PHT TRIN BN VNG MT S VN L LUN V THC THI

CHIN LC TRONG HAI THP NIN U TH K XXI

NCS. V Minh Tp
ai hoc KHXH &NV HQG TP.HCM

Sch Pht trin bn vng ng bng Sng Cu Long Nhng vn l lun v thc
tin, Nxb HQG Tp.HCM, tr.72-83.

Pht trin bn vng l mt cch tip cn tm chnh sch v m v rt quen

thuc trong nhng nm gn y, c bit l trn cc din n quc t. ng thi, cng
l nh hng chin lc ca cc quc gia trn th gii trong thi i cch mng khoa
hc cng ngh, cng nh trong bi cnh ca qu trnh ton cu ha.
Bi vit tp trung lm r mt s vn mang tnh l lun v pht trin bn vng nh
lch s hnh thnh v mt s ni dung c bn ca pht trin bn vng; cc mc tiu c
bn, m hnh, cc nguyn tt xy dng x hi v cc nhn t ca s pht trin bn vng.
T , c gng phn tch qu trnh thc thi chin lc v trin vng pht trin bn vng
trn th gii v Vit Nam.
1. Pht trin bn vng Mt s vn l lun
1.1. Lch s hnh thnh v ni dung c bn
Thut ng Pht trin bn vng hay Pht trin lu bn (Sustainable development)
ra i t nhng nm 70 ca th k XX v bt u thu ht s ch ca cc hc gi v mi
trng, pht trin quc t nh s ra i ca cng trnh Chin lc bo tn th gii vo
nm 19801.
Lc u, cuc tranh lun v pht trin bn vng xoay quanh mi quan h gia s hn
ch ti nguyn cho s tng trng kinh t v vn dn s. Thc cht y l mt cuc
tranh lun ko di nhiu nm, bt u t hc thuyt ca hc gi ngi Anh tn l T. R.
Malthus. Trn thc t, Lin hp quc v mt s t chc quc t khc ch trng t ti
s pht trin bn vng bng cch tp trung gii quyt vn dn s - mt vn mang
tnh ton cu. Vi ch trng , chnh sch v dn s tr thnh cng c ch yu nng
cao s pht trin kinh t, ngun lc v vn mi trng, bng cch u t ti chnh
gim t l dn s (sinh ) v c nhiu nc chp nhn. L do m Lin hp quc v
cc t chc t trng tm kim sot vn dn s l v: S bng n dn s ng ngha
vi s gia tng tnh trng ngho i, m ch, tht nghip, l gnh nng cho s pht trin
kinh t; V mt chnh tr, dn s tng nhanh s nh hng v e da s n nh ca chnh
1

ph cc nc ang pht trin, to thm s i lp gia cc nc pht trin v cc nc

ang pht trin; Bng n dn s s y th h tng lai ti tnh trng thiu thn, cn kit
ti nguyn v mi trng khng bn vng.
n gia nhng nm 70, Chng trnh bo v mi trng ca Lin hp quc (UNEP)
s dng khi nim S pht trin khng hy hoi (development without detruction)
ch s pht trin cn bng x hi. Cng vi khi nim , bn thn khi nim S pht
trin sinh thi (ecodevelopmet) c chp nhn v s dng rng ri. l v mt thut
ng, cn thc ra mi lin h gia s pht trin kinh t-x hi vi vn mi trng
c quan tm ngay t nm 1972. Bng chng l 2 vn bn c bo co trong nm
1972 l Tuyn b ca Hi ngh u tin ca Lin hp quc v mi trng t chc ti
Stockholm v bo co Gii hn ca s tng trng ca cu lc b Rma. Cc bo co
nu r mi lin h gia pht trin kinh t, x hi vi vic bo v mi trng, ln ting
cnh bo nguy c cn kit ti nguyn, hy hoi mi trng sng ca con ngi do s
tng trng kinh t t v v thc gy nn, ng thi nu ln t tng chuyn nn vn
minh t s tng trng theo cp s nhn sang trng thi cn bng ng ton cu, t s
tng trng v lng sang s tng trng v cht v sang mt trt t kinh t th gii mi.
Nhng cho n nhng nm 80 ca th k XX, vn nhim mi trng v nguy c
khng hong sinh thi ton cu li ni ln nh mt vn cp bch trong cuc tranh lun
v pht trin bn vng. L do ca s cp bch l do cuc khng hong ton cu ca
ch ngha t bn nn dn n cn kit ti nguyn, mi trng sng suy thoi v khong
cch giu ngho ngy cng tng cao.
Cho n nhng nm 90 ca th k XX, cuc tranh lun vn tip tc, song ni dung ca
n c m rng hn n nhng vn x hi cp bch nh s phn cc giu ngho,
tht nghip, lo ha dn s, n quc gia
Cc nh khoa hc khng nh rng, iu kin c c mt mi trng sinh thi
n nh l s pht trin bn vng v kinh t. Mt nn kinh t c coi l pht trin bn
vng khi nn kinh t c kh nng gim ti mc ti a vic tiu th ti nguyn khng
th phc hi c, ng thi c kh nng thay th ngun ti nguyn khng th phc hi
bng cc ti nguyn c kh nng phc hi. Nhng vn t ra l trong iu kin ca
nn kinh t th trng th liu c th thc hin iu khng?
Nhng ngi theo quan im lc quan th cho rng, kinh t th trng, trc ht l
nhng hot ng thng mi v tng trng c th c li cho vic bo v mi trng,
lm cho mi trng tt ln khi m thu nhp quc dn tnh theo u ngi mc t
ti mc nht nh. Nhng ngi ng h quan im ny cho rng, tng trng v hot
2

ng thng mi gy tc ng xu i vi khng kh v nhim nc ch din ra vo

giai on u ca qu trnh cng nghip ha, nhng sau s lm gim bt nhim bi
v cc nc tr nn giu c th tr tin cho vic lm sch mi trng ca
mnh2.
Song, nhng nghin cu gn y khng nh, cc nc giu hn s thc hin cc
bc lm sch mi trng ca h ch ng trong phm vi quc gia, cn trong phm vi
quc t th iu kh thc hin c. Bi v, vn mi trng hin nay khng phi l
vn ni b ca mt quc gia m tr thnh mt vn ton cu. Chnh v vy, pht
trin bn vng ngy nay tr thnh mt xu hng tt yu trong s pht trin ca x hi
loi ngi.
T tng pht trin bn vng c trnh by trong mt lot cc cng trnh nh Tng
lai chung ca chng ta (1987), Chm lo cho Tri t (1991)3. Khi ni v s pht trin
bn vng, ngi ta thng s dng hai nh ngha c nu ra trong cc cun sch ni
trn. Trong cun Tng lai chung ca chng ta, pht trin bn vng c hiu l s
pht trin p ng nhu cu hin ti m khng lm tn hi n kh nng ca cc th h
tng lai trong vic p ng nhu cu ca h. Tuy nhin, ch l mt nh ngha qu
chung v s pht trin bn vng, bi v bt c s pht trin no u p ng nhu cu
ca con ngi, nhng nhu cu ca con ngi l v cng phong ph, a dng v ty theo
cc tiu ch khc nhau ngi ta c th phn loi nhu cu theo cch khc nhau. Mc khc,
khi nhu cu ny ca con ngi c tha mn th h li ny sinh ra nhng nhu cu mi.
ni cch khc, nhu cu ca con ngi, theo mt ngha no l v hn.
Chnh v vy, nh ngha li c c th ha thm bng du hiu th h hm nay
phi s dng hp l ti nguyn, gii quyt thch thc v sinh thi. Do , c th xc nh
s pht trin lu bn l s pht trin khng lm tn hi n mi trng sng, khng gy
ra nhng thm ha sinh thi, th h hm nay phi khai thc ti nguyn thin nhin mt
cch hp l nhm tha mn nhu cu ca mnh sao cho khng nh hng n vic tha
mn nhu cu ca cc th h sau, khng lm hy ha mi trng sng hoc gy ra nhng
thm ha sinh thi cho con chu.
Cn trong cun Chm lo cho Tri t, pht trin bn vng c xc nh l vic
nng cao cht lng cuc sng con ngi khi ang tn ti trong khun kh bo m cc
h sinh thi. Nhn chung, c hai nh ngha u quy pht trin bn vng v vic s dng
mt cch hp l v bo v mi trng t nhin sao cho th h hm nay vn pht trin
c m khng lm nh hng n tng lai ca cc th h sau.
3

Nhng t tng trn y c c th ha v pht trin thm ti Hi ngh thng

nh ca Lin hp quc, gm i din 179 nc tham d ti Rio de Janero (Braxin) nm
1992. Hi ngh thng qua chin lc pht trin bn vng v khng nh rng, pht
trin bn vng l s pht trin kinh t - x hi lnh mnh, da trn vic s dng hp l
ti nguyn v bo v mi trng nhm p ng nhu cu ca th h con ngi hin nay
v khng nh hng bt li i vi cc th h tng lai trong vic tha mn nhng nhu
cu ca h4. Nhng mc tiu ch yu ca chin lc pht trin bn vng c quy
thnh nhng bin php nhm bo v mi trng v tit kim ti nguyn. Nhng ngi
tham d hi ngh thng qua chng trnh hnh ng Chng trnh ngh s 21
(Agenda 21) ra cc nh hng cho cc chnh ph, cho gii kinh doanh v gii hot
ng x hi ca mi quc gia trong hn 100 lnh vc khc nhau. Nhng ni dung c bn
ca Hi ngh thng nh Rio 92 c nhc li trong Hi ngh thng nh ca Lin
hp quc c t chc ti Johannesburg (Nam Phi) nm 2002.
Nh vy, mc d khi nim pht trin bn vng c s dng trong cc ti liu khc
nhau trc tip bn n vic s dng hp l ti nguyn v bo v mi trng. Song, trong
Chin lc pht trin bn vng v chng trnh ngh s 21, ni dung ca pht trin bn
vng l tng i rng v bao qut cc lnh vc hot ng c bn ca con ngi.
Theo tc gi A.D. Ursul, khi nim Pht trin bn vng cn c xc nh nh hai
du hiu c bn, l con ngi l trung tm v sinh quyn l trung tm. Con ngi l
trung tm c hiu theo ngha rng l s sng ca con ngi (quc gia) v kh nng
pht trin lin tc v lu bn ca chng ta con chu chng ta khng c t hn chng ta
kh nng p ng nhng nhu cu ca mnh trong iu kin t nhin, iu kin sinh thi
ca Tri t v V tr. Cn sinh quyn l trung tm gn lin vi bo v sinh quyn nh
c s t nhin ca ton b s sng trn Tri t, bo v tnh bn vng v s tin ha t
nhin ca n s pht trin tip theo ca loi ngi khng din ra di hnh thc suy
thoi5.
Vi cch hiu nh vy, pht trin bn vng c ngha l s kt hp gia cc lnh vc
kinh t, x hi v sinh thi thnh mt chnh th thng nht. Hiu qu kinh t phi i vi
cng bng x hi v bo v mi trng. c c s pht trin bn vng, mi quc gia
trc ht phi gii quyt mu thun gia mt nn kinh t ngy cng tng trng v mt
bn l ngun ti nguyn thin nhin ngy cng cn kit, mi trng sng ca con ngi
ngy cng nhim nng n. Thm vo , trong mi mt ca mu thun cng nh trong
qu trnh gii quyt mu thun , cc quc gia phi gii quyt rt nhiu vn x hi
khc.
4

1.2. Mc tiu, m hnh v cc nhn t c bn ca pht trin bn vng

Trong tnh hnh hin nay, kinh t yu km l mt trong nhng nguyn nhn ch yu
dn n vic con ngi hy hoi mi trng. sng st trong hon cnh thiu thn, con
ngi buc phi s dng, khai thc v lm cn kit cc ngun ti nguyn thin nhin. Khi
mi trng b lm dng v ti nguyn thin nhin b khai thc qu mc, mi ngi v
mi nn kinh t u phi gnh chu hu qu chung.
iu lm cho thut ng pht trin bn vng khng dng ch bt c s pht trin
x hi no, m phi l s pht trin p ng mt cch hi ha cc ch s (mc tiu) trn
c ba phng din: kinh t, x hi v mi trng.
1.2.1. Mc tiu c bn ca pht trin bn vng c nu trong cc Hi ngh thng
nh Rio 92 v Hi ngh thng nh ca Lin hp quc ti Johannesburg nm 2002.
Tnh bn vng v kinh t, pht trin kinh t nhanh v an ton. Tc l s tng trng v
pht trin lnh mnh nn kinh t phi p ng c yu cu ca cuc sng, nng cao i
sng ngi dn, trnh c s suy thoi hoc nh tr trong tng lai, nht l tnh trng
n nn, bin n thnh di chng cho th h sau.
Tnh bn vng v x hi, cng bng x hi v pht trin con ngi, ly ch s HDI lm
thc o cao nht cho s pht trin x hi. Tc l tnh bn vng th hin s m bo v
sc khe, dinh dng, hc vn, gim ngho i, m bo cng bng x hi v to c hi
bnh ng cho mi thnh vin trong x hi. Theo , cng bng x hi l mt trong
nhng mc tiu trng yu ca pht trin bn vng. Khong cch chnh lch giu ngho
qu ln s khng gip ci thin vn mi trng ti ni i ngho, v nhng ngi
ngho hu nh vn khng c hng li g t s tng trng kinh t, v vy thi ca
h i x vi mi trng cng vn nh trc y. Thm ch bt bnh ng kinh t c
nguy c dn n xung t x hi hay chin tranh, m hu qu l mi trng b ph hy
nghim trng.
Tnh bn vng v mi trng, khai thc v s dng hp l cc ngun ti nguyn thin
nhin, bo v v khng ngng ci thin cht lng mi trng sng theo hng tch cc.
m bo cho con ngi sng trong mi trng trong lnh v an ton, m bo mi quan
h hi ha tht s gia con ngi, x hi v t nhin. S khai thc, s dng hp l cc
ngun ti nguyn thin nhin, bo tn c s a dng sinh thi nhm tha mn nhu
cu sng ca th h hin ti, nhng khng cn tr cc th h mai sau c c hi tha mn
nhu cu ca h v ti nguyn v mi trng v nhng i hi nh vy ch c th thc
hin c khi nhng mc tiu kinh t v cng bng x hi c m bo.
5

Ba mc tiu ca pht trin bn vng trn y gn b cht ch vi nhau trong qu trnh

pht trin lin tc ca x hi. Xt trong mi quan h gia con ngi, x hi v t nhin,
ba mc tiu ca pht trin bn vng chnh l mi quan h gia pht trin kinh t - x hi,
pht trin con ngi vi s khai thc, s dng hp l ti nguyn thin nhin v bo v
mi trng.
1.2.2. Ba mc tiu trn c Ngn hng Th gii (WB) ly lm cn c xy dng
nn thnh m hnh pht trin bn vng. M hnh pht trin bn vng c trnh by di
dng mt tam gic u vi ba nh ng vi 3 mc tiu va nu.
Mc tiu kinh t

PTBV
Mc tiu x hi
Mc tiu sinh thi, mi trng
Ba mc tiu ca pht trin bn vng gn b cht ch vi nhau trong qu trnh pht
trin x hi. Ch khi no kt hp c c ba mc tiu ny th x hi mi c c s pht
trin bn vng. Do vy, s pht trin bn vng chnh l s tng tc, s tha hip hay s
dung ha ca ba h thng con: H thng kinh t (s pht trin kinh t-x hi), h thng
x hi-nhn vn (s pht trin con ngi) v h thng t nhin (s khai thc, s dng ti
nguyn thin nhin v mi trng), nhm to ra s thng nht bn vng ca h thng bao
trm h thng T nhin Con ngi X hi.
1.2.3. S pht trin bn vng l mt qu trnh i hi ng thi vi s tin b chung
ca nhiu lnh vc. Trong Bo co ca Hip hi bo tn th gii v chm sc Tri t
a ra nhng nhn t c bn ca pht trin bn vng nh kinh t, nhn vn (con
ngi), mi trng v khoa hc cng ngh6.
V nhn t kinh t, nhn t kinh t gi vai tr hng u, c tm quan trng c bit i
vi s pht trin bn vng. Tuy nhin, nhn t ny trong s pht trin bn vng ca mi
nc khc nhau s rt khc nhau. Di vi cc nc giu, s pht trin bn vng gn lin
vi vic gim mt cch ng k mc tiu dng lnh ph v nng lng v cc ngun
ti nguyn thin nhin khc. Hin nay M, Trung Quc, EU, n , Nht Bn l
nhng nc tiu th nng lng cao nht th gii, v vy, vic gim mt cch ng k
mc tiu dng lng ph nng lng nhng nc giu s l mt trong nhng vic lm
c ngha chin lc i vi s pht trin bn vng trn phm vi ton cu.
6

Bn cnh , vic gim ngho, i nhng nc km pht trin, ang pht trin
cng l vn rt quan trng i vi chin lc pht trin bn vng. V vy, nu nhu cu
cuc sng khng c m bo th h khng c c nhn thc v mc cn thit phi
u t cho tng lai. Do , h cng khng c iu kin quan tm n s pht trin
bn vng.
V nhn t con ngi, trong pht trin bn vng gn lin vi vn pht trin dn s
mt cch hp l v vn pht trin con ngi mt cch ton din v vn ha, gio dc
v sc khe.
V nhn t mi trng, trong chin lc pht trin bn vng gn lin vi bo v v s
dng c hiu qu hn cc ngun ti nguyn thin nhin, bo v s a dng sinh hc, gim
s nhim mi trng dn n bin i kh hu, e da n s sng hnh tinh. Bo v
mi trng sng chnh l bo v nhng c s t nhin ca s tn ti x hi l mt
c s quan trng ca s pht trin bn vng.
Nhn t khoa hc cng ngh, trong pht trin bn vng phi gn lin vi vic
chuyn t nn cng ngh c, cha hon thin sang nn cng ngh hin i (cng ngh
sinh hc, cng ngh thng tin, cng ngh vt liu mi, cng ngh nng lng mi). Thc
cht y l bc chuyn sang cc ngnh cng nghip thn thin vi mi trng hay cn
gi l cng ngh xanh, sch. Nh vy, nhn t ny c vai tr rt quan trng trong s pht
trin bn vng.
1.2.4. Pht trin bn vng l mt chin lc pht trin mi ca x hi loi ngi, t l
thuyt v pht trin bn vng n vic xy dng mt x hi pht trin bn vng l mt
chng ng di, y kh khn, phc tp i hi s n lc, ng lng ca tt c loi
ngi trn hnh tinh chng ta, ca mi quc gia, dn tc m iu ny tht khng n
gin. Do trnh pht trin ca cc quc gia khng ng u, nhng iu kin, tin
cho xy dng mt x hi pht trin bn vng cng rt khc nhau. Cho nn, cn phi c
nhng nguyn tc chung hng s pht trin ca tt c cc quc gia, dn tc trn th
gii vo cc mc ch chung, c bn. Trc tnh hnh , Chng trnh mi trng ca
Lin hp quc (UNEP) cng Qu ng vt hoang d th gii (WWF) v Hip hi bo tn
thin nhin quc t (IUCN) nm 1991 nu ra 9 nguyn tc xy dng mt x hi
pht trin bn vng nh sau7:
1. Tn trng v quan tm n cuc sng cng ng.
2. Ci thin cht lng cuc sng ca con ngi.
3. Bo v sc sng v tnh a dng ca Tri t.
4. Qun l nhng ngun ti nguyn khng ti to c.
7

5. Tn trng kh nng chu ng c ca Tri t.

6. Thay i tp tc v thi quen c nhn.
7. cho cc cng ng t qun l mi trng ca mnh.
8. To ra mt khun mu quc gia thng nht, thun tin cho vic pht trin v bo v.
9. Xy dng mt khi lin minh ton cu.
Tuy nhin, trn thc t vic p dng nhng nguyn tc nu trn l ht sc kh khn
trong mt th gii c y cc bin ng v chnh tr, kinh t, vn ha, an ninh lun e da
bi nn khng b lan trn Thc t i hi phi c nhng nguyn tc ph hp hn,
c th hn v c tnh kh thi hn. Cn c theo bn Tuyn b Rio 92 v mi trng v
pht trin, Luc Hens (1992) a ra 7 nguyn tc mi v s pht trin bn vng8, l:
1. Nguyn tc v s y thc ca nhn dn.
2. Nguyn tc phng nga.
3. Nguyn tc bnh ng gia cc th h.
4. Nguyn tc bnh ng trong ni b.
5. Nguyn tc phn quyn v y quyn.
6. Nguyn tc ngi gy nhim phi tr tin.
7. Nguyn tc ngi s dng phi tr tin.
Qua nghin cu s pht trin v pht trin bn vng, c bit l cc mc tiu pht trin
bn vng, ta thy khng ch ngy nay con ngi mi t ra ni dung ny, m ngay t
bui u ca lch s v i cng vi lch s nhn loi trong sut my ngn nm qua con
ngi cng t ra. Quan trng l con ngi a ra cc cch gii quyt mi quan h
gia ba mc tiu nh th no trong qu trnh lch s - t nhin cng nh chin lc
pht trin bn vng trong thi i ngy nay? iu ny lin quan n s bin i ca mi
quan h gia pht trin kinh t - x hi, pht trin con ngi vi vic khai thc v s
dng cc ngun ti nguyn thun nhin v mi trng mt cch bn vng.
2. Thc thi chin lc pht trin bn vng trn th gii vVit Nam.
2.1. Trn bnh din quc t
Pht trin bn vng tr thnh mt nhu cu cp thit, c tnh sng cn ca x hi trong
qu trnh pht trin ca mi quc gia. Chin lc pht trin bn vng nhm thc hin 3
mc tiu (phn 1.2.2) tr thnh chin lc pht trin x hi ca nhiu nc v cp
ton cu. Mi nm sau Hi ngh Thng nh th gii Rio de Janeiro, tc nm 2002,
Lin hp quc t chc mt hi ngh mang tn Hi ngh Thng nh Th gii v pht
trin bn vng. Hi ngh ra quyt nh v vic xc tin thc hin Agenda 21 (Chng
trnh ngh s 21) v bc i c th l ra cc mc tiu pht trin thin nin k (MDGs)9.
8

Mc d c hu ht cc quc gia trn th gii ng thun, nhng cho n nay vic

trin khai thc hin v kt qu t c v pht trin bn vng vn cn hn ch rt ln.
Tr ngi chnh cho tin trnh thc hin mc tiu pht trin bn vng l do thi thiu
thin ch ca nhiu nc, nht l cc nc cng nghip pht trin. Nhng minh chng
cho iu ny nh sau:
Sau Ngh nh th Kyoto (1997) v vic kim sot kh thi v tnh trng nng ln ca
tri t vn cha c s ng thun ca cc nc, nhiu nc vn khng tun th
nghim tc theo quy nh. Bo co ca WMO cho th y , trong giai oa n 1990-2010,
l ng phong xa co ngu n g c t cac loa i khi gy hi u ng tng 29% v ang lm nhit
trai t nong d n ln 10. Nm 2010, WB cung cng b danh sach 10 nc co kh i
l ng phat thai khi nh kch ln nht th gii thuc v Trung Quc , M, Nga, Nh t Ban ,
hn Quc .Theo cc m hnh nghin cu, trong th k XXI, nhit trung bnh ca
Tri t c th tng t 1,1 - 6 C, kh nng xy ra l t 1,8 - 4 C ty theo s pht
thi hiu ng nh knh ct gim n mc no lm gim bt kh CO2 v cc kh khc
gy hiu ng nh knh. Nu nh ngay t lc ny, nhn loi dng pht thi kh nh knh
th nhit b mt Tri t vn tip tc nng ln, nc bin vn tip tc dng ln trong
vng 50 nm na. Mc nc bin dng ln t 28 - 43 cm. Nhng c th mc nc bin
cn dng cao hn na ty theo s pht thi ca hiu ng nh knh v tc ng ca con
ngi11, thc trng lm tng hin tng chc thng tng zn, hiu ng nh knh,
ma axt dn n s bin i nguy him ca kh hu Tri t.
n nay, khong cch giu ngho trn th gii vn khng ngng tng, dn n bt
bnh ng nghim trng, e da n an ninh nhiu nc (xung t, bnh tt, i
ngho). Theo thng k, trong vng 10 nm (1990 2001), cc nc giu vi s dn ch
khong 20% th gii nhng chim ti 86% tng mc tiu dng c nhn trn ton cu.
Trong khi , 20% dn s ngho nht th gii ch chim 1,3% tng mc tiu dng c
nhn trn ton cu. Cc ngun ti nguyn thin nhin t cc nc ngho vn tip tc b
ht v cc nc giu. Hin nay, phn ha giu ngho trn th gii vn tip tc gia tng,
ti cc nc OECD, nhm 10% dn s giu nht cc nc thuc OECD c thu nhp
cao gp 9,5 ln so vi 10% dn s ngho nht. Nhng nc phn ha giu ngho cao
nht hin nay nh M, Trung Quc, n , an Mch, Chi L, Thy in, Php, c,
Ty Ban Nha, Th Nh K
Tnh hnh mi trng trn Tri t vn tip tc xu i, cc hin tng thi tit cc
oan, e da n sc khe con ngi, mi trng sinh thi mc d nhiu quc gia
quan tm gii quyt. T nm 1993-2001, mi nm cc nc ang pht trin dnh 140
9

t USD thc thi Agenda 21, cn cc nc pht trin l 0,7% sn lng kinh t quc
dn. Khong chi ph vn cn qu nh so vi thc t sa cha, khc phc hu qu.
Mt khc, bn thn cc tiu chun chung v pht trin bn vng m Agenda 21 nu
ra cng cha th lng tnh ht c nhng c th v trnh pht trin, cu trc x hi
v c th vn ha ca tng quc gia. Chnh v th vic hiu, p dng cc chun mc cn
xa mi i n nht qun. Bn cnh , nhiu i hi a ra trn thc t l kh v thm
ch khng th p ng c i vi cc nc ang pht trin hin ang sng ch yu da
vo vic khai thc ti nguyn thin nhin. Cc nc trn th gii u hiu r thc trng
ny, nhng vn kh thc thi mc d c nhiu cnh bo, l do c bn l v li ch quc
gia l trn ht.
gim thiu phn no cc tr ngi trn, i hi ng Lin hp quc kha 59 (2004)
thng qua 40 ngh quyt v 5 quyt nh nhm thc y mc tiu pht trin bn vng
v trng tm l yu cu phi hp hnh ng gia cc nc, nht l cc nc giu trong
vic phi hp gii quyt, gip cc nc ngho. Nhng ni dung cn phi hp gii
quyt l xa i gim ngho; chng tham nhng; cu tr nhn o; khc phc hu qu
thin tai; chuyn giao cng ngh; xa/gim n ng thi, y mnh xy dng th ch
(tnh minh bch, dn ch, chin lc pht trin, php l, ) cc quc gia thc hin
mc tiu pht trin bn vng.
2.2. Vn pht trin bn vng Vit Nam
Nhn thc tm quan trng ca s pht trin bn vng, Vit Nam sm ra mt
chin lc cho pht trin bn vng nhm p ng nhu cu hin ti v tng lai cho th h
sau.
Vit Nam tham gia tch cc Hi ngh thng nh Tri t nm 1992 v k kt
Chng trnh ngh s 21. iu cho thy Vit Nam xc nhn v cam kt vi th gii
v pht trin bn vng, tin hnh cc hot ng c th tng ha nhng nhu cu v kinh
t, x hi v mi trng quc gia.
Nm 1991, Vit Nam thng qua Bn k hoch chin lc quc gia v mi trng
v pht trin bn vng giai on 1991 2000. i hi IX ra quan im pht trin t
nc trong thi k cng nghip ha, hin i ha l Pht trin nhanh, hiu qu v bn
vng, tng trng kinh t i i vi thc hin tin b, cng bng x hi v bo v mi
trng; Pht trin kinh t - x hi gn cht vi bo v v ci thin mi trng, m bo
s hi ha gia mi trng vi thin nhin, gi gn a dng sinh hc12. Nm 2004, Th
tng ph duyt nh hng chin lc pht trin bn vng Vit Nam (Chng
trnh ngh s 21 ca Vit Nam). y l mt chng trnh tng th bao gm Chin lc
10

pht trin kinh t - x hi 2001 2010; Chin lc bo v mi trng n 2010 v tm

nhn 2020 v K hoch 5 nm (2006 2010). Trong khng nh, Pht trin bn vng
c xem l s pht trin hi ha v 3 mt: kinh t, x hi v mi trng nhm p ng
nhu cu v i sng vt cht, vn ha, tinh thn ca th h hin ti nhng khng lm tn
hi, gy tr ngi n kh nng cung cp ti nguyn pht trin kinh t x hi mai sau
iu cho thy, quan im v pht trin bn vng ca Vit Nam th hin mt cch
tng i y v c th quan im v s pht trin bn vng ca Lin hp quc.
V thc cht, nh hng pht trin bn vng (gm mc tiu, nguyn tc) c
Vit Nam lng ghp trong Chin lc pht trin Kinh t - x hi theo cc thi k, giai
on c th trong th k XXI13. Tuy nhin, n nay vic thc hin mc tiu Vit
Nam vn cn nhiu tr ngi, nhiu vn bc xc vn cn tn ng. Chng hn, mc d
t l ngho nc ta tuy c kim sot v gim nhng trong nhng nm qua s chnh
lch giu ngho khng gim, thu nhp bnh qun u ngi ca nhm 20% ngho nht
tng gp 2,5 ln, t 8,1 nm 2002 ln 8,9 nm 200814. Hin nay, trong nhm tiu dng
ngho nht, t l ny chim ti 65%, trong khi nhm giu nht ch c 33%. Theo Vin
Nghin cu Qun l Kinh t Trung ng (CIEM), kt qu iu tra h gia nh nng thn
nm 2012 ti 12 tnh c ti 42% nng dn cho rng h khng hi lng v 6% rt khng
hi lng vi cuc sng hin ti ca mnh; Bn cnh , Vit Nam c nh gi l
quc gia b tc ng ln ca bn i kh hu, mc nc bin dng cao xy ra ng
Bng Sng Cu Long, Thnh Ph H Ch Minh, ng bng Sng Hng, l lt, hn
hn, xm nhp mn v thin tai gy nhiu thit hi c tnh chim 1,5% GDP/nm. Nn
nhim mi trng, gy hiu ng nh knh nng n nht l TP.H Ch Minh v H
Ni
Kinh nghim th gii cho thy, trin khai tt Chng trnh ngh s 21 ca Lin hp
quc v Vit Nam cn phi hiu chung, thng nht v cc mc tiu; xy dng s nht tr
v ng thun; phi hp v hp tc quc t; s lnh o tp trung; thit lp h thng ch
s theo di tnh hnh;
T khi c chng trnh ngh s 21 n nay, nc ta tch cc tm kim v h tr
u vo ca nhiu bn c lin quan, k c t pha cc nhm dn s chnh. Mt lot cc
cuc hp, hi tho v hi ngh bn trn, c cp quc gia v a phng , ang v s
tip tc tin hnh trn phm vi c nc vi nhng ch nghin cu, tho lun c
ngha khoa hc v thc tin cao ng gp mt cch tch cc vo s nghip pht trin
bn vng ca Vit Nam v th gii.
11

Tm li, trn y ch mi l nhng vn ch cht, mang tnh c th trc mt trong

qu trnh thc hin mc tiu pht trin bn vng. Pht trin bn vng l mt chin lc
pht trin mi, lu di, i hi s phi hp ca tt c cc quc gia, dn tc trn ton cu.
3. Tng lai pht trin bn vng n nm 2020
Trong th k XXI, nhn loi ang tha hng nhng thnh qu do mnh mang li l
cc k to ln, nhng bn cnh , nhn loi cng phi i mt vi nhiu thch thc nan
gii mang tnh ton cu nh khng hong kinh t, bin i kh hu, cc vn an ninh
truyn thng v phi truyn thng e da mi quc gia dn tc. V vy, vic tm kim
nhng m hnh pht trin mi l i hi cp thit i vi tt c cc nc. Pht trin bn
vng l xu th tt yu trong xu th ton cu ha v khu vc ha.
D bo n nm 2020, vic thc hin mc tiu chin lc pht trin bn vng s c
cc nc trn th gii, trong c Vit Nam thc hin v mang li mt s kt qu v
kinh t, x hi v mi trng nhng th gii s chng kin s khng hi lng vi kt qu
t c. C s ca d bo trn l, n nay trn qui m ton cu hay cp khu vc, cp
quc gia (chu u (EU), chu Thi Bnh Dng, chu Phi), cc chng trnh u
hng ti mc tiu pht trin bn vng, nhng hnh ng c th c xy dng trong
cc Agenda c trin khai. Tuy nhin, mi quc gia ring bit cng gp khng t cc
thch thc v tr ngi phi i mt nh c s h tng v kinh t v x hi thiu, yu km;
ti chnh trong nc hn ch; ti nguyn khng y , nhn lc cha p ng v trnh
k thut, khoa hc v qun l; cng ngh sn xut lc hu; vn ha, tn gio, tc
ngi cha dung np vi nhauMt khc, vic khc phc mt s thm ha t nhin
bin i kh hu c nhiu yu t vt qu kh nng kim sot ca quc gia. chnh
l nhng nhn t thc y s lin kt khu vc, b sung tng cng cc ngun lc cho
nhau gp phn pht trin bn vng trn bnh din khu vc v tng quc gia.
Vi nhng kinh nghim t cc nc c nh gi l kh thnh cng trong pht trin
bn vng nh Nht Bn, c, Anh, M, Ty Ban Nha, H Lan, Thy in, Canada,
cng vi nhng c s php l quc t to khun kh cho pht trin bn vng nhiu
cp s to tin cho s pht trin bn vng trong th k XXI.
Kt lun
T cch tip cn nhng vn l lun v thc tin v pht trin bn vng, c th thy
vic pht trin mt cch hi ha gia tng trng v pht trin kinh t, pht trin x hi
trn c s cng bng x hi; pht trin con ngi v khai thc, s dng hiu qu, hp l
ti nguyn thin nhin v bo v, ci thin mi trng sng l vn bc thit, c
ngha sng cn i vi mi quc gia, dn tc trn hnh tinh.
12

T vn pht trin khng bn vng trong lch s nhn loi trong thi gian qua, cho
thy trng thi mu thun nghim trng trong s pht trin ca tin trnh pht trin kinh
t v nguy c tri t b hy dit do d bin i kh hu gy nn. Nhn loi trc ht cn
tm hiu thu o bn cht, ni dung v ngha cng nh cch thc, chin lc thc hin
s pht trin bn vng hiu r mi quan h gia pht trin kinh t, x hi v mi
trng trong thi i ny nay.
Trong bi cnh ton cu ha, vic thc hin 3 mc tiu chin lc ca pht trin bn
vng mc d tr thnh nhu cu khch quan, tt yu ca x hi nhng qu trnh thc
hin chin lc khng phi l d dng, quan trng l cn s ng gp chung ca tt c
cc nc trn th gii Bin chin lc pht trin bn vng thnh hin thc trn phm
vi ton cu.
i vi Vit Nam, s quyt tm, ng thun v nng cao s qun l ca nh nc
trong chin lc pht trin kinh t, khai tc s dng hp l, tit kim ti nguyn thin
nhin, bo v mi trng c tm quan trng c bit, mang tnh quyt nh. ng thi
Vit Nam cng cn c s phi hp v hp tc quc t trong vic thc hin mc tiu chin
lc pht trin bn vng trong th k XXI.
Chu thch:
1

Xem: IUCN (1980), World conservaition strategy Living resource conservaition for
Sustainable development, Gland, Switzeland.
2
Trung tm Khoa hc x hi v Nhn vn Quc gia (2003), Ton cu ha v pht trin bn
vng, Nxb KHXH, H Ni, tr.124.
3
World Commission on Environment and Development (1987), Our common future, Oxford
University Press, Oxpor and Newyork & IUCN/UNEP/WWF (1991), Caring for the earth A
strategy for sustainable living, IUCN, Gland, Switzeland.
4
Trch theo: L Qu An (1992), Nhng quan im ch yu v mi trng v pht trin ti Hi
ngh Rio 92, Tp ch Thng tin mi trng, s 3/1992, tr.3.
5
Dn theo: Phm Th Ngc Trm (2006), Qun l Nh nc i vi ti nguyn v mi trng v
s pht trin bn vng di gc nhn X hi Nhn vn, Nxb KHXH, H Ni, tr.106.
6
Xem: Nhng nhn t pht trin bn vng, Thng tin chin lc pht trin khoa hc, k thut,
kinh t, s 8, 1996, tr.2.
7
Xem: H Huy Thnh Nguyn Ngc Khnh (ng ch bin, 2009), Pht trin bn vng T
quan nim n hnh ng, Nxb KHXH, H Ni, tr.112.
8
Xem: H Huy Thnh Nguyn Ngc Khnh (ng ch bin, 2009), Pht trin bn vng T
quan nim n hnh ng, Nxb KHXH, H Ni, tr.112.
9
Xem:http://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BB%A5c_ti%C3%AAu_Ph%C3%A1t_tri%E1%BB
%83n_Thi%C3%AAn_ni%C3%AAn_k%E1%BB%B7).
13

10

Xem:http://vnexpress.net/tin-tuc/khoa-hoc/khi-thai-nha-kinh-vot-len-muc-ky-luc2211895.html].
11
Don Cng Khnh (2013), Bin i kh hu: Thc tin v bi hc cho Vit Nam,
http://www.tapchicongsan.org.vn/Home/PrintStory.aspx?distribution=20704&print=true.
12
ng Cng sn Vit Nam (2001), Vn kin i hi i biu ton quc ln th IX, Nxb CTQG,
H Ni, tr.162.
13
Xem H Huy Thnh Nguyn Ngc Khnh (ng ch bin, 2009), Pht trin bn vng T
quan nim n hnh ng, Nxb KHXH, H Ni, tr.268.
14
L Ngc Hng (2012), Chnh lch giu ngho v phn tng x hi H Ni hin nay, Bo
in t ng Cng sn VN, 20/04/2012.

14