Osnovni ekonomski pojmovi

Osnovni pojmovi

SADRAJ
Nacionalna ekonomija
Makroekonomija
Mikroekonomija
Ekonomska politika
Ekonomika preduzea
Proizvodnja
Principi proizvodnje

Nacionalna ekonomija
je skup svih privrednih kategorija i akivnosti

unutar jedne drave (nacionalna ekonomija,

odnosno politika ekonomija)

Makroekonomija
Obuhvata ekonomsku teoriju koje se bave

ukupnou ekonomskih procesa jedne drave ili

grane privrede na temelju globalnih pokazatelja.
Bavi se pruavanjem optih ekonomskih pojama,
ukljuujui inflasiju, nezaposlenost i ekonomski rast.
U okviru makroekonomije su teorije konjukture,
razvoja, zaposlenosti, novca i drutvenog
raunovodstva kod kojeg se na temelju
knjigovodstvenih konvencija prate:
proizvodnja,
trokovi i
dohodak itave zemlje.
5

Mikroekonomija
Obuhvata ekonomske teorije koje se bave

ekonomskim procesima pojedinih privrednih

subjekata i definiu njihova ekonomska naela i
ponaanja.
Bavi se prouavanjem naina na koji
domainstva i preduzea donose odluke i kako
meusobno deluju na tritima.
U makroekonomiju spadaju teorije:
proizvodnje,
potronje,
cena i
trita.
6

Pomeranje granice proizvodnih

mogunosti

Ekonomski napredak u industriji

raunara uzrokuje pomeranje
granice upolje, poveavajui
broj raunara i automobila koje
ekonomija moe proizvesti

Koliina proizvedenih
kompjutera

A
B
D

Koliina proizvedenih
automobila

Ekonomska politika
Ekonomska politika je politika koja koristei

saznanja ekonomskih teorija omoguava

mere vlade za oblikovanje celokupnog
privrednog ivota jedne drave.
Posebno mjesto u ekonomskoj politici jedne
drave zauzima fiskalna (budetska)
politika politika prorauna, i monetarna
odnosno novana politika.

Ekonomika preduzea
Omoguava razumevanje poslovanja

preduzea i obuhvata:
tehnike ekonomike preduzea,
optu ekonomiku preduzea i
posebnu ekonomiku poduzea.

Inenjerska ekonomija
Inenjerska ekonomija je ekonomska

disciplina koja izuava principe i tehnike za

donoenje dugoronih investicijskih odluka.
Ona je temelj pri ocjeni investicionih
projekata, odnosno studija izvodljivosti.
Pored ovih principa i tehnika obuhvata i sve
ostale aspekte ekonomike poduzea jer
nastanak i razvoj poduzea temelji se
velikim delom na investicionim
poduhvatima.
10

Proizvodnja
Predstavlja proces transformacije dobara

kod kojeg se kombinovanjem razliitih

INPUT-a (faktora proizvodnje) postie cilj, tj.
stvara odreeni OUTPUT-a (proizvod ili
usluga).

INPUT
FAKTORI PROIZVODNJE
11

PROIZVODNJA

OUTPUT
PROIZVODI

Faktori proizvodnje na nivou

nacionalne ekonomije:
zemlja (resursi prirodna bogatstva),
rad,
kapital,
znanje (nove tehnologije).

12

Uobiajeni faktori proizvodnje

na nivou ekonomike
rad,
poduzea:
sredstva rada,
sirovine i energija,
rukovoenje,
planiranje,
organizacija.

13

Principi proizvodnje
Nacionalna ekonomija ukupni proizvod

jedne zemlje to vei kako bi drutvo bilo

bolje snabdeveno dobrima, pa su jasna
nastojanja da doprinos svakog poduzea u
ukupnom proizvodu bude to vei.
Ekonomika poduzea zbog limitiranosti
dobara sledi se princip dugorone
maksimizacije dobiti, nezavisno o ciljevima
nacionalne ekonomije.

14

Ostvarenje principa
proizvodnje u kontekstu
kod zadatog INPUT-a postii najvei
ekonomike
poduzea:
OUTPUT,
kod zadatog OUTPUT-a upotrebiti najmanji

INPUT,
za zadane kriterijume optimizacije odrediti
odgovarajui INPUT i OUTPUT.

15

Princip maksimiranja dobiti

slui razliitim preduzetnikim
ciljevima:

pokrivanje potreba poduzetnikove potronje -

podizanje drutvenog ugleda

postizanje ekonomske snage i udela na tritu
preduzea, reinvestiranje dobiti
omoguavanje participacije u dobiti
stejkholdera poduzea i dr.

16

Racionalizacija proizvodnje
Pod pojmom racionalizacija proizvodnje, u

najirem smislu, se podrazumijevaju sve mere

koje imaju za cilj intenzivirati primenu principa
maksimizacije dobiti u najirem znaenju.
Racionalizacija nije vezana samo na tehniku
proizvodnje nego ima primjenu u svim drugim
ljudskim djelatnostima.
U praksi samo oko 30 % mjera racionalizacije
zavise o potrebi za dodatnim kapitalom, to
znai da i kod nedostatka dodatnog kapitala
postoji veliki prostor za primenu mjera
racionalizacije.
17

Osnovni oblici racionalizacije

su:
POJEDNOSTAVLJENJE (simplifikacija)

-Pojednostavljenje radnog postupka i

sredstava rada te uvoenje tzv. optih
pravila".
STANDARDIZACIJA - Odravanje istog
kvaliteta, oblika, dimenzija i sastava
proizvoda, kao i omoguavanje zamene istih
elemenata u proizvodima raznovrsnih
proizvoaa.
TIPIZACIJA - Grupisanje proizvoda u tipove
proizvoda ime se smanjuju trokovi i vreme
pripreme proizvodnje.
SPECIJALIZACIJA - Predstavlja unificiranje rada.
18

Pokazatelji proizvodnje
Pokazatelj proizvodnje, koji ukazuje na primenu

principa maksimizacije dobiti je RENTABILNOST,

koja je u uskoj vezi sa sledea dva pokazatelja
proizvodnje, a to su: EKONOMINOST i
PROIZVODNOST.

Pored navedenog principa maksimizacije dobiti

postoji princip finansijskog uravnoteenja

proizvodnje, koji ukazuje na to da se u svako
doba mora biti u stanju udovoljiti svim
obvezama plaanja.
Pokazatelj koji iskazuje princip finansijske
uravnoteenosti je LIKVIDNOST.
19

Produktivnost
Produktivnost ili proizvodnost je koliinski

odnos izmeu OUTPUTA i INPUTA odnosno

izmeu koliine proizvodnje nekom razdoblju
i koliine jednog reprezentnog faktora
proizvodnje.
Obino se kao reprezentni faktor proizvodnje
uzima rad tj. prosjeni broj radnika ili ukupan
broj radnih sati u nekom periodu.
Pri emu se podrazumeva da su svi ostali
faktori proizvodnje u konstantnoj relaciji s
tim reprezentnim faktorom proizvodnje.
20

Proizvodnost =

Proizvodnja
Reprezentni faktor proizvodnje

107 000 automobila / godinje

Proizvodnost =
= 85 autom./ radniku
2 000 radnika

21

Ovako izraunata produktivnost je

produktivnost pogona, a ne kao
to se esto pogreno kae
produktivnost rada.

Ako se proizvodnja sastoji od vie proizvoda,

produktivnost se izraunava za svaki
proizvod odnosno sektor proizvodnje
posebno, a kod ukupne produktivnosti
pogona proizvodnja se sabira pomou
vrednosti proizvoda. Pri tome se kod
poreenja produktivnosti razliitih perioda
moraju proizvodnje u svim razdobljima
sabrati preko jedinstvenih cena.
Uporedivost produktivnosti meu razliitim
pogonima mogua je jedino ako se nalaze u
istoj grupaciji s obzirom na tehnologiju,
odnosno intenzitet rada i kapitala.
22

Ekonominost
Ekonominost je vrijednosni odnos izmeu

OUTPUTA i INPUTA,
odnosno izmeu prihoda i trokova jednog
razdoblja ili jedinice proizvoda.
Da bi postojala dobit, ekonominost mora

biti > 1.

23

Pr
Cijena
Prihod
ihod
Cijena
Ekonomino
st

Ekonominost Troak Troak jedinice proizvoda

Troak Troak jedinice proizvoda

170.000 kom.100.000 n. j. / kom. 17.000.00.000 n. j.

170.000 kom. 80.000 n. j. / kom. 13.600.000.000 n. j.

100.000 n. j. / kom.
1,25 125%
80.000 n. j. / kom.

Postoji izvjesna povezanost

produktivnosti i ekonominosti.
Oekivano je da e produktivnija proizvodnja
biti i ekonominija, ali to ne mora da znai
ako se npr. dogodi da se pri poveanju
24produktivnosti, zbog zasienosti trita,