atar ve b u n u n zerine tapnan duvarlarnda pencereler orta
ya kar (Tn/e Christian Rcligion [Hakiki Hrisliyan Dini], b l m
134).

36.
blis'in yant Sleym an'n Meseller Kitab 27:22'yi akla
maktadr; "d v ", dibek ve tokm ak kullanarak ez anlam na gel
mektedir. Yasa ineyici olarak sa, Blake'in elyazmas iiri
"Sonsuz G ospel"in (yaklak 1818) konusudur. inenen em ir
ler, d rdnc (M arkus 12:2-13), altnc (Matta 3:16-18), yedinci
(Yuhanna 8:2-11), sekizinci (Luka 9:13, 22:8-14), d okuzuncu
(Matta 27:13-14) ve onuncu (Matta 10:9-14) emirlerdir.

70

37.
Pontiyus Platus: M.S. 26 ile 37 y lla n arasnda Rom a m pa
ratorluu'nun Yahudiye eyaletini yntem i vali.

38.
"H an g i eve girerseniz, kentten ayrlncaya dek orada kaln.
Sizi kabul etmeyenler olursa, kentten ayrlrken onlara uyar ol
sun diye ayaklarnzn tozunu silkin." Luka, Blm 9. sayfa 148

39.
Bu konum ada belirtilen incecik yalaz, blis'i iermektedir.
II. Krallar 2:H 'de ateten atlar tarafndan ekilen bir araba orta
ya kar ve Peygamber lyas, bir kasrgann iinde cennete s
rklenir.

40.
"Bir z g rl k arks"na ve olaslkla b u dnem e ait dier
yaptlarna, Urizen, Ahania ve Los'un "Lam beth kitaplar"na
gnderm e yapyor.

41.
Visions of the Daughters of Albion 4;22'de Bromion, byle bir
yasann olmas gerektiine inanm aktadr.

42.
Bu b l m , yaptn dier blm lerinden biraz daha ge,
yaklak 1792'de eklenmitir. 2-6 ve 10. msralar vizy on u n a
da siyasal ve toplum sal boyutlarn vurgulam aktadr. 1. msradaki Sonsuz Dii, 7. m sradaki yeni dom u dehet ve 8. msradaki y ldzs kral, daha sonraki yaptlarnda Enitharm on, Orc
ve Urizen adlaryla yeniden canlandrldlar. The Four Zoas'daki
geici kurtarc Los'un sonsuz ad "U rthona" aklama yapl
m akszn burada ortaya kyor.

71

43.
1789'da yklan Bastille.

44.
Papa yetkesinin geleneksel simgesi olan A ziz Petrus'un
anah tarlan.
V

45.
America 10:6'da belirtilen Atlantis.

46.
Blake'in yldzlar, insanlk d bir evrenin ileriyle zdeletirildikleri zam an olum suz imgelerdir.

47.
Kyamet g n deniz yok olur (Esinleme 21:1).

48.
syankr genci defetmi gecenin yal kral (ate ve gne
ile betimlenir) kendisini ykm a srkler; emirlerini bildirerek
geceleyin iyileir, ancak kzgn gen douda, zgr olarak y k
selir. Bu yk, America 8:14, Europe 10:1 ve Urizen 28'de yeniden
ortaya kmaktadr.

49.
O n em ir (k 31:18), America 8:5'deki gibi.

50.
K uzgun, skandinav tanrs O d in iin kutsaldr Milton
35:61 - 36:12'dekine gre afan gerek kuu tarlakuudur.

51.
Visions 8 ve America 8;13'de yinelenir.

72

levhalar zerine notlar

Trkesi: Osm an akm ak

1. Levha / kapak sayfas

ilk sayfa kitabn baln tam aktadr ve belli bal karak
terler ile sahneyi tantmaktadr.
Desenin st kenarndan yaklak uzakln te birinde
d ram n temsil edildii ller d iy a n n m yzeyi balamaktadr.
"M a d d i varolu"u temsil eden iki aacm yapraksz dallar al
tnda drt kii vardr; ilerinden el ele tutuan ikisi b r ikisi
ne doru yrm ektedir, biri bir m zik aleti alm aktadr - bir
aacn dibine uzanm kadm m n n d e d iz ken bir Orfeus
veya erotik bir figr. O nlarn stnde birka ku yukarya
doru umaktadr. nsanolunun zgr im gelem inin oyunlar
n temsil eden uan kular, dekorasyonun kitap boyunca yine
lenen bir zelliidir.
EVLLK szc, aadaki CEN N ET ve C E H E N N E M
szcklerinin resmi biim ciliinin aksine, sanki baarnn alt
izilm ek istenircesine, ssl b y k harflerle kaznmtr. Bu
m uhalif, veya zt, elerin stne y z yze sarlarak uzanm
plak iblis ve Melek figrleri yerletirilmi. Bulutlara doru
ykselen Cehennem alevleri eitli iftleri ve tek figrleri ta
m aktadr, ve bu. Cehennem enerjisinin Cennet'in edilgin ksr
ln nasl hayatla dlleyeceini gstermektedir. Bu ekilde de
kitabn son cm lesini nceden sezdirmektedir:
n k yaayan her ey Kutsaldr.
"H ayat" Blake iin sanatsal enerjinin rnleri olan canllk
ve yaratcktr, ve "Enerji sonsuz H azd r" ve "C ok un luk G
zelliktir" cmleleriyle yceltilir. Desen, Cennet ile Cehenne
m in E v lilii'n in tam am lanm asyla. M elek ile Iblis'in, R u h ile
Beden'in birlemesini tasvir etmektedir.

75

2. Levha / kant
ilk dizede bize "Rintrah grler ve savurur atelerini" de
nerek, kitapta b u lu n an soyut dncelerin kiiletirilmesinden
b iri tantlr. "R intrah", "VVrath" (Gazap) olarak, A vrupa'da ve
A m erika'da grlm eye balayan devrim ler ann sonularn
nceden gren air-khinin, Blake'in kendisinin gazab olarak
anlalabilir.
M etin, dzyaz olm aktan ok neredeyse bir zg r kouk
tur. Cennet'in ilk sakini "adil insan"n b u dnyada, " l m vadisi"nde, gerek kutsalln "tehlikeli y o lu "n u nasl izlediini
anlatr. D aha sonra "sinsi ylan", "ad il insan"n ik iy z l taklit
isi, yum uakbal grnerek sahneye kar ve onu, edilgin k u
zularn bekisi aslanlarn dolat, ahlaksalln keyfi kodlar
nn "orak iklim leri"ne kzgnlkla srer. Orada, A m erikan ve
Fransz devrim lerinin yaratt atmosferde Blake'in "Kra b u
lutlar"! tarafndan cezalandrlacak olan ksr top lu m retil
mektedir.
Sayfann b u resimsel dekorasyonunun genel fikri, daha
nce. Masumiyet arklar'nda (1789) yer alan "Yankyan Yeil
lik" levhasnda kullanlm t, ve eitli deikelerle G ray'in
"O d e on a distant prospect of Eton College"in (Eton Kolejinin
uzaktan grnne bir vg) (1797) bir illstrasyonunda da
kullanlacakt. Bu desenlerde daha da basittir, bir ocuun M a
sumiyetten Deneyime, veya cinsel olgunlua geiini. Hayat
A ac'ndaki bir olan ocuunun aadaki kza, cinselliin
simgesi olan b y k bir salkm Esriklik z m veriini gster
mektedir. Bu balam da ise, ounlukla ayn anlam a sahip ol
d u u savunulsa da, o denli basit deildir. Bu grnt, yine de,
anlahr deildir. H ayat A ac'nn dallar arasndaki figr,
aka, uuan bir elbise iindeki bir kzdr ve birbirine deen

76

iki el botur. Her art altnda veren ellerin gizledii b u z m

lerin grn , arkasndaki yapran varlna baldr. Bu bir
ksrlk sahnesidir ve aadaki kzn yanndaki, filizleri rz
grda anlamszca uuan kra asmayla vurgulanm aktadr.
Yerde, sol taraftaki bir grup kaytsz figr de b un a uygundur.
n tarafta uzanan tom bulca olan, nesil rgeninin iki bitkisel
simgesince glgelenmitir, ve Masumiyet arklar'ndaki "G o n
ca" illstrasyonunu artrr. Bunlarn her biri, yaknlarda
u zanan iki plak kza doru bouna ynelmitir. Bu ksrlk
d u ru m u , eHk eden m etinde R intrah'm gazabnn nesnesi olan,
yaratc enerjiden ve hayalgcnden yoksun bir to p lu m un
"orak iklim ler"in i resimler.

77

3. Levha
ilk satr, "Yeni bir cennet balatlyor...", 1757 yln kutlar
ve Swedenborg ile Blake'in kendisini konuya katar. n c sa
trda Svvedenborg, otuz yanda armha gerilen sa'nn m e
zar banda oturan "iy i" ve edilgin Melek'tir. K atlanm keten
den mezar giysileri, Sw edenborg'un kendi Son Yarg kehane
tinde yaratt hatal dizgeleri barndran yazlarn temsil eder.
Bu, drst insan Esau'nun hilekr kardei Y akub'u yendii ve
A d e m 'in Cennet'e geri d n d , E d o m 'un m em leketinde so
nulanr. aya'nm 34. ve 35. baplarnda; sa'nn krallnn g
nahkrlara kar, gnahlarn balayclyla kazand zafe
rin kehaneti bulunur. A d e m 'in Cennet'e geri d n hibir ke
hanette b u lu n m u y o rd u ama sanatn hayalgc gl yaratcs
Blake'in nsan gr, m u tlu lu u yeniden elde edii ve nceki
sayfann "ad il insan"nn zgrletirilm esini dorulayacaktr.
zleyen yedi satrda Blake, daha nce anlatlan Kartlklar
dizgesini aklar. Bunlar araclyla yeni zg rlk kazanla
caktr.
stteki desen Cehennem alevleri iinde sevinen zg r ru
h u gsterir. A ada bir kadn, selamlayan kollarla rahim den
kan bir kz dourm aktadr. The Book of Urizen (1794)'in (Urizen Kitab) nc levhasnda gsterilen alevler iindeki airi,
koan Los figrne ok benzeyen gen bir adam , kzdan koa
rak uzaklam aktadr. O n u n yannda gen bir kz hi aba harcamakszm um aktadr ve ayn zam anda da onu pmektedir.
Bu kiiselletirmelerin hibiri m etinde gemez, ama sahnedeki,
Orc'a, Yenidom u Dehet'e, D evrim ruhuna hayat veren Enitharm on ile yeni an cinsel serbestliini ileri gtren Los ve
arkadadr.
Birka kk satraras simge vardr. "As a nevv heaven is

78

bcgun" (Yeni bir cennet balatlyor) szcklerinin stnde

uuan bir dii figr b ulunur; onlarn aasnda uan bir ku
vardr. "A d a m "n (Adem ) /erin de uuan bir erkek fig r
bulunur. Sekizinci dizenin sonundaki, "Love and H ate" (Ak
ile Nefret) szcklerinin altndaki iki figr, beden ile ruh, bir
lemitir.

79

4. Levha / iblis'in sesi

Bu levhada her biri l'd e n 3'e kadar num aralandrlm iki
dizi cm le bulunuyor. Bunlardan ikinci km e birincilerini ya
ntlamaktadr. lk cm le "Kutsal kitaplarn veya kutsal yasalar"m rettii yanlglardr; ilk ikisini, kartlaryla birlikte,
aklamaya gerek yoktur. "Tanr, nsana Enerjilerinin peinden
gittii iin Sonsuzluk iinde eziyet edecektir"diyen n c ya
nlg, "Enerji Sonsuz H azd r" szckleriyle ve g nahlar ba
lam a temel dsturuna Blake'in inancyla olum suzlanm aktadr.
A ada tasvir edilen sahne, tersyz edilm i olsa da, Blake'in
"The G ood and Evil A ngels" (yi ve K t Melekler) olarak ad
landrd daha sonraki dnem lerin renkli-basksna benze
mektedir. Her iki figr de erkektir. C ehennem 'in kuatc alev
lerinden darya frlayan sadaki figr, Yenidom u Dehet'i
yi M elek'in, ya da K stlam a'nm sk kollarndan kurtarm aya
ahan Blake'in blis'i, Bedensel Enerji'si olabilir. z g rl k
G nei'nin aydnlatt. Z am an ve Uzay D en izi'nin d algalan
zerinde szlmektedirler, am a Enerji blisi ayakbileinden
zincirlenmitir ve km ldayam am aktadr. Bu figrler, levhann
st yarsnn, zellikle de n c n n "Yanlglar"m , yani
enerjik insann sonsuza dek eziyet greceini resimlemektedir.
Satraras dekorasyon ok saydadr. stte, borazanc
blis'in yanlglar listesini seslendirmektedir, borazanlarn no
talar eitli tehditkr bitkisel ve hayvansal simgelerle temsil
edilmektedir. kinci satrda bir kadn ve bir ocuk, elleri birbi
rine dokunarak uum aktadr. D rdnc satrda, eri bir bitki
yzeyine uzanan bir figrden uarak uzaklaan bir figr var
dr, bu, insanlar "bitkileince", ya da maddecileince ru h u n be
deni terketmesini anlatr. Yedinci satrda, ruh ilkin bitkiden ya
tandaki bedeni uyandrm aya alr; sonra beden, buluan el-

80

leriyle ruhla yeniden birlemek iin yatandan kalkar. Bunla

rn sa tarafnda, yerde bir araya skan figr bulunur,
bunlar b y k olaslkla Usular, ya da Maddecilerdir, ve her
iki yanlarnda filiz sren bitkiler vardr. D o ku zuncu satrda,
topuklar zerinde srayan am a birbirine bakan iki ocuun

grm ezden geldii zgr bir hayvan yer alr. O nlarn arkasn
da bir adam bir ocua bakmas iin sessizce otlayan bir k z
gstermektedir, her ikisi de doal enerjilere gem vuran iyi Melek'lerin simgesidir. Bir dizi figr o n d rd n c satr izler: ilkin
beden ve ruh birlemek iin ileri atlmaktadr, bedenin bitki
yata G ze llik Yolu'na dnm tr; onlarn arkasnda, tah
m inen grm e d u y u s u n u yitirm i bir ad am bir kpek tarafn-

" /'-/n

t- Ti'

dan gtrlm ektedir; onu bir bakas kr gibi el yordam yla

izlemektedir, ve onlar da cansz ekiller tarafndan izlenmekte
dir. Son olarak, ikinci D o ru 'n u n sonundan sonra, n n d e d i
kili dikenli asasyla, ngilizlere vaaz veren Arim atheal Joseph'in Blake tarafndan yaplan renkli-bask desenini art
ran bir grup gelmektedir. Hristiyanl, sanatsal enerjiyi, va'z
etmektedir. Joseph'in arkasnda, ikiye yarlm bir aa, banyokveti arabasna oturm u bir U suyu eken atn y olun u yere
sarkan dallaryla kesmektedir.

5. Levha ve 6. Levha'nn st ksm

Bu levhalar Enerji'nin Us'a ve Kstlam a'ya stn ly le
ilgili tartmay srdrr. Yeterli derecede kendi iradesi olam a
yanlar ynetm ek iin Us gerektiine gre, zayflk k t d r
paradoksuyla balar. Blake, b u sav, The Book of Job'a da (Eyp
Kitab) bir gz atarak, M ilto n 'm Paradise Losf'undan (Yitik Cen
net) bir alntyla destekler; "M ilto n Melekler ve Tanr'ya ilikin
yazarken ellerinin kollarnn bal, blislere ve Cehennem 'e
ilikin yazarkende zgr..." O kuyucuya, Yazg ve kalam az
bir despot olan kendi Tanr'sndan daha ekici gelen, enerji ve
atele donanm bir eytan yaratt. O lu , duyulard an karlan
ekici olm ayan bir soyutlama, ya da "U s" haline geldi; Kutsal
Ruh, M ilton tarafndan yadsnd iin "Boluk"tu. yleyse
M ilto n 'hakiki bir ozand ve farknda olm adan eytan'n tara
fnda yer alyordu'.
Levha 5'in st yarsnda yer alan desen, nc yanlgy
resmeder, ve bir nceki sayfada balayan hikyeyi srdrr:
"Tanr, nsana Enerjilerinin peinden gittii iin Sonsuzluk
iinde eziyet edecektir." Enerjik insan (Blake'in Orc'u, Milton'n Lucifer'i ya da O v id iu s'u n Phaethon'u) klc, at, haas
ve sava arabasyla (bu sonuncusu sadece krk bir tekerlek
olarak desende gsterilmitir) tepe st alevlerin iine den
plak bir genlik olarak temsil edilmektedir. Kitabn b r kop
yalarnda sol tarafa den korlam kzl bir kre (Mars) de
vardr. Burada gsterilen, bir baka daha kk ve soluk bir
kre (belki de ay) de atn bann yaknna dmektedir. Bunla
rn bazlar daha sonraki kitapta, America 'nn 4. ve 5. levhala
rnda, Dehet grnts, yani Am erikan d evrim inin iinde
tasvir edilmektedir.
"U n w illin g " (isteksiz olan) szcn izleyen Levha 5'in

82

ilk dekorasyonu "w eak and unvvilling" (zayf ve isteksiz olan)

insann den figr gibi grnmektedir. Beinci satrdaki
"shadovv of desire"dan (arzunun glgesi) sonra, ayn adam
bitkilerin glgesi iinde yatm aktadr ve neredeyse gzden kay
bolmutur. Yedinci satrda, "Paradise Lost" szcklerinin altn
da, belki de M ilton' temsil eden yaslanan bir adam vardr, ve
elinde Ynetici'nin ya da U s'un simgesi olan ve Nevvton'm
kendi pergeliyle simgeletirilen bir ift b y k pergel tutuyor

gibi grnen bir bakasyla yzyzedir. O n u n c u satrn sonun

da, b urulm u ku y ru u olan kanatl bir ejderha bulunm aktadr.
D. V. E rdm an'a gre bu, daha sonraki
sayfada kartal ve engerek ylandr.
Sayfann sonundan drd n c satrda
ki "Satan" (eytan) ad n d an sonra bir
ylan gelmektedir.

83

6. Levha ve 7. Levha'nn st ksm

anlas bir d
Bu levhada b y k illstrasyon yoktur. lk satrn altnda,
5. levhadan gelen, anlalmas zor bir resimsel erit vardr. A l
m ak iin kollarn aan birine, istekle bir ey uzatan bir insan
figrne benziyor. Bu, m etnin st ksm nda, "M esih arzusuna
yenik d m ve Cehennem den aldklaryla bir Cennet kur
m utu" denilen satrla ilgili olabilir. Ve Incil'e gre, "U sun,
zerinde Fikirler ina edebilecei teselli ediciyi veya A rzuy u
gndermesi iin Baba'ya yalvarr". Bu yorum a gre Us, ardn
da u z u n bir ylankavi iz brakyordur. Bu satrlar, dallarndan
iki elma sarkan, garip bir biim de eilm i bir aa izlemekte
dir. Belki de Bilgi A ac'nn m eyvesini Cehennem den alp ge
tirdiini imlemektedir.
Altnc satrda Blake bir deiiklik yapmtr. C m le, kal
b ilk bast zam an, "the Jehovah of the Bible being no other
than the D evil w ho dwells in flam ing fire" (Kutsal K itab'n Yehovas yalazl atete yaayan eytan'dan bakas deildir) idi.
Bu Yehova, Blake iin, daha sonra Urizen diyecei alan Tanr'yd. H alb u k i onun Hristiyan Tanr dncesi, sanat ve
enerji kayna olan sa gibi b t n gnahlar balam ay arzu
layan biriydi. blis, ya da eytan, zaten birka satr yukarda
adlandrlm t, ve akas Blake o n u bir kez daha adlandr
m ay gereksiz bir fazlalk olarak gryordu. Gereken tek ey,
"he w ho dvvells in flam ing fire" (yalazl atete yaayan o) tanm lam asyd. Bu hatay bakr levhasnda, ya da bazen dedii
gibi "bask kliesinde" "the"nn "t"sini ve "D evil" szcn
atarak kolaylkla dzeltebilirdi. Bu dzeltm e geriye, bazen al
tn rengi bir alevle d o ld u rd u u bir boluk brakt.

84

Levha 6'nn ortasnda Levha 7'nin ilk drt satrna kadar

sren bir b l m n "A nlas Bir D " bal bulunuyor. Bu
baln kenarlarnda ve aasnda alevlerin stnde neeyle
kayan ve ilerine dalan air grnyor. M etinde Cehennem
ateleri arasnda nasl y r d ve Cehennem Meselleri'nden
bazlarn nasl derledii anlatlyor. Eve d n d n d e "be d u
y u n u n cehennem i"nin bir kenarnda "kara bulutlara sarnm
gl bir blis" gryor. Bu blis, (Bakr levhalarnn kalbn
dken Blake gibi) "andrc ateler"le u cmleleri yazyor:
"H avada yol alan her k u un be duyun u zca engellenmi,
Engin bir haz dnyas o ld u u n u nasl bilm ezsiniz?"
Bu cmleler Levha 7'nin tepesinde bulunuyor, ve Levha
6'nn aadaki ucunda ykselen kara b u lu tla n arasnda (bura
da baslanda olmasa da), sonraki levhann n c satrna
("H o w do you k n o w b u t ev'ry Bird that cuts the airy w ay")
balanan H harfi var. yle grnyor ki Blake b u dizelerin
fikrini Chetterton'm "The Dethe of Syr Charles B aw din" (Sir
Charles B aw din'in 0 1 m )den almtr:
H ow e d y d d I know e thatt ev'ry darte
Thatt cutte the airie waie
M yghte nott fynde passage toe m y harte.
A n d close m yne ey es for a i e?
(Nasl bilm em havada yol alan her frlayn
Yreim e giden geidi bulam ayabileceini.
Ve gzlerim i kapatacan?)

85

7. ve 10. Levhalar /cehennem meselleri

Levha 7'nin ilk drt satrndan sonra, b u drt levha kita
bn birok okur tarafndan daha ekici b u lu n an zelliidir, bel
ki de ilk bakta onlara daha kolay anlalr grnm ektedir.
Bu Mesellerin ksmen Lavate^in Aphorisms'nca (Aforizmalar) kkrtld kabul edilir. Blake, kitabnn 1788'deki ilk
bask kopyasnda, ounhkla onaylayarak, b u aforizm alardan
ziyadesiyle erheder. svireli ahlak ve Henry Fuseli'nin dos
tu Johann Kaspar Lavater, Svvedenborg o k u lu n d a n d ve uzlamc ve yzeysel dnceleri Blake'in Iblis'inin yaratc ve
enerjik tavrlarnn tam tersi olan bir Melek'ti. Foster D am on,
Blake'in felsefesi ve simgeleri zerine yazd kitapta (1924)
Lavater'in 466. aforizm asnda unlar yazdn syler; "Sayg
deer bir kiiye yaplan bir hakaret dncesizce ilenen bir ci
nayetten daha az balanabilirdir", ama Blake kendi Mesel'inde daha da arya gider: "Gerekletirilmemi arzular emzire
ceine bebei daha beikteyken ld r". D am on, Lavater'i ne
saygdeer bir kiiye hakaret ederken ne de bir bebei ld
rrken dnem eyeceim izi, ve Blake'in ocuk ldrm e yeter
liinden kuku d u y m am z gerektiini, am a yine de b u meselin
"gerekletirilmemi arzular" en b y k cinayet olarak nitele
d iin i belirtir. Blake, ruhsal ya da fiziksel, b t n basklarn
aleyhine va'zetm itir ve z-ifadenin tevik edilm esini ve zayf
larn kk grlm esini sylemitir. "m gelem in Gerekliini,
hayatn her b iim inin kutsalln, budalaln bilgeliini ve k
stlam ann tehlikesini srekli yinelemitir," diyor D am on. M
samahakar bir to p lu m Blake'in Mesellerini yergisel ieriklerin
den syrmaya ve arln her t r n hakl g rd n savla
maya eilim li olabilir. A m a u n u tu lm am al ki, D am on 'm da be
lirttii gibi, Blake arl yceltmitir, ama kendi hesabna de

86

il, bilgeliin sarayna ulatrd iin yapm tr bun u. " o k

fazlas", yalnzca "Yeterince" d en sonra gelen ikinci tercihtir.
Cehennem Meselleri, Blake'in Iblis'inin felsefi tem elinin
takdiri ve tecrbeyle ulalan yergisel bilgeliin dam tlm
zdr. K endi doru balam lar iinde o kunduklarnda ve da
ha sonra anlam lar zerinde oku yucun u n kendi dnm esine
konu olduklarnda iyi anlalabilir. IMreysel "tefsir" yalnzca
keskin lezzetlerini bozar.
Sadece bir tane b y k illstrasyon vardr ve Levha lO 'un
altnda, "Yeterince! ya da ok fazlas." haykrnn altna yer
letirilmitir. Bu sahnede. Z am an ve U zay D e nizi'nin k p k l
kylarndaki figr gsterilir. Ortada blis dizlerinin stnde
alm bir tomar parmenle d iz km ektedir ve b y k olas
lkla parm ende Meseller yazldr. D izlerinin stndeki bir
deftere meselleri yazan, ve b y k olaslkla onlar yanl anla
yan Melee retm ek iin ilk dizeleri sabrszlk iinde gster
mektedir. blis'in arkasnda, sabrszlndan aa in d i i belli
olan bir tr taht ya da yarg koltuu bulunm aktadr. Srtndan
sivri ulu kanatlar kmaktadr, ve ular srasyla "Yeterince"
ve " o k fazlas" szcklerini iaret etmektedir. Sol tarafnn
arkasnda tezat oluturan bir figr oturm aktadr, ve dikkat ve
ilgiyle, dizlerinin stnde neredeyse bitm i kendi yazma, bir
yandan da aptal M elein ne yapm akta o ld u u n a bakmaktadr.
Erdm an b u n u n "rak blis" o ld u u n u , belki de Blake'in ken
disi o ld u u n u syler. ok dikkat eken bir ayrnt da aptal M e
lein yannda kvrlan (bu kopyada pek de iyi belli olm ayan)
sivri ulu bitkidir; b u aka, E rdm an'm da belirttii gibi, Erasm us Darvvin'in Loves of the Plants {The Botanic Garden'm ikinci
b l m )'in d e yer alan 15. sayfadaki levhadan alnmtr. Bu
levhada, to h um un a ulam aya yeltenen bcekleri yakalayp
yok eden g n e g ln n (Dionaea muscipula) sivri ulu yaprak

87

la n resmedilmitir. Bu yrtc bitkiyle eitm eninin sivri ulu ka

natlar arasnda oturan Melek akas yakalanmtr. B unun
aksine, br taraftaki akll kii Gloriosa siperba'ya benzeyen
gzel zgr bitkiyle yanyanadr. Bu iek Darvvin'in kitabnda
bir nceki levhada, 14. sayfada resmedilmitir. Desende sanki
u denm ek istenmektedir; Eer aptal Melek kurtu lm ak istiyor
sa blis'in Mesellerini alm ak ve renm ek zorundadr.
Bu b lm d e ki b t n levhalarda ok sayda satraras de
korasyon bulunuyor;
Levha 7: Bahm sol tarafmda kam burun u karm bir fi
gr bir sopayla toprakta ukur am aktadr -"Ekim zam an
ren". Sa tarafta konuan bir ylan zevkle onu ellerinin arasn
da tutan bir kadna ve iki ocua neeli mesajlar vermektedir -

"hasat zam an ret, kn keyfine bak". A lt satr aada san

ki bir ey ilan ediyorm u gibi ellerini kaldrarak koan bir
adam vardr.
Levha 8; Dekorasyonlar genel olarak bereketi ve m id i
simgeliyor - bir salkm z m , iekler, uuan ya da ten ku
lar. Sayfann ortasnda bir mesel, "aslan k rk ... koyun postu"ndan elbise bien, dizlerinin stne km iki kiiyi gste
ren bir eritle dorud an doruya izilmitir. Her iki tarafta da
bir aslanla otlayan bir koyun vardr. D rt satr aada, m etin
deki "san, fare, tilki, tavan" kiiletiren budala bir adam k-

fchjp, teli ot tr, b o/. w om aa th e ilo ece t

ra bir aacn kklerini gzlyor. B unun iki satr aasnda
gem ilerin ve kularn b u lu n d u u bir deniz m anzaras vardr;
sa taraftan bir uurum , kennrmda byyen bir aala denize

rtraiiiM;the tr>ufrtam ov'^elo'vvs'

i

u n m e n itr .

-----

doru knt yapmaktadr. B u n un altnda da bir ylanla drt

nala koan bir erkek geyik arasnda, aka aadaki meseli
resimleyen bir karlama vardr:
"D ncenizden aka sz etmeye her zam an hazr olun,
o zam an alak kii sizden saknacaktr.
Erdm an, Blake'in bu izim i ylanla erkek geyiin doal
dm anlar o ld u u n a dair geleneksel inanca dayanarak yapt
n belirtmektedir.

Levha 9: Dekorasyonlar ounlukla belirsiz renk lekeleri

dir. Yalnzca sayfann dibinde bir ift (beden ve ruh) sanki iler
lemeleri iin okurlar cesaretlendirmek istermi gibi sa ke
den darya d o ru umaktadr.

89

Levha 10: U an ya da takm tavrlarla dans eden figr e

ritlerinin o luturduu dekorasyonlar sanki sayfadaki merkezi

satr, "C okunluk G zelliktir", resimlemek ister gibidir. A m a

yine de bir figr, evresindeki genel taknln farknda olm a
dan yatmaktadr. Levhann aasndaki izim ise zaten ak
lanmtr.

90

11. Levha
Bu levhann m etni. Eskil O /a n la n n anlad anlam da, insanbiimci dinlerin kkeniyle ilgilidir. Bu ozanlar. Tanrlarn
ya da Dehalarn adyla ve iyeliiyle doal nesnelere ve yerlere
bata bulunurlard. Bu ekilde icat olunan dizgeler bir Ra
h ip lik k u ru m u n u n olumasna yol at. Daha sonra rahipler
Tanrlarn kendilerini rahiplie atadklarm ilan ettiler. nsann
kendi tanrsall unutulm utu.
Sayfann tepesindeki illstrasyon, kendi tinsel formlar
iinde grnen D oay gstermektedir. Solda, bir Gne-tanrs yerden ykselmektedir. n tarafta, plak kadn biim indeki
rm ak bir ocuk gibi srayan bir iee ynelmektedir. Bu k
m enin arkasnda, kab u un da yal bir adam n y z grnen
bir aa gvdesi bulunm aktadr. Sayfann dibinde, Blake'in
m a d d i d n y an n yaratcsn, U rizen'i nsan' yaratrken temsil
eden bir izim vardr. Bu izim , M ichelangelo'nun Vatikan'da
b ulun an , A dem 'i yaratan Tanr resmini anmsatmaktadr. Bu
izim de yeni yaratlm nsan karanlk bulutlara doru srk
lenmektedir ve tanrsall unutulm utur.
A z sayda satraras dekorasyon bulunm aktadr. lk drt
satrarasnda birka uuan ku vardr. Aaya doru, "Priesthood" (Rahiplik) szcnden sonra grlen dalgal hiyerog
lif, kurum lam d in in rahibini simgelemek iin ylan hi de
seyrek ku llan m ad n bize anmsatmaktadr. Son satrdan
sonra bir rahip, bir kl tayan basz bir Kuvvet fig r n n
n n d e diz km ibadet eden drt kiiye t vermektedir.

ouncd

tke Godin

12. ve 13. Levhalar / anlas bir d

Bu levhalar ikinci "Anlas Bir D " ile balantldr ve
"aya ve Hezekyel peygamberler benim le birlikte yemek yedi
ler" artc szleriyle balamaktadr. O dn em in ve daha son
raki yllarn eletirmenleri bu aklamay, balkta b u hikye
n in bir "D", h ay alg cnn bir deneyim i o ld u u n u n im a
e d ildiini gz ard ederek, Blake'in deliliinin kuku gtrm ez
bir kant olarak ele almlardr. Blake b u iki peygamberle yap
lan tartmay, hayalgcnn herhangi bir "snrl rgensel algs"dan daha fazla gerei ortaya kardna ilikin kannatini
vurgulam ak iin kullanm t. "Snrl rgensel alg" insann be
d uy usun un snrlayc maarasdr. Belki verdikleri yantlarla
kendi inanlarn dorularlar diye sorular sorar. "Bir eyin yle
old uun a dair gl inan, onu yle yapar m?" sorusu, haki
katin beyan olarak grlr. iirsel Deha ilk ilkedir ve "her e
yin iindeki sonsuzu" alglar. ayann plak ayakla y r y
ne ve Hezekyel'in hayvan dks yiyiine ve u z u n sre sa
ve sol yanlar stne yatna yaplan atflar, iirsel hakikatlere
dikkat ekmeye ynelik herhangi bir tuhafl hakh gstermek
iindir.
Blake'in hayali konuklaryla yapt b u felsefi tartmann
resm edildii b y k illstrasyonlar yoktur, ve satraras deko
rasyonlar, daha ok, bitkisel ve ylankavi biimler ya da uan
insan figrleri ya da eitli szckleri ya da blm leri vurgula
yan ku figrleri olarak kullanlm tr. Levha 13'n dibinde yer
alan son ayrnt, metinle daha yakndan ilikilidir. Peygamber
Hezekyel, yan stne yatarken grlm ektedir ve dalgal yata
g n ll ilesinin u z u n srecini simgelemektedir.

e a s e

^ r a

14. Levha
Bu ksa b lm d e Blake, "dny ann alt b in yln sonunda
ateler iinde yanp kl olacana ilikin" eskil gelenei, belki
de Fransz ve Am erikan devrimleriyle ilikilendirerek kullanr.
Yalazl klcyla kerubi'yc, bu kstlama dnyasnn bekisine
A d e m Cennet'ten kovulunca kaybolan Hayat Aac'n terk et
mesi em redilm iti. nsan yeniden Aa'a kavum a izn in i al
m t ve herey m addeciliin snrlandrm alarndan sonsuzluk
ve kutsallk d u ru m u n a dn m t. Bu ise, duyularn genel
geniletilmesi, zellikle de cinsel m u tlu lu k la salanmtr. Bla
ke, bir kez daha, ruh un ve bedenin zdeliinin ortaya karl
mas gerektiine atfta bulunm aktadr. Bylece insan sradan
d uy ularn n m aarasndan kurtarlacaktr.
Sayfann tepesindeki illstrasyon, alevlerin arkaplanna
kar ak kollaryla, bozbulank renkte, uyuyan bir erkek gv
desinin zerinde dolanp duran bir kad n gstermektedir. Bu,
m aaraya kapatlm erkein, byyen arzularn yakc enerji
siyle dii bir ruh tarafndan yeniden hayata d n d r l n
simgelemektedir.
Sayfann ortasndaki "tensel zevk" canl mee yapraklar
ve aylalar tarafndan izlenmektedir, ve sonraki satrda "body"
(beden)den bir yaprak sarkmaktadr. Sayfann sonlarna doru
serbest braklm enerjiyi ifade eden zplayan bir at b u lu n
maktadr.

15. Levha / anlas bir d

n c "Anlas Bir D "n yer a ld b u levhada b ilginin
nasl kuaktan kuaa aktarldnn fantastik bir alegorisi ve
rilmektedir. Blake kendini "Cehennemde bir Basmevi"ne yer
letirir ve her zam anki gibi, maaraya kapatlm adam , be
duyusuyla snrlanm olan, simgeleyen alt oday ya da m a
aray anlatr.
lk odada, duyusal hazzn simgesi olan, uzlam sal yasalar
sp rn ts n temizleyip atan ve bylece de h ay alg cnn
daha iyi gelimesi iin insan zgrletiren "Ejderha-Adam"
bulunur.
kinci odada Us Engerei altn ve g m dekorasyonlarla
(tpk Blake'in sayfalannn parlatlm asnda kullanm olabile
cei gibi) bilginin genilemesine, ve bylece ruhsal algnn da
gelimesine yardm c olmaktadr.
nc odada gelimeler. Deha Kartah'nm nsan'n yarat
c yetileri iin saraylar ina etmesine olanak salamtr. D r
d n c ve beinci odalarda Blake, kitaplarn y apm nda kulla
nlan m adenlerin eritilmesi ve d k m kalbnda dklm esi i
lemlerini grmektedir, ve bylece bakr-levha kullanm n n yansra matbaa harflerinin d k m n anlatmaktadr. Altnc
odada baslan kitaplar ktphaneciler tarafndan alnmaktadr.
M etnin altndaki illstrasyonda Us Engerei'ni yukarya
tayan Deha Kartal gsterilmektedir; ikisi algnn ilerici geli
im inde ortaklaa almaktadr.
A z sayda daha kk dekorasyon bulunm aktadr. Tepe
de, baln her iki tarafndaki Beden ve R u h 'un alldk figr
lerinin her ikisi de harflere ipliklerle balanmtr. nc sat
rn b y k bir b l m , bilg inin srekli almasn ifade eden
sarmal bir iple kaphdr. A ltnc satrn sonundaki saa sola ser

94

pitirilm i yapraklar bir kitabn yapraklarn simgeler. D o k u

zuncu satrn sonundaki k vn n tl yldrm , belki de Us Engerei'dir; biri ayakta biri de yerde uzanan ve aralarnda bir kitap
b ulun a n iki figre d o ru ynelmektedir.
C

95

16. Levha ve 17, Levha'nn st Ksm

Levha 16'nn tepesindeki illstrasyonla Blake'in hemen
hemen ayn dnem deki kk kitab The Gates of Paradise
(Cennetin Kaplar)'ndaki (levha 12) oymabasks arasnda y
zeysel bir benzerlik vardr. Sz konusu kitaptaki levhada bir
zin d an d a o u lla n ve torunlaryla len Kont U golino'yu (Dante'nin lahi Komedya'smn bir kahram an) gsteriyor am a b izim
ele ald m z levhadaki grup daha farkh bir anlam a sahiptir.
M etnin "bu d nyay biim lendiren Devler"in, yani, nsan'm
be d uy usunun, Enerjilerimizin kaynann anlatld ilk sat
rn resmeder. Devler zincirlenmi biim de yaar, ve Usularm
kurnaz, zayf zekalaryla denetlenir. Blake, daha sonra, "D o
urgan", ya da hayalgc kuvvetli ve yaratc zihinler, ve "T
keticiler" ya da "varolutan paylar" alp b u n u n b t n n tam a
m o ld u u n u sanan Usular olarak insanolunu iki kategoriye
ayrr. D ourgann Tanr'yla zdeletirilmemesi gerektiini
anlatr. O , Tanr'nm kendini gsterdii yaratc nsan'dr. Blake
bunu

daha sonraki iirlerinden "The Everlasting Gospel"

(Bitmeyen Ilahi)deki u dizelerde ok aka ifade eder;

Thou art a M an, G od is no more,
Thine ow n H u m an ity learn to Adore
Levha 17'nin biti cm lelerinde Blake, b u iki tr insann
doal dm anlar o ld u u n u , d in onlar bartrmaya alsa da,
sa'nn b u n u yapm adn, ksa meselinde onlar koyunlar ve
keiler olarak ayrdn u z u n u z u n anlatr. Sonunda eytan,
ya da Ayartc'nn daha nceleri, Yaratl'm tufan ncesi D ev
lerinden biri olarak d n ld (6:4), b u n u n da enerjilerimiz
o ld u u anlatlr.

96

Levha 16'nn ilk satraras dekorasyonu, u z u n bir dalgal

r*/

izginin sonlarnda ak kollaryla ayakta duran kk bir fi

grdr; b u belki de izginin kendi son u n un Her ey o ld u u n u
sevin iinde hayal eden bir Dourgan'dr. satr aada,
D ourgan'n bazlarnn art olan bitkiler vardr. satr aa-

gda, bitkisel nesnelerin zerinden birbirlerine ulaarak bir n

san oluturm ak iin m cadele eden Beden ile R u h resmedil

mitir.
Levha 17'nin tepesinde, sa kede, dallar ilk iki satr
gsteren bir am aac vardr. A ltnc satrdaki bir dizi am ble
m in -otlayan bir koyun, arka bacaklar stnde d uran bir kei,
hareketsiz bir at ve drtnala koan bir at- her biri D ourgan ile
Tketici'yi simgeler. Drtnala koan at en son levhada ok da
ha m uhteem bir ekilde tekrar grnecektir.

f s a .)is f Io a m ff. n o t d 3 'etu i I h z c c h a t CL

17. ve 20. Levhalar / anlas bir d

Bu drt levha "Anlas D"lerin en u zu n u y la ilgilidir. Bu
levhalarda Blake, uzlam sal d in in szcs, kibirli Swedenborg Meleiyle fantastik, neredeyse g l n bir tartmaya gi
rer. Melek onu, eer b u setii y n izlem eyi srdrrse yaz
gsnn korkun olaca yolunda uyarr. Blake de Melee ona
on un (Blake'in) "sonsuz yazgs"n sergilemesini ve ondan son
ra onun m u yoksa M elein m i yazgsnn daha arzulanr o ld u
u n u d nm eyi nerir. B unun zerine, hem grsel olarak
arpc hem de m izah i adan sama, b y k bir yergisel gle
anlatlan soyut bir dnyaya birlikte inerler.
D aha doru bir deerlendirme iin, dlerinin aamala
rnn ve grdkleri nesnelerin biraz aklanm as gerekiyor.
A hr evcil "eitim li atlar"n barnadr; kilise, bir mahzene, l
arzularn mezarna kan ortodoks d in in evidir; imalathane.
M elein oturduu, ksr m addeci usuluu n yuvasdr; m aa
ra, yakndan tandm z "maaraya kapatlm insan"n mes
kenidir. Kaifler daha sonra, her geleneksel bireyin on un iin
nceden belirlenen bir yerinin b u lu n d u u . Cennet ile Cehennem 'in Svvedenborgvari kavram Cehennem 'e (Abyss) varrlar.
Blake, aa kklerinin destekledii ve bitkisel ya da m ad d i va
roluun ilkesi olan boluun stnde sallanp durur. Daha
sonra, eskil hatann am blem i, D ru id lerin kutsal aac olan
"meenin kvrlm k k"nde dinlenir. Melek, baz kr inanla
r temsil eden tersine evrilmi m antarn stnde aslr ve b u
ona huzur verir. kisi birlikte Cehennem stnde aslr ve "ka
ra fakat ldayan" bir gnein acayip yla ne o ld u u n u sey
reder. D am on'a gre b u. G azabn ssn salayan am a H akika
tin yla ilgisi olm ayan bir kredir. Burada Blake ve benzer
lerinin ruhuna kara ve ak (yani, iyi ve kt) rmcekler tara

98

fndan ya da ruhlar iin m cadele eden. Son Yarg'nn eski re

simlerinde grlen eyleri anm satan havann G leri tarafn
dan ikence edilmektedir. Melek Blake'e onun yerinin kara ve
ak rm ceklerin aras, en b y k ikencenin yeri o ld u u n u
syler. O srada D ou'd an doru bir eyin onlara yaklamakta
o ld u u n u grrler. D ou, Blake'e gre d uygularn diyardr,
ayn zam anda sa'nn d o d u u ve ld blgedir. Bu, b y k
Leviathan'n badr, b y k olaslkla Thomas Hobbes'un Leviathan'ndan alnm bir simgedir. Blake'e gre canavar M ad d e
cilik Ylandr. Hobbes da b u n u ta giym i bir kral ve k u ru m
lam bir d in i kuvvet iktidaryla ynetilen kendi devlet anla
ynda ya da C um huriyetinde de byle kavrar. Z am an ve
Uzay D enizi'nde ilerleyen b u Leviathan aln "bir kaplann alnndakilere benzer yeil ve m or izgiler halinde b l m l " ola
rak tanmlanr. Bu da, daha sonraki kitap Songs of Experience'da
yer alan baz illstrasyonlarn renklendirmesine benzer.
Melek grdklerinden yle b y k dehete kapdr ki tek
rar gerisin geriye deirm enine trmanr. Blake ise kendini g
zel bir dere kenarnda, hi fikrini deitirmeyen ve zih n in in
srngenlerini b u suretle besleyen bir insann arksn syle
yerek arp alan bir adam dinlerken b u lu r Bu yenilenen ve ye
niden genleen insan Levha 21'de resmedilmitir.
D eirm ende Melek'le buluan Blake, herhangi bir zarar
grm eden k u rtu ld u u n u nk b t n grn n M elein ge
leneksel dnceleri tarafndan retilmi bir yanlsam a o ld u
u n u anlatr. D aha sonra Melee kendi Blakegil Sonsuzluk
kavray iinde kendi yazgsn gstermeyi nerir. steksiz
Melei kollarndan kavrar ve batya doru uarak gnein
gvdesine, yani zihinsel aydnlanm aya dalar. Yanna, Svvedenborg'un kitaplarn alr. D aha sonra gezegenler arasndaki bo
lua atlarlar ve kendilerini biraz nce anlatlan ahrlara ve kili

99

seye girerken bulurlar. Blake, sunakta b u ld u u Kutsal Kitab

aar ve b u n u n yedi odas ya da Kilisesiyle kurum sallam din
ukurun un girii o ld u u n u kantlar. Burada, eitli dinleri
temsil eden m ay m un su biimlerdeki Tketiciler birbirlerini ye
mektedirler, am a sanki gsteri yapan m aytnunlar gibi bellerin
den zincirlidirler. Blake ve Melek b u ld r c elikinin pis
kokusuna yenilir ve yeniden deirmene ekilir. Blake yannda
bir bedenin iskeletini de alr. Bundan "Aristoteles'in Analitik"inden yani m addeciliin m antn d an baka bir ey k
m az, ve Melek zam an harcayan m etafiziki olarak gzden
uzaklatrlr.
"D", Z am an ve Uzay Denizi'nde yuvarlanan sarmalan
m Leviathan'm heybetli grntsyle sona erer. D aha aa
da, b u kitabn baz kopyalarnda boyayla ksm en silinm i olan
aforizm a yer alr:
Kartlk hakiki D ostluktur
ok fazla gerei barndran bir baka paradoksal "Cehen
nem Meseli"dir bu.
Levha 17'deki d rd n c "Anlas D "n balnn sol ke
narnda eik bir aa vardr ve b u aacn tam ortasndan kzlrenkli b y k bir ku henz havalanmtr. Bu yeniden dirilen
h ayalgcnn A nka kuudur. Srt aaca yaslanm olarak
ayakta duran adam , bir Usu, ilgiden yoksun bo araziye do
ru baknm aktadr. Sa tarafta ise, A nka'nn eyleme ynelttii
be d u y u y u temsil eden, topraktan ykselen be ku yeniden
ortaya kar.
Levha 18'de satraras dekorasyon yoktur. Levha 19'da
yerde dekorasyon vardr. lk olarak, "zihnin srngenleri" sz
cklerinden sonra, bir b uluta doru birbirlerine paralel olarak

100

^ a t e r , S c b r e e c L s ' ^ iH

and.

3^

fr tka jtiUL

hzla um akta olan beden ve ruh figrleri vardr. Bunlar iki

szlen ku izler. satr aada baka iki kua iaret eden
ylankavi ssl kvrm bulunur. Sonraki satr koan ufak tefek
bir adam la balar; b u belki de kaan Melek'tir. Sayfann d ib in
den yedinci satrda yine beden ve ruh elele tutuarak gk y
zn d e buluur. B unun arkasnda bir baka ku ve levha 5'te

<^
/ -^
j .
.
T
g rd m z ylankavi bedenli bir ejderha ekli vardr.
Levha 20'nin sonlarna doru sa tarafta, yedi Kilisenin
sakinlerini resmeden m ay m un su ekil vardr. Leviathan g-

^
r n t s n n zerinde, sa kenarda, bir aacn kklerinde otu
ran Blake grlebilir.

u iio ffc S %
t

21. Levha ve 22. Levha'nn st ksm

Blake, b u levhalarda "Anlas D "lerine ara verir ve
Swedenborg ile eserlerini genel olarak eletirir. O n a gre
Swedenborg, b y k oranda baka azarlardan alnm , sistennatik U slam lam ann sonular zerine oturan kendinden-memn u n Melek tipidir.
Levha 21'in tepesindeki

illstrasyon,

Sw edenborg'un

Sonsuzluk dncesinin dehetinden kaan Blake'in kendini

"bir rm ak kysnda otururken" b u ld u u Levha 19'a gnderir.
M elein hatalarn bertaraf ettikten sonra kendini yenilenmi
ve m u tlu hisseder, ve (kitabn bu kopyasnda) hatann dalan
bulutlarn delip gemeye balayan k dalgalarnn arasnda
oturur. Sol d izi kaytszca bir insan kafatasna yaslanmtr,
belki de "A raban ve sabann llerin kemikleri zerinde sr"
Cehennem Meseli'ne, ya da daha b y k bir olaslkla,
Aristoteles'in A n alitik 'in in "A nlas Bir D " n sonundaki
skartaya karlm iskeletini hatrlatmaktadr. Blake "yeniden
canlandrlm nsan" simgesini birok deiik yerde kullanr
(America, Levha 6, 1793; "Death's Door" Blair'in Grave'ine
(1808) yapt illstrasyonda).
M etnin ilk satrnn zerindeki kk dekorasyonlarn
tam am , E rdm an'm notlarna gre, eitim le ilgilidir. Satrn sol
ucunda, akldan kk kanatlaryla olgun m sr baann

sapna oturm u bir kadn elleriyle kk bir ocuu kucana

102

almakta, birka kvrm dan

sonra

daha

b y k bir ocuk

karsndaki bir yetikinin yardm yla yere uzanm kitap oku

maktadr; satrn sonunda ise. Masumiyet arklar'nda yer alan
"O k u l o c u u "n u n dekorasyonundaki aacn tepesinde kitap
okuyan gibi, bir ocuk yalnz bana elindeki kitab okuyarak

oturmaktadr. b r boluklar kvrk izgiler ve bitkisel b iim

lerle doldurulm utur.
Levha 22'nin ilk satr kvrlm bir desenle sona erer.
Erdm an b u desende, u z u n bir an iinde lgnca rpnan
b y k bir balk grr, sa taraftaki eim de oturan bir balk

hc*rnet %vnt
baln k u y ru u n u tutmaktadr. satr aada, yaprakh bir
dala kvrlm bir insan figr, " im d i yaln bir gerei d in
leyin"

szlerini

iaret

etmektedir.

D rt

sar

aadaki

kvrm larn krlm dizisi, Sw edenborg'un bHslerle konum a

yeteneksizliini

resimlemektedir.

Onu

izleyen

bolukta,

Svvedenborg'un "yzeysel dnceleri" hibir zellii b u lu n

m ayan

dz

yapraklarla

imlenmitir.

103

Levhann

ortalarna

doru,

t l c c t w e r s e ( i ^v/A C l^ c L s

Dante ya

da

Shakespeare'den

alnan

dnceler,

kularla bceklerin biraraya toplanm asyla resmedilmitir.

104

22. ve 24. Levhalar / anlas bir d

Levha 22'nin aa b l m n d e ve izleyen iki levhada be
inci ve son "Anlas D " yer alr. Bu "D"te bir M elei "Tan
rya tapnm a tanr vergisine dier insanlarda sayg gstermek
tir" diyerek sarsmay seen ve bu ekilde Tanry nsan'la z
deletiren "atein yalaz iindeki iblis"den (yani, Blake'in ken
disi) sz edilir. Melek, b ukalem un gibi birka renk deitirdik
ten sonra, oktan kurtulur ve onu bir putperest olarak paylar.
Sadece sa Tanr'yla Bir'dir ve yasa-koyucu olarak gzkr,
br insanlar ise hibir eydir. eytan buna, b t n insanlarn
en erdemlisi ve en b y olm asna karn sa'nn igdleri
ne dayanarak b t n Emirleri inkar ettiini syleyerek kar ya
nt verir. Bu, Blake'in sonraki iirlerinden "The Everlasting
Gospel"da ayrntlaryla iledii bir konudur.
Bir "N of'ta Blake M elein im di nasl yakn arkada ve
bir eytan o ld u u n u ve sk sk birlikte Kutsal Kitab "cehennemsi veya eytans anlam "yla o k u d u u n u anlatr. Ayrca "yi
davransn veya davranmasnlar, d n y an n sahip olaca Ce
hennem ncili"ne sahip o ld u u szyle bitirir. B unun, Blake'in
felsefesini ve kehanetlerini gehtirdii sonraki dnem Illumina-

ted Books la rn a atfta b u lu n d u u anlam na geldii sanlyor.

Levha 24, N abukadnezar' betimleyen illstrasyonun al
tnda oymabasks y aplan Yasa tiranlm a kar son bir mesel
le sona erer. Nabukadnezar, ot, yani m addecilik dnyasnn
rettii zihinsel gday yiyerek yaamaya alacak kadar alal
m ve hayvanilem i insan tipidir. Y zn d e dehet ifadesiyle
elleri ve ayaklar stnde srnmektedir. 1793-4'te yapt b
y k m onotiplerinden birinde Blake b u dehetli im geyi geliti
rir.
Levha 22'de yer alan b u "Anlas Bir D " baln evre-

105

leyen k k dekorasyonlarn metinle ilikisini k urm ak gerek

ten de gtr. Sol tarafta, okuyucuya d n k olm asm a karm,
Hezekyel gibi sa yan stne bir kvrm da yatan bir figr b u

lunur. O n u n stnde aka bir ylan kovalayan ve neredeyse

kuyru un dan yakalam ak zere olan uan bir figr vardr. Bu
figrn sanda, zplayan bir o kunun yayndan km bir ok
la m hlanan bir figr yer alr. Bu, belki de, eytan'n szleriyle
ok olan Melek'tir.
nc satrda iekler ve eitli bitkisel ekiller bulunur.
Son satrn altnda, bozbulank suyun stnde bir tr bitki y
lan yer alr.

a h L ' j^ a r tc
Levha 23'n dibinde, bir dizi tuhaf ekil bulunur. lki, ar
dna kadar alm azyla, sa M esih'in ihlal ettii ve m etinde
sralanan emirlere m eydan okuyam ayanlarn t m n yutma-

- p
ya hazr Us Ylan'dr. Bunlar, ayaklar havada srtst yatm
bir hayvan, k d u ru m u n d a iki insan ve kolayca tanm lana
m az bir kurt biim inde gsterilmitir. Bunlar Levha 24'n ilk

satrndaki, nceki sorularla kukuya d m bir d n r iz

ler. Sa tarafta "atein yalazlarn kucaklayan" bir M elek bii
m inde zg rln e kavuur. D rd n c satrn altnda, arkala
rnda atlm kitap yn olan ve b y k olaslkla Blake'in Ce
hennem Incil'i okuyan bir araya toplanm alt kii yer alr.

ur

H'Com

H X 7 o m r' ^ a p n l . i ^

107

25. ve 27. Levhalar

bir zgrlk arks
Cennet ve Cehenemin Evlilii'nin b t n kopyalar "Bir z
g rlk arks" adn tayan b u levhayla biter. N um aralan
m yirm i cm le kitabn merkezi temasn vahiysel bir sonuca
ulatrr- bakaldran bir eytann yaratc grlerinin gele
neksel ve tutucu Meleinkilere daim a stn old uu. Bu reti
nin hakll Fransz ve Am erikan devrimleriyle 1790'da do
rulanm tr Blake bu olaylar vahiysel bir dille selamlar. Bu
devrim lerin insanlar dnce ve eylem zerindeki tiranlktan.
Rom a Kilisesi'nde kiileen rgtl d in in rahiplerinin uy g u la
d baskdan kurtulm asna yol aacan dnr.
"ark'nm on altnc satrnda "K anf'm Rintrah'nn yan
na "Urthona" adyla soyut dnceleri kiiletirmelerinden bir
yenisini ekler. Bu, Blake'in nsan doas kavraynn "drt
Zoa"sndan biridir; Tharmas, beden; Urizen, us; Luvah, d u y
gular; ve Urthona, hayalgc. B tn bunlarn hepsi sadece
Blake'in daha sonraki yazlarnda aklanr, am a yine de Blake
b u aklanm am Zoa'lardan birini. D evrim in sonularnn ara
sna frlatmakta kararlyd, belki de b t n sonularn iinde en
nem lisinin b u o ld uun a in an d iin. U rthona Sanat ve nsa
n n Tanrsallyla ilgiliydi ve bilinaltnn "m aara"larnda a
lyordu, ama Tiranln kyle birlikte zgrleecekti.
O n sekizinci satrda Tiranlk hl "yldzs ordular"n sr
drm ekte ("yldzs" n k yldzlar Blake iin her zam an
Nevvton'un insan algsn snrlandran evrenini simgeler) ve
on em irini yaymaktadr. A m a "atein olu", yani D evrim in ru
h u Orc altn afakta zaferi kazanr, "tatan yasay ezip toz hali
ne getirdi, gecenin snaklarndan sonsuz atlar salarak" szle

108

riyle b u n u dam galar ve un u ilan eder:

m paratorluk yok artk! ve im d i aslan ve kurt yitecek.
"Bir zg rl k arks"nn levhasmda b y k illstrasyon
yoktur. Levha 25'teki satraras dekorasyonlarn ou enerjik
hayatn simgeleri olan iek aan iekler ve uuan kulardr.
Yedinci satrn sonundaki, ilk cm lenin "Sonsuz Dii"si "yeni
dom u dehet"i yeil alevler halinde eline alrken gsterilir.
Levha 26'nn ikinci satrnda, daha nce levha 8'de gr-

* /

/ i

len ayartc erkek geyik, "yeni d o m u dehet"in, ya da Orc'un

dalan figrne doru srklenen tiran kral temsil eder gibi-

d i^

dir. Sekizinci satrda, belki de altnlar ve Afrikallar sayan Yah u d iy i temsil eden oturm u iki figr vardr. Altnc cm leden
>

C J -

nts cicns'.
th tJe ru n s, tnen
sonraki uuan figr m aarasnda oturan U rthona'y z g rl
davet eder gibidir. Sayfann dibinden nc satrda, iki

109

J
i
^
/

danm an iftine doru kollarn aan "kasvetli kral" yer alr.

Levha 27'nin nc satrnda "atein olun u" aresizce

r v .

- X

arayan sava dizlerinin stne dm tr. Bu sava, altnc

satrda, "sonsuz atlar"n kaybetmi ve yerdeki bir baka hay
vana doru drtnala koanlardan birinin stne yerletirilmi-

n i r r iL t ^

^ fA e
tir.

nsan'n

c lv u is
kurtu lu un u

H h 'd te rL
kutlayan

satrlarn

^
bal

olan

"Koro"un her iki yannda vahice hareket eden baka iki m u h

teem at bulunur. En son satrn stnde yanndaki belki de
zgrlemi d uyular simgeleyen be kk kula birlikte Us
Kartal yukarya doru umaktadr. A adaki satrda sy
lenen, yaayan b t n canllarn K utsalln kantlam ak ister
gibidir:
n k yaayan her ey Kutsaldr.
Canllar vurgulanr n k ilahi ve yaratc Hayalgcyle
yaayan nsan im d i Tanr'yla eitlenmitir.

no