Cc mch bin i tn s

Cc mch bin i tn s
Bi:
L Sc

GII THIU
Trong k thut thng tin v tuyn in, khi mun truyn thng tin i xa ngi ta phi
chuyn tn s ca tn hiu tin tc ln mt tn s cao hn rt nhiu l v cng sut ca
sng in t khi bc x ra t l vi tn s ca sng. Do vy vi tin tc c tn s thp th
kh nng bc x rt yu v khng c kh nng truyn i xa.
Phng php thc hin chuyn ph ca tn hiu tin tc ln vng c tn s cao hn
l iu ch (iu ch bin , iu tn, iu pha), cc mch trn tn.
pha my thu phi c mt qu trnh chuyn i ngc li, tc l chuyn ph tn hiu
tin tc ang tn s cao v ng vi tn s gc ban u, qu trnh l tch sng (gii
iu ch). Vi mi kiu iu ch s c cc mch tch sng tng ng.
Ngoi ra, trong mt s trng hp kh thc hin vic chuyn ph tn s mt ln n
ng tn s mong mun, ngi ta thng dng cc mch trn tn. Trong cc my thu
i tn thng thng cng s dng cc mch trn tn chuyn tn s sng mang (tn
s cao) v mt tn s trung gian (tn s trung tn), sau khuch i tn hiu ln nhiu
ln trc khi a vo mch tch sng.
Tt c cc qu trnh bin i tn s u da vo mt tnh cht rt quan trng ca linh
kin bn dn l tnh cht phi tuyn. Tnh cht phi tuyn y c hiu l khi chng
ta tc ng mt tn s v linh kin bn dn th n s cho ra nhiu tn s l bi ca tc l
nf vi n = 1, 2, 3,..

NI DUNG
KHI NIM V IU CH
iu ch l qu trnh ghi tin tc vo dao ng cao tn nh bin i mt thng s no
nh bin , tn s hay gc pha ca dao ng cao tn theo tin tc.
Thng qua iu ch, tin tc min tn s thp c chuyn ln vng tn s cao bc
x truyn i xa.
1/20

Cc mch bin i tn s

- Tin tc c gi l tn hiu iu ch.

- Dao ng cao tn c gi l ti tin hay ti tn.
- Dao ng cao tn mang tin tc gi l dao ng cao tn iu ch.
i vi ti tin iu ho, ta phn bit ra hai loi iu ch l iu bin v iu ch gc,
trong iu ch gc bao gm c iu tn v iu pha.
IU BIN
Ph ca tn hiu iu bin
iu bin l qu trnh lm cho bin ti tn hiu bin i theo tin tc. n gin,
gi thit tin tc uS v ti tin ut u l dao ng iu ho v tn s tin tc bin thin t
Smin?Smax, ta c:

Do tn hiu iu bin:

trong : m=S/tl h s iu ch (hay su iu ch).

H s iu ch phi tho mn iu kinm1. Khi m>1 th mch c hin tng qu iu
ch lm cho tn hiu b mo trm trng. (hnh 6-1).
p dng bin i lng gic ta c:

Nh vy, ngoi thnh phn ti tin, tn hiu iu khin cn c hai bin tn. Bin tn trn
c tn s t (1 + Smin) n (1 + Smax) v bin tn di t (1-Smin) n (1
- Smax).

2/20

Cc mch bin i tn s

Quan h nng lng trong iu bin

Trong tn hiu iu bin, cc bin tn cha tin tc, cn ti tin khng mang tin tc. Ta
xt xem nng lng c phn b th no trong tn hiu iu bin.
Cng sut ca ti tin: l cng sut trung bnh trong mt chu k ti tin.

Cng sut bin tn :

3/20

Cc mch bin i tn s

Cng sut ca tn hiu iu bin l cng sut trung bnh trong mt chu k ca tn hiu
iu ch.

Ta thy rng cng sut ca tn hiu iu bin ph thuc vo h s iu ch m. H s

iu ch m cng ln th cng sut tn hiu iu bin cng ln. Khi m =1 th ta c quan
h cng sut hai bin tn v ti tn nh sau:

gim mo h s iu ch m < 1 do cng sut cc bin tn thc t ch khong mt

phn ba cng sut ti tin. Ngha l phn ln cng sut pht x c phn b cho ti tin,
cn cng sut ca tin tc ch chim phn nh. l nhc im ca tn hiu iu bin
so vi tn hiu n bin.
6Cc ch tiu c bn ca tn hiu iu bin
H s mo phi tuyn

l thnh phn dng in ng vi hi bc cao ca tn hiu iu ch.

l bin ca cc thnh phn bin tn (thnh phn sng c bn).

gim mo phi tuyn buc phi gim su iu ch.

4/20

Cc mch bin i tn s

H s mo tn s
nh gi ta da vo c tuyn bin - tn s

H s mo tn s xc nh theo biu thc:

Cc mch iu bin
Cc mch iu bin thng s dng cc phn t bn dn vi tnh cht phi tuyn ca
chng. Tnh cht phi tuyn y c hiu l khi chng ta cho hai tn hiu vi hai tn
s khc nhau tc ng ln linh kin bn dn th n s sinh ra cc thnh phn l tng v
hiu ca cc tn s tc ng.

V l thuyt th tn hiu u ra c tn s n.f1 + m. f2vi m, n =1, 2,

C cc kiu iu bin nh iu bin cn bng v iu bin vng, iu ch n bin
- Mch iu ch n bin ch dng mt phn tr tch cc nh it hoc tranzito.
- Mch iu bin cn bng c u im gim c mo phi tuyn.
iu bin cn bng
Theo hnh 6-3a in p t ln cc it D1, D2 ln lt l:

Dng in qua mi it c biu din theo chui Taylor:

5/20

Cc mch bin i tn s

Dng in ra: i = i1 i2

trong :

Mch iu ch vng
Mch iu ch vng: thc cht l hai mch iu ch cn bng chung ti.

6/20

Cc mch bin i tn s

Gi dng in ra ca mch iu ch cn bng D1, D2 l iI v dng in ra ca mch

iu ch cn bng D3, D4 l iII.
Vi mch iu ch kiu ny ta c c:

iu ch vng cho mo nh nht v n kh c cc hi bc l ca S v cc bin tn

2t.
iu ch n bin
- Khi nim:
Ph ca tn hiu iu bin gm ti tn v hai bin tn, trong ch c bin tn mang tin
tc. V hai di bin tn mang tin tc nh nhau nn ch cn truyn i mt bin tn l
thng tin v tin tc. Ti tn ch cn dng tch sng, do c th nn ton b hoc
mt phn ti tn trc khi truyn i. Qu trnh iu ch nhm to ra mt di bin tn
gi l iu ch n bin.
iu ch n bin tuy tn km nhng c cc u im sau:
+ rng di tn gim mt na.
+ Cng sut bc x yu cu thp hn cng vi mt c ly thng tin. V c th tp trung
cng sut ca ti tn v mt bin tn cho bin tn cn li.
+ Tp m u thu gim do di tn ca tn hiu hp hn.
Biu thc ca tn hiu iu ch n bin trn l:

7/20

Cc mch bin i tn s

trong k = S / t c gi l h s nn ti tin, k c th nhn cc gi tr t 0 ? .

- iu ch n bin theo phng php lc.
T s phn tch ph ca tn hiu iu bin r rng mun c tn hiu n bin ta ch
cn lc bt mt di bin tn. Nhng thc t khng lm c nh vy. Khi ti tn l
cao tn th vn lc tch ra mt di bin tn gp kh khn. Tht vy, gi thit
tn s thp nht ca tin tc fSmin = 200Hz, lc khong cch gia hai bin tn l
f = 2fSmin = 400Hz (xem hnh 6-1b). Nu ti tn ft=10MHz th h s lc ca b lc
X=

4.10

, kh nh. Khi s phn b ca hai bin tn gn nhau n ni ngay

dng mt mch lc Thch anh cng rt kh lc c di bin tn mong mun. Do

trong phng php lc, ngi ta dng mt b bin i trung gian c th h thp yu
cu i vi b lc.

IU TN V IU PHA
Cc cng thc c bn v quan h gia iu tn v iu pha
V gia tn s v gc pha ca mt dao ng c quan h nh biu thc sau, nn d dng
chuyn i s bin thin tn s thnh bin thin v pha v ngc li.

iu tn v iu pha l ghi tin tc vo ti tin lm cho tn s hoc pha tc thi ca ti tin

bin thin theo dng tn hiu iu ch.

8/20

Cc mch bin i tn s

Khi iu ch tn s hoc iu ch pha th tn s hoc gc pha ca dao ng cao tn bin

thin t l vi tn hiu iu ch v chng c xc nh ln lt theo biu thc:

Trong : t l tn s trung tn ca tn hiu iu tn

kt S =m v gi l lng di tn cc i.
kp S =m v gi l lng di pha cc i.
Biu thc ca dao ng iu tn:

Biu thc dao ng iu pha khi = t = const.

Lng di pha t c khi iu pha =m. Cos St tng ng c lng di tn l:

Nh vy ta thy iu tn v iu pha u lm cho gc pha thay i nn thng gi chung

l iu ch gc. im khc nhau c bn gia iu tn v iu pha l lng di tn khi
iu pha t l vi bin ca tn hiu iu ch v tn s iu ch, cn lng di tn ca
tn hiu iu tn t l vi tn hiu iu ch m thi.
MCH IU TN V IU PHA
Mch iu tn
C th dng mch iu tn trc tip hay iu tn gin tip.
Mch iu tn trc tip thng c thc hin bi cc mch tao dao ng m tn s dao
ng ring ca n c iu khin bng in p (VCO) hoc bi cc mch bin i in
p - tn s. Nguyn tc thc hin iu tn trong cc b to dao ng l lm bin i tr

9/20

Cc mch bin i tn s

s in khng ca b to dao ng theo in p t vo. Phng php ph bin nht l

dng it bin dung (varicap) v tranzito in khng.
Mch iu tn trc tip dng it bin dung.
it bin dung c in dung mt ghp bin i theo in p t vo. CD c xc nh
theo biu thc:

trong k - h s t l.
k - hiu in th tip xc mt ghp, vi it Silic k 0,7V
y - h s ph thuc vt liu.
Mc it song song vi h to dao ng ca b to dao ng, ng thi t in p iu
ch ln it th CD thay i theo in p iu ch, do tn s cng hng ring ca
b to dao ng cng bin i theo. Trn hnh 6-6b l mch in b to dao ng iu
tn bng it bin dung. Trong mch in ny it c phn cc ngc bi ngun E2.
Tn s dao ng ca mch gn bng tn s cng hng ring ca h dao ng v c
xc nh nh sau:

in p t ln it:

it lun c phn cc ngc cn tho mn iu kin:

Nguyn l hot ng chnh ca mch l khi c in p tin tc us tc ng vo n s tc

ng mt in p ngc ln it bin dung D v t gi tr in dung ca it s thay
i lm cho tn s cng hng ca mch thay i.

10/20

Cc mch bin i tn s

Khi iu tn bng it bin dung phi ch nhng c im sau:

- Ch phn cc ngc cho it trnh nh hng ca RD n phm cht ca h to dao
ng ngha l n n nh tn s ca mch.
- Phi hn ch khu vc lm vic trong on tuyn tnh ca c tuyn CD = f(ud) ca
it bin dung gim mo phi tuyn. Lng di tn tng i khi iu tn dng it
bin dung t c khong 1%.
- V dng it iu tn nn thit b iu tn c kch thc nh. C th dng it bn dn
iu tn tn s siu cao, khong vi trm MHz. Tuy nhin tp tn ca tham s
bn dn ln, nn km n nh.
iu tn dng tranzitoin khng.
Phn t in khng dung tnh hoc cm tnh c mc song song vi h dao ng ca
b to dao ng lm cho tn s dao ng thay i theo tn hiu iu ch. Phn t in
khng c thc hin nh mt mch di pha mc trong mch hi tip ca mt tranzito.

11/20

Cc mch bin i tn s

Phn t in khng l phn p RC. Trong T1 l tranzito in khng, T2 l tranzito

dao ng. Tranzito in khng c mc mt phn (trn L1) vi h dao ng. Cng c
th mc hai tranzito in khng thnh mt mch y ko tng lng di tn.
Mch iu pha
Mch iu ch pha theo ArmStrong hnh 6-8 c thc hin theo nguyn l: ti tin
t b to dao ng thch anh c a n b iu bin 1 (B1) v iu bin 2 (B2)
lch pha nhau 900, cn tn hiu iu ch uS a n hai mch iu bin ngc pha.

in p u ra trn hai b iu bin l:

12/20

Cc mch bin i tn s

in p up = ub1 + ub2. iu c gii thch bng th vect.

TCH SNG
Khi nim
Tch sng l qu trnh ly li tn hiu iu ch. Tn hiu sau tch sng phi ging dng
tn hiu ban u. Thc t tn hiu iu ch uS sau khi qua iu ch v qua knh thng tin
a n b tch sng b mo dng thnh uS'. Do mo phi tuyn trong b tch sng,
nn sau khi tch sng ta li nhn c uS" khc dng uS'. Nh vy tn hiu sau tch sng
thng khc dng tn hiu nguyn thu uS'. V vy mt trong nhng yu cu c bn ca
qu trnh tch sng l mo phi tuyn nh.
Tng ng vi cc loi iu ch, ta cng c cc mch tch sng sau y: tch sng iu
bin, tch sng iu tn, tch sng iu pha.
Tch sng bin
Cc tham s c bn
H s tch sng

Trong :

u gm c thnh phn mt chiu v thnh phn bin thin chm theo thi gian:

- Thc t, i vi qu trnh tch sng ch cn quan tm n thnh phn bin thin chm
(mang tin tc) m thi, do thng xc nh h s tch sng nh sau:
13/20

Cc mch bin i tn s

Tr khng vo b tch sng:

Mo phi tuyn:

y khng quan tm n cc sng hi dng in cao tn v d dng lc b chng.

Mch in b tch sng bin
Xt mch tch sng bin dng mch chnh lu mc ni tip hnh 6-10. Nu tn hiu
vo ln sao cho it lm vic trong on thng ca c tuyn nh trn hnh 6-11 ta
c qu trnh tch sng tn hiu ln.

Trong cc s hnh 6-9 it ch thng i vi na chu k dng ca dao ng cao tn

phn u vo. Hnh bao ca dao ng nhn c nh s phng np ca t C (hnh
6-10).

14/20

Cc mch bin i tn s

Trong cc s hnh 6-12 phi chn hng s thi gian = RC ln sao cho dng in
p ra ti gn vi dng hnh bao ca in p cao tn u vo. Thng thng bin
in p vo ln hn 1 vn hiu dng v R >>Ri, RV th c th tch sng c in p
nh. Tuy nhin cng khng c chn qu ln trnh mo do in dung ti gy ra.
iu kin tng qut chn l:

Trng hp chn C ln qu s gy mo tn hiu nh hnh 6-13.

15/20

Cc mch bin i tn s

Thc t thng chn RC theo iu kin:

Mun d dng tho mn cn

TCH SNG IU TN V IU PHA

Tch sng iu tn v iu pha thng c thc hin theo mt trong nhng nguyn tc
sau:
Bin i tn hiu iu tn hoc iu pha thnh tn hiu iu bin ri thc hin
tch sng bin .
Bin i tn hiu iu tn thnh tn hiu iu ch rng xung ri thc hin
tch sng tn hiu iu ch rng xung nh mch tch phn.
Lm cho tn s tn hiu cn tch sng bm theo tn s ca mt b to dao ng
nh h thng vng gi pha PLL, in p sai s chnh l in p cn tch sng.
Ta xt mt s mch c th:
Mch tch sng iu tn dng mch lch cng hng
Hnh 6-14 l s mch tch sng iu tn s dng mch lch cng hng. u vo hai
b tch sng bin (D1D2) l hai mch cng hng c iu chnh ti cc tn s 1
v 2. Nu gi tn s trung tm ca tn hiu iu tn u vo l :

16/20

Cc mch bin i tn s

S iu chun mch cng hng lch khi tn s trung bnh ca tn hiu vo lm bin
in p vo ca hai b tch sng bin (U1, U2) thay i ph thuc vo tn s in
p vo.
Tch sng dng mch lch cng hng c nhc im l kh iu chnh cho hai mch
cng hng hon ton i xng nn t c dng.
Mch tch sng iu tn dng mch cng hng ghp
Mch tch sng iu tn dng mch cng hng ghp hnh 6-15. Mch in lm vic
theo nguyn tc chuyn bin thin tn s thnh bin thin v pha, sau thc hin tch
sng pha nh tch sng bin .

Tch sng dng mch cng hng ghp t gy mo v d iu chnh v c hai mch u
cng hng tn s f0. Tuy nhin in p ra trong b tch sng ny va ph thuc tn
s va ph thuc bin tn hiu vo |U1| nn n sinh ra nhiu bin . khc phc
nhc im ny, phi t trc mch tch sng mt mch hn ch bin .

17/20

Cc mch bin i tn s

Mch tch sng t s

Mch tch sng iu tn t s c s hnh 6-16. Cc it tch sng c mc ni
tip nhau. Mch va lm nhim v tch sng va lm nhim v hn ch bin .B tch
sng t s khng c phn ng vi cc bin thin v bin u vo nn trnh c
nhiu bin .

Mch tch sng pha cn bng dng it

Mch tch sng pha cn bng l hai mch tch sng bin dng it ghp vi nhau
hnh 6-17. Tn hiu cn tch sng chnh l tn hiu iu pha, udp c so snh v pha
vi mt dao ng chun uch. Biu thc udp v uch nh sau:

in p t ln hai b tch sng tng ng l:

Thay vo ta c:

18/20

Cc mch bin i tn s

in p ra trn b tch sng: uS = uS1 - uS2

Vy tr s tc thi ca in p ra trn b tch sng ph thuc hiu pha ca tn hiu iu

pha v tn hiu chun. Trng hp 01 = 02 v 01 = 02 th in p ra ch cn ph
thuc vo pha ca tn hiu vo (t).
MCH IU CH XUNG
iu ch xung thc hin khi tch sng mang ut l cc xung cao tn. Trong iu ch xung
c th thc hin iu bin xung, iu ch rng xung, iu pha xung, nhng iu bin
xung t dng v tnh chng nhiu km. S khi mch iu ch xung c m t
hnh 6-18. Tn hiu iu rng xung (RX) v tn hiu iu pha xung (PX) hnh 6-19.

19/20

Cc mch bin i tn s

Cho ut l dy xung tam gic cao tn cn uS l tin tc. Sau mch tng ta c in p ua
l dy xung tam gic bin i theo uS. Qua mch hn ch hai pha mc khng v mc
+E cho dy xung hnh thang vung c rng thay i theo uS(ub). Dy xung ny qua
mch sa xung c dy xung vung c bin khng i, rng thay i theo uS,
l tn hiu iu rng xung uRX. c tn hiu iu pha xung cho dy xung vung
trn qua mch vi phn v hn ch di ta c dy xung c bin , rng khng i
xut hin sm mun theo uS, l tn hiu iu pha xung uRX.

20/20