SADRAJ:

UVOD.........................................................................................................................................2
Faza tehnolokog i naunog razvoja.......................................................................................3
ESRI.....................................................................................................................................4
Intergraph.............................................................................................................................5
LANSAT..............................................................................................................................6
Ekspanzija i komercijalizacija GIS-a......................................................................................8
IKONOS..............................................................................................................................9
SATELIT..........................................................................................................................9
SPEKTRALNA REZOLUCIJA.....................................................................................10
QuickBird..........................................................................................................................10
Literatura:..............................................................................................................................14

UVOD
Jo
prije
oko
30.000
godina
na
zidovima
u
peinama
blizu Lascauxa u Francuskoj kromanjonski lovci su crtali slike ivotinja koje su lovili.
Pridruene ivotinjskim crteima su i staze za koje se pretpostavlja da prikazuju migracijske
putove. Ti rani zapisi slijedili su dvoelementnu strukturu modernog geografskog
informacijskog sustava: slikovna datoteka povezana je s atributnom bazom podataka.

Peinski crte iz Lascauxa

Geografski informacioni sistem je nastao kao potreba za preciznim sagledavanjem procesa u

realnom geosistemu gde rastu sloenost dogaaja i potreba za pravovremenom kontrolom i
upravljanjem. Njihov razvoj je spregnut sa napretkom raunarske tehnike, namenskog
softvera i digitalne kartografije. U temelju GIS-a je tehnologija za bazine operacije merenja,
kartiranja i analize realnog, odnosno geografskog prostora. Razvoj i njegova primena odvija
se veoma brzo, onako kakom zahtevaju prirodne i drutvene promene. Dananji civilizacijski
razvoj zahteva bolju tehnologiju, bolje sisteme, nauku, bolji menadment i racionalno
korienje ukupnih potencijala ivotne sredine. Sloen razvoj antropogenih procesa, samo
tokom 20. veka, dramatino je izmenio geografski prostor. Problemi kojima pristupa
savremena nauka dobijaju dimenzije globalnih promena i ogledaju se u stanju u ivotnoj
sredini, urbanim koncentracijama i rastu gradova, vodi - najveem stratekom problemu,
geografiji trita, transferu kapitala, znanju i informacijama. Geografska informaciona nauka
je nastala u cilju traenja puta ka boljem razumevanju i predvianju snaga u svetu gde je
ljudski faktor u neprekidnoj interakciji sa fizikim okruenjem. Geografski informacioni
sistemi opisuju, analiziraju, tumae i predviaju pojave i procese koji nastaju u realnom
geografskom prostoru. Oni su u savremenom informatikom, kompjuterskom i akademskom
okruenju prepoznatljivi kao nauka, tehnologija, disciplina i tehnoloka podrka. Istovremeno,
specijalizovani informacioni sistemi, kao to je GIS, savladali su put od sistema (systems) do
geografske informacione nauke (science) i dovedeni do mogunosti rukovanja geografskim
informacijama na naunim principima. Geografska informaciona nauka je ustanovljena
na principima koji koordiniraju tehniko-tehnoloke segmente razvijane za rukovanje
prostornim podacima, specijalne metode analize kljune za prostorne podatke i naroito
organizovanje (management) i rukovanje prostornim podacima.

Faza tehnolokog i naunog razvoja

Tokom ezdesetih i sedamdesetih godina 20. veka nastali su novi trendovi u nainima
korienja podataka o prirodnim resursima tla i zemljita. Shvatanjem da razliiti vidovi
zemljine povrine ne funkcioniu nezavisno jedni od drugih, a u trenutku kad se nije
raspolagalo dovoljnim sredstvima za rad sa velikom koliinom razliitih podataka, ljudi su
nastojali da ih procenjuju integrisanim, multidisciplinarnim pristupom (Burrough and
McDonnell 2006).
GIS je zapravo iznikao iz aktivnosti u okviru etiri razliite discipline (Slika 1):
kartografije, koja je pokuavala da automatizuje proces pravljenja karata zamenom
crtea vektorskom digitalizacijom;
kompjuterske grafike, koja je imala brojne aplikacije digitalnih vektorskih podataka
izvan kartografije, posebno u dizajnu graevina, maina i industrijskih postrojenja;
baza podataka, koje su kreirale opte matematike strukture koje su mogle reavati
probleme predstavljene raunarskom grafikom i raunarskom kartografijom; i
daljinske detekcije, koja je stvorila veliki broj digitalnih podataka (Konecny, 2003).

Slika 1: Meusobni odnosi izmeu razliitih disciplina i GIS-a (Izvor: Konecny, 2003)
Istorija GIS-a zapoinje 1959. godine koncipiranjem kompjuterskog kartografskog modela
autora Walda Toblera nazvanog MIMO (map in-map out), zasnovanog na principima
geokodiranja, naina prikupljanja podataka, analize i prikazivanja.
3

Roger Tomlinson, otac GIS-a (Gilfoyle, Thorpe, 2004; Taylor, Lauriault, 2007), kreirao je
prvi Kanadski geografski informacioni sistem za poljoprivrednu agenciju (Canada Geographic
Information System CGIS) 1968. godine (Konecny, 2003). Cilj prvog GIS-a bio je da se
uradi taan inventar prirodnih resursa i potencijala drave. Tada je GIS razvijan kao merni alat
(prevoenje analognih u digitalne podatke) i kao sistem za uvanje sakupljenih podataka.
Godine 1963. formirana je asocijacija (Regional
Information System Association - URISA) sa ciljem
da radi na upotrebi informacionih tehnologija u
reavanju problema planiranja, javnih poslova, ivotne
sredine, slubi hitnih intervencija, poslovima
lokalnih uprava. Najoptije, ova organizacija radila
je na integraciji tehnologija i prouavanju prostora
u funkciji poboljanja kvaliteta ivota u regionalnom
okruenju.
U Ujedinjenom Kraljevstvu 1965. godine osnovano
je Odeljenje za eksperimentalnu kartografiju (The
Experimental Cartography Unit ECU) Istraivakog
saveta za prirodno okruenje (Natural Environment
Roger Tomlinson
Research Council - NERC). Odeljenje je bilo pod vostvom David-a Bickmore-a koji se od
1963. godine bavio pokuajima da automatizuje kartografiju (Konecny, 2003). Tokom 1960tih godina Howard Taylor Fisher osnovao je laboratoriju za kompjutersku grafiku na
Harvardu (Harvard Lab for Computer Graphic), vaan istraivaki centar koji zapoinje
kreiranje softvera za rukovanje prostornim podacima. Ovaj istraivaki centar postavlja
teorijske osnove uspenog industrijskog ravoja GIS-a, kroz razvoj Simepa (Synagraphic3
Mapping System Symap), pionirskog programa za automatsko kompjutersko kartiranje.
Howard Taylor Fisher je bio urednik i saradnik prestine publikacije Harvard Papers in
Theoretical Cartography. Godine 1971. objavio je knjigu Mapping Quantitative
Information. U razvoju Symapa-a uestvovali su i David Sinton (Intergraf), Jack
Dangermond (ESRI), itd.
Pre skoro dve decenije (Franklin 1992. godine) je proraunato da 80 % svih podataka ima
georeferenciranu, odnosno prostornu odrednicu. Dostupnost geografskim podacima i
informacijama rasla je zajedno sa zahtevima korisnika IT alata i instrumenata. Baze
prostornih podataka su se razvijale u funkciji reavanja realnih zahteva korisnika i nisu bile
stalno prisutni element pri donoenju prostornih odluka. Razvoj baza podataka za geografske
informacione sisteme pokrenuo je aktivnosti koje su realizovane u popisnom birou SAD (US
Bureau of Census). Projekat AUTOMAP razvijen je u amerikoj agenciji CIA (Central
Intelligence Agency) kao i transportni informacioni sistem amerike mornarice.

ESRI
Jack i Laura Dangermond 1969. godine osnivaju Institut za istraivanje ivotne sredine
(Environmental Systems Research Institute ESRI), kao privatnu konsultantsku grupu.

Jack i Laura Dangermon

4

ESRI je meunarodni proizvoa Geographic Information System (GIS) softvera i veb GISa. Sjedite kompanije je u Redlandu u Kaliforniji.

Logo ESRI kompanije

Kompanija je osnovana kao kao Institut za istraivanje okoline (Environmental Systems
Research Institute) u 1969.. Proizvodi ESRI kompanije (posebno ArcGIS Desktop) zauzimaju
40.7% globalnog trita GIS-a. U 2002 godini ESRI je zauzimao priblino 30 % svjetskog
trita GIS-a, vie nego ijedan drugi proizvoa GIS softvera. Drugi izvori procjenjuju da
70% GIS korisnika trenutno koriste proizvode ESRI kompanije. Kompanija ima 10
regionalnih kancelarija u SAD-u, i mreu od 80 meunarodnih distributera, sa otprilike milion
korisnika u 200 zemalja. Firma ima 3000 zaposlenih u SAD-u, i jo je u vlasnitvu osnivaa.
U 2006 godini, prihodi su bili 600 miliona. Kompanija. Kompanija ESRI na svjetskom tritu
GIS-a predstavila je mnoge od svojih verzija proizvoda, a to su:ArcGIS, Desktop GIS, Server
GIS, Mobile GIS, Developer GIS, Online GIS (ArcGIS Onlin).

Intergraph
Iste godine Jim Meadlock ustanovljava Intergraf korporaciju (Intergraph Corporation).

Jim Meadlock
Intergraph Korporacija je Amerika kompanija za razvoj softvera i usluga. Sjedite kompanije
je u Nantsvilu, Alabama, SAD. U 2008 godini, Intergraph je bio jedna od stotinu najveih
softver kompanija u svijetu. Intergraph je poznat po svom glavnom GIS softverskom paketu
GeoMedia Professional, koji je baziran na vektorskim podacima. Postoje posebni modaliteti
ovog paketa kao to su GeoMedia Terrain za rad sa povrinama, Grid za rad sa rasterima,
Image za rad sa skeniranim slikama i satelitskim podacima, WebMap Professional za
prikazivanje karata na Web-u.
5

Logo Intergraph-
Dve navedene kompanije i kompanija Simens (Siemens) predstavljaju prve lidere meu
kompanijama koje su doprinele znaajnom razvoju GIS-a (Konecny, 2003).
Sedamdesete godine 20. veka obeleene su realizovanim GIS projektima u Amerikom
odeljenju za poljoprivredu na univerzitetu Berkli (US Department of Agriculture at Berkley);
u Odeljenju za transport (Highnway Inventory Information Systems) na Hebrejskom
univerzitetu u Jerusalimu- Urban Atlas of Jerusalem; GEOMAP projekat na teritoriji
vajcarske, itd. Prvi simpozijum, workshop i konferencija o geografskim informacionim
sistemima odrana je 1970. godine u Otavi, Kanada. Razvoj i primena geografskog
informacionog sistema je ubrzala nastanak i kreiranje baza podataka o Zemlji. U tu svrhu,
godine 1972. NASA je lansirala Lansat ptogram.
LANSAT

Satelit

Datum lansiranja

Datum prestanka rada

Landsat 1

23. srpnja 1972.

1978.

Landsat 2

22. sijenja 1975

1981.

Landsat 3

5. oujka 1978.

1983.

Landsat 4

16. srpnja 1982.

1993.

Landsat 5

1. oujka 1984.

funkcionalan

Landsat 6

5. listopada 1993.

nije dostigao visinu orbite

Landsat 7

15. travnja 1999.

funkcionalan

Landsat 8

11. veljae 1999.

funkcionalan

Landsat je najstariji postojei sustav za snimanje Zemlje iz svemira. Prvi satelit misije
Landsat lansiran je 1972. godine, dok je posljednji, Landsat 7, lansiran 15.
travnja 1999. godine. Instrumenti na Landsatovim satelitima do sada su snimili milijune
snimaka. Ovi snimci, koji su arhivirani u Sjedinjenim Dravama i Landsatovim zemaljskim
stanicama, koje se nalaze irom svijeta, jedinstven su izvor globalne promjene u istraivanju i
primjeni snimaka u poljoprivredi, kartografiji, geologiji, umarstvu, prostornom planiranju,
nadgledanju, edukaciji i nacionalnoj sigurnosti. Satelit Landsat 7 ima osam spektralnih kanala
sa prostornom rezolucijom koja varira od 15 do 60 metara.
Godine 1997. NASA je objavila program istraivanja i prikupljanja podataka o Zemlji pod
nazivom NASA New Millennium program. 4 GIS sistemi su se u poetnoj fazi sporije
razvijali, sve do kasnih sedamdesetih godina kada ih je tehnoloki upliv i nia cena
kompjutera uinila dostupnim irokom krugu korisnika. Istorijski posmatrano, GIS se
paralelno razvijao u Severnoj Americi, Evropi i Australiji, ali uvek sa naglaskom na
prvobitnom amerikom doprinosu njegovom razvoju koji je publikovan najranijim radovima.
Kanadski zemljini popis (Canada Land Inventory) rezultat je napora federalnih i lokalnih
vlasti u cilju identifikacije nacionalnih zemljinih resursa i potencijala za dalje korienje.
GIS je zamiljen kao kompjutersko-kartografski merni sistem. Nacionalne kartografske
agencije kao to su: Britanski osnovni zemljini premer (Britains Ordnance Survey),
Francuski nacionalni geografski institut (Frances Institut Gographique national),
Ameriki centar za geoloka istraivanja (US Geological Survey) svoje su investicije usmerile
na nabavku raunarskih tehnologija i njihovu primenu u kartografskoj produkciji.
Proces izrade karata se viestruko ubrzao u odnosu na dotadanju runu izradu i redizajn.
Period izmeu 60-tih i 70-tih godina 20. veka vreme je prve automatizacije i kompjuterskog
naina kreiranja karata. Velika Britanija je prva zemlja koja je 1995. godine imala kompletnu
digitalnu kartu svoje teritorije sa bazom podataka. Daljinska detekcija (Remote Sensing) je
vaan segment u razvoju GIS-a, kako kao tehnoloka podrka, tako i kao izvor podataka. Prvi
satelit, 1950. godine razvijan je i instaliran u velikoj tajnosti za prikupljanje obavetajnih i
poverljivih informacija. Uz nadzor vojnih slubi i obavetajnih zajednica prikupljeni
materijali su otvoreni za civilnu upotrebu i razvoj GIS-a. Od 70-tih godina 20. veka poinje
progresivan razvoj daljinske detekcije za civilnu upotrebu. Razvija se serija LANDSAT
programa. Time se dobijaju ogromni resursi novih podataka o izgledu zemljine povrine uz
korienje tehnologija, klasifikacija i prepoznavanja oblika koji su prethodno primenjivani u
vojne svrhe. Vojni centri su razvijali daljinsku detekciju u funkciji jedinstvenog sistema
merenja lokacija u cilju preciznog odreivanja lokacija za upotrebu interkontinentalnih
balistikih raketa. Ovaj tehnoloki razvoj je vodio direktno do pozicione kontrole vojnih i
civilnih operacija. Vojne potrebe su kasnije dovele do razvoja sistema za globalno
pozicioniranje (GPS- Global Positioning System) koji je, kao i daljinska detekcija, uveliko
uao u civilnu upotrebu.

Ekspanzija i komercijalizacija GIS-a

Prvi vei uspon GIS doivljava osamdesetih godina 20. veka, kada poinje faza koju
karakterie komercijalizacija GIS-a. Razvoju GIS-a u ovom periodu znatno je
doprinela rastua mo raunara, irenje raunarskih mrea i smanjenje cena hardvera. Na
irinu upotrebe GIS-a takoe je uticala ekspanzivna upotreba personalnih raunara, za kojom
je sledila i upotreba personalnih GIS reenja (Martin, 2005). Prva velika preduzea koja
poinju sa korienjem GIS-a u svojim svakodnevnim aktivnostima bila su iz oblasti umskog
gazdinstva i agencija za praenje eksploatacije i kvaliteta prirodnih resursa. Softverski paketi
koji su neophodni za korienje GIS-a postaju sve kompleksniji ali i dostupniji. Njihova cena
varira od par stotina dolara do vie desetina hiljada dolara, u zavisnosti od toga ta se u
paketu dobija (Http:// georgije.ekof.bg.ac.yu).
Era komercijalizacije zapoinje 1981. godine sa razvojem prvog komercijalizovanog softvera
pod nazivom ArcInfo. Godine 1985, Sistem za globalno pozicioniranje (Global Positioning
System - GPS) postepeno postaje glavni izvor podataka za navigaciju, geodetska merenja i
kartiranje. U ovoj fazi pojavljuje se prvi udbenik o GIS principima (Principles of
Geographical Information Systems for Land Resources Assessment, 1986). Godine 1987.
pojavio se meunarodni asopis o geografskim informacionim sistemima International
Journal of Geographic Information Systems, koji predstavlja prvi akademski asopis koji je
potpuno bio posveen razvoju GIS-a. Ubrzo potom veliki broj akademskih asopisa je
posvetio veu panju GIS-u (pojedini su modifikovali svoje nazive da bi to eksplicitnije
inkorporirali GIS u svoju tematiku). Godine 1994. formiran je OpenGIS konzorcijum
izmeu GIS prodavaca, vladinih agencija i korisnika radi poboljanja interoperabilnosti.
Tokom devedesetih godina desilo se nekoliko vanih tehnikih i organizacionih inovacija koje
su znatno pomogle irokoj primeni i shvatanju GIS-a. Prva je svest mnogi ljudi sada znaju
zato je vano biti u mogunosti da se efikasno rukuje velikim koliinama prostornih
informacija, iako jo mnogo vie njih treba ubediti u to. Prikupljeno je mnotvo znanja o tome
kako treba efikasno poeti sa kartiranjem pomou raunara i GIS-a. Drugo, od sredine
devedesetih godina raunarska tehnologija je obezbedila veliku mo obrade i memorijske
kapacitete sa umerenim cenama personalnih raunara, omoguujui na taj nain da GIS bude
korien i od strane pojedinaca i organizacija sa ogranienim budetima. Tree, mnogi
raunari su povezani elektronskom mreom, to omoguava da podaci i softver budu na
raspolaganju svima. etvrto, standardizacija u povezivanju izmeu programa za baze
podataka i drugih kompjuterskih programa znatno je olakala obezbeivanje funkcionalnosti
u obradi velike koliine podataka. Peto, osnovna funkcionalnost koja je neophodna za obradu
prostornih podataka iroko je prihvaena do nivoa gde tritem dominira ogranien broj
komercijalnih sistema, to dovodi do najveeg stepena uniformnosti (Burrough and
McDonnell 2006). Brz rast primene GIS-a 90-tih godina doveo je do pojave velikog broja
GIS standarda i prezasienih trita. GIS softverska preduzea su konstantno plasirala nova
programska reenja i inovacije. Naalost, to je dovelo do konfuzije korisnika po pitanju
pravog GIS reenja i jedinstvenog korisnikog okruenja. Pored nepostojanja jedinstvenog
korisnikog okruenja, veliki problem prilikom primene GIS-a je i sam nain savladavanja
osnovnih operacija. Veina korisnika GIS-a, kako meu poetnicima tako i meu naprednijim
korisnicima, upotrebljava samo pojedine funkcionalne delove GIS programskih sistema.
Istovremeno, postoji veliki broj onih koji odbijaju upotrebu GIS-a verujui da je upotreba
suvie komplikovana, suvie tehniki i vremenski zahtevna. Glavni problem je obuka
korisnika GIS-a parcijalnim uenjem pojedinih operacija, jer za dostizanje maksimuma ovog
sistema potrebno je razumevanje njegovog ukupnog potencijala. ak i razumevanje osnovnih
koncepata moe sutinski pomoi prilikom prenosa, analize i konane upotrebe geografskih
informacija. Razvoj GIS-a prvenstveno je bio uzrokovan tehnikim dostignuima, a manje
teorijskim doprinosom. Mnogo godina glavni izvor literature bili su zbornici radova sa
8

konferencija koje su odravale organizacije kao to su Auto Carto ili Ameriko drutvo za
fotogrametriju i daljinsku detekciju (The American Society for Photogrammetry and Remote
Sensing - ASPRS). Fokus ovih konferencija bio je na specifinim tehnikim dostignuima i
projektnim aplikacijama. Sredinom devedesetih godina 20. veka vanost hardverskih trokova
i njegove mogunosti sve vie su bile potiskivane temema koje su se bavile organizacionim
faktorima koji odreuju pravce i mogunosti GIS-a. Pojavile su se nove meunarodne
organizacije koje su organizovale kongrese kojima je GIS bio primarni fokus. Ovaj period je
bio vreme kada se irila GIS zajednica. Istovremeno, komercijalni magazini kao to su
Mapping Awareness, GIS World i GIS Europe doiveli su znaajan rast tiraa. Poetkom
devedesetih godina objavljeno je i 50-tak knjiga koje su se bavile GIS-om (Kent and Lancour,
1982; Martin, 2005). Trea faza razvoja GIS-a - faza eksploatacije - poinje 1999. godine,
lansiranjem nove generacije satelitskih senzora IKONOS (rezolucija 90 cm) i 2001. godine
Quickbird (rezolucija 62 cm).

IKONOS
IKONOS je komercijalni sistem satelita za snimanje Zemlje. Poznat je po tome to je prvi
ponudio snimke visoke rezolucije, koja je iznosila od 1 - 4 m, i to i multispektralne i
panhromatske snimke. U Njujork tajmsu je o ovom sistemu pisalo: Ovo je jedan od
najznaajnijih proizvoda u istoriji svemirske ere. Naziv sistema potie od grke rei eikn,
to znai slika.

Snimak
IKONOS
satelita

SATELIT
IKONOS je troosno stabilizovan satelit, koga je dizajnirao Lokhid Martin. Dizajn je kasnije
postao poznat kao satelitski sistem LM900. Poloaj satelita meri se pomou dva zvezdana
sistema za praenje i sunevog senzora, koji kontroliu etiri reakciona kola; informacije o
lokaciji dobijaju se pomou GPS prijemnika. Trajanje misije satelita je 7 godina; S/C
dimenzije satelita su 1.83 m x 1.57 m (heksagonalna konfiguracija); S/C masa je 817 kg;
snaga od 1.5 kW obezbeuje se pomou tri solarne baterije.
Satelitski sistem LM900 jeste troosno stabilizovan, ali je dizajniran da nosi naune sisteme u
LEO orbitama. To omoguava precizno postavljanje na ultra stabilnoj visoko agilnoj
platformi. Sistemi za brojne naune primene i primene u daljinskoj detekciji mogu se sastojati
iz laserskih senzora, fotoptikih senzora, radara, elektrooptikih i astronomskih senzora, kao i
9

planetarnih senzora. Sistem LM900 potie od hardvera iz satelita Iridijum, koji je osnova
ovog sistema.

IKONOS Satelit

SPEKTRALNA REZOLUCIJA

1 ()

0.450.90 m

0.445-0.516 m

2 ()

0.506-0.595 m

3 ()

0.632-0.698 m

4 ( )

0.757-0.853 m

QuickBird
QuickBird je satelit za nadgledanje Zemlje. Vlasnitvo je kompanije DigitalGlobe. Lansiran je
2001. godine kao prvi od tri planirana satelita u orbiti do 2008. godine. Snima snimke vrlo
visoke rezolucije, i po tome je drugi po kvalitetu meu komercijalnim satelitima. Satelit moe
da snima panhromatske (crno bele) snimke, sa rezolucijom 60-70 cm, i multispektralne
snimke sa rezolucijom od 2,4 m u centralnom delu i 2.8 metara u perifernim delovima
snimaka.
Sa ovom rezolucijom mogu biti vidljivi i detalji kao to su zgrade, ili drugi objekti
infrastrukture. Ipak, ona je nedovoljna za rad sa manjim objektima, kao to su registarske
tablice na vozilima. Snimci mogu biti korieni u programima za procesiranje snimaka u
daljinskoj detekciji, ali i u GIS paketima za analizu. Snimci se, takoe, mogu koristiti i kao
pozadina u aplikacijama kao to je Gugl mape.
10

QuickBird

DigitalGlobe

18. 2001

1018 kg

98

93,4

450 km

450 km

2001-047A

Snimak IKONOS satelita

QuickBird Satelit

SAD su objavile online Nacionalni atlas 2002. godine. Godinu dana kasnije UK objavljuje
online nacionalnu statistiku (ekonomsku, demografsku i drutvenu na lokalnom i regionalnom
nivou). Elektronska vlada SAD, 2003. godine, objavljuje geoprostorne podatke na sajtu
www.geodata.gov. Razvoj tri primarne tehnologije za obradu prostornih podataka
(kompjuterske kartografije, obrade slika i GIS-a) doveo je do situacije da postoje tri razliita
komercijalna trita za svaku od tehnologija, ali sa rastuom tendencijom njihove integracije.
Istovremeno, postoji veliki broj GIS paketa namenjenih za personalne raunare. Sofisticiranije
verzije GIS programa razvijaju se na univerzitetima i u strukovnim agencijama i preduzeima
koje ih globalno distribuiraju. Iako je poveana mo personalnih raunara omoguila primenu
11

naprednih funkcija GIS-a na ovim platformama, mone radne stanice (workstations) su i

dalje omiljene platforme glavnih GIS dobavljaa.
Iako postoji ve vie decenija GIS svoju potpunu upotrebu doivljava tek u poslednjih
10-tak godina. Slika 8. prikazuje klasini model difuzije GIS-a, originalno razvijen od strane
Everrett Rogers-a 2003. godine (Longley et al., 2005).
Rogers-ov model deli osobe koje usvajaju inovacije u pet kategorija:
1. smeli inovatori voljni da prihvate rizik i trpe nerazumevanje od strane okruenja;
2. grupa koja rano prihvata inovacije formiraja miljenja i predstavlja model za uzor;
3. oprezna veina koja ranije prihvataju inovacije voljni su da razmotre prihvatanje
inovacija tek posle prihvatanja od strane modela za uzor;
4. skeptina veina koja kasnije prihvata inovacije kod ove grupe je neophodan iri
pritisak i ubeivanje od strane okoline pre nego to prihvate inovaciju i
5. spori tradicionalisti grupa osoba orijentisanih na prolost.

Klasini Rogers-ov model difuzije inovacija primenjen na GIS

(Izvor: autori na osnovu Longley et al., 2005).
Upotreba GIS-a se trenutno nalazi u fazi prihvatanja skeptine veine koja kasnije prihvata
inovacije, iako postoje podruja primene koja su razvijenija od drugih. Inovatori, koji su
dominirali na ovom polju tokom 70-tih godina, uglavnom su bili zaposleni na univerzitetima i
u istraivakim organizacijama. Grupa onih koji rano prihvataju inovacije pojavila se u toku
80-tih godina i veinu su inili pojedinci iz vladinih ustanova i vojnog establimenta. Oprezna
veina onih koji rano prihvataju inovacije, uglavnom iz privatnog sektora, istakla se sredinom
90-tih godina (Longleyet al., 2005). U 1995. godini bilo je procenjeno da su GIS tehnika
reenja bila instalirana na vie od 93.000 mesta irom sveta. Dok Severna Amerika (65%) i
Evropa dominiraju (22%) ovom korisnikom bazom, mnoge druge zemlje tek poinju da
eksploatiu mogunosti GIS-a (Burrough and McDonnell, 2006). Glavno pitanje koje se danas
postavlja pri odluivanju o primeni GIS-a je: Da li elimo da ostvarimo konkurentsku
12

prednost time to emo biti deo veine ili da ekamo da se tehnologija u potpunosti prihvati?
(Longley et al., 2005). U svetu postoji oko milion stalnih korisnika GIS-a i oko 5 miliona
povremenih korisnika. Kompanije koje proizvode i pruaju GIS usluge godinje zarade oko
6,9 milijardi dolara (2004. godina), sa 10% rasta na godinjem nivou
(Http://georgije.ekof.bg.ac.yu). Predvia se da e narednih 10-tak godina oznaiti novu eru
upotrebe geografskih informacija, koje e GIS ukljuiti u svakodnevni ivot (Martin, 2005).

Literatura:
1. B.urev, V. Jovanovic, Z. Srdi, U. Stankov; Geografski informacioni sistemi,
Beograd, 2012
13

2. www. wikipedia.org
3. www.esri.com
4. www.intergraph.com

14