UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET ZA SAOBRAAJ I KOMUNIKACIJE

MODALITETI UPRAVLJANJA ROBNIM TOKOVIMA U

LOGISTIKIM SISTEMIMA

Seminarski rad

Mentor/i:
Prof.dr. Abidin Deljanin

Sarajevo, mart 2015. godine

Sadraj

Student:
Muris Mujki

1.UVOD......................................................................................................................... 3
2.MODALITETI UPRAVLJANJA ROBNIM TOKOVIMA U LOGISTIKIM SISTEMIMA................4
2.1.Modaliteti upravljanja robnim tokovima u logistikim sustavima.........................4
2.1.1.Izravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu..........................7
2.1.2.Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie taaka
primitka.................................................................................................................. 8
2.1.3.Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome sustavu s vie taaka
isporuke.................................................................................................................. 9
2.1.4.Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome sustavu s vie taaka
isporuke i vie taaka primitka............................................................................. 11
2.1.5.Izravno neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome sustavu s
vie taaka primitka i s jednom izravnom vezom take isporuke i take primitka 12
2.1.6.Izravno neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome sustavu s
vie taaka isporuke i vie taaka primitka te dvije izravne veze taaka isporuke i
taaka primitka..................................................................................................... 13
2.2.Robni i informacioni tokovi logistikog lanca......................................................16
2.3.Funkcijski podsistemi logistikog sistema..........................................................18
2.3.1.Trgovinska logistika...................................................................................... 19
2.3.2.Upravljanje zalihama na razini logistike mree..........................................21
2.3.3.Sistem transporta i prometa.......................................................................22
3.ZAKLJUAK............................................................................................................... 23
4.LITERATURA.............................................................................................................. 24

1.UVOD
Razvoj sistema proizvodnje inicirao je sniavanje trokova proizvodnje, ali i uvoenje velikog
broja novih proizvoda. Porast produktivnosti u proizvodnim procesima je deset puta bio vei u
odnosu na produktivnost u logistikim sistemima, to je dovelo do zaostajanja koje ugroava itav
proces reprodukcije. Uoeno je i da je uee trokova logistike u skoro svim granama privrede
dostiglo visok nivo, kao i da ima tendenciju daljeg rasta.
Potranja za odreenim proizvodom ne zavisi samo od njegovog kvaliteta, cijene, konstrukcije ili
dizajna, ve esto i od mogunosti njegovog dostavljanja (datuma isporuke, koliine koja se
isporuuje, mjesta isporuke i sl.). Ispunjenje zahtjeva korisnika za kvalitetnom uslugom isporuke
tj. za dostavom prave robe, u odgovarajuoj koliini, u pravo vrijeme i na pravom mjestu, a uz
odgovarajuu cijenu je mogue samo ako je sistem spreman za isporuku i moe da obezbijedi
kratko vrijeme isporuke, pouzdanost i tanost isporuke, minimiziranje greaka u radu i davanje
usluga korisnicima (na primjer pomo prilikom sastavljanja porudbine, davanje pouzdanih
informacija, brza rjeavanja reklamacija). Kvalitet usluge isporuke podjednako zavisi i od kvaliteta
podsistema logistike realizacije porudbine, skladitenja, zaliha, pakovanja, transporta,
pretovara, to uslovljava praenje, upravljanje i kontrolu i procesa i tokova koji se u njima
pojavljuju. Boljim kvalitetom usluge isporuke postiu se pozitivniji efekti plasmana robe, ali se i
trokovi poveavaju.

2.MODALITETI UPRAVLJANJA ROBNIM TOKOVIMA U

LOGISTIKIM SISTEMIMA

2.1.Modaliteti upravljanja robnim tokovima u logistikim

sustavima
U uslovima kada potranja stagnira, a asortiman proizvoda raste, sve je vanije proizvoditi
proizvode koji su narueni i isporuivati ih u to kraem vremenu. Potrebno je uticati na faktore
koji utiu na kupevo donoenje odluke o kupovini: cijenu proizvoda, asortiman i kvalitet robe,
prisutnost robe u maloprodajnom objektu, pakovanje i ambalau proizvoda, rok isporuke i dr.
Ukratko, kupcu treba ponuditi kvalitetnu robu, odgovarajuu cijenu robe i kvalitetnu uslugu. U
ovakvim okolnostima, proizvodne organizacije su primorane na iznalaenje novih mogunosti i
pravaca osvajanja nestabilnih trita, pri emu se mogu izdvojiti sljedei pravci:
Proizvodnja naruenih proizvoda tj, proizvodnja za poznatog kupca,
Isporuivanje proizvoda u zadatim i to kraim rokovima,
Smanjenje trokova proizvodnje i isporuke.
U reprodukcionom ciklusu, pored proizvodnih aktivnosti prisutne su i logistike aktivnosti.
Logistike aktivnosti imaju za cilj obezbeenje protoka materijala, informacija i energije.
Adekvatno funkcionisanje proizvodnog sistema u oblastima obezbjeenja sirovina i
poluproizvoda, istraivanja, razvoja i konstrukcije, same proizvodnje i plasmana proizvoda moe
se ostvariti samoformiranjem logistikih lanaca, koji bi obuhvatili informacione i materijalne
tokove izmeu pojedinih cjelina.
Ranije su proizvodne organizacije bile orjentisane samo na jedan segment, tj.uticaj cijene je bio
prenaglaen u odnosu na plasman materijalnog dobra, jer se klasina ekonomska teorija temeljila
na modelu savrenog trita sa homogenim uslovima. Danas, savremeno trite se moe opisati
kroz otriju konkurenciju, skraenje inovacionog ciklusa, poveanje proizvodne diferencijacije,
kompleksnije zahtjeve korisnika i dr. Trite sa ovakvim obiljejima postavlja nove zahtjeve u
pogledu nie cijene proizvoda, veeg kvaliteta proizvoda, prilagoavanja kvalitativno
kvantitativnim zahtjevima korisnika, izraenije potrebe za animacijom trita, bre reakcije na
trine promjene. Navedene okolnosti i praksa dokazuju da je cijena samo jedan od moguih
oblika djelovanja na trite. Na trite se mora djelovati svim marketing instrumentima. U

razvijenim zemljama, distribucija je postala marketing varijabla i njen uticaj, zajedno sa uticajem
servis stepena (verovatnoe zadovoljenja kupaca) se izjednaio sa uticajem cijene.1
Razvoj sistema proizvodnje inicirao je sniavanje trokova proizvodnje, ali i uvoenje velikog
broja novih proizvoda. Porast produktivnosti u proizvodnim procesima je deset puta bio vei u
odnosu na produktivnost u logistikim sistemima, to je dovelo do zaostajanja koje ugroava itav
proces reprodukcije. Uoeno je i da je uee trokova logistike u skoro svim granama privrede
dostiglo visok nivo, kao i da ima tendenciju daljeg rasta.
Potranja za odreenim proizvodom ne zavisi samo od njegovog kvaliteta, cijene, konstrukcije ili
dizajna, ve esto i od mogunosti njegovog dostavljanja (datuma isporuke, koliine koja se
isporuuje, mjesta isporuke i sl.). Ispunjenje zahtjeva korisnika za kvalitetnom uslugom isporuke
tj. za dostavom prave robe, u odgovarajuoj koliini, u pravo vrijeme i na pravom mjestu, a uz
odgovarajuu cijenu je mogue samo ako je sistem spreman za isporuku i moe da obezbijedi
kratko vrijeme isporuke, pouzdanost i tanost isporuke, minimiziranje greaka u radu i davanje
usluga korisnicima (na primjer pomo prilikom sastavljanja porudbine, davanje pouzdanih
informacija, brza rjeavanja reklamacija). Kvalitet usluge isporuke podjednako zavisi i od kvaliteta
podsistema logistike realizacije porudbine, skladitenja, zaliha, pakovanja, transporta,
pretovara, to uslovljava praenje, upravljanje i kontrolu i procesa i tokova koji se u njima
pojavljuju. Boljim kvalitetom usluge isporuke postiu se pozitivniji efekti plasmana robe, ali se i
trokovi poveavaju.
Izmeu kvaliteta usluge i trokova koji se pri tome pojavljuju treba nai odgovarajui optimum tj.
adekvatno snabdjeti trite i maksimalno mogue sniziti trokove usluge.
Uticaj trokova, kvaliteta usluge, reakcije na brze promjene na tritu i sl. Istiu znaaj logistike i u
polju proizvodnje materijalnih dobara i u polju njihovog plasmana. Za efikasno funkcionisanje
logistikog sistema neophodno je pratiti i upravljati materijalnim i informacionim tokovima.
U sferi praenja i upravljanja informacionim tokovima sve je vie prisutno elektronsko
prikupljanje i obrada podataka. Jedan od faktora minimizacije ukupnih trokova i podizanja
kvaliteta proizvoda i usluga je i racionalizacija u oblasti informacionih sistema. Naime,
racionalizacija u posmatranoj oblasti doprinosi poveanju brzine protoka i kvaliteta informacija, uz
istovremeno angaovanje resursa koji obezbjeuju minimizaciju ukupnih trokova. Pravovremeno
dobijanje informacije i kvalitet informacija utie na podizanje kvaliteta usluge sa aspekta
smanjenja vremena isporuke, tanosti isporuke, eliminacije greaka pri isporuci, i sl.2
Najvei uticaj na kvalitet informacija u logistikim sistemima imaju:
1 http://www.scribd.com/doc/6815509/1-LOGISTICKI-SISTEMI
2 http://www.scribd.com/doc/6815509/1-LOGISTICKI-SISTEMI
5

Informacione tehnologije,
Komunikacione tehnologije,
Sistemi za identifikaciju stabilnih i mobilnih objekata,
Savremeni softverski alati, i
Organizacione koncepcije.
Uvoenje raunarskog sistema u informacioni sistem logistikog lancao moguava vei stepen
brzine, tanosti i potpunosti operacija, prerade informacija nego to je to mogue realizovati
primjenom ljudske radne snage. Moderna tehnologija na podruju informisanja i informatike
otvara velike mogunosti za savlaivanje prostora i vremena, za rjeavanje problema optimizacije,
za upravljanje i kontrolu operativnih logistikih procesa, obezbeuje veliki obim informacija i dr.
Logistike sisteme karakterie viedimenzionalnost i prisustvo velikog broja razliitih elemenata,
materijalnih i logistikih tokova. Razliitost ovih tokova je analogna razliitosti logistikih sistema
- u odnosu na vrstu robe koja se pojavljuje u njima (drvo, nafta, graevinski materijali, itarice,
roba iroke potronje i dr.), u odnosu na privrednu granu kojoj pripadaju (trgovaki, industrijski i
dr.), saobraajnu granu ili vrstu tovarnih jedinica. U logistikom lancu, informacioni tokovi mogu
biti nosioci sljedeih podataka: svojstava robe(naroito je bitno kod opasnih materija), propisa o
isporuci (ugovaranje termina), zahteva koji su vezani za nosioce transporta, zakonskih propisa,
vremena isporuke i dr.
Logistika distribucije i plasmana proizvoda ima zadatak da organizuje takav sistem distribucije
koji e maksimalno uskladiti ponudu i potranju proizvoda i usluga izmeu proizvodnje, trgovine i
krajnjeg korisnika. Prodaja, plasman i distribucija proizvoda realizuje se odreenim kanalima i
lancima distribucije.3
Budui da su, u pravilu,logistiki procesi uvijek povezani sa upravljanjem robnim tokovima i
odgovarajuim tokovima informacija u svim logistikim (pod)sustavima, mogu se u logistikim
lancima, logistikim opskrbnim lancima i logistikim mreama 4
upravljanja robnim tokovima

pojaviti razliiti modeli

i pripadajuim tokovima informacija u logistikim sustavima

primjerice:
1) izravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu,

3 http://hr.wikipedia.org/wiki/Logisti%C4%8Dki_sustavi
4 Ratko Zelenika, Temelji logistike pedicije , knjiga prva
6

2) neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie taaka primitka,

3) neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie taaka isporuke,
4) neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie taaka isporuke
i vie taaka primitka,
5) izravno-neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie taaka
primitka i s jednom izravnom vezom take isporuke i take primitka
6) izravno-neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie taaka
isporuke i vie taaka primitka te dvije izravne veze taaka isporuke i taaka
primitka.
2.1.1.Izravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu

Za izravno upravljanje robnim tokovima, koje je u ogistikim sustavima podrano informacijskim

tokovima, znakovito je sljedee: da su take isporuke ( a to mogu biti poiljatelj, proizvoai,
prodavatelji, skladita...) i take primitka ( a to mogu biti potroai, korisnici, kupci, skladia...)
izravno povezani bez posrednika, da se robni tokovi obavljaju konvencionalnim transportom, da se
prostorne i vremenske dimenzije premjetaju izravnim tokovima roba, da u takvim robnim
tokovima nema uskih grla, da se u njima moe upravljati brzinom, sigurnou, trokovima, da se u
takvim robnim tokovima mogu primjenjivati i savremene transportne tehnologije, da se usjeno i
uinkovito upravlja robnim tokovima izmeu povezanih karika u logistikim lancima, logistikim
distribucijskim lancima te izmeu povezanih vorova u logistikim mreama...

TAKA ISPORUKE

TAKA PRIMITKA

ROBNI TOKOVI
TOKOVI INFORMACIJA

Slika 1: Izravno upravljanje robnim tokovima u logistiko sustavu5

2.1.2.Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie

taaka primitka

I upravljanje robnim tokovima u logistikom sustavu s vie taaka primitka podravaju upravljanje
informacijskim tokovima. Bitna odrednica ovakvog neizravnog upravljanja robnim tokovima jeste
u tome to se robni tokovi prevode poruke do taaka primitka prekidaju u najmanje jednoj taki
razdiobe.6

5 Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka, 2005, str. 218
6 Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka, 2005, str. 219
8

TAKA ISPORUKE

TAKA RAZDIOBE

ROBNI TOKOVI
TOKOVI INFORMACIJA

TAKA PRIMITKA

Slika 2: Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sistemu sa vie taaka primitka
U taki ili takama razdiobe (npr. skladitu, terminalu, robnodistribucijskom centru...) najee se
na robi poduzimaju odreene radnje: prepakiranje robe, formiranje vie manjih ili veih
manipulacijskotransportnih jedinica, oplemenjivanje robe, mijeanje robe, pretakanje tekueg
tereta iz veih posuda u manje posude. Iz take razdiobe obino se roba distribuira u vie taaka
primitka.7
Pored toga, za neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikim sustavima s vie taaka
primitka znakovito je i ovo: da se vremenske i prostorne dimenzije premouju sa jednim ili vie
prekida robnih tokova, da se u prekinutim robnim tokovima mogu javiti i uska grla koja mogu
implicirati poveane interne i ekstrerne logistke trokove kao i poveane robne i finansijske
rizike, da se sa takvim robnim tokovima mogu uspjeno kmbinirati knovencionalni, kombinirani i
multimodani transport te savremene transprtne tehnologije, da se pri upravljanju takvim robnim
7 Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka, 2005, str. 220
9

tokovima mogu povezati mnogobrojne karike logistikih lanaca i logistikodistribucijskih lanaa te

mnogobrojni vorovi u logistikim mreama, da se u takvim robnim tokovima u pravilu, zamreni
procesi u distribucijskim kanalima, fizikoj i logistikoj distribuciji, jer se u svakom takvom
preocesu mogu javiti drugi, novi igrai, nove relacije, nova pravila. Takvi sloeniji logistiki
procesi zahtjevaju od logistikih menadera i specijalistikih logistikih strunjaka vii kvantum
interdisciplinarnih i multidisciplinarnih znanja, sposobnosti, vjetina, invencije i kreacije...

2.1.3.Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome sustavu s vie

taaka isporuke

Logistiki model neizravnog upravljanja robnim tokovima u logistikome sustavu s vie taaka
isporuke u odreenom je smislu za 180 stepeni obrnuti model neizravnog upravljanja robnim
tokovima s vie taaka primitka. Najbitnija znaajka neizravnog upravljanja robnim tokovima s
vie taaka isporuke jeste u tome da se iz vie taaka isporuke manji robni tokovi slijevaju u jednu
ili vie taaka prekida tokova, taaka razdiobe, taaka koncentracije robe, u kojoj se ( ili u kojima
se ) poduzimaju odreene logistike aktivnosti, a nakon toga se, u pravilu, okrupljeni proizvodi u
jedinstvenim, veim robnim tokovima usmjeravaju prema jednoj taki primitka.8
Neizravno upravljanje robnim tokovima s vie taaka isporuke, posebno se prakticira pri otkupu
poljoprivrednih proizvoda, pri opskrbljivanju regionalnih trita velikim koliinama robe iroke
potronje, pri opskrbljivanju tvornica repromaterijalom od mnogobrojnih malih proizvoaa i/ili
isporuitelja po pravilu outsourcinga (npr. U automobilskoj industriji...) itd.
Za ovakav model upravljanja robnim tokovima koji su razumljivo podrani i pripadajuim
informacijama, znaajno je, uz navedeno, i sljedee: da se mogu pojaviti uska grla koja mogu
proizvoditi poveane rizike, poveane logistike trokove i druge tetne posljedice, da se mogu
uspjeno kombinirati konvencionalni, kombinirani i multimodalni transporti te suvremene
transportne tehnologije, da se mogu povezivati mnogobrojne karike logistikih lanaca, logistikih
opskrbnih lanaca, kao i mnogobrojni vorovi u logistikim mreama (...), da su u takvim robnim
tokovima, u pravilu, zamreni procesi u distribucijskim kanalima, fizikoj i logistikoj distribuciji,
jer se u svakom takvom procesu, u pravilu, javljaju novi igrai, nova pravila, nove relacije (...). Da
bi optimizirali upravljanje robnim tokovima s vie taaka isporuke, logistiki menaderi i
specijalistiki logistiki strunjaci moraju posjedovati primjeren kvantum interdisciplinarnih i
multidisciplinarnih znanja, sposobnosti, vjetina, ali i biti kreativni i inovativni (...). 9

8 Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka, 2005, str. 220
9 Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka, 2005, str. 221
10

TAKA ISPO
11

Slika 3: Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikom sistemu sa vie taaka isporuke

2.1.4.Neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome sustavu s vie

taaka isporuke i vie taaka primitka

Za model upravljanja robnim tokovima u logistikome sustavu s vie taaka isporuke i vie taaka
primitka znakovito je da se iz vie taaka isporuke manji robni tokovi roba slijevaju u jednu taku
prekida tokova, taku razdiobe, taku koncentracije, u kojoj se poduzimaju odreene logistike
aktivnosti, a nakon toga se proizvodi u nepromijenjenom ili promijenjenom stanju, takoer, u
manjim robnim tokovima usmjeravaju prema vie taaka primitka. Neizravno upravljanje robnim
tokovima u logistikim sustavima s vie taaka isporuke i vie taaka primitka prakticira se,
primjerice, u nabavi mnogobrojnih razliitih proizvoda i njihovom smijetanju u
robnodistribucijske centre iz kojih se zatim opskrbljuju kupci, potroai i korisnici putem
mnogobrojnih
manjih
i/ili
veih
prodajnih
mjesta
(tj.
taaka
primitka).
Ostale znaajke ovoga modela upravljanja robnim tokovima identine su ili sline obiljejima
prethodno obrazloenih modela upravljanja robnim tokovima u razliitim logistikim sustavima,
samo je razlika u stupnju sloenosti i zahtjevnosti logistikih procesa u distribucijskim kanalima...

12

13

Slika 4: Neizravno upravljanje sa vie taaka isporuke i vie taaka primitka

2.1.5.Izravno neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome
sustavu s vie taaka primitka i s jednom izravnom vezom take isporuke i
take primitka

Logistiki model izravno neizravnog upravljanja robnim tokovima u logistikome sustavu s vie
taaka primitka i s jednom izravnom vezom take isporuke i take primitka je, zapravo,
kombinirani model izravnoga i neizravnoga upravljanja robnim tokovima, koji su podrani
potrebnim informacijma, prema kojima se jedan dio robnih tokova iz take isporuke slijeva u taku
prekida, taku razdiobe, taku koncentracije, u kojoj se poduzimaju odreene logistike aktivnosti,
a nakon toga se proizvodi u manjim robnim tokovima distribuiraju u vie taaka primitka, a drugi
dio robnih tokova se izravno iz take isporuke usmjerava prema taki primitka.
Za ovaj kombinirani model upravljanja ronim tokovima vrijede sve znaajke koje su elaborirane
kod drugih izravnih i neizravnih modela upravljanja robnim tokovima (...).10

10 Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka, 2005, str.
223
14

15

Slika 5: Izravno-neizravno upravljanje robnim tokovima sa vie taaka primitka i sa jednom

izravnom vezom take isporuke i take primitka

2.1.6.Izravno neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome

sustavu s vie taaka isporuke i vie taaka primitka te dvije izravne veze
taaka isporuke i taaka primitka

I logistiki model izravno neizravno upravljanje robnim tokovima u logistikome sustavu s vie
taaka isporuke i vie taaka primitka te dvije izravne veze taaka isporuke i taaka primitka je
kombinirani model izravnoga i neizravnoga upravljanja robnim tokovima, prema kojemu se jedan
dio robnih tokova distribuira izravno iz taaka isporuke u take primitka, dok se drugi dio robnih
tokova distribuira neizravno iz vie taaka isporuke, preko take prekida, take razdiobe, take
koncentracije, u vie taaka primitka.
I za ovaj kombinirani logistiki model upravljanja robnim tokovima vrijede sve znaajke koje su
elaborirane kod drugih izravnih i neizravnih modela upravljanja robnim tokovima (...).11

11 Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka, 2005, str.
224
16

17

Slika 6: Izravno-neizravno upravljanje robnim tokovima sa vie taaka isporuke i vie taaka
primitka te dvije izravne veze taaka isporuke i taaka primitka
Osim proizvoaa i potroaa logistiki lanac ine transport, skladita, dobavljai, veleprodavatelji
i maloprodavatelji. Uz pretpostavku da niti jedan sudionik logistikog lanca nema kontrolu nad
ostalim sudionicima, upravljanje logistikim lancima u najveoj mjeri se svodi na koordiniranje i
uspostavljanje suradnje izmeu pojedinih sudionika. Kada se tome jo dodaju i tokovi robe kroz
logistiki lanac onda ta koordinacija i suradnja dobivaju jo vei znaaj, jer je bitno da roba, od
svog izvorita, dospije sigurno, bezbijedno i orginalno do krajnjeg odredita.12

Specifinost upravljanja procesima prijevoza omoguuju da se formuliu osnovni zahtjevi za

modeliranje sustava upravljanja prijevozom robe u transportu:

upravljanjem transportnim psluivanjem treba da je usmjereno na postizanje dinamike

ravnotee sa okruenjem, tj. u model sustava upravljanja prijevozom
obavezno treba uzeti u obzir adaptacioni karakter ponaanja pojedinih karika sustava
dostave robe
model sustava upravljanja prijevozom treba da ima sposobnost raspoznavanja i
predvianjem situacija upravljanja, koje se karakteriu kako stanjem samog sustava
upravljanja, tako i uslovima sojanja sredine (okruenja),
model sustava upravljanje prijevozom i naroito model mehanizma upravljanja prijevozom
treba da bude dopunjen spojnim regulatorom, pomou koje se poveava ukupna
raznovrsnost upravljajueg sustava,
model mehanizama upravljanja prijevozom treba da je kompleksan. U osnovi ove
konbinacije treba da bude naredne i stabilizirajue konture upravljanja koja kordinira
centralni upravljaki organ,
u modulu treba da je odreena organizaciona struktura sustava upravljanja prijevozom,
takoer i hijerarhija ciljeva i kriterijuma upravljanja prijevozom,
model upravljanja gornjeg nivoa treba da operie agregiranim pokazateljima i odnosi se na
velike periode funkcionisanja objekata,
u realnom sustavu upravljanja prijevozom, model mehanizama upravljanja treba da
odrava da pri donoenju upravljakih dejstava postoji protivrijenost ciljeva svakog
uesnika prijevoza i naina njihovog usaglaavanja na svakom nivou opisa sustava
upravljanja prijevozom.

Model sustava upravljanja treba da predstavlja neki sustav koji se sastoji u principu iz dva
uzajamno povezana bloka modela mehanizama upravljanja i modela ponaanja objekta. Oni su

12 Risto Perii, Savremene tehnologije transporta I, Saobraajni fakultet, Beograd,

1994, str. 270
18

povezani jedni s drugima i obavezni da se poinjavaju centralnom bloku. Na svakoj od faza

upravljanja prijevozom robe mogu se utvrditi dva tipa uzajamno vezanih procesa odluivanja:

standardini postupci izrade rijeenja,

sopstveni procesi odluivanja.

U prvom sluaju procesi su ureenim odreenim redosljedom dobijanja rezultata i realiziraju

se po ranije poznatim raunskim algoritmima. Procesi drugog tipa upravljeni su postojanjem
neodreenosti u sustavu upravljanja.
Dostavu odreene robe, situacija za odluivanje odreuju slijedee osnovne karakteristike i
relacije:

meusobni odnosi zahtjevani obima ukrupnjenu nomenklaturu robe,

sumarni obim robe predvien za prijevoz u planirani 24 h,
meusobni odnosi obima robe po vrstama prijevoza (dnevni,tj.bez ogranienja po vremenu
dostave ),
ukupno stanje tehniki ispravnog voznog parka,specijaliziranog za odgovarajuu robu,
raspodjela zahtjevanog obima robe po ukrupnjenoj nomenklaturi i satima dnevno,
raspodjela vremena rada odgovarajueg voznog parka po satima dnevno,
stanje realizacije mjesenog plana prijevoza pojedinim poiljkama robe koji opsluuje
odreena transportna organizacija i sl.

Fizika distribucija je ui termin od marketing logistike. Ona se odnosi na deo logistikog sistema
koji je povezan sa kretanjem i skladitenjem finalnih proizvoda od proizvoaa (prodavca) do
potroaa (kupca). Marketing logistika zahteva sisteme integrisane logistike i obuhvata upravljanje
materijalima, sisteme toka materijala i fiziku distribuciju podstaknutu informacionom
tehnologijom.13
U meunarodnoj logistikoj industriji, odnosno u procesima vienacionalne proizvodnje
logistikih proizvoda, u kojima se vie puta pojavljuje vie logistikih centara s pripadajuim
dobavljaima, posrednicima, kupcima, potroaima dizajniraju se multimodalne logistike mree.
Za multimodalne logistike mree znakovito je da je izravno i meusobno povezano vie
logistikih centara vertikalno i vie logistikih centara horizontalno s pripadajuim logistikim
subjektima, ta da u njima sudjeluje vie razliitih prijevoznih sredstava iz vie razliitih grana
transporta Niti multimodalnih logistikih mrea predstavljaju cestovne prometnice, eljeznike
pruge, zrakoplovni koridori, brodske linije, rijeke, vodeni kanali, naftovodi,

13 Risto Perii, Savremene tehnologije transporta I, Saobraajni fakultet, Beograd,

1994, str. 273
19

plinovodi, vodovodi, iare (...). Najvanija multimodalna logistika mrena oka uzlovi (tj.
vorovi) su logistiki centri, a oni mogu biti: mikrologistiki centri,3 makrologistiki centri u uem
smislu,4 makrologistiki centri u irem smislu5 i megalogistiki centri6 (...). Takvi centri mogu
opskrbljivati logistike subjekte na manjim ili veim logistikim gravitacijskim podrujima. Manji
uzlovi (tj. vorovi) u logistikim mreama predstavljaju dobavljae, skladita, robnotrgovinske
centre (RTC), robnodistribucijske centre (RDC), kupce, potroae, prijevoznike (...).
U multimodalnim logistikim mreama aktivno djeluju brojni proizvoai, brojni preraivai,
brojni dobavljai, brojni izvoznici, brojni pediteri, brojni prijevoznici, brojni inspektorati
(veterinarski, fitosanitarni, sanitarni), carinske slube, brojne morske luke, brojna rijena
pristanita, brojni cestovno-eljezniki terminali, brojni.14 eljezniki kolodvori, brojni aerodromi
(...), koji na razliite naine sudjeluju u kreiranju i oblikovanju takvih mrea. U takvim mreama
moe biti i vie milijuna ili milijardi otpremnih i odredinih mjesta, koja razliiti prijevoznici
(najee cestovni, eljezniki, pomorski, rijeni, zrani), razliitim tehnologijama transporta
(kontejnerizacija, RORO, LO-LO, RO-LO, Huckepack i Bimodalna tehnologija) u globalnim,
makro i mikrogospodarskim i logistikim sustavima uspjeno povezuju u djelotvorne transportne,
logistike I logistikodistribucijske lance. Takve lance kreiraju i dizajniraju klasini i logistiki
mega i nia operatori, kojih u multimodalnim logistikim mreama moe sudjelovati na tisue (...).

2.2.Robni i informacioni tokovi logistikog lanca

Budui da efikasnost cjelokupnog logistikog sustava u velikoj mjeri zavisi od kvaliteta protoka
informacija izmeu svih uesnika u logistikom lancu to moe sveobuhvatno posmatranje i
istraivanje robnih i informacionih tokova obezbijediti realizaciju optimalnih rezultata distribucije.
Stoga je neophodno da se utvrde i analiziraju faktori koji utiu na razvoj informacionih tokova i da
se sagledaju mogunosti za poboljanje protoka informacija u lancu distribucije.
Ako se logistika posmatra kao jedna svrsishodna djelatnost organizacionog ureenja, planiranja,
upravljanja i kontrole dolazeeg fizikog protoka materijala, fizikog protoka materijala koji se
stvara u samom preduzeu i izlazeeg fizikog protoka materijala kao i protoka odgovarajuih
informacija onda se podruje logistike moe ralaniti na tri funkcionalna podsistema i to
podsistem logistke nabavke, podsistem logistike proizvodnje i podsistem logistike prodaje.
Logistika u podsistemu prodaje pored funkcija za realizaciju porudbina obuhvata i sve djelatnosti
skladitenja, pretovara i transporta, koje su neophodne za snabdijevanje trita finalnim
proizvodima i trgovakom robom ukljuujui i informacije koje upravljaju ovim procesima.
Analiza robnih tokova i njihovih veza sa informacionim tokovima kao to je istaknuto, pokazuje da
se robni tokovi kreu u odreenom pravcu (izvor - ponor, odnosno mjesto otpreme - mjesto
opredjeljenja). Nasuprot tome, informacije koje se podudaraju sa ovim robnim tokovima, tj.
Informacije koje ovim robnim tokovima upravljaju i koje ove robne tokove kontroliu, esto
14 Risto Perii, Savremene tehnologije transporta I, Saobraajni fakultet, Beograd,
1994, str. 274
20

pokazuju povratne sprege i one se ne moraju podudarati sa partnerima u odnosima razmjene

dobara u mjestima izvora i ponora.15
Ako se fiziki lanac posmatra kao posljedica realizacije niza logistikih osnovnih funkcija
( transport , pretovar, skladitenje) onda se moe utvrditi da se sa ovim fizikim logistikim
lancem podudara informacioni lanac koji odraava pojedinosti fizikog dogaanja tj. Fizikih
aktivnosti. Pri tome tokovi informacija se kreu na isti nain kao i robni tokovi. Robni i
informacioni tokovi lanca jednog preduzea prikazani su na slici 7. Funkcija informativnih tokova
je da realizuju upravljanje i kontrolu nad robnim tokovima. Po pravilu kretanje robnih tokova se
obavlja jednoznano, dok kretanje informacionih tokova karakteriu mnogobrojne petlje.

16

15 Risto Perii, Savremene tehnologije transporta I, Saobraajni fakultet, Beograd,

1994, str. 265
16 http://www.scribd.com/doc/6815509/1-LOGISTICKI-SISTEMI
21

Slika 7.

Informacioni tokovi mogu prolaziti i preko dopunskih podruja koje robni tokovi uopte ne
dodiruju. U odnosu na funkciju upravljanja informacionim tokovima, postavlja se neposredan
zahtjev prema kome informacioni tokovi treba da se kreu ispred robnih tokova i na taj nain
omogue blagovremeno i neometano odvijanje fizikih procesa i realizaciju fizikog logistikog
lanca sa optimalnim trokovima. Informacioni tokovi mogu da se kreu i paralelno sa robnim
tokom, pri emu tada oni postaju nosioci podataka o samoj robi, poiljaocu, primaocu ili vlasniku
robe.

2.3.Funkcijski podsistemi logistikog sistema

U sistemima logistike industrije najvaniji funkcijski podsistemi logistikog sistema su:
Sistem trgovinke logistike obuhvaa odreene marketinke aktivnosti i sve aktivnosti u vezi sa
prodajom i kupovinom odreenih proizvoda, tj. nabavnu i prodajnu logistiku, kao i povratnu
logistiku koja se odnosi na vraanje oteenih i pogreno isporuenih proizvoda i sl., te rezervne
dijelove, ali i na otpadne materijale. Sistem trgovinke logistike je sredinji podsistem logistikog
sistema.
Sistem pripreme predmeta za distribuciju koji obuhvaa pakiranje, vaganje, brojenje, mjerenje,
paletiziranje, punjenje kontejnera.
Sistem upravljanja zalihama je zasigurno jedan od najvanijih podsistema logistikog sistema
jer on mora omoguiti optimalne koliine zaliha, proizvoda, poluproizvoda, repromaterijala,
sirovima, ali i primjerenu opskrbu svih kupaca, potroaa, korisnika.
Sistem transporta i prometa treba omoguiti brzo, sigurno i racionalno premjetanje predmeta
transportovanja, odnosno prometovanja s jednog na drugo mjesto, bez obzira o kakvim se
predmetima radi, na kojim relacijama i na kojim udaljenostima treba prevetsi odreeni predmet
Sistem logistike distribucije u partnerskim odnosima logistikih subjekata iz drugih sistema
logistikog sistema treba omoguiti racionalnu distribuciju svih vrsta logistikih predmeta od
proizvoaa, potroaa, korisnika bez obzira na logistike modele upravljanja robnim tokovima
Inpute u logistiki sistem omoguuju elementi proizvodnje logistikih proizvoda: logistika
infrastruktura, logistika suprastruktura, logistiki intelektualni kapital te drugi potencijalni resursi
22

(npr. energija, informacije). U procesu proizvodnje logistikih proizvoda nastaju potrebni i

opravdani interni i eksterni logistiki trokovi koji bitno utjeu na konkurentnost materijalnih
dobara na nacionalnom i meunarodnom tritu. Zbog toga treba teiti minimaliziranju logistikih
trokova.
Outputi logistikog sistema su zapravo logistiki proizvodi, odnosno logistike usluge ili logistiki
uinci, koje logistiki proizvoai prodaju korisnicima svojih proizvoda. Logistike usluge trebaju
omoguiti da se kvalitetni proizvodi, u optimalnim koliinama i u odgovarajuim asortimanima
dostave u pravo vrijeme na pravo mjesto uz minimlane logistike trokove te da se pri tome
maksimalno zadovolje zahtjevi kupaca, potroaa, korisnika.
Izmeu funkcijskih podsistema logistikog sistema: sistema trgovinske logistike, sitema pripreme
predmeta za distribuciju, sistema upravljanja tzalihama, sistema transporta i prometa i sistema
logistike distribucije postoje informacije i bez njih nije mogue funkcionalno, uspjeno,
uinkovito i djelotvorno funkioniranje bilo kojeg procesa u sistemu logistike industrije.
Informacije se razmjenjuju izmeu svih logistikih subjekata i to prije, za vrijeme i nakon
zavrenih procesa upravljanja robnim tokovima, od svih taaka isporuke do svih taaka prekida
robnih tokova, taaka razdiobe i taaka koncentracije robe, odnosno do svih taaka primitka. U
skladu s time, treba naglasiti da su procesi informacijskih tokova integrirani u procese logistike
proizvodnje
2.3.1.Trgovinska logistika

Tzv. trgovinska logistika odnosi se na logistiku unutar djelatnosti trgovine, a ona, svakako, prelazi
granice trgovinskoga poduzea. Stoga se smatra da trgovinska logistika obuhvaa integrirano
planiranje, odvijanje, oblikovanja i kontrolu ukupnih tokova robe i informacija, vezanim uz njih,
izmeu trgovinskoga poduzea i njegovih dobavljaa, unutar trgovinskoga poduzea i izmeu
trgovinskog poduzea i njegovih kupaca (Begriffe im zentralen Glossar, 2005.). Ako se promatraju
razliite faze robnih tokova od nabavnog trita do prodajnog trita i nazad, tada se kod
trgovinske logistike donose uglavnom odluke vezane uz logistiku nabave, logistiku distribucije i
logistiku zbrinjavanja. Trgovinska se logistika moe s ovih pozicija promatrati kao izraz
marketinke logistike. U podruju trgovinske logistike potreban je informacijski i komunikacijski
sustav koji se obrauje kao sustav gospodarenja zalihama; on se bavi informacijskim tokovima
koji idu uz tokove roba.
23

Inae, poznato je da trokovi za logistike sredinje funkcije u trgovini iznose izmeu 20 i 25%
ukupnih trokova trgovinskoga poduzea i najmanje dvostruko su znaajniji nego li u proizvodnoj
industriji (npr. njihov udio u njemakoj automobilskoj industriji u ukupnim trokovima ve je pao
na ispod 10%) (Fischer, 2003; usp. Baumgrten, 2003).
Prema istraivanjima austrijskog Udruenja trgovine (Handelsverband) u 2004. godini (anketirano
250 trgovinskih poduzea) najznaajniji uzronici logistikih trokova bili su sljedei tokovi
(vrijednosna skala od 1 - pridavanja najmanjeg znaenja, pa do 10 pridavanja najveega
znaenja) (Fischer, 2004):

transport/distribucija robe i drugih dobara 9,1

kupovina robe/logistika nabave 6,7

dranje skladita 6,3

komisioniranje 5,5

oznaavanje cijena/kodiranje artikala/skeniranje 4,0

osiguranje artikala/sustavi osiguranja robe 3,9

pakovanje/zbrinjavanje ambalae 3,6.

Veliki maloprodajni lanci poeli su razvijati vlastite logistike sustave, ali povezano sa svojim
dobavljaima. Na temelju svoje trine snage, ali i ekonomike obujma, oni uspijevaju sniavati
trokove i konkurirati niskim cijenama uz odgovarajuu kvalitetu.
Meutim, najnovija istraivanja pokazuju da e se prekinuti trend snienja logistikih trokova u
europskim opskrbnim lancima koji je zabiljeen u posljednjih dvadesetak godina. Ta nova trend
studija za Supply Chain Management (upravljanje opskrbnim lancem) koja je 2004. predstavljena
na Njemakom logistikom kongresu, zasniva se na anketi 100 poduzea iz Europe iz struka:
potrona dobra, mediji, procesna industrija, strojogradnja i elektronika, automobili, trgovina,
telekomunikacije, farmaceutika (Knftig steigende Logistikkosten, 2004).
Prema ovoj studiji logistiki su trokovi u 2003. godini u Europi iznosili 7,8% od prometa, a do
2008. godine rauna se s povienjem na 8,5%. Meutim, europsko logistiko trite doivljava
svoj boom i omoguuje razvoj logistikih usluga i njihov godinji porast od deset posto.

24

Bez obzira na potekoe zbog povienja logistikih trokova u trgovini do kojeg dolazi i zbog
poveanih taksi u prometu teretnih automobila, preostali optimizam u austrijskoj trgovini usmjerit
e se na iskoritenje vlastitoga gospodarenja zalihama i distribucije kao i na dosljedno iskoritenje
potencijala u opskrbnim lancima. Pri tome mnogo interesa postoji za nove tehnologije beinog
prenoenja podataka i tehnologije RFID (radiofrekvencijske identifikacije artikala), te ponovno
osmiljene outsourcing strategije (Fischer, 2004)17
2.3.2.Upravljanje zalihama na razini logistike mree

Do sada razmatrani modeli bavili su se problemom optimiranja zaliha, odnosno smanjenja

trokova samo jednog sudionika u logistikom lancu. Najvaniji cilj je smanjenje trokova cijelog
sustava. Zbog toga je potrebno ispitati odnose izmeu razliitih sudionika i njihov utjecaj na
formiranje efikasne politike zaliha svakog sudionika.Da bi se objasnio ovaj problem, razmatra se
distribucijski sustav u kojem jedno skladite opsluuje niz korisnika.
Pretpostavlja se slijedee:

Postoji jedinstvena politika zaliha, kojoj je cilj optimiranje trokova unutar cijelog sustava.

Onaj tko donosi odluku, ima uvid u podatke o zalihama kod svakog naruitelja i u skladitu.

Pod ovim uvjetima model upravljanja zalihama u lancu promatranog uesnika daje efikasan
nain optimiranja sustava. Ovaj model primjenjiv je za upravljanje znatno kompleksnijim
logistikim sustavima.
Po tom konceptu, zalihe u lancu promatranog uesnika (u ovom sluaju to je skladite) jednake su
njegovim stvarnim, fizikim zalihama i svim zalihama put dolje u lancu (do najnie razine,
odnosno one koja predaje robu konanom kupcu). Npr. za promatrano skladite, te su zalihe
jednake zalihama u tom skladitu, plus roba u transportu prema maloprodajnim uesnicima, plus
roba na njihovim skladitima. Odgovarajua pozicija zaliha u lancu skladita ubraja i koliinu robe
u narudbama prema dobavljau koja jo treba stii (slika 8.).18

17 http://www.suvremena.hr/713.aspx
18 bib.irb.hr/datoteka/117718.Zalihe.doc
25

Slika 8.
2.3.3.Sistem transporta i prometa

O vanosti transportne logistike najbolje govori injenica da ona ini neizostavni element svakog
logistikog proizvoda i svakog materijalnog proizvoda. Transportne usluge imaju strategijsku
ulogu i primarno znaenje u primjeni logistike, kojoj je cilj optimizirati kretanje tereta, odnosno
poveanje efikasnosti transportnih tokova smanjenjem trokova i postizanjem veeg zadovoljstva
korisnika transportnih usluga. Logistike transportne usluge uestvuju u proizvodnji proizvoda
svih gospodarskih sektora. Logistiki proizvodi transportne logistike omoguuju prijevoz, prijenos,
premjetanje, transportovanje predmeta svih djelatnosti gospodarskih sektora. Danas je vanost
njihova doprinosa odvijanju suvremenih poslovnih aktivnosti potencirana velikim razmjerima,
odnosno velikim udaljenostima proizvodnje i mjesta potronje. Transportne usluge imaju posebnu
vanost jer one omoguuju funkcionisanje sistema, odnosno proizvodnju proizvoda. Na osnovu
navedenih spoznaja proizilazi da sistem transportne logistike ini sistem meusobno povezanih i
meuutjecajnih podsistema i specifinih logistikih znanja i logistikih aktivnosti koji pomou
odreenih elemenata proizvodnje u transportnoj i logistikoj industriji omoguuju proizvodnju
26

transportnologistikih usluga. Proizvodnja transportnologistikih proizvoda ostvaruje se u svim

podsistemima transportno logistikog sistema.
Prometna logistika i prometnologistiki sistemi iri su pojmovi od transportne logistike i
transportnologistikih sistema. Opa prometna logistika sastoji se od specijalistikih prometnih
logistika primjerice konvencionalnog prometa, kombiniranog prometa, multimodalnog prometa.

3.ZAKLJUAK
Aktivnosti prometne logistike obuhvataju pakovanje, signiranje (obiljeavanje), formiranje paleta,
iskrcaje, ukrcaje, prekrcaje, tramakanje, skladitenje, punjenje i pranjenje kontejnera i prijevoznih
sredstava, transport ( prijevoz, prijenos, premjetanje), otpremu, dopremu i provoz, fiziku i
logistiku distribuciju predmeta prometovanja te komunikacije.Prometnologistiki sistem moe se
odrediti kao sistem meusobno povezanih i meuutjecajnih podsistema specifinih logistikih
znanja i logistikih aktivnosti koji pomou odreenih elemenata proizvodnje u prometnoj i
logistikoj industriji omoguuju proizvodnju prometnologistikih usluga.

27

4.LITERATURA
INTERNET STRANICE :
[1] http://www.scribd.com/doc/6815509/1-LOGISTICKI-SISTEMI
[2] http://hr.wikipedia.org/wiki/Logisti%C4%8Dki_sustavi

KNJIGE:
[1]

Ratko Zelenika, Logistiki sustavi, Ekonomski fakultet u Rijeci, Rijeka

28