YUKARI FIRAT BOLGESI 2000 YILI ARKEOLOJIK YUZEY ARASTIRMASI Ertugrul DANIK* 2000 yill "Yukari Firat Bélgesi Arkeolojik Yazey Aragtrmas'", ekip tyes! Musta- fa Balaban'in katihmiyla Elazig Muze Mudus\uga'ndn denetiminde, Elazig Merkez ve Baskil igeleri ile Tunceli Pertek ilgesirnde gerceklestirilmis olup, anilan balgeler iginde 2'si Elazig Merkez lice, 8'i Elazig Baskil licesi ve 4'U Tunceli Pertek Ilcesi'nde olmak zere toplam 14 merkezde galigma gerceklestirilmistir. LELAZIG MERKEZ ILCE CALISMALARI I1.HARPUT KALEST 1996 yilinda gizimine baslanan Herput ig (Sit) kale rdiéve galigmalarinda, 2000 ilt iginde, kalenin gineydogu kégesinde bulunan imameddin Ebubekir Burcu ile, bat fing kadémel Sur duvet gney uGunda yer alan, Il No.lu mekan arasinda kalan gtine sur duvariarinda ve bat) sur duvarinda bulunan Belek Burcu (| No.lu mekan), Fahred- din Karaarsian ve gdneybatidaki Kizlar Burcu/Kuiesi arasinda kalan, batt sur duvarla- rinin gliney kesimlerinde gergeklestirilerek, i¢ Kale rolove caligmalar! tamamlanmistir (Gizim: 1). Gineydogu kdsede yer alan ve dogu-bati dogrultusunda dikdértgen formlu bir yapiya sahip oldugu varsayiian imameddin Ebubekir Burcu'ndan batiya yonelen, ¢o- Sunlukla moloz dolgusu gérillen sur duvarlari, Gzerinde bulundugju kayalik yiikselti ne- deniyle, kalenin dogu sur duvarlarindan daha zayif tutulmustur. Yer yer gértilen dizen- fi ve diizensiz kesme tag malzemeler Artukiu Dénemi izlenimini verirken, kimi temeller- de ve duvarfarda Bizans Dénemi izlerini ve maizemesini gormek mumkundir. Giiney sur duvarlarinin yaklagik yarisinda kesintiye ugrayan duvarlar, ara ara gérillen verilerle batidaki ikinci kademe sur duvarlart ile I| No.lu mekan ve Belek Bur- cu’na ulasirken; buradan ve giiney sur duvari kesintisinden glineybatiya uzanan bd- liimde guneyde, Urartu agtk hava, Sunesinin sininlandig! kayaliklarin dogusunda ve ba- tisinda sur izlerine rastlanilmaz. Giineybat: kégede yer alan Kizlar Burcu ile kuzeye yé- nelen bat! sur duvartarinin orta kesiminde yer alan Belek Burcu arasinda; kayalik plat- formdan igte kaian ve yine giiney sur duvarlan ile ayni doneme tarihlenen duvarlar, ka- lenin en onemii burglarindan olan ve ¢gokgen gekilli Fahreddin Karaarslan Burcu ile desteklenir. Giineydoguda dizensiz karisik bir plana sahip olan ve ézellikle alt dizeylerde dikdértgene yakin piandaki Kizlar Burcu, alttan yukariya dogru Geg Artukiu Donemi + Erodiu DANGK, Mize Madara, Kurluy Savas! ve Curnuriyet MGzele facerto30 06100 Uta AnkararTURKIYE. 73Gzellikleri gdsterirken, Ust seviyelerde Dulkadirli Dénemi onarim ve ekleme izlerini gér- mek mimkundur. Ozellikle burcun kuzey cephesinde yer alan bir sira halinde duzensiz yerlestirimig ve iskele kurulmadan okunmast mUmktn gérdilmeyen kitade parcalar, Harput maristanina alt oldugundan, bu bélimierin 1243 Mogol egementiginden sonra (olasilikla Dulkadirli Danemi yapiimis oldugu anlagiimaktadir, Iete yer alan ve kayalik alanin zeminine inig gdsteren, toprak dolgu ile kapait bulunan basamekXi\ tlinel ise, Urar- tu kuisal alanina gikigt saglamaktayken, burcun yapim ile birlikte kapai larak saklanmis- tir ki, burglan kuzeye yénelen bat sur duvarian ile kayak platformun bitimi arasindaki sur temel yataklan, Urartu Déneminde kalenin bu bélgesinin tahkim edildigini gésterir. Kizlar Burcu ile Belek Burcu arasinda yer alan ve dedisik oi¢dlerde beg cepheli olan Fahreddin Karaarslan Burcu, kayak platformun altinda yer alan kuru dere yata- §indan yukarya dogru, altta dizensiz yarim daireye yakin bir gekilde duvarla desiek- lenirken, kayalik platformdan itibaren yukanya dearu’ (cokmiis bulunan) iki katlidir. igi toprak ile dolu bulunan ve kismen icine girilebilen ourcun alt katta kuzey cephesinde bir, bati cephesinde iki, giineybatidaki iki Gephesinde birer ve gliney cephesinde tig ol- mak Uzere, toplam sekiz agikliktan yedist mazgal pencere agikligi iken, kati cephenin kuzey acikiigr yuvarlak kemerii bir kapi seklinde olup, nedeni simailik aniagilamamis- tir Artukiu Donemi malzemeleri ile yUkselen burcun ikinci katina iligkin veriler ise, he- men her cephede gorulen ve kapatiimig bulunan mazgal pencere agrktikiaridir. 12.HAROGLU KALESI Elazig Merkez lige, Hankendi Bucaijr’na bag Sargil {esa oyltntin, yak- lasik olarak 2.5 km. kuzeybatisinda, 100x75 m. digUlerinde, dogu-bati yaritinde kalker kgyalk bi yukse.t Uzerinde yer ait (Hesim: 1). Vukseltiin guney dik yarraglarinda yer alan aneak, igine girillemeyen Ug adet Kaya mezari varsayimh agikiik ile birlikte, giney yonde yizeyde yer alan sarniglar ve sur temel yataklari, ilk kullanirnt Urartu Dohemine kadar gotirur. Yine yzeyde rastlanilan Urartu seramikleri digindaki Ortacag seramik- leri!, kalenin bu dénemae iskan gérai§tind gésterir ki, karigik durumdaki hargli temel izleri de Ortagag verileridir. Bat yonden (olastlikla) girigi bulunan kale yaptsinin, giiney yanundeki basamak- I tdinel gis, toprak dolau lle kapall olup, kalenin Urartu ile olan iligkileri, daha once Ve- Ii Sevin? ve Kematetiin Kéroglus tarafindan yayinlanmistir. li, ELAZIG BASKIL ILGEST GALISMALARI U1, KATAR YAMAC YEALESIMI Elazid Baskil iigesi, Merkez Bucak’a bagi olan Krztusagh (Katar) Kayd'ntin 200 m kuzeycogusunda, Hantepe olarak anilan bir yamagia, degu-bati yontindé kalker kaya- ik alan dzerine olurmus, burun geklinde cikuitili 70x120 m.lik alana yayilmis bir yammag yerlesimidir (Resim: 2). Yerlesimin yuzeyinde karig:k durumda kimi yapi temelleri le birlikte, Urartut ve raga dénemierine tarihlendirilen seramiklere rastlanmigsa da; en dnemfi veri, yeriesimin bat: ucunda yer alan ve oldukga, tahrip olmus olan dikdért! gen formlu bir han yapisina ait dolgu duvarlaridir. 1.2.BARSIK KALE Elazi§ Baskil iiges!, Aydinlar Bucag, Arapusag Koyindn yaklagik $00-600 m kuzeyinde, kuzey-giiney yontinde burun seklindeki bir konglomera kayalik gikinti Gze- 41 Veli Savin keledeki Demir GaQi ve Oriagag soramikler ile bieiite, zayit Homa seramiginden de soz eder (bkz. Sevin 1988: 11). Sovin 1988: 11,12, Korogiu 1996. 17,18 Sevin 1988: 3 ‘Agan 1989: 532: Agan 1992:75 80rinde yer aian kale (Resim: 3), 80x40 m. Gighlerinde olup, guneyoat yénundeki Uzerin- de, Gok az olarak Otietea sur temei izleri goruiebilmektedir®, Ancax, yogun tahribat ne- deniyle réléve plant crkartamamaktadir. Olasiiikla kuzey ydncen girien kalenin yiize- yindeki kimi Ortagag tee! izleri disinda, Ozellikle giney yénUnde bol miktarda Orta- Gag seramikierine rastianiimaktadir, Urartu iie Orta Tung | ve Ill, cénemlerine ait sera- mik buluntular?, yine bu dénemlerde iskan géruidagtint gésterir, IL3, KAHAKAS KALESI Elazig Baskil ligesi, Merkez Bucak Karakas Kéy0’nun yaklasik 1 km. batisinda, Selil Daglarinin saunas pet ucunda eldukga ylksek kayalik bir alan tizerine kurulu bu- lunan kale 200x50 m.llk dir alan! kaplarken, Ozellikle batt yOnde gorGlen kiklopik sur du- vat izleri (Resim: 4}, kalonin Urartu Déneminde kullanildigini gésteritken, sur duvari ya da seramik buluntu olarak baska verinin oimamast, Urartu'dan sonra kullantm oimadi- Gin! géstermektecir. Batt yonde yer alan basamaxi: tunel girisi, yaklagik 7-8 m.lik gidis- ten sonra gOkuntt ile kapanmig durumdadir. Dogu yéne codru olan gidis, tinelin dogu yonde kayalik yUkseltinin alt duzeyindeki duz platforma ulagtigini dugindtrur, Girigi kuzey ynde olmast gereken kale ile ilgili olarak, kaynakiarda higbir bilgi bulunmamakta olup, Elazig bati ddigesinin 6nemii Urartu garnizon kalelerinden Harog- lu ve Maltepe Kates’? ile birlikte degerlendirmek gerekir. 1.4. RESULKAHYA KALES/ VE HOYUGU Fiazid Baskil ligesi, Merkez Bucak'a bagit Resulkahya Kéyd'ntin iginde dulunan hayilk Gzerinds, modern kéy yerlesim! bulunmaxtadir. Yerlesim nedeniyle biiylik Siga- de tahrip olan kale sur duvarlari, 150x50 m.lik hoyUgUn dogu yonundeki bir bélumund kaplamig olmaliydi ki, gunimuzde sadece hoyigun dogu yonunde yarim daire bir burg ile (Cizim: 2), burgtan Gevam eden duvariarin bir bolamt, temel diizeyinden 70-80 cm. lik bir gikinti geklinde gérulebilmektedir (Resim: 5). Surlar:n bir bolum yeni kurulan ev yapimiar! nedeniyie sokiimekteyken, yakin sure iginde, geriye katan bur¢ ve sur du- Variari da yrkin tehdidi altindadir. Ev ve bahgelerle cevri!! ylizeydeki tahribat nedeniy- le seramik buluntuya rastlantimazxen, kale ile ilgili clarak higbir kaynakta bilgi buluna- mamistir Benzer érneklerint gerek Keban ve gerekse Karakaya Baraj orojeleri nedeniyle apilan kazitarda gordigimdz, M.S. 6. yzyi! Roma Dénemi duvar teknigi olan balik gigi sekiindeki orgliler, kalenin 5-6, yuzyillarda yapitmig bir Roma garizon katesi ol- dugunu géstermektedir ki, Baskii bélgesinin ig kesimierinde varliéi bilinen iik Roma ka- lesi olarak oldukga Snerii bir veri olup, iterleyen yillarda gevredé saotanacak yeni ve- rilerie birllkte, béigenin gerek Roma gerekse bu déinem dncesi ve sonrasi yol glizer- gahlarmin saptanmast icin ilk ve Onemii bir veriy! olugturmaktadir, 1.5. AKUSAG! HOYUK 1 Elazig Baskit Heal. Aydinlar Bucag:, Amused Kéyti'ne Baskil yBntinden giriste yer alan ve yakiagix 80X80 m.'lik héyUgun ylksekligi 10 m.dir (Resim: 6). Vizeyde 0! sayida Kalkolotik, Erken Tung | ve ll, Hellenistik ve Roma kaba seramiklerine rastlanil- makta olup, hdyuk ile ilgili olarak higbir kaynakta bilgi bulunmamaktadir, Baskil'n bati sinirint clugturan Firat cevresinde ve kismen i¢ kesimlerde yapilan arastumalar, Gzellikle de Resulkahya Roma kalesinden sonra héyiikte rastianilan Ro- ma Dénemi seramikler, bdlgenin Roma iligktiert igin Gnemii bir veri durumundadie. Ay- 6 Kalenin Ortagad) te ligt olarak dkz. Agan 1989: 591,532; Agan 1992: 75. 7 Vel Sovinin yapta sexpterde Ora Tne en bz edimese de, Cita Tong! He rte Tne sera ar ghey goreblinekteyz (ohz Sevin 1982: 23, A Maltese Kalesi ve Pélg2nin Urartu Done ‘igkler igia bkz, Sevin 1987: 279-300. 81ni §ekilde Kalkolotik, Tung ve Heltenistik dénemlere alt seramik buluntular, yine bu dé- hem iligkilerini sorgulayict direr veridir. 11.6, AKUSAGI HOYUK It Elazig Baskil ilgesi, Aydinlar Buca, Akusagi Kéyd'ntn, Karakaya Baraj Gol yonundeki kéy cikiginda, yolun kuzeyinde yakiagik 120x80 m. dicilerindeki heyegun yzeyinde; Erken Tung f ve Il ile, Hellenistik Dénem seramikierine fastlanilmaktadir. Seramik puluntular, nOyUk eteklerinden iler' tarlalara kadar tagmig durumdadir. Hoyuk Gstinde yer alan ikine’ bir yUksoltl ile, bu ykse tinin listline ve geuresine yayilmig taglar ve tag yiginian, tarla agmak amagli topiandigindan, net veriler yoktur. HOydgiin giiney yondndeki kuru gay yatagi lahribata neden olmakta olup, hdyUk ile ilgili olgrak higbir Kaynakta bilglye ulagllamamistir. Héylk ylizeyinde Roma seramiklerine rastianilmamigsa da, Akugadi I'de oldugu gibi Erken Tung ve Hellenistix Dénem seramikleri, ayn: déneme rastiayan iki yerlesim ile birlikte, bolgenin Gnemini ortaya koymasi agisindan énerii bir veri curumundadir 1.7. HOYOK KOYU HOVUGO Elazit Baskil iigesi, Aydinier Bucagi, Hoydk Kéyii'ntin 2 km. xuzeybattsinda, Ka- rakaya Bara; Gold rezervuar alaninda yer alan hdyilk, sularin gekilmes’ ile birlikte orta- ya gikmaktadir Yaklasik 60x60 m. dlgulerinde ve yakiagik 8-10 m. yaksekliginde orta boy'bir héyuk (Resim: 7) olmasina karsin, cok sayida Geg Kalkoiotix, Erkert Tung |, I! yell, Hellenistk ve Ortacag (olasilisia Bizans ve sonrasi) donemlerine ait seramik bu- luntularina rastlanilmaktac ir. Baraj yapimi nedeniyie bosaltitan eski HoyUk Kéytl yerlesimi yapilarina ait izler ile gevrili bulunan hdydéUn, 6zel durumu ve buluntu zenginlidii nedeniyie, sularin cexil- mis oldugu dénemde, bir dénemtik kurtarma kazisi ile kaziimasi ve Szgiin maizemenin toplarms geroktr, Yogun olarak slyah zekil) vo dolic! Karaz Saram kere, bayall se- ramik Omekleii olarak, Firat'n bati ucunda Korucutepe ve Pulur (Sakyol) Stnekleri di- ginda ilk defa burada rastlamaktayiz ki, bu tir malzemenin dagikm ve yayilin alanini tespit agisindan onemii bir merkez durumundadir, Muhammet Besir Agan ve Veli Sevin'in kimi yayinlasinda (higbir bilgt veriimeme- sine kargin) sadece harita exlerinde isaratiense ce”, bilgi bagjlaminda sadece Mehmet Ozdogan ve Umit Serdarojjlu tarafindan yapilan "Asad Firat Yuzey Arastirmalan "nda kisa bir gekilde ele alinmig olup, seramik buluntular Kalkolotik, IIk ve Orta Tung, De- mir Gagi, Klasik sonrasi ile Crtacagj (Bizans) olarak beiirtiimigtir'© it. 8. SIRVAN YAMAC YERLESIMI Elazig Baskil Iigesi, Merkez Bucak, Akdemir {Sirvan) Kdyii’ntn batisinda, Aydin- lar-Baskil yolunun altinda bulunan kigdk’digekli bir yamiag yerlesimidir. Yazeyde Orta- gag seramikierine rastlandmaktaysa da, yolun Ustunde kalan kéy batigelerinin igindeki Kimi temel izlerine iliskin yeterli inceleme yapilamamig olup, yerlegim yerine iligkin ola- rak, higbir kaynakta bilgiye rastlanilmamaxtadir. itt. TUNCELI PERTEK ILGESI CALISMALARI H.1. VASGIRT (WASINI) Tunceli Pertek licesi, Pinarlar merkezine bagli Calidztl (Vasgirt) KoyU'nin yakla- gik 500 m. kadar gtineyinde, dogu-bat yéntinde 1.6 km.lik uzunlukta bir kayalik alania 2 Buyayinlar igin bkz, Sevin 1987: 292, Agan 1988 $43; Agan 1992130. 19 Amilan bigiler icin baz. Serderagl 1977: 117; Ozdojan 1877 57.58. 82sonlanan bélgede, beg adet Urartu Dénemi kaya mezan' ile birlikto', yine ayns dne- me ait. bir adet kuisai alan, iki adet basamakli tinel, su sarnic: gibi mimart Sgeler ve ayni adit kéyiin kuzeyinde, kéy evier bitiminde yine kayalik bir alan Uzerinde sarnig ve basamakli tunel gértilmustir. Urartu Dénemine ait bu verilere karsin, dzellikle giiney- geki alanda bulunan teraslarda ise; Hellenistik, Roma ve Ortagag donemlerine ait se- ramiklere rastlanilmaktadir. Kéy iginde eviere dag) mig kimi mimari plastik malzemeler ise, Osman|| Dénemi Bizans 6zellikleri gésterir. Kéy iginde ayrica Osmanti Donemi medrese kalintisi ile, kayGin dogusunda Cumburlyet Dénemi kog ve at geklindeki me- zar tagiari’? bulunmaktadir. Vasgirt yerlagiminin Cinabek mevkiindeki bajimsiz bir kaya platformunun dogu cephesinde yer alan ve yerden yaklasik 5 m. ydkseklikte bulunan Vasgiri | (Cizim: 3) ve || No.lu kaya mezariar!, yuvarlatiimis dikddrigen plan duz tavani basit tiptedir. He- nuz bitirilemedigi dUgunulen bu iki mezar odasina kargin; Hangerli mevkiinde bulunan bir baska bagimsiz kaya platformunun (Resim: 8) degigik ylzeylerinde yer alan Vasgirt Ili, (V ve V Nou kaya mezarlarindan, bati cephede yer alan Ill No.lu olan kaya meza- 11, oval formu ve aval tavan ile (Gizim: 4) tim bélge 6zelliklerinden farkli bir tiplemeyi ney cephede yer alan 1V No.lu kaya mezart ise, oval forrnlu ve dilz tavanli (Gizim: 5), Vasgirt Grneklerinden farkk olarak Ug yonden sekilenmig ve girisi diz- lestirilerek cergeve igine alinmistr. Elazig ve Tunceli bolgesini kapsayan Urartu Doneminin “Sophane" pélgesi or~ nekleri jle kargilagtiri|diginda’s, ilk defa tespiti yapilan Du mezariar, bdlgenin yaygin tek odali dixdortgen plan tiplemesine ve dlgiilerine uysa da, 5zellikie Vasgirt ||I’te etkin olan oval form lie yuvarlatiim's tavan, odige dzellikterinden cok farklidir. BLtdn bu ézellikle- riile binikte, Vasgirt kaya mezarlarini déneminin geg omekieri olarak diigtinmek gerek- mektedir ki, dzellikle M.O. Vil. ydzyil ortalarinda |. Rusa Déneminde (M.O. 685-645) yogun imar galigmalanndan soara, devaminda Med tehlikesi ve zayrlayan Urariu’nun 612'de yikilmas! sdreci igindeki, M.Q. Vil. yUzyilin sontarina tarihlemek yanlig olmasa gerekir. Ancak Orneklerimizden Vasgirt {Il, bu baglamda II. Rusa Donemi olan VIL. yuz- yilin ilk yarisina kadar goturUlebilinir ki, yorede yapilacak arkeolojik kazilar ve diger ve- Tiler, tarihlendirme konusunu daha da netleyecektir. Cirabek kayalidinin yuzeylerinde yer alan Ug kaya mezani diginda, ¢ikislar! ku- zey cephedeki kaya king! iginde gérllebilen iki adet basamakli tinel (uelar| Kapalt) ile birlikte, kayatk platformun orta Ust cizeyindeki sarnig ve bunu takip eden kaya basa- maklari ile ulagilan kutsal alan, kayaligin Onemli bir kilt merkezi oldugunu distind irtir. Platformun en ust diieyinde dogu yonde yer alan, codu-baii dogrultusunda dikdértgen planli alan, doguda ve guneyce kayalarin diziestirilmes' ile elde edilen duvarlarla gev- riliyken; bat ve kuzey yonler agik curumdadir. Bu yénlerde zeminde herhangi bir mi- mari verinin olmamasi, alanin agik hava torenlerinde kullaniidig! gésterir. Doguda kis- men mihrap seklinde ige giren duvara kargin, kuzeybati kogede zeminde bir ganak yu- vasi yer alir. Yerlesimie ilgili ik bilgiler digevjinde yaptigimiz degerlendirmede, ElaziG'daki izo- li yazitinda yer aian kalelerden "wWasini"'¢ ite ilgili clarak lokalizasyon dlglincelerimiz, ilerleyen surecte kimlik kazanacaktir. Ancek, ilk biigilge igigindaki diigincemiz's, Vas: girt yerlegiminin Urartu Ddnemi *Wasini" yerlegimi cldugu yéniindedi. At Konuya iligkin eynatil bilgi igin bke. Gam k 2001: 12-48 42 Kéiy mezarliindaki mezar taslon igin baz, Danik 1995 69-85, 18 Bolgecoki cigar Kaya mezarian icin DKZ. Kemalattin Korogia 1 +4 (zo yazitinu bigkin geviriorde, Kemnaletii: KOroalunun "Wa Falindan "Asini olarak an imaktadir (1958. 951) 18 — oli yeziiinca, Ill Sarcurun Malatya\yl eie gogrrdikien sonia kuceydeki cagik Dolgelere yonelerek 9 Kaley’ ele gecir Gigi saylenirken: bu kalelerden "Huzara", bugunky Tuseel fin Hozatilgesi olarak lokalize ecilr Bx: nederie ve QUAL lz goératya varied, arifan dagiik bolgeyl Tusical olarek gtsieriken, “Wasinl adinin"Vasgin ile etimoloy k olarak I kcendiilebilineces yapida olmasi, Vasgit yerlesiminds yeterli dizeyse Urartu mimari versinin oimasi gibi nadorier, bu diigancemia) efan duruma yelirme stadt 18 ve. Gewik 2000, olarak andi yenegtin (1996: 51}; Mustata Kajag ta- 83Yerlesim alan' iie ilgili olarak, k6ydeki kog ve at geklindeki mezar taslarina iligkin tarafimca ve diger bilgiere iliskin TA. Sinclairin yayin: diginda higbir kaynakta bilgi bu- lamamaktayiz ki, bu bilgiter icinde Urartu verilen He ligili higbir geen séz edilmezken; Kuteal alan olarak degerlendirdigimiz mimari mekan, kilise yapis: olarak degerlendirit- mistir™ 4.2, KOGPINAR HASAN HALIFE ZIYARETI Tunceli Pertek Ileesi, Pinariar merkezine bali Kogpinar adit kBylin 300m. ka- dar gineyinde, Pinarlar-Caliézi yolunun kenarinda, yuksek bigekii mese agaglan al- tinda, yore halk tarafindan Hasan Halife Ziyareti olarak anilan yerde, iki adet geg dé- nem kog mezar tasi ile birlikte, Ortacag karaxteri tasiyan ancak, uzerindeki yazdart tam olarak okunamayan tag sanduka bulunmaktadir. Kutsat alan clarak kabui edildiginden, kurban kesim alant ile dir kta, bez baglanmig kimi agaclar gorlimextedir. Kog geklindaki Iki mezar tagt daha énce taratimea yayinlanmig olup'7, her ikisi- nin de tanrip edildig! ve bunlardan birinin boynundan larildifi tespit edlimistir 1.3. KAYNAR HOYOK Tuncet Pertek ligesi Pinarlar merkezinin 500-600 m. xadar batisinda, Yukari Ya- kabasi-Periek yo! ayitminda, batida "Kaynar", olarak aniian odlgede bulunur. 50x40 rr. digUigrindeki_hoyiigin (Resim: 9) yUzeyinde, Paleol:tik Dénem seramikleri le birikte zayif olarak Tung Dénemi seramikienne de rastaniimaktadi. Tarla surimd ve kagak kazi ile tahrip edilmekte olup, Utuk Esin, M.J. Mellink ve Savas Harmankaya-Oguz Ta- nind: (AY Projesi) taratindan Pinarlar Héytik ya da Pulur Gegmes: Hoylgti adlariyta yayinianmigtr'®, HiL4. KALECIK HOYUK VE YAMAC YERLESiMi Tunceli Pertek ligesi, Pinariar merkezinin 1 km, kadar kuzeyinde, bucak merke- Zinin kurulu butundugu gukurdan yiikselen tepenin zirvesinde, plato baglangicinda yer alir. iki bdlimden olugan yerlegimin ortasindan, bucak merkezinin gtineydogusunda yer alan "Haraba’ adh mevkiye kadar takibini yapabildigimiz, yaldagik 4 km.iik bir antik yo! gegerken: yclun batisindaki 60x20 m. olgulesindeki yamag yerlesiminde Helienistik, Roma ve Erken Ortacag (Bizans) seramiklerine, yolun dogusundaki 60x80 m. Olcule- tinde ve yaklasik 15 m. yukseklidindeki hdylikte (Resim: 10), Ortacag mimari temel ve- rileri ite birlikte Gee Kalkclatik, Erken Tung |, Il ve Gee Ortagag Donemi seramiklerine rastianiimaktadir. Bu veriler ie birlikte Kalecik ilk yerlesimi dogudaki héyiikte gerceklestiriimisse de, gee dénemlerde (Hellanistik Dénemden itibaren) patidaki yamag yerlegimine gecil- migtr. Bu gegigten sonra, daiudaki héydk Ustinde daha cok savunma amagi bir yer Jesim olugturulmug olmalidir. Kéy gocuklarinin bulduklarint sdyledikter! ve tari ettiideri Bizans Donemi sikxelesi ise, Crtacag Bizans kullanimint destéxleyen veriler olup, hig- bil kaynakla yer almayan bu yerlesin, olasiikta Bizans sonrasinda kisa bir sre daha kullaniidiktan sonra terk edilerek, DugluinkU bucak merkezine taginiimig clunmahdir. {it 5. KALECIK-HARABA ANTIK YOLU Tespiti yaptlan tim ydizeylerde yaklasik 4-S m. genisliginde olup, Kalecik yerle- siminin yaklagik 50-60 m. Kuzeyinden takip ederek, gUneye cogru devam edip Pinar- 18 Sinciair 1989, 08,87, 47 Danik $999: 69, 51 38 Spin 1974: £70,171; Metin 1873: 108; Harmankaya-Faningl 1997, 84lar bucak merkezinin iginden gegerek, guneydeki dere yatagini ge¢ donem tek géziti bir Osman koprusi ile agan yol, “Isitma" ve "Kumluk" ach mevkilerin devarninda, "Ha- raba" adh mevaiye ulagir. Baglik ve baheelik olarak kullaniian bu mevkideki havuz ve cegme yapilari Osmanl Dénemi karakierieri tasisa da, yeterli inceleme yaplamamistir IV. SONUG VE ONERILER 1995 yilindan bu yana “Ortacaida Harput" adiyla yaptigimz galigmalarin, *Yu- kar! Firat Bélgesi Arkeolojik Yazey Arasurmalart" olarak deigmasinin ardindan, itk de- fa bu galigma sezonunda Tunceli bélgesinde de caligmalara baglanilmigtir. Bugune ka- dar Keban Projest kapsaminda yapilan iki kazi ve tamamlanmayan birkag ylizey aras- tirmasinin diginda, cidd/ bir calkgmasi ve tespiti yaptlmayan Tunceli balgesinde, béyle- ce yaklagik 30 yil aradan sonra itk ciddi bilimsel caligmalar baslatilmis ve bélge arke- oll agisindan ilk bilimsel sonuglara da ulastimistir. Ozellikle Vasgirt ve Kalecik yer- lsimieri, tespiti yapilan ciddi veri ve sonug verecek ilk alantardir. ilk defa bulunan an- tik yolun iki tarafl: takibi ise, bolgenin ulagim sistem ile birlikte yerlesim merkezlerinin de tespitine yarayacaktir. Ayni sokilde, Tuncell béigesine oranla daha cok galisma yapilmig Elazig bdlge- sinde, Urartu Donemi Karakas Kalesi’nin tespit ile birlikte, bati sinir karakollan ve yol ulagim ag} ile ilgili yeni verilere ulagilirken; Akugagj | ve Il hoyukleri de, énemti yerle- gim yerieridir. oma Ddnemi Resulkahya Kalesi ise, Baskil licesinin ig dagik bolgele- ringe tespiti yapilan ilk ve (gimdilik) tek érnektir. BitGn bu buluntular, gegmis galisma sezonlarinin sonuglari ile birlixte, gelecek yiliardaki galigmalar igin olduk¢a umut vericidir ki, Yukart Frrat bdlgesi arkealojisi igin son derece yeni bilgilerin varligi, olast yeni verilerin de gelecegini mijdeler. KAYNAKCA Muhammet Besir ASAN, "Elazig-Bingdl-Tunceli illeri Ortagay Yzey Aragtirmasi, 1987", VF Arastirma Sonugian Topiantisi, Ankara, 1989, $.529-634. Muhammet Begir ASAN, Elazig, Tunceli ve Bingo! iilerinde Turk iskan Izleri (XI-Xil. Yileyitar), Ankara, 1992. Ertugrul DANIK, Kog ve At Seklindekt Tuncelf Mezartasian, Ankara, 1993. Ertugrul DANIK, "Vasgirt Kaya Mezarlart Hakkinda ilk Gozlemler’, doi 9, Ankara, 2001, 6.12-16. Utuk ESIN, "Tepecik Kazisi, 1971", Keban Projest 1971 Caligmalart, Ankara, 1974, s.109-121. Savag HARMANKAYA-Oguz TANINDI, Turkiye Arkeolgjik Yerlegimieri 1 Paleatiti/Epipaleottik, Istanbul, 1997 Mustafa KALAG, "Ktmirhan Urartu Kitabesi", Belleten XX/79, Ankara, 1956, s.949-354 Kemalettin KOROGLU, Urartu Krailigr Déneminde Elazd (Alzi) ve Cevresi, istanbul, 1996. M.J. MELLINK, "Archaeology in Asia Minor", American Journal of Archaeology 77, New Jersey, 1973, 5169-193. Mehmet OZDOGAN, Agag! Firat Havzas: 1977 Yilzey Arastirmalan, istanbut, 1977. Umit SERDAROGLU, Asagi Firat Havzasinda Aragtirmatar 1975, Ankara, 1977, Veli SEVIN, "Malatya-Elazig-Bingd! illeri Yiizey Aragtmasi 1985", IV. Arastinma Senuelart Top tfantis, Ankara, 1987, 5279-300. Veli SEVIN, "ElaziG-Bingdt illeri Yuzey Arastirmas), 1986", V. Aragtirma Sorugians Topianiisr i, ‘Ankara, 1988, s.1-44. ‘Thomas Aiain SINCLAIR, Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey, London, 1989. 85.+ —— 0 1020 40m Gizim 1: Harput ig kale réléve plant (E.Danik, M.Tekinalp, M.Balaban) 86i Eien Baskit Resuikenya Kaya Resulaitya Kales! Rétbve Pian or Gm EDarikt20009 Resuikahya Kalesi réiéve plani (E.Dantk, M.Balaban) sar! 1V Kaye Bez Poo Zé A } E ) i Y ¥ Turceiertekiiandau a 8 ly at cea ‘izim 3: Vasgirt | Nou Kaya § Mozart {E.Banik) 87ease acy Tuncel/Pertexsatezu | Vasgirt 1 Hoye Mezan | E Dank (2000) izim 4; Vasgirt [Il No.lu Kaya Mezari s (EDanik) " 88 Tureeli/Pertexrcanozu Yasgirt IY Kaya Mezari ra =. Daruk (2000) Gizim 5: Vasgirt IV No.u Kaya Mezart (EBantk) :Resim 1: Elazig, Merkez, Ha- roglu Kalesi, gliney- den bakig Resim 2: Elazij Baskil Katar (Kizilusagi) yamag yerlesiint” kuzeyden akg Resim 3: lari Basia! Barsik Kale kuzeyden bakig 8gResim 4: Elazij Baskil Kara- kag Kalesi kuzey sur duvan Resim 5: Elazig Baski| Resul- kahya Kalesi burg te- mel izleri Hi Resim 6: Elazié Baskil Aku: ak’ kuzeyden akig 90Resim 8: Tunceli Pertek Sasgirt yerlesimi, Cimabek mevkil batidan bakis 31Resim 9: Tunceli Pertek Kaynar Héyiik giineyden bakis Tunceli Pertek Kalecik Héytigui ve antik yol, kuzeyden bakis 92