DAVID STAFFORD CLARK

***

FREUD THC S NI G
(SCH THAM KHO)
***
Ngi dch: L VN LUYN v HUYN GIANG
NH XUT BN TH GII
H NI 1998
Dch t ting Php Ce que Freud a vraiment dit,
nh xut bn Stock, 1967.

LI NH XUT BN
Sigmund Freud v hc thuyt ca ng, vi c gi Vit Nam, quen m cha thuc. Bi vy, khi
nhn nh v nh gi ng, ngi ta thng ri vo thi cc oan: hoc ca ngi qu ng,
hoc ph nhn sch trn. Vy thc cht Freud v phn tm hc ca ng l th no? N c phi l
mt khoa hc hay ch l mt huyn tng? Vic s dng thuyt phn tm vo cc lnh vc khc
ca i sng x hi, nht l trong nghin cu v ph bnh vn hc ngh thut, nh th no? C
nn coi l mt phng php hay ch l mt gi thuyt lm vic?
tr li nhng bn khon trn ca bn c, chng ti cho dch v inh cun Freud thc s
ni g ca Stafford Clark, gio s Vin Tm bnh hc thuc trng i hc London. y l
mt cun sch tm tt theo vn ton b nhng cng trnh v nhng l thuyt ca Freud dnh
cho ngi c khng chuyn mn. Cun nhp mn v t tng ca Freud ny c vit rt sng
r v vi rt nhiu trch dn, tng c bn c nc ngoi rt hoan nghnh.
Tuy nhin, bn c d theo di hn, chng ti in Li ni u ca nh vn ha Nguyn Khc
Vin. Sinh thi, l mt thy thuc nhi khoa, Gim c Trung tm nghin cu tm l tr em, bc
s Nguyn Khc Vin nhiu nm nghin cu Freud. Bi vy, bng s tri nghim thn v
nhng dn chng Vit Nam, ng trnh by thuyt phn tm mt cch sng sa v sinh ng.
ng cn ch ra nhng im kh th ca hc thuyt ny v ph phn nhng ch thi qu ca
Freud.
L mt cun sch tham kho, chng ti mong mun sch in ra s gip bn c nhn chn c
hc thuyt Freud, mt c v mt cha c ca n, c nhng ng x ng n trong cng
tc ca mnh. Hiu phn tm hc kh, dch sch v phn tm hc li cng kh hn, nht l
vic kim tm nhng thut ng, t chuyn mn. V vy, cun sch khng trnh khi thiu st.
Chng ti mong nhn c th gp ca bn c sch c tt hn.
NH XUT BN TH GII

LI NI U
B.S. NGUYN KHC VIN
Mt ngi sng i ra nh bt tay vo mt cng vic quan trng. Ra ng gp gi lin quay v,
hm y khng i na. ng l m tn. Mt ngi th hai cng ra i, l chn bc ht tam cp
sut ng. Cho l im g cng khng chu i na. Mt nh khoa hc ci l m tn. Nhng
nu hi Freud ng s bo ngi ny lm ng. V l chn sut ng khng phi l im g m
biu hin mt vng mc trong tm t, cho bit l ngi kia cha thc s sn sng ho hng bt
tay vo cng vic nh lm. S kin l chn y l biu hin ca v thc. Freud khng phi
ngi u tin nu ln khi nim v thc nhng l ngi u tin by ra ci thut thm d
tm hiu v thc v t cha nhng bnh ri nhiu tm l.

THUT PHN TM
Sigmund Freud (1856 1939) xut thn l mt bc s sinh ra v ln ln Vin, th nc o
vo cui th k XIX l mt nc ln Ty u. L mt bc s xut sc, Freud tip nhn su
sc nhng phng php c bn ca y hc u chu vo cui th k XIX vi 2 b phn ch yu:
mt bn l lm sng k lng ri vn dng nhng phng tin vt l hc nghin cu th cht
con ngi, to nn mt nn y khoa sinh hc, pht hin nhng thc tn v cn nguyn ca cc
bnh tt. Mi mt gi thuyt u phi c chng minh thng qua thc nghim. Tt nghip y
khoa, Freud vo cng tc mt phng th nghim sinh l thn kinh v c nhng cng trnh
ng k v mt ny. Nhng theo Freud ghi li trong hi c th cn phi tm mt ngh c th lao
kh hn l lm phng th nghim, nn phi chuyn sang ngh cha bnh v ng i vo chuyn
khoa cc bnh gi l thn kinh. Vo thi y, mc d gii phu sinh l thn kinh v b no c
nhng thnh tu ng k, ngnh y vn vp phi mt loi hin tng tm l, d ht sc tm ti
cng khng th no pht hin c tn thng thc th, bnh khng li mt du tch th cht
no c, tht l nhng bnh v tch s.
c bit l mt chng bnh kh ph bin, vi mt loi triu chng xut hin tng cn, hin ra,
bin mt, t xut khng hiu v u. C nh l bnh nhn ng kch vy, bng nhin lit chn
khng i c, m khng thy, cm tt khng ni na, ri mt lc no bnh li bin mt. Y
hc gi l hystri. Cc bc s thi y, ngi th nhn vai bu mi bo l bnh tng tng,
chng cn quan tm n, ngi th cho rng th no ri vt l hc tin ln s tm ra tn thng
h thn kinh, nht l no, ngi th cho rng phi tm nguyn nhn khng phi trong th cht
m trong ci tm. Nhng l lun th no th cha r, bnh nhn v gia nh vn i hi c
chm cha. Bt u, Freud dng phng php thi min c thng dng thi y. Kt qu nhiu
khi ngon mc, c nhng bnh nhn bi lit hng thng, m cm, au bng, au u, nhc
xng kinh nin, sau thi min thy ch cn bo: ng dy m i, ni i, bnh ca anh ht ri,
l lnh bnh. Freud v ng bn ch thn l Bruer vn dng thi min bt u ni ting. Nhng
dn thy r kt qu thi min khng c lu di v sau mt thi gian, ht chng ny li xut
hin nhng hin tng kh hiu. Trong bnh hystri c nhng ca bnh nhn tng tng l mnh
c thai, bng phnh ln v tm t thay i ng nh mt ngi thai nghn. Mt hm, mt ph n
xinh p xng vo phng khm ca bc s Breuer bo: ti sp sinh con ca ng y. Breuer

hong ht v c c v con, phi b trn khi thnh ph Vin my tun sau , b lun c ngh
cha bnh thn kinh. Freud vn tip tc, ri pht hin ra l nhng ngi hystri nh vy c
nhng nt tm l c bit v khc vi ngi bnh thng, c nhng hnh vi, nhng li ni hnh
nh b ai xui khin khng lm ch c.
Bnh thng trong cuc sng hng ngy, phi i ph vi th gii vt cht v phn ng ca
nhng ngi khc trong mt nn vn ha x hi nht nh, cho nn mi hnh vi u phi c
thc thch nghi vi thc t. Lm vic g thng c nh, c ngha, tc l ph hp vi hon
cnh thc t, c l l ph hp vi l l thng thng ca x hi. Nhng cng c bit bao hnh vi
v l, v ngha, lm nh con ngi b ma qu no thc p hay cm on. in hnh nht l
nhng gic mng din ra bt k thi gian, khng gian no vi nhng cu chuyn v l nht.
Freud dn dn nhn ra nhng triu chng ca nhiu bnh nhn, cng vi gic mng, nhng hnh
vi l tay, l li u l nhng hin tng rt gn gi nhau v phng on t nhng hin tng ny
u c ng dn n nhng cu trc v c ch ca v thc.
Mun hiu phn tm hc, bc u tin l phi hiu ci thut phn tm l phng php c bn
nhn vo v thc v cha tr bnh nhn. V mun ph phn phn tm hc khng th bt ngun
t trit l, t h t tng m t s i chiu kt qu chn on v cha tr cc ri nhiu tm l.

LUN THUYT PHN TM HC

Vi ci vn hc vn s ca bn thn, Freud khng th bng lng vi kinh nghim cha bnh
thun ty. T nhng kinh nghim c th, Freud kin to ra mt h thng nhng khi nim c
bn l gii nhng phc tp ca tm l hc. H thng y gi l mtapsychologie, c ngi dch
l siu tm l hc. Thc cht y khng c g l siu nhin c, y l mt lun thuyt trong nhiu
lun thuyt khc ca tm l hc. Bi ta ny khng i su vo nhng khi nim s c trnh
by trong sch, ch nu ln ngha ca mt vi t. Lun thuyt Freud mang tnh th nht l
topique. Topos l v tr, khu tr, c xem ci tm ca con ngi c chia ra thnh nhng khu
ring bit vi nhn cch con ngi c nhng ngi ring bit vi nhng v tr ring bit. Lun
im c bn th hai mang tn l dynamique, c ni l mi hnh vi hin tng tm l u phi
c mt ngun nng lng mi th hin ra c v ci tm thng xuyn vo tnh trng ng
vi mt xu th chuyn ng nht nh. Lun im th ba ng gi l conomique tc kinh t,
y phi hiu theo ngha l ngun nng lng ni trn c phn phi nh th no, u t vo
u.
Ci lc thc y tm l hc thng gi l bn nng (instinct) v nhn ra hai bn nng c bn:
bn nng bo v s tn ti ca c th v bn nng bo m s ti sinh sn ni ging. Lc u
Freud cng chp nhn hai bn nng ny, nhng sau nhiu nm tip xc vi thc tin v nghin
ngm, ng i n kt lun l c hai bn nng (ng gi l xung nng ting Php: pulsion
ting Anh: drive ting c: Triebe): mt l Eros va l tnh dc va l xung nng sng, hai l
Thanatos tc l xung nng cht. ng cho rng sinh ra l ngay t u con ngi mang trong
mnh bn cht ci cht, ch khng phi trong con ngi ch c bn nng t bo tn sng mi.
Lun thuyt ny gy ra nhng tranh ci ht sc si ni, n nay vn cha ng ng.
Mt iu ng ch l Freud t nhng hin tng bnh l ca ngi ln vch ra c mt qu
trnh pht trin tm l sut thi b v nhn mnh nhng g xy ra vo thi tm b c nh

hng quyt nh n c cuc i ca mt con ngi. Freud ch quan st con ca ng mt vi

ln v ch nghin cu mt ca bnh tr em, th m nhng khi nim v lun im ng nu ln v
s pht trin tm l tui b phn ln sau ny c nhng hc gi chuyn v tr em cng nhn
l ng. Ngy nay, gi bt k mt quyn sch khoa tm l no, ca bt k nc no (quyn Tm
l hc Trung Quc chng ti mi nhn c nm 1996) cng thy trnh by nhng khi nim
Freud a ra. Hc tp nghin cu tm l, nht l tm l tr em khng th khng bit n phn
tm hc.

NI KH NG FREUD
Trn kia c nhc n vic ng Freud thi tr buc phi chuyn lm ngh cha bnh bo
m cuc sng. Thc ra ngy nay theo hi k ca ng v nhiu tnh tit trong cuc i ring m
nhng su tm ra th cu chuyn li khc. V li cng l quy lut chung, nhng nh tm
l hc su sc bao gi cng l nhng ngi tri qua nhiu ni gian trun vng mc v tm
t, ri v s thi thc tm hiu cho c ni kh ca mnh tin ti hiu thu ni kh ca ngi,
t suy bng ta ra bng ngi ri trng ngi li ngm n ta, hai qu trnh cm ngh y tc ng
ln nhau sut i. Sau khi nghin cu nhiu ca bnh nhn v xut c phng php phn
tm, ng vn dng phng php cho bn thn tin hnh mt qu trnh t phn tm.
Freud sinh ra trong mt gia nh Do Thi kh phc tp. B ly ba i v. V th ba sinh ra
Sigmund, thua chng 20 tui, Sigmund ln ln gn nhng ngi anh ch ngang tui vi m. Hc
rt thng minh, nm no cng ng u lp, p trai nhng thng xuyn b m nh l au tim,
vn tin rng mnh s cht sm v tri qua nhiu cn suy nhc thn kinh. Li thm rt s i tu,
mt d tu ha chu u thi y i nhanh v y tin nghi. ng cng mc mt triu chng
rt l: hai ln mun n thm R ma mt thnh ph c knh vo bc nht ca chu u vi
khng bit bao nhiu di tch lch s v cng trnh kin trc ni ting, mt ni m bt k mt hc
gi u chu no cng phi n thm t nht mt ln, nhng c i n ca thnh ph l Sigmund
li quay li, khng hiu c mt lc no gi chn ng li. ng rt mun n R-ma nghin cu
v lch s v ngh thut, nhng khng th no vo c. Sau khi t phn tm , ng nh li mt
k c thi b.
Thi y gio hi Cng gio ng tr nc o thc y phong tro bi o Do Thi. ng b ca
cu b Sigmund mt ln k cho con nghe: hm b ang i trn va h gp mt ng ln ngi
Cng gio bo: Thng Do Thi kia trnh ra cho tao i. B chn ch, th n chp ly m ca b
nm ra lng ng. Cu b hi: Ri b lm g? B ci u lm m ri lng lng chun
i. T trong lng cu b Sigmund y cm th vi o Cng gio, sau khi ln qun i. Cng
thi b hc lch s, Freud c mt ln rt say m chuyn tng Annibal ngi Carthage, mt
thnh ph bn kia a Trung Hi nhiu ln b qun Roma t tri thnh ph tr th cho
qu hng. C mi ln sp vo ca thnh Roma, trong thm tm Freud li ni ln t tri
c thnh ph. T sau khi nhn thc c nh vy, ng mi thanh thn vo thm Roma v ng
cng cho bit t ht s au tim v nhng cn suy nhc thn kinh. ng cn ni thm, t
ng c c thc t hn; trc v l ngi Do Thi cho nn mc d v khoa hc ni ting
vn khng c phong gio s i hc, lng thng thp, sng rt c cc. C mt b qu tc,
bnh nhn ca ng bo ng rng b c th can thip vi B trng B Gio dc (v t lt bng
cch tng mt bc tranh qu) ng c lm gio s, hng lng cao. Lc u ng khng

chu, nhng sau gii ta mc cm kia, ng chp nhn v nm 46 tui ng c phong gio s
i hc, c sinh sng ng hong tip tc nghin cu.
67 tui, ng b ung th xng hm, phi ct mt khc cho hm gi thay th, ri bnh ti pht
nhiu ln, trong 16 nm tri phi m ct trn 30 ln. Nhng trong nhng nm y ng vn tip tc
vit nhiu bi v sch, r i r li nhng gi thuyt v lun im ng a ra trc kia. Nm
1938 Hitler chim ng nc o, bt tt c ngi Do Thi dn vo tri tp trung hy dit. C
gia nh ng trn sang Lun n, c cc gii khoa hc Anh v nh nc Anh n tip nng
hu. Nm 1939 ng mt Lun n, th 83 tui.

TNH CHT KHOA HC CA THUYT FREUD

T phn tm hc c Freud nu ra nm 1896 nay hn 100 nm. Trong 100 nm y, nhiu
nc din ra nhng tranh lun gay gt hoc v ton b lun thuyt, hoc v im ny im n,
n nay vn cha ng ng. C th ni trong khong 50-60 nm u, cuc tranh lun gn nh
tn gio chin. C nhiu ngi da bt ng Freud b t, c ngi ln n cho rng Freud l
k ti phm ln nht i vi nn vn minh u chu. Trong nhiu thp k, mt s ngi mc xt
ln n mnh lit; pht xt c t sch ca ng. Ri t khong nm 1960 cuc tranh lun vn
tip tc nhng gay gt hn. Trc r rng c hai phe tn i lp: mt bn l tn
ca Freud cho rng phn tm hc l cha kha vn nng gii quyt tt c cc vn nhn sinh v
x hi, mt bn ch cn nghe n Freud hay phn tm hc, nhiu khi khng cn c tc phm ca
ng vn ph phn phn bc kch lit. l thi x hi chu u trong giai on cng nghip ha
bc u ca n vn nghim ngt bo v nhng cm k v tnh dc v o Ki t (t nht cng b
ngoi v trong sch v) li cng nh vy. cng l thi m mt s hc thuyt mi v tm l ra
i vi nhng phng php tr liu ring, trng phi no cng t xem l tm ra chn l gt
b nhng trng phi khc.
Phn tm hc ng n hai vn xa nay vn gy nn nhng mi xc ng to ln: tnh dc
v ci cht. Trong x hi xa t l t vong rt cao, tr con cht nhiu, ngi ln cht sm, trong
cuc sng hng ngy thng vn bt gp ci cht. Sng nng thn, khi cht cng ngay trong
lng xm. n thi i cng nghip ha, t l t vong tr em v ngi ln gim rt nhiu, m m
ngi cht a xa thnh ph, th cng t tin chu u b loi b t lu v theo o Kit, ngi
sng t khi c dp gp mt vi ci cht, khng mun ngh n ci cht. Hn na, ngi ta cm
tng nh khoa hc y li ci cht, th m Freud li nu ln ci bn nng cht.
T sau 1960, sau nhiu thp k nghin cu tm l v vn dng cc phng php tm l tr liu
khc nhau, hu ht hc gi cc nc u i n nhn nh ci tm ca con ngi cng su thm
v mnh mng khng km v tr vt cht. Mi hc thuyt nu c xy dng mt cch nghim
tc s c kh nng soi sng mt mt no ca tm l con ngi v khng th c mt hc thuyt
no lm b ch tt c, tr thnh chnh thng. Thc ra, y l mt nhn nh ngy nay c
chp nhn cho tt c cc ngnh khoa hc v nht l khoa hc nhn vn.
Bn thn Freud tng tin hnh nghin cu theo mt qui trnh chung cho cc mn khoa hc;
xut pht t s quan st thc tin y l lm sng, xut gi thuyt, tm cch chng nghim,
ri nm ny qua nm khc, c khi 10, 15 nm sau li hoc thay i, hoc t b nhng khi nim
v lun im mnh a ra, cho n cui i ng vn tip tc kim tra li hc thuyt ca ng.

V ng tng vit l lun lun sn sng t b nhng g m khng c thc tin chng nhn.
ng thng xem nhng lun im ca ng ch c tnh cch tm thi, v ng tin on mt ngy
no nhng tin b k diu ca sinh hc s lm cho hc thuyt ca ng sp nh mt lu i
bng giy. Cc chn chnh ca ng sau ny vn tip tc truyn thng y v hoc b
sung, hoc ph nhn mt s im m ng t nu ra. y vn c mt vi tn kiu xa ca
Freud hoc mt s ngi cung tn chng Freud.
Quyn sch ny c xy dng vi tinh thn tip nhn c ph phn v phi ni c vi lng hm
m i vi mt con ngi c xem nh l mt nh t tng v i (ch khng phi mt ng
thnh) loi ngi.
C th tip nhn phn no trong ci thut phn tm nhng g c th vn dng c trong hon
cnh nc ta. Cn mun ph phn v l lun, th khng ch ly h t tng phn xt, m phi
thc hin mt cch nghim tc kt hp lm sng tr liu, iu tra x hi. Xut pht t m i
n kt lun.

TIP NHN, PH PHN PHN TM HC

qua ri thi k u tranh gay gt gia hai phe gio iu, mt bn l gio iu phn tm hc
gm nhng ngi cho rng nhng pht kin ca Freud l chn l tuyt i, mt bn cho l khng
nhng sai lm m cn phi l na phi gt b hon ton. Trong mt thi gian kh di, c n gn
na th k, nhng hi Phn tm hc hot ng nh nhng gio phi, khai tr nhng hi vin b
kt n l sai lch v ngc li b mt s ngi xem l t o. in hnh l trng hp ca
Vilhem Reich vo nhng nm 30, mt hi vin Phn tm hc c ng thi l ng vin ng
cng sn c. ng Reich xut kin l c th kt hp hai hc thuyt ca Marx v Freud
l gii cc vn x hi v con ngi. Kt qu l Reich b c hai bn khai tr.
Ngy nay i a s hc gi ngh rng:
- Freud c thin ti pht hin ra nhiu vn mi, xut mt s khi nim tm l gip hiu
su v con ngi, v bt k ai quan tm n con ngi u phi nm c.
- Mt khc, trong lc chuyn sang suy lun v vn dng vo thc tin, Freud v cc v sau
c nhiu kt lun v cch lm kh chp nhn v khoa hc.
y chng ta khng bn n nhng vn x hi v trit l m Freud cp m ch ng
v gc tm l hc. c bit nhng nh tm bnh hc (thng gi l tm thn hc) l nhng
ngi chuyn theo di lm sng v chm cha nhng tm bnh c nhng nhn nh c th ni
l cht ch nht i vi phn tm hc, v mt mt h vn dng mt s khi nim v phng php
ca Freud cha bnh, ng thi li i chiu phn tm hc vi thc tin v l lun ca tm
bnh hc. Phi ni tm bnh hc, nht l ca ngi ln, c hai c im:
- Mt l bt ngun t y hc, vn dng nhng khi nim c bn v phng php lun ca y hc
thc nghim.

- Hai l thng tip xc vi nhng bnh lon tm hoc nhng ri lon hnh vi nghim trng,
chng i, quy ph x hi hn l chng nhiu tm (nvroses).
Trong y hc bao gi cng phi tm cho ra c s vt cht thng tn gy ra bnh chng, nu
khng th cha th ni n khoa hc. Cha tm ra th phi ngh ra cch da vo nhng pht
minh vt l, ha hc pht hin ra cho c vt tch ca bnh chng. Y hc khng ph nhn
vai tr ca nhng yu t tm l, nhng khng chp nhn quan im tm l thun ty ch bit n
nhng c cu v c ch tm l, b qun mt sinh l. Freud xut thn l mt bc s chuyn v
thn kinh, c nhng cng trnh v thn kinh hc tin hnh ng theo phng php y hc; v
v l thuyt ng cng khng nh sinh hc l ch da quan trng ca tm l hc. ng khng cho
rng tm l hc l mt lnh vc c lp vi nhng qui lut ring. iu y l ng, song v sau,
gn nh bn thn ng v nhiu trong lc xy dng hc thuyt khng h t quan h vi
sinh hc.
Phng php y hc l thc nghim, mi mt iu suy lun l phi c chng nghim, hoc qua
thng k, hoc qua thc nghim. xut khi nim, xy dng hc thuyt bao gi cng phi
c bn thn v nhiu ngi khc kim tra v chng nghim.
Nhiu nh tm bnh hc cho y l im yu nht ca phn tm hc lm cho hc thuyt ny
ging nh mt trit l siu hnh hay thuc v vn hc hn l khoa hc. c bit phn tm hc
c s ng hng ng, say m tip nhn mt cch m qung chnh l do tnh khng khoa hc
.
Nhng i hi v tnh khoa hc l xc ng, v ch th nhiu nh phn tm hc t ra l thiu
tnh khoa h, nhng sn phm ca h mang nhiu tnh h cu khng thuyt phc, mc d nhiu
khi c thy th v. y cng phi ni ln mt vn quan trng l tnh khoa hc trong tm l
cng nh nhng mn khoa hc khc v con ngi, c nht thit phi vn dng nhng phng
php thc nghim nh trong sinh hc khng ? Hay tm l hc kh m thot khi nh hng trc
tip ca trit hc v vn hc? D sao gi l tm l hc th nht thit phi c gng vn dng ti
a phng php thc nghim.
Th d nh gii p mt cu hi: Trong x hi Vit Nam c mc Odeipe hay khng? Khng th
ni chung chung x hi ca ta khc vi x hi phng Ty thi Freud m bo l khng c.
ch l mt kiu suy lun thiu tnh khoa hc. Thc ra, mun tr li cu hi nh th phn tm phi
nhiu nm vn dng phng php ca Freud, quan st theo di nhiu ca ri mi kt lun c c
hay khng c. Cng nh khng th dng con mt bnh thng m kt lun c vi khun ny vi
khun kia m khng vn dng knh hin vi v nhng phng php cy nui hay min dch hc.
c th ha nhng nhn xt khi qut ni trn, chng ti xin trnh by kin ca mt nhm
tm bnh hc ngi Anh qua quyn sch Tm bnh hc lm sng. (Clinical Psychiatry).
Freud tm cch gii thot khi nhng im kh khn nht ca tt c nhng ai mun a tm
bnh hc vo khun kh ca y hc c in. Freud l mt nh thn kinh hc ca th k 19 cho
nn hc thuyt ca ng c hai tnh cht:

- Tnh my mc tc l mun i thng t nguyn nhn n kt qu vi con ng nhn qu n

tuyn mt chiu,
- Tnh nh nguyn i lp vi Tm v Th.
Bnh n gc ca Freud l mt ca hystri c cha bng thi min. Trong mt bui thi min,
bnh nhn sng li mt s c t thi b, qun t lu, sng li vi cm xc si ng v sau
chng bnh gim hn. T Freud xut ra quan nim v thc, khi nim trn p v lun
im cho rng nhng cm xc b trn p t xa xa c th tc ng n cch i ph nhng s
kin hin ti. i vi thi y, nhng quan im mang tnh cch mng y l mt tin b ln.
Ngy nay di hnh thc ny hay hnh thc khc nhng iu y c a s cng nhn. Nhng
trng phi tm bnh hc khc nhau ch trng n s m t nhng ri nhiu tm l, tc ng
qua li gia nhn cch ca con ngi v mi trng x hi. Qu trnh trin khai hc thuyt dn
n ch ngha tm l thun ty, b qua nhng yu t thc th v c a ri ch tp trung vo
nhng chng nhiu tm, c bit hystri v tm trng lo hi. C nhng pht hin thin ti, nhng
t bin khng c g km hm, kim nghim. Lc u Freud cn tm cch ly lm sng lm c s
cho hc thuyt nhng v sau khng h thy ng lo vic chng nghim y na. Kt qu cui cng
l mt h thng l lun phc tp, hu nh khng lin quan g n sinh l v thn kinh hc, v
cng t lin quan n nhng d kin lm sng ban u. C nhng c c bit phi i hi
hc thuyt phi c chp nhn ton b hoc ph nhn, khng th ci bin mt t no! Mt thi
chnh thng cng nhc nh vy khng ph hp vi khoa hc. Phn tm hc xm nhp rng
ri trong d lun, lm cho nhng ngi khng chuyn mn vit v cc ti ny thng ng
nht phn tm hc vi tm bnh hc. Cc trng phi M ho hng nm ly v xem nh c
nhim v xut tr li cho chu u m h coi l lc hu. Tri li chu u, sau cao tro ca
nhng nm sau i chin th nht, thi m t ng vn hc ca gii tr thc chu u y ry phn
tm hc, th nay ph bin di hnh thc th s mc du vp phi s phn bc mnh m ca
nhiu hc gi.
Nh Gruhle ph phn c s l gii ca phn tm hc, v trong nhiu trng hp khng chng
minh c ng sai ch no. ng xem hc thuyt y nh mt kiu chi hp dn gn vi vn th,
huyn thoi, phng thut, khng th xp vo khoa hc c. iu y cng r trong hc thuyt
ca Jung hon ton th vi tnh khoa hc v quan tm nhiu hn n nhng m tn ca
ng. ng cho rng b ngoi duy l ca hc thuyt Freud khoc ci o khoa hc, v c l l
phng php cha bnh bng nim tin hu hiu nht ngy nay. Gruhle cn dn ch vi vng kt
lun vi nhng cch lm v tn ngng khc nhau. Jaspers cng khng th tm ra mt tiu chun
no phn nh ng sai trong cch bin gii thao thao ca phn tm hc, trong iu g cng
c th a ra ni ngc li. i khi Freud xem bnh tt nh mt ti li, l thi phn y
hc, tri vi o l ngnh y. Trong mt vi tc phm ng thy r xu hng cung tn, nm ly
cch chm cha p t quyn hnh ln tm tr ngi khc. Jaspers phn i mnh m tnh hp
hi ca cc Hi v Trng phi phn tm hc i hi ngi no mun hnh ngh phi qua mt
qu trnh c mt ng thy phn tch cn k. y l mt kiu hy sinh t do t tng ging nh
cch tu luyn ca o Gio. Jaspers ngh rng nh vy kh m ph hp vi khng kh t do ca
vn ha phng Ty.
Ngay trong cc , cng c nhiu ngi i hi thi khoa hc hn, trnh kiu t bin
khng c chng nghim, vt qua chnh thng.

Trn y l nhng ph phn. V Freud v xut nhiu quan im mi quan trng, nh

hng su sc n nhiu lnh vc, nn chng ta cn phn tch k hn nhng lun im quan
trng nht.
Hc thuyt Freud c bn da trn khi nim v thc. iu ny chng t khng ch trong nhng
trng hp bnh l m trong c rt nhiu lnh vc tm l bnh thng, k c nhng hnh vi cao
cp nh sng tc ngh thut. Freud phn bit hu thc v v thc, tim thc. Nhng g trong
tim thc nu tp trung ch c th bin thnh hu thc, cn kh lm nh vy vi nhng iu
v thc, v y hnh nh c sc mnh ngn cn, trn p cm ngh khng chuyn sang hu thc
c. iu ny khng r rng, phn bit gia tim thc v v thc kh m xc nh, gi thuyt
v mt sc mnh, mt ci lc trn p khng c c s. Theo Freud, mi hot ng tm tr u bt
u trong v thc v ty theo tng quan lc lng gia nhng lc thi thc v ngn cn m
xut hin. Kiu suy lun cng tr nh vy kh m chp nhn, nht l khi ni n nhng hin
tng v thc, Freud dng hnh tng nhng cm ngh v thc ro quanh ngoi ca, tm cch lt
vo vng hu thc. Nhng ngi gc ca ch cho lt vo nhng g khng c v nguy hi. Nhng
g khng th chp nhn buc phi ngy trang, thay i hnh dng hoc tha lc ng gc ca l l
ng qun, l nhng gic mng hoc bt lc nh trong trng hp bnh ly. Phn tm hc
thng dng nhiu hnh tng nh vy ri xy dng hc thuyt ngy cng phc tp hoc lt lo,
ngy cng xa vi nhng khi nim c bn ca tm l hc v thn kinh hc. Ci ti, ci siu ti,
ng gc ca c m t nh l din vin trong v kch ch khng phi nh nhng chc nng
hay qu trnh.
V thc c quan nim nh mt b phn c v tr trong khng gian. K ra cng c th coi n
tng ng vi quan im sinh l v s thng hp ca cc chc nng thn kinh t ty sng n
i th v hu thc l do hot ng ca v no. Quan im ca phn tm hc cho rng c th, vi
nhng bin php nht nh, to ra nhng mi lin h trc tip gia hot ng ca v no v ca
vng di v. l mt gi thuyt l gii c hin tng v thc tr thnh hu thc, c th
chp nhn nhng cn c chng nghim.
Phn quan trng trong hc thuyt Freud ni v nhng hnh thc ngy trang v tng trng,
thng qua nhng cm ngh v thc biu hin ra ngoi. Chnh nhng cm ngh v thc l phn
quan trng nht vi xung lc mnh nht trong tm tr con ngi v hot ng ca v thc din
bin theo nhng qui lut khc hn vi hu thc. l ng gp quan trng nht, lu di nht ca
Freud cho tm l hc. Sau Freud, khng th tm l gii con ngi vi nhng hin tng bn
ngoi v nhng cch bin gii hp l. Khng th chi ci c l con ngi thng b nhng
ng c bn thn khng nhn thc c thi thc, dn n nhng hnh vi ph hoi nhng g m
con ngi cho l c gi tr nht. Khng th chi ci c l mun nh gi nhn cch mt con
ngi th nn phn tch k hnh vi, hn l da vo cch ngi y t nh gi mt cch c thc.
Song, chp nhn quan im y khng phi l chp nhn ton b nhng huyn thoi ca phn tm
hc.
V bn nng, Freud cho l xut pht t nhng kch thch bn trong. Cui cng Freud chp nhn
c hai loi bn nng: tnh dc v bn nng cht, mt bn dn n nhng hnh vi gip cho c
nhn hoc chng loi tn ti, mt bn dn n ph hoi bn thn. ng ch l cch t ra hai
v i lp v qua d dng l gii bt k hin tng no, khng khc g cch suy ngh siu
hnh ngy xa nh i lp ci thin, ci c. y l mt khi nim phi sinh hc, nhng kt qu

nghin cu ca nhiu nh nhn chng hc cho thy khng th l gii chin tranh vi mt bn
nng cht. Sinh hc vi quan im tin ha cho thy cc bn nng khc nhau t chng loi ny
sang chng loi khc v thng thng l p ng nhu cu sinh sng, nhng cng c lc tn
ti lc khng cn ph hp na. Khng th tch ri bn nng bo tn vi bn nng ph hoi. Da
vo mt kin phn bit hai bn nng chung chung nh vy khng gip ch g trong vic l gii
mi hnh vi phc tp ca con ngi.
Mt phn quan trng ca hc thuyt ni v s pht trin tnh dc t thi tm b n tui trng
thnh vi tt c nhng sai lch, hng ht phi tri qua. Freud i ngc hn quan nim truyn
thng khi ng khng nh tnh dc xut hin ngay lc mi sinh ra, v t u khng lin quan g
vi chc nng sinh dc. Tnh dc y c nhng khoi cm xut pht t mt s b phn ca c
th gi l nhng b phn kch dc. Cn nguyn ca nhng nhiu chng ngi ln phi tm
trong nhng s thoi li v nhng giai on pht trin tnh dc trong thi th u. C nht thit
khoi cm xut pht t ming thuc v tnh dc khng? Ti sao khoi cm n ung p ng nhu
cu sinh sng li nht thit thuc v tnh dc? Tht l khin cng khi cho rng cm gic d chu
sau khi i i tiu tin, cm gic t hot ng c bp, tr chi tr em v mi hot ng vn ha
khc u ph thuc vo tnh dc.
Nhng g Freud ni v mc cm Odipe ngy nay cn ng vng. i tng ham mun ca tr
em u tin l v m, d cho gi s ham mun y l thuc v bn nng tnh dc hay bn nng n
ung. Do vy tr em yu m v ngi m cung cp cho em b mi s tha mn. Cn cho rng s
pht trin tnh cm ca tr em rt khc nhau khi c b m hay ung sa, khi c mt hay
nhiu ngi chm sc s rt khc nhau l mt khng nh cha c chng nghim chnh xc.
Vai tr ca ngi b ch xut hin v sau. c bit i vi con trai, b xut hin nh l mt i
th tranh ginh tnh yu ca ngi m. Phn tm hc cho rng nhng mi quan h tnh cm trong
ni b gia nh l ci ngun ca s yu ght, ganh t, hn th ca con ngi v sau. T gii
thch nhng chng nhiu tm khc nhau, vi nhng khi nim ngy trang v tng trng ca
nhng quan h tnh cm thi b. Hn rng nhng mi quan h cho n Freud cha c
nghin cu v ngi ta khng thy ht l chng b nhng bn nng tnh cm th lu chi phi, ch
khng ch c tnh yu sng sa chi phi. Nhng khng ch v vy m khuch i tc ng ca
quan h tnh cm thi b n cuc sng vo tui trng thnh. Nhng mi quan h y din ra
di nhiu hnh dng t gia nh ny sang gia nh khc, t x hi ny sang x hi khc m
khng thy nh hng su sc lu di n tnh cm ngi ln.
Freud khng ng n nhng bn cht tc ng tm l ca tr em, cng khng ni n s
thnh thc dn dn ca h thn kinh lm cho tr em rt khc vi ngi ln v khng th quan
nim nh Freud l c ch tm l u ging nhau ngi ln v tr em.
Vic Freud phn bit ci y, ci ti v ci siu ti, mc d mang tnh vt th ha, tc bin nhng
qu trnh chc nng thnh vt th, vn c phn ng v l nhng pht hin ng k. R rng l
nhiu hnh vi, mc tiu, nhng nt tnh tnh thng do nhng yu t v thc chi phi, k c
nhng cm on m mi ngi t ra cho mnh. Nhng khng th xem y l ton b tm l con
ngi, v hc thuyt Freud nu i qu xa s dn n sng bi tnh phi l. L tr lun lun vn gi
vai tr gip cho nhn thc thc t v tc ng n hnh vi.

K ra chc nng ca ci siu ti cng c th quan nim theo thuyt ca Pavlov nh mt loi
phn x c iu kin, trong nhng phn x sinh ra vo thi sm nht v su sc nht th b
dm vo v thc. iu kin x hi l kh phc tp nn khng l g sinh ra mu thun gia nhng
phn x c iu kin v nhng nhu cu bn nng, gia nhng phn x y vi nhng i hi ca
l tr.
Khi Freud l gii nhng bnh chng nhiu tm nh l xung t gia ci y v ci ti v lon tm
nh khi ci ti b ci y trn p, thc ra ch l cch gii quyt thun ty bng ngn ng khng c
c s thc nghim no c.
Kh m chp nhn thuyt Freud trong ton b ca n v mang tnh cht duy tm l v duy tnh
dc, tc l gii thch mi s vic bng tm l v tnh dc. Ton b s pht trin tm l ch gn
lin vi kinh nghim thi b, khng m xa g n nhng s khc bit gia cc c nhn v di
truyn, v trong lnh vc tm bnh hc n khng k n nhng yu t thc th. Hc thuyt c
xy dng trn c s lm sng vi nhng bnh nhn hystri cho nn khi vn dng vo nhng
chng bnh ngoi hystri th cc l gii thng l khin cng. V phng php lun, h thy
iu g c kh nng chp nhn l tha mn v khng h tm cch chng nghim, phn bc.
Mt lun im cha c chng nghim th ra mt lun im mi. L lun khng dng
d on s vic, m ch gii thch nhng g quan st c.
Kh m thy c hc thuyt ny t n tr thnh mt b phn quan trng ca khoa hc, hay l
cn phi tri qua mt s nh hng mi, khc c bn l bit t ph bnh v c c nghi vn khoa
hc. Nu khng, th n ging nh nhng tn iu tn gio hn l mt h thng khoa hc, trong
tng khu mt c chng nghim k cng. Chnh v thiu tnh khoa hc m n tr thnh
hp dn i vi nhng nh tm l hc nghip d, nh vn, nh bo m khng tranh th c
nhng thy thuc chuyn thn kinh hc hay tm bnh hc c mt kinh nghim lm sng
phong ph.
Cc tc gi ph phn Freud v vic lm dng nhng t ng ni v tnh dc ca ngi ln vo
tm l tr em. Nh tnh tr em nhiu khi hnh h sc vt, ph phch c th gi l c dm
(sadisme). Tr em chi vi mt vi b phn trong c th th gi l i k (narcissisme). Lc tr
em t ho khoe ci chim ca mnh th gi l chng ph by (exhibitionisme), tt c nhng t ng
y ngi ln u mang tnh bnh l. Hn rng y l mt pht hin quan trng v Freud
dng cm x toc ci mn o c gi ca x hi, nhng sai lm, khi ng nht tm l tr em vi
ngi ln.
D sao khng th xem nh cng lao ca Freud. Trong mt lnh vc trc kia khng h ai bit g,
Freud mang li nh sng, c hin thc v mt k thut thm d cc ng c c hiu lc. Tm
bnh hc khng th c mt tin b nu khng c Freud. Nhng cng kh m hy vng nhng
ca ng pht huy c nhng iu c bn. Tm l hc c vn dng trong phng php tr
liu nhm nhng khng th thu hp tr liu ny trong khun kh phn tm hc. Cn vn dng
l gii nhng chng bnh tm th th iu ny b nhiu ngi phn bc. Nhng trang ph
phn Freud trnh by trn kia c vit chung vi s ph phn mt s hc thuyt khc. Cc tc
gi quyn Clinical Psychiatry ch trng dng mt phng php tip cn nhiu mt, khng chp
nhn c quyn ca bt k hc thuyt no. H cho rng mi hc thuyt c phn ng khi nu ln

mt mt hay mt kha cnh no , cn bao gi cng sai khi c tham vng l gii ton b cuc
sng ca con ngi.
Chng ta trnh by mt cch khi qut hc thuyt Freud t nhng khi nim c bn ban u n
nhng bc pht trin v sau, nht l tm l tr em. Chng ta cng nu ln nhng im ph
phn ch yu ca mt s hc gi. Theo chng ti tng hp li, c th nhn xt nh sau:
- Freud cng ra mt phng php phn tch ng thi tr liu tm l, c bit trong nhng
chng nhiu tm m t hay nhiu trng phi no cng u vn dng.
- Chng ta khng bn n nhng im m Freud nu ra ngoi lnh vc tm l hc. im m
nhiu ngi tp trung ph phn Freud v xa ri khoa hc thc nghim. Ta khng bn n
xu hng gio iu ca nhng tc gi thiu nghim tc, ci g cng gii thch c vi mt s
khi nim c bn ch cn sp xp li theo mt kiu suy lun siu hnh, khng cn chng nghim.
-Freud v nhng nhiu lc cng nhn mnh v s cn thit ci bin l lun, mi khi gp
nhng s kin khng n khp vi nhng quan nim nu ra. Nhng t duy ca Freud thng
vn ng theo kiu trc gic pht hin, t mt s s kin no , bng lc no ny ra mt s
khi nim v quan im gip cho l gii nhng qu trnh phc tp. ng l, sau mi ln nh vy
cn kim nghim k lng v i cho nhiu ngi khc cng kim nghim, ri mi chuyn qua
nhng khi nim mi. T duy suy lun siu hnh ln p t duy thc nghim, mt bn nhy t
pht hin ny sang pht hin khc, tin ti xy dng h thng hon chnh; mt bn i tng bc
nh, g tng khu mt, thn trng ni khu ny vi khu khc, vch ra mt phng hng i
mi, khng c tham vng xy dng nhng h thng hon chnh.
Trong mt ngnh nh tm l hc i hi tip cn con ngi mt cch tng hp th lm theo kiu
tm l hc thc nghim phn tch tng im, i tng bc l t hp dn; nhng hc gi cc
trng phi ny cho rng phi nh vy, i tng bc, phi bt u vi nhng iu n gin
nht, v v v thng phi th nhn l iu ny cha th bit c. Tri li, t duy theo kiu
phn tm hc gy cm tng l i su, nhm ng vo nhng g c bn nht ca con ngi nh
nm c nhng cha kha c tnh quyt nh, gip cho soi sng vo nhng ng ngch thm kn
nht; kt hp c hai li t duy y khng phi d.
Phi chng nn quan nim ci m Freud gi l mtapsychologie tc l mt lun thuyt tm l
c kin to trn c s mt s pht hin c th vi nhng khi nim nh l ci y, ci ti, ci
siu ti, v nhng mc cm ny khc cng vi mt loi c ch nh phng chiu, chuyn di
v.vtt c nhng iu y gp li thnh mt ci m ngy ny gi l mt m hnh do tr tu con
ngi v ra tm hiu v tm cch tc ng ln s vt. Trong mi m hnh y c nhng c cu
(structure) v nhng c ch (mcanisme) phc tp tc ng chng cht ln nhau, lun lun bin
ng. Khng th vn dng y kiu t duy my mc i t mt nguyn nhn thng ti hu qu,
theo mt n tuyn. y, nhiu cn nguyn tc ng ln nhau v kh m ni bt u t u
cng nh iu g l ch yu nht. M cng khng phi ch c mt m hnh c nht, c th v ra
nhiu m hnh khc nhau, cho nn khng th no vn dng ch mt hc thuyt. Tm l hc
khng th thu gn li thnh nhng th thut, ch cn nm c mt ch bo no, nh tng mt,
ch tay, mt vi cu hi n gin ri on c tnh tnh, tin mt con ngi, k c kt qu
nhng test c chun ha cng khng cho php kt lun. Khng th da trn mt vi khi

nim c nhng kt lun tng qut. Nhn xt, chn on, chm cha, l lun v tm l hc bao
gi cng phi da trn s tng hp, c kt ca nhiu quan st, th nghim, theo di, i chiu,
th nghim. Tm l hc khc vi khoa hc t nhin, nhng phi c nghin cu cht ch;
khng phi l vn, trit l nhng phi c linh ng v chiu su ca vn chng v o l.

TM KT THC CUC TRANH LUN V FREUD

Freud a ra rt nhiu kin trong nhiu lnh vc; thm vo l nhiu kin ca cc .
Chc rng cuc tranh lun cn cha ht. Khng cn ai bo v ton b hc thuyt phn tm v
hnh thc nguyn thy v tr liu, nhng cng khng th ph nhn nh hng su sc ca hc
thuyt y n t tng chung ca thi i, c bit v tm l hc, tm l tr liu.
Vn ct li l chp nhn hay khng ca Freud cho rng tnh dc c biu hin r nt ngay
t tm b, khng i n tui dy th v do trong quan h b m v con, sc thi tnh dc
ng mt v tr quan trng, tc ng su sc n s hnh thnh nhn cch bnh thng hay khc
thng.
Vit Nam c hay khng mc cm Odipe? Khng th ch tranh lun v quan im l c th
tr li cu hi y, m phi quan st, iu tra c h thng.
Xin ly mt on trong Nhng ngy th u ca Nguyn Hng k li thi b gp li m sau mt
thi gian xa cch kh lu:
Ti ngi trn m xe, i p i m ti, u ng vo cnh tay m ti, ti thy nhng cm gic
bao lu mt i bng li mn man khp da tht. Hi qun o m ti v nhng hi th khun
ming xinh xn nhai tru ph hi thm tho l thng. Phi b li v ln vo ln vo lng mt
ngi m, p mt vo bu sa nng ca m bn tay ngi m vut ve t trn trn xung cm
v gi rm sng lng th mi thy ngi m c mt m du v cng.
Bo rng nhng cm gic nh vy c g by b, chc khng ai ngh vy.
Nhng ph nhn hon ton sc thi tnh dc th c ph hp vi thc khng? Nhiu tiu thuyt
ni n cm gic ca bao nhiu ngi tm li trong quan h vi ngi yu hi m, hnh nh ca
ngi m.
y l mt ti tm l hc ca ta cn c nghin cu trong cuc sng bnh thng, cng nh
trong nhng trng hp bnh l.

Nguyn Khc Vin

ON M
Ba on trch dn dng lm do u cho cun sch nh ny tht ra gm c: li khng nh ca
mt tc gi, tip l mt s phn bc, ri ti mt ting ku lo lu pht ra t mt ngi c
nhng l do tht s v cm thy mnh b e da bi s khng nh y. y l mt tnh hung lch
s; nhng iu lm cho n tr thnh mt s khi u tt cho tc phm chng ti, chnh l
tt c cc im cn bn ca n, lch s din ra ngc hn li vi s trnh by nhng on trch
dn y. Lch s tht s, c ni ti y, s cho thy rt r rng t u n cui cuc i v s
nghip ca Sigmund Freud, s phn c bit ca ng khin ng nu ra nhng s khng nh da
trn nhng cng trnh do ng thc hin, nhng s khng nh li gy ra nhng s phn bc
cng nh nhng ting ku lo u ca ngi khc; ni chung ngi ta khng h mun nhn s
gip m Freud mang ti v sn sng cho php nhng ngi khc lm iu nhng chnh
nhng ngi ny v ci x hi ca h li cho rng mnh mt i nhiu trong khi tha nhn s
tht m Freud th a ra.
S ln ngc ca lch s cng theo trt t nin i. Khng nhng cc li ch trch dn t mt
tc gi vo v tr ca k pht ra s khng nh, cn Freud th c t vo v tr nn nhn nm ra
s phn bc, m c nhng ngy thng cng cho thy tht ra ting ku lo u n t tc gi kia, ri
sau l s phn bc, v v d c bit khiu khch ny c v nh bin h cho nhng phn
ng khong hai mi lm nm. c li ba on trch dn ny theo cch nhn y, ngi ta nh
ti Hong hu Tri tim trong cun Nhn qua tm gng soi, b ku ln trc khi cm thy
mnh au, v bit rng mnh s cm thy au v iu buc b phi ku ln mt ting.
Khi Freud a ra nhng s khng nh ni trn theo Nhng bi ging mi v phn tm hc v
theo l th trc y ca ng, ng c nhiu l do ng n bit rng s nghip ca ng s
khng bao gi gp c mt s thng cm chung, cng khng c tn thnh khi ng cn sng.
L mt ngi c v mt ngi c nhit tnh, c th ng khuyn khch mnh bng nhng cu
th di y ca Rudyard Kipling, nhng cu th dng nh c vit ra m t kinh
nghim ca chnh ng:
Gi mi c th chu ng c khi nghe thy nhng s tht m mi ni ra
b bn u gi lm sai lc i chy theo l ngc (1)
Bi v, ngay c sau hn nm mi nm tri qua t khi Freud a ra s thng bo quan trng
u tin ca ng, th vic bp mo mt trong nhng phn quan trng nht ca t tng v s
khm ph ca con ngi trong lch s t tng vn tip tc din ra. Tc gi ng vua ca qu
kh v tng lai ch l mt trong v s ngi c vn ha a ra nhng ngi km vn ha ti
ch tin rng, d phn tm hc c cng lao hay khng, th n vn c th c tch khi nhng g
Freud thc s ni ra, v nu nh th th n cng c th c chp nhn. Ngc li, c th c
nhng ngi tin chc rng mnh bit r nhng g Freud thc s ni ra nhng cha bao gi c
ly mt ch no do chnh ng vit ra c.
Mc ch hn ch ca thng bo vn tt ny chnh l un nn li s bp mo v hiu sai y i
vi nhng ngi cn c tinh thn kh ci m v s quan tm ca h vn tht chn thnh
mun bit xem con ngi c nht y gp g vo s hiu bit ca loi ngi. y l mt

ngi m tn tui mi mi ng cng hng vi nhng tn tui nh Darwin Copernic, Newton,

Marx v Einstein; mt ngi tht s lm bin i cch thc chng ta suy ngh v ngha ca
cuc sng v ca x hi con ngi. Nhng t tng ca s ngi c ngh lc nh th, hot ng
tinh thn ca h, cng nh ci cch h thng bo kt qu nhng cng trnh nghin cu ca h,
nhng g h n ra, vit ra, tt c nhng ci u nm trong di sn ca loi ngi. Nhng s
khng nh ca h khng phi l c chp nhn nh nhng gio iu chi phi hay vt qua
s suy ngh hay s xem xt ph phn . M l chnh chng ta, khng km g h, phi ch lng
nghe tt c nhng g h thc s ni ra.
Phn tm hc v mi mi vn l s sng to c o ca Freud. S khm ph, thm d,
nghin cu v thng xuyn xt duyt li ca ng l s nghip c i ca mt bc thy. V th,
tht l mt bt cng r rng hay mt s xc phm d dng khi ca ngi, hay t ra l nhc ti phn
tm hc m khng qu coi trng Freud. Th nhng, tc gi ca Nh vua ca qu kh v tng
lai ch l mt trong s nhiu ngi d dng phm vo s xc phm y m khng thy r bn
cht hnh vi ca mnh. Tht ra, chng c g c th b ch trch ht. Chnh Freud tha nhn s
vic bng nhng li sau y:
Nhng, cc bn c th hi, ti sao nhng ngi vit nhng cun sch y v gi nhng kin
y li c thi khng ng n th? Chc bn mun ngh rng iu khng phi l do nhng
ngi ny m chnh l do phn tm hc. cng l kin ca ti. Th nh kin biu l ra trn
sch bo v trong cuc sng nh vy ch l hu qu mun mng ca li phn xt c k i vi
phn tm hc ngay khi n va mi ra i t nhng tay trm ca khoa hc chnh thc. Ti
phn nn v iu trong mt bn trnh by lch s ri, ti khng mun tr li vi n na, v
chng s kch u tin i vi ti c l cng qu ri. Nhng i th khoa hc ca ti
khng king d mt s xc phm no, h cng lm tn thng c lgic ln php lch s v
nh nhn. (**)
Thi Trung i, k gian c hoc ch n gin l k th chnh tr thng b bu xu hoc b a
ra cho m dn hn mt chi bi; tnh th ca ti cng ging th. C l cc bn khng th hnh
dung ra c s th ght ca m ng trong thi i chng ta c th em li nhng g, cng
nh khng th hnh dung c con ngi c th i ti nhng s qu mc no khi h tham gia
vo mt m ng, khi h khng cn cm thy mnh c trch nhim c nhn na.. Vo lc bt
u thi k ny trong cuc i ca ti, ti thy mnh kh c c; ti sm nhn ra rng hon ton
v ch khi nhy vo mt cuc tranh lun cng nh khi phn i hay ku gi mt s phn xt ca
nhng u c gii giang nht. M tht ra, ti c th nh ti mt th ta n no kia ch? Ti bn
i theo mt con ng khc: ti i ti ch coi ng x ca m ng nh mt trong nhng biu
hin ca s chng i m ti thng nhng ngi bnh khc nhau, v l vic s dng
phn tm hc ln u tin ca ti. T , ti lng trnh mi cuc tranh lun v thuyt phc tng
ngi tn thnh ti vi con s ngy cng tng thm cng nn c mt thi nh ti. Cch
ny chng bao lu mang li kt qu. S nguyn ra i vi phn tm hc t khng cn
na, nhng ging nh mi nim tin c vn sng dai dng trong trng thi m tn, ging nh mi
l thuyt b khoa hc t b vn tn ti di hnh thc tn ngng dn gian, s khinh thng
trc kia i vi phn tm hc trong cc gii khoa hc vn cn dai dng nhng k khng bit,
nhng vn s hay nhng k ngi l i mch. Xin cc bn ng ngc nhin g ht. Nhng bi
ging mi v phn tm hc, 1932 (4)

 t lu iu khng cn lm cho Freud ngc nhin. Cho n lc mt, ng vn tip tc trnh

by cng vic ca mnh cho cng chng bnh thng nhng c hc, cng nh cho c ta chuyn
nghip mun c bit v cuc cch mng tr tu m Freud l ngi chu trch nhim. Trn thc
t, nhng g Freud trnh by khng mt mi cng nh khng bc bi chng t khng ch nim
tin bt khut ca tc gi vo giao tip ca con ngi, m cn c nim tin su sc ca ng rng
phn chn l nm trong nhng tng ca mnh cui cng s c phn chiu vo trong kinh
nghim ca ngi c.
Nim tin y da vo trn c s ny: tuy nhng g Freud ni ra l mi m, nhng nhng ti liu
lm ch da cho nhng quan st cng nh cho nhng l thuyt c xy dng ca ng u l
quen thuc v u mang tnh ph bin nh kinh nghim thn thit nht ca loi ngi. Freud l
mt thin ti; nhng tnh trng ri m m h thng c v mu thun ca kinh nghim con
ngi c ng chng khc g kinh nghim v ang c mi thy thuc, thm ch bt c
ai nghin cu v con ngi. S phn ca Freud l phi tm kim s tht trong m ri m y, vi
mt thi nhn nhn kin nhn, ri ni ln nhng khm ph ca mnh vi mt s bn b
dng cm.
Trc khi xem xt chi tit nhng khm ph ny, tht b ch khi c trong c nhng ng
hng ln ca s nghip ca Freud, theo ng th t chung m chnh ng lm v ghi chp
nhng khm ph ca mnh. im xut pht cn bn l Freud, vi t cch mt thy thuc, chp
nhn s thch dai dng tng lm cho ngi ta khip s, bi ri l chng hystri, di hnh
thc nhng triu chng hystri cng nh di hnh thc ri lon tnh cch m ngi ta gi l
nhn cch hystri; nhng hin tng lun lun chn ngang con ng tin b y hc nh mt
thanh kim.
Trong nhiu th k lin, ngi ta p li s thch ny bng cch bc b n nh mt ci g
phi hin thc, khin cho nn nhn ca nhng triu chng hystri b loi b khi lnh vc cha tr
y hc; hoc gi ngi ta ui c n, chuyn n sang nhng trng hp hot ng khc ca
con ngi. Vo thi Trung i, nhng mi quan tm ca cc gio phi Kit khc nhau i vi
mn qu thn hc (dmonologie) v s ngc i nhng k t o cho php coi nhng bnh
nhn mc cc triu chng hay tm tnh hystri thuc vo nhng k b ln n l ph thy, do
loi h ra khi lnh vc y hc hnh h v thiu sng h ti ch cho n cht. Vo cui thi k
y, vn hystri cha c gii quyt, n li d dt tr v lnh vc lm sng, ni n lun lun
b coi l khng ng mong mun.
Vi mt s sng sut ni bt, Freud thy rng chng hystri tht ra l mt cn bnh tht s;
rng nhng triu chng hystri c cc bnh nhn cm thy mt cch c tht. Ni kh v
hystri cng gy au n, trng thi v cm v hystri cng gy , trng thi mt tr nh v
hystri cng lm lng qun i, ging nh tt c nhng ni au n, n v qun i c con
ngi cm thy. Khi nhn bit c thc t ny, vi s hiu bit ring ca mnh v vn
ny, Freud phi tm mt v tr cho ci nghch l tuy tht thng thng nhng d gy bi ri:
nhng bnh nhn au n, t lit hay mt tr nh y khng c trong h thn kinh ca h mt c
s cu trc no ca nhng khuyt tt m h mc phi.
Freud n Paris hc thm vi mt trong nhng nh thn kinh hc ln nht hi , gio s
Charcot. Vo hi , Charcot chng minh rng ngi ta c th phc hi nhng triu chng

hystri trong tnh ton vn ca n nhng bnh nhn b thi min, v ngi ta ni r rng khi
thi min, di uy quyn ca ngi thi min, nhng triu chng y c trong u c, trong
thn th h v khng th b ph nhn. Khng th phn bit c nhng bnh nhn y vi nhng
bnh nhn khc mc chng hystri, v nhng bnh nhn y cng cm thy au n hoc hon
ton t lit, b mt tr nh, hoc sau h lm nhng hnh ng m h khng th gii thch
c, nhng thc ra l do nhng mnh lnh h nhn c trong trng thi thi min.
Trong con mt Charcot, nhng hin tng ny c ch v mt thc nghim nhng khng c mt
ngha no v mt cha tr c. Hn na, Charcot cho rng kh nng b thi min cng nh kh
nng pht trin nhng triu chng hystri u l nhng bng chng ca s thoi ha, c l do
mt khuyt tt cu trc ca h thn kinh gy ra, v v th chuyn nhng ngi mc bnh nh
vy mt cch d dng sang cho trch nhim cha tr y hc sau . l nhng ngi bnh dng
chng minh; nhng i vi Charcot, rt cuc h ch chng minh rng chnh nhng triu
chng lm c s cho hot ng tinh thn v thc ca h l du hiu ca mt khuyt tt khng th
o ngc c, mt ri lon c th chng minh v mt lm sng nhng khng th lm nh bt
mt cch lu di.
Mt trong nhng c trng ca thin ti l ngi c thin ti thng t ra nhng vn khng
bao gi n c vi u c ca nhng ngi khc cng trong mt tnh hung y. Freud t hi
xem nhng c ch tinh thn v thc mnh m y, m ch c chng mi c th gii thch nhng
hin tng hystri v thi min, liu c th tn ti tt c mi ngi khng, v liu chng c
ng mt vai tr quan trng trong cuc sng ca h m chnh bn thn h khng th bit c
mt cch y trong nhng iu kin bnh thng khng. l s khi u khm ph ra phn
tm hc ca Freud; nhng vic th nu thnh l thuyt y gp phi s th ch ln nht trong
cc ng nghip v thn kinh hc ca Freud Vin, khi ng t Paris tr v. Nhng ng tm
c mt thy thuc dng thi min lm bt chng hystri; vi ngi thy thuc ny, Freud
m ra mt s cng tc m lun lun by t lng bit n su sc vi mt s ho hip ln lao.
ng nghip y l Breuer, ngi lm cng vic cha bnh kinh thnh Vin trng l; n
phm u tin bo trc vic xy dng phn tm hc l mt cun sch c Breuer v Freud
cng cng tc vi nhau vit ra, nhan Nhng nghin cu v chng hystri.
C l khm ph quan trng nht c trnh by trong cun sch ny l nhn t quyt nh chng
hystri c th mang tnh tm l cng nh tnh th cht. Th nhng, khi nhn t y mang c
trng tm l, th n khng bao gi c bnh nhn nh ti, thm ch khng i vo k c anh ta
v mt ni quan. Freud nhn thy r rng s loi b nhng k c quan trng v y xc cm ra
khi thc y i hi phi c mt c ch tch cc, hot ng trnh v thc, cng ging nh
s y li cht liu mang y xc cm y vo ni phi l mt vng v thc ca i sng tinh
thn. iu a Freud ti khi nim dn nn: mt s lng qun nng ng, thc p, nhng
hon ton v thc v nhng kinh nghim e da hay gy ri, khng th chu ng ni. Vi
Freud, ch cn phi tha nhn rng s dn nn y mi ngi, k c bn thn ng, phi gy ra
nhng bnh nhn mc chng hystri khng ch mt s chng c v thc i vi vic cha khi
hn, m c mt s chng c trn thc t ca tt c mi ngi ging vi bn cht ca chnh
nhng khm ph m Freud v Breuer ang thc hin bng nhng nghin cu i vi loi bnh
nhn y. Nhng tng mi bao gi cng c xu hng gy ra s chng i; nhng nhng khm

ph ny cn gy ra mt s i ch quyt lit, mt s i lp phi l; hn na, khng ch chng

m c nhng ngi xng ra chng cng khng c x hi chp nhn.
Sau khi bt u tha nhn hin tng ny v coi n nh mt phn ca ci gi khng th trnh
khi m ng phi tr cho vic cng b cc cng trnh ca mnh, Freud cn phi khm ph
chnh bn thn mnh bn cht ca nhng xc cm v kinh nghim b dn nn mt cch v thc,
cng nh nh hng ca chng i vi cuc i v s phn xt ring ca ng.
L do ca s chng i y l g? Khi duyt li kinh nghim lm sng ring m ng v Breur
cng nhau thc hin, Freud i ti phn bit ra mt ch thng xuyn nm bn di mi
trng hp. Ch y thuc loi tnh dc. Tnh dc b dn nn, s t b v thc i vi mt
ham mun hay mt kinh nghim thuc loi tnh dc, tc l nhng th b cm on v by gi
b qun i, i vi Freud hin ra nh mt nguyn nhn cn bn ca i a s cc chng nhiu
tm m h gp phi.
S chng c i vi kh nng bt ng y khin Freud phi tr gi khi Breuer lo s bc b
hon ton nhng kt qu ca cng vic lm cng vi ng. Breuer rt bi ri nhn ra rng mt
n bnh nhn gn b vi mnh v mt tnh dc khng cng li c. Breuer ch c th phn
ng bng cch nh ch vic cha tr cho n bnh nhn ny. Xt theo mi ci, ng thy r rng
mt s gn b nh vy tht ra l s tro ln ca chnh nhng tnh cm tnh dc b dn nn, m
nhng khm ph ca hai ngi cho bit rng h phi ch i nhng s cha tr thuc loi
s rc ri hn. Breuer phn ng vi s khm ph gai gc y bng cch t b nhng hu qu
khng th chu ng ni ca nhng hiu bit m s khm ph y da vo, d rng nhng hiu
bit m s khm ph y da vo, d rng nhng hiu bit l kt qu ca kinh nghim ring
ca ng, ph hp vi kinh nghim ca Freud. Trn thc t, bng nhng tnh cm ng cm nhn
c, Breuer xc nhn chnh ci l thuyt m ng sn sng ph nhn vo lc . Cui cng,
ng phi i ti ch ph nhn nhng hiu bit y. Freud phi tip tc cng vic mt mnh.
Trong nhng khm ph sau , mt cch tht n c, t nhng ti liu c, Freud pht hin ra
nhng k c b vi su thuc loi tnh dc tt c cc bnh nhn. Nhng k c y thng mang
v nh sc nh li mt s hp dn tnh dc do b hay m thuc gii i lp gy ra trong thi th
u. Lc u, Freud chp nhn tnh chnh xc lch s ca nhng k c y, tuy rng chng ch ni
ti kh nng hp dn ca cc ng b i vi nhng c con gi rt nh ca h, trn mt qui m
rng ln. Phi mt mt thi gian, Freud mi nhn ra rng trong phn ln cc trng hp, nhng
k c y l nhng ci c ng gi l k c mn chn (souvenirs crans): nhng k c
khng h ph hp vi nhng s kin xy ra trong thc t, m l ph hp vi nhng hoang
tng v nhng g khng bao gi xy ra c.
Chng th hin nhng g m ngi bnh s hi hay mong mun khi xy n, nhng g lc u b
ph nhn mt cch c thc, ri li b dn nn mt cch v thc ri, trong khi phn tch, li
hin ln sng r nh mt hin thc m trong u c bnh nhn khng cn c th phn bit vi
nhng k c tr con khc l nhng k c c th kim tra li v mt lch s.
Nhng hoang tng tnh dc tr con y tha mn c nhng ham mun hoc nhc li
nhng ni khip s cng gn lin vi ci m cc bnh nhn ca Freud tng rng ng tm

cch khm ph h, v mt khi khm ph c s lm ch h gim nh c nhng triu

chng hin thi.
S khm ph xut sc v vic c nhng k c mn chn i ngc ln nhng hoang tng tr
con y a ti mt pht hin xut sc khc ca Freud. l khi nim v tnh dc tr con: s
am m trong trng, m h nhng kh s ca a con i vi b (hay m). Li mt ln na, l
thuyt ny c tip n bng mt trn tru a v phn bc. Chnh bn thn Freud tuyn b
rng, d l thuyt y c n tip th no i na, th n cng da vo mt s quan st v
ng x tr con m mi ngi m hay ngi v nui chm ch bao gi cng c th t mnh nhn
thy, nhng v sau, mi ngi ln u i ti ch bc b hay ph nhn theo li ng mu.
Khi cng b ln u tin nhng tng u tin y, Freud thy mnh b bao vy bi mt s th
ch ln, bi nhng bt ng v vu khng n mc s chng i y e da s nghip ca ng
trong mt thi gian, khin ng nh t b chng.
Nhng s tn ti ca mt vng tch cc, nng ng, v thc ca i sng tinh thn, ci vng m
mt trong nhng c ch ct nhng c ch ct yu ca n l qu trnh b thc p v bt buc phi
qun i, y nhng ham mun hay nhng tri dy khng th chu ng ni v trn ngp xc
cm, m ngi ta c th thy mi ngi mt s chng c to ln i vi s tro dng ca n
tt c nhng hin tng y i vi Freud qu hin nhin khng th b ph nhn c, hn
na chng li qu quan trng hiu r v cha tr nhng ri lon thn kinh m Freud khng th
quay lng li. Khi nhn li, con ng m Freud i l khng th trnh khi i vi mt thy
thuc quyt tm i ti tn gc r ca nhng triu chng hystri, mt thy thuc c lng can m,
tr thng minh v s nhn ni cn thit.
Php thi min trc y ch c dng vo mc ch lm tng thm s ph nhn nhng triu
chng v ngun gc ca chng bng cch xa b chng i, th a Freud, vi s gip sc ca
Breuer, i ti catharsis trc tin, nh n m nhng k c b qun i v nhng xc cm gn
vi nhng k c y li xm chim thc, ri li o ln trnh t ca cc triu chng cho n lc
cha tr sau . Nhng khi iu cho thy c mt yu t su xa v cn bn ca xc cm tnh
dc, th Brueur ph nhn n. V iu ny, Freud vit:
Khi ti dt khot c mt quan nim v vai tr ct yu ca tnh dc trong s quy nh cc chng
nhiu tm, th chnh l t pha ng ta (Breuer) ti vp phi nhng phn ng u tin th hin
thi bc bi v bi bc dn dn tr thnh quen thuc i vi ti, nhng hi vn cha d
kin c nhng phn ng y s theo ui ti trong c cuc i nh mt nh mnh. 5
V yu t m th lun lun gn lin vi thi min, v v c bit hiu r nh hng c th c ca
yu t y l lm cho nhng bnh nhn d b tc ng c nhng k c mn chn, nn Freud lin
i tm nhng l do hon ton t b php thi min. Tng thi k mt, ng chn nhng l
do khc nhau c coi l quyt nh. Nhng t lu sau khi ng ngng thi min nhng bnh nhn
ca mnh, ng i ti ch t b c mi kiu tip xc trc tip vi h, ng mun ngi mt ch
m h khng nhn thy, ng sau h, ch yu cu h ni to ln, khng cn phi c d dt hay
ph phn, tt c nhng g n trong u h, ht lin tng ny n lin tng khc. Cch thc
c Freud gi l lin tng t do l giai on cui cng trong vic xy dng mt k thut
phn tch gia bc s v bnh nhn. Cch thc y a li nhng phng tin cho Freud da vo

 khm ph tt c mi ci v sau. Tip theo y l mt s phn tch tht c ng v kt qu ca

nhng hiu bit y, ca nhng l thuyt m Freud s xy dng theo , nhng nh hng ca
chng i vi t tng ca ng sau ny, cng nh cu trc ca nhng hiu bit phn tm hc, c
l thuyt ln k thut, c em li cho vic nghin cu cng nh cho vic cha tr bnh nhn,
nhng hiu bit m Freud cng hin cho y hc v cho c loi ngi.
-Ch thch:
(*) Khc do: trong nguyn bn, tc gi dng ch Fugue, ch mt th nhc gm nhng i
m v c cu to thnh nhng on ui theo nhau. y m ch n nhng khng nh v
ph nh m Freud tri qua sut cuc i (ch thch ca ngi dch).
(**) S chng i nhng l thuyt ca Freud bt u ngay t khi ng th thng bo ln u
tin cho nhng ng nghip ca mnh. Ernest Jones, trong cun tiu s c in v ng Cuc
i v s nghip ca Freud dnh c mt chng trong tp hai cho s chng i y. Bn
thn Freud cng ni ti n trong Cuc i ca ti v phn tm hc, cng nh trong tiu lun
ca ng v lch s phong tro phn tm hc. Nhng v d c chn t nhng thi im khc
nhau trong cuc i s nghip ca Freud s minh ha cho kin chng ti y.
V d th nht xy ra vi s tr v ca Freud sau khi ng lm vic vi Charcot Paris.
Freud m t mt s trng hp hystri m ng nghin cu n ng. Ch tch Hi y hc
Vin tuyn b l iu khng th tin c; cn bc s Meynert, nh thn kinh hc xut sc thi
, th thch Freud, mt cch thn mt nhng y hoi nghi, pht hin c ch mt ca
hystri no ca n ng Vin - Freud k li rng ng th trnh by nhiu ca nh vy cho
Hi, nhng cc thy thuc cao cp nhng ni ng pht hin ra cc bnh nhn y li khng
cho php ng trnh by cng nh khng cho php ng quan st nhng ngi bnh v nghin
cu h. C s ca s t chi ny c tm tt ming mt nh phu thut gi chng li ng:
Nhng, tha ngi, lm sao ngi li c th ni ra nhng chuyn tm pho nh vy? Hystri
ngha l t cung (utrus). Vy th lm th no mt ngi n ng c th b hystri c? Li
tuyn b ny c pht ra mt thi im m b no c cc thy thuc ng thi coi l c
quan ca tinh thn, khng cn phi bn ci.
Trong tc phm ca ng vit v lch s phong tro phn tm hc, Freud k li: Khng mt
cht n no, ti pht biu trong cc phin hp ca hi gm nhng chuyn gia Vienne, hi
do Kraff-Ebing ch tr. Ti hy vng c n b nhng thit hi vt cht m ti tnh
nguyn gnh chu, ct cho cc ng nghip ca ti quan tm ti nhng kin ca ti v c
thin cm vi chng. Ti ni ti nhng khm ph ca ti nh nhng ng gp khch quan
cho khoa hc v ti hy vng rng nhng ngi khc cng coi chng nh th. Nhng s im lng
sau nhng tham lun ca ti, nhng m ch lt ti tai ti cui cng lm cho ti hiu rng
nhng tuyn b v vai tr ca tnh dc trong bnh cn ca cc chng nhiu tm khng th hy
vng n c n nhn nh nhng thng bo khc. Rt cuc, ti hiu rng t nay ti thuc
vo nhng ngi, theo cch ni ca Hebbel, quy ri gic ng ca thin h v khng cn da
c vo tnh khch quan v lng bao dung na. (2)

Ti mt i hi cc nh thn kinh hc v tm bnh hc c hp Hambourg nm 1910, gio s

Wilhelm Weygandt nh ch mt cuc tho lun trong c nhc n cc l thuyt ca Freud
bng mt c m tay xung bn v ku ln: khng phi l mt ch tho lun cho mt hi
ngh khoa hc; n thuc thm quyn ca cnh st!. Cng nm y, gio s Oppenheim, nh
thn kinh hc xut sc c, tc gi mt cun sch gio khoa c uy tn v vn ny, yu
cu phi ty chay nhng trc tc ca Freud trong mi c quan tm bnh hc t trng. Trong
c ta, phn ng ni ln tc th: tt c cc gim c c mt ca cc bnh vin tm bnh ng
ln cam oan rng h v ti v mi tip xc vi nhng th t o y.
Trong t truyn ca mnh, Freud ghi rng mt trong nhng i th ca ng khoe ng ta tng
bt bnh nhn ca mnh phi im ting nu h dm nhc ti cht g c lin quan ti tnh dc, v
ng i ti kt lun rng mt k thut nh vy l ra phi c v bc s kia coi trng ng ta c
th phn xt xem tnh dc ng vai tr nh th no trong bnh cn ca cc chng nhiu tm.
Nm 1911, mt ngi bnh n khm ti mt bnh vin tm bnh Berlin, anh ta phn nn v
mt s thc p m nh lm cho anh ta c mun tc vy ph n ngoi ng ph. Gim c
bnh vin ni vi hc tr ng ta: l mt c hi xem xt bn cht gi l tnh dc ca loi
m nh ny. Ti s hi ngi bnh xem s m nh ca anh ta c hng ti cc b gi nh
hng ti cc c gi khng, v nu th th r rng s m nh y khng phi l do tnh dc.
Ngi bnh p: Vng, i vi tt c nhng ngi n b, c m ti v em ti cng th. c
thng, v gim c kia ra lnh ghi vo phiu bnh rng trng hp ny r rng l ngoi tnh
dc.
Mt giai thoi c Freud k li ln u tin trong Gp vo lch s phong tro phn tm hc
nm 1914 cng cn thy trong cun nghin cu tiu s ca ng. Giai thoi ny c lin quan vi
mt ng nghip tng d mt bi ging ca Freud m cha bao gi c nhng g c Freud
cng b v cc l thuyt ca mnh. Gim c ca bnh vin m ngi ng nghip kia lm
vic tuyn b rng nhng nghin cu nh vy tht v ch v khng b cng. Nhc li
vn tt chuyn ny vo nm 1925, tc mi mt nm sau , Freud ni thm vi s bun b:
Ngi thy thuc ny sau tr thnh thc s, t cho php bp mo ngha ca cuc tr
chuyn ny v ni chung nghi ng k c trung thnh y ca ti. Nhng ti vn gi ng tng
ch m ti k li hi . (3)
Ghi ch:
Nhng ch nh du hoa th (*) c ngha l c ch thch cui mi chng. Nhng ch nh s
() c ngha l on trch t ngun tham kho. Cc ti liu tham kho ny cng s c ghi ch
vo mi cui chng, ngoi ra phn ph lc cui sch cng s c danh mc ton b cc ti liu
tham kho. Trong trng hp ti liu tham kho l ca chnh Freud, ng sau tn sch s c km
theo tn nh xut bn cng nm cng b ln u tin:
(1.) Si. Rudyard Kipling.
(2.) Contribution lhistoire du mouvement psychanalytique, 1914, Petite bibliothque Payot,
pp. 88-89.
(3.) Ma vie et la psychanalyse, 1925, Gallimard, p.76.

(4.) Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1932, Gallimard, pp. 188-189.

NHNG NGHIN CU V HYSTRI

V NHNG KT QU U TIN
***
Lc u, Freud khng c nh tr thnh nh thc hnh, cng khng c nh tr thnh nh
cha tr tm l. Thi nh, ng thch tng tng mnh di dng v mt vin tng to hay mt
chnh khch ln: Annibal (*) l mt trong nhng anh hng a thch ca ng. V sau, khoa hc
thu ht ng nh con ng chc chn i ti quyn nng tht s v ti s thng hiu tht s dnh
cho con ngi ton vn, v i vi ng, y hc chnh l s phi hp kh nng p dng nhng tri
thc khoa hc ca mnh vi s theo ui nhng li ch c nhn. Tuy nhin, cui cng ng khng
chuyn tm c vo vic thc hnh y hc lm sng v nhng l do ti chnh, mt phn v nhng
cng trnh nghin cu m ng t ra rt c nng lc lm li khng th mang cho ng mt s
tin thn no , mt phn v, ging nh nhiu ngi tr tui thi ng v tt c nhng ngi
khc, ng yu, mun ly v v cn c nhiu tin hn mc kim c.
Breuer gip Freud, khng ch bng nhng khuyn khch v nhng kin, m c bng tin
bc. Hai ngi thy thuc ny cng chia s kinh nghim vi nhau; Breuer chuyn mt vi bnh
nhn ca mnh cho Freud cho n lc c hai ngi cng dnh nhiu thi gian cho vic nghin
cu cc trng hp hystri, v quyt nh coi nhng khm ph ca h l ca chung cng b.
l bui u lch s ca phn tm hc; do tht th v khi xem xt nhng kin ca Freud
trong vic cng b chung u tin v duy nht y. y l mt on tn rng ra c tnh cht c
nhn ca Freud khi bn v mt s ca do ng m t trong tc phm:
Ti cha bao gi l thy cha tr tm l c. Ging nh nhng nh thn kinh hc khc, ti quen
da vo nhng chn on ti ch v lp ra cc d bo bng cch dng liu php in, chnh v
th ti tht kinh ngc khi thy nhng quan st ca ti v ngi bnh c c nh nhng tiu
thuyt v c th ni l chng mang du n nghim tc nh nhng bi vit ca cc nh bc hc.
Ti t an i bng cch thm nh rng tnh hnh y r rng c th gn cho chnh bn thn ca
vn c bn, m khng phi l d s la chn ring ca ti. Vic chn on bng cch nh
v nhng phn ng in khng quan trng my khi nghin cu v hystri, cn mt bn trnh by
chi tit v cc qu trnh tm thn, nh ngi ta thng quen thy cc nh tiu thuyt, cho php
ti c c mt vi nim v din bin ca mt chng hystri, bng cch ch dng mt t cng
thc tm l hc. Nhng loi quan st y phi c phn xt nh nhng quan st thuc loi tm
bnh hc, nhng c mt u th: mi quan h cht ch gia lch s bnh v nhng triu chng
bnh m chng ta i tm mt cch v ch trong tiu s nhng chng lon tm khc. (6)
Hai tc gi k li vic h lm th no pht hin ra rng mi kinh nghim c th gy ra
nhng cm gic trm nhc nh s hi, lo u, xu h hay au n th cht c th lm khi
pht nhng triu chng hystri. Vic loi khi pht ny tht s a ti kt lun rng chng
hystri ph thuc:
mt cch r rng vo tnh nhy cm ca ngi bnh c xem xt (cng nh vo nhng
nhn t chng ti s ni di y) Trong chng hystri thng thng, thng xy ra tnh hnh

l khng c mt tc ng gy chn thng duy nht no, m c nhiu chn thng b phn,
nhiu l do nhm li. (7) T Hy Lp trauma, ngha en l vt thng, hi c dng thng
xuyn ch s cng thng do hystri gy ra.
Nhng v mi lin h nhn qu gia chn thng tm thn thc y (traumatisme psychique
motivant) v hin tng hystri, th khng c tng rng chn thng tc ng theo li mt
agent provocateur (**) (tc nhn gy s) lm pht ra triu chng. Triu chng, khi tr thnh
c lp, sau vn tn ti. ng hn, phi ni rng chn thng tm thn v, sau , k c v
n, tc ng theo li mt th l m sau khi pht ra rt lu vn cn ng mt vai tr tch cc.
Mt bng chng ca iu ny l do mt hin tng cc k l lng v hon ho a li lm
cho nhng khm ph ca chng ti c mt tm quan trng thc tin.
Chng ti rt kinh ngc khi thy ra rng, trn thc t, mi triu chng hystri bin mt ngay lp
tc v khng tr li na, khi ngi ta hiu r k c v tc ng khi pht, nh thc c mi
xc ng gn vi k c v, sau , khi bnh nhn m t c nhng g xy ra vi mnh
mt cch tht chi tit v din t c xc cm ca mnh bng li. Mt k c khng mang theo
xc cm hu nh lun lun khng c mt cht hiu qu no. (8) Thut ng xc cm trong
on ny c dng theo ngha xc cm trong tm bnh hc.
Hai tc gi i ti kt lun rng khng ch nhng cng thng gy s y v cn bn c quan h
nhn qu, bt k chng c trong thc hay khng, m c nhng qu trnh quyt nh to ra
chng, tc l nhng xc cm, vn tip tc hot ng theo li ny hay li khc mt cch v hn
trong thi gian khng phi l gin tip nh nhng mt xch trung gian, m l trc tip vi t
cch nguyn nhn khi pht. (9)
Tip l s khng nh: Chnh ngi hystri kh s trc ht v nhng iu sc nh li.
Vic gii thot mi xc cm gn lin vi nhng nguyn nhn y c gi l gii ta
(abraction); tht ra nhng g xy ra trong nhng trng hp c Breuer v Freud m t,
chnh l mt s gii ta khi nhng vt liu xc cm quan trng v b vi lu, c gy ra do
s ni lng mt chng ngi nm trong thc bnh thng, m s thi min lm tiu tan i t
ra tng lc. o su hn tng ny cng nh nhng hu qu chung ca nhng quan st ca
mnh, hai tc gi vit:
Tuy vy, gii ta khng phi l cch tho g duy nht m c ch tm thn ca mt c nhn
khe mnh c th c c, khi ngi b mt chn thng tm thn. K c, ngay c khi khng
c gii ta, nm trong t hp ln ca nhng lin tng, bn cnh nhng tc ng khc thm
ch c th mu thun vi n, v c iu chnh bi nhng biu tng khc. Sau mt tai nn
chng hn, th k c v nhng g din ra tip theo n, nh vic cu nn, v nim v s bo
him hin nay, s gn cht vi k c v mi nguy him va xy ra, vi s lp li (c gim bt)
ni khip s c. K c v mt s nhc nh c thay i bng mt s ci chnh cc s kin,
bng mt thc c nhn v phm gi, v.v Chnh bng cch m con ngi bnh thng
dng nhng hu qu ca s lin tng lm bin mt xc cm i km theo.

Xin thm vo mt s gim bt chung v nhng n tng, mt s xa nha cc k c, tt c

nhng g chng ta gi l qun lng v tt c nhng g gm nhm nhng biu tng mt i
hiu qu xc cm ca chng.
Nhng quan st ca chng ti cho thy rng, trong nhng k c, nhng ci no gy ra s
xut hin ca nhng hin tng hystri th thng gi c s ti tn c bit v gi tr xc
cm y ca chng trong mt thi gian di. Nhng cn phi nhn mnh, nh mt s kin ni
bt m sau ny s c dp dng n, rng nhng k c y, tri vi nhiu k c khc, khng c
gi li ngi hystri. Hon ton ngc li, tr nh ca cc bnh nhn khng h gi li mt
du vt no ca nhng tnh tit y hoc ch gi c chng trng thi s si nht. Ch bng
cch hi cc bnh nhn b thi min th nhng k c y mi li tri ln, vi tt c tnh sng ng
ca nhng s kin mi xy ra.. (10)
Cn c nhng nhn xt khc c tnh cht chung v dt khot na v nhng nghin cu cha y
ti liu quan st chi tit, m khng cn xem xt y, cng c a vo hai li tuyn b
ng ghi nh khc, v mt ln na chng ti xin dn ra ng nh c vit:
Do , ngi ta c th ni rng nu cc biu tng tr thnh nhng nhn t gy bnh vn gi
c hon ton s ti tn ca chng v lun lun cha y xc cm, th l v chng b cm
hao mn mt cch bnh thng do mt s gii ta v mt s ti hin trong nhng trng thi m
cc lin tng khng b gy tr ngi. (11)
Tht vy, ci khng th nh li c khng phi l b li ng sau bn thn mnh; l mt
tng m cha mt tc phm khoa hc no ni ln trc , tuy rng Wordsworth cm thy
iu v mt trc gic, nh khi ng m ch ti nhng ngh qu su khng th khc
c (12). Shakespeare cng vy, hn ba trm nm mi nm trc , t vo ming
Macbeth mt yu cu khn khon i vi mt thy thuc hi , mt nh cha bnh rt bt lc:
ng
khng
th
ch
dn
g
cho
tm
hn
au
kh
ny,
V
nh
bt
ni
bun
phin
khi
tr
nh
ca
n;
Khng
th
xa
i
nhng
u
t
khc
su
v
c
n.
V,
bng
vi
phng
thuc
qun
lng
du
dng,
tr b gnh nng nguy him nng ln tri tim ca n trong lng ngc,
ng khng th lm g c ? (13)
C th, chng ta c th lm c iu , Freud v Breuer p. Mt cu tr li cha nhiu hy
vng hn cu tr li ca ngi thy thuc kia cho Macbeth; nhng khi iu xy ra, th than i,
cu tr li y li khng c nhng k nghe n chp nhn my, v n thay th cho s bt lc
tuyt i bng mt trc gic gy e da v nguy him v b ngoi. Hai tc gi cung cp ci cha
kha hiu lun im ca h nh th ny:
By gi ngi ta bit r ti sao phng php cha tr tm l m chng ti va m t li tc
ng c hiu qu. Nu xa b nhng hu qu ca ci biu tng khng c gii ta lc u,
khin cho xc cm do biu tng y gy ra tro ln bng li l; n a biu tng y n ch
thay i theo con ng lin tng, bng cch thu ht n vo ci thc bnh thng (di s

thi min nh) hoc xa b n bng m th y hc, ging nh cch ngi ta xa b chng mt tr
nh trong trng thi mng du. (14)
nh gi y lch s ch thc ca cc ca, cn c chng tht chi tit. Ngi ta s thy
chng lun lun chng minh rng din mo rt thng xuyn ca cc triu chng khi mi xut
hin ng thi tng trng cho bn cht ca chn thng quyt nh, cng nh cho gii php
thn diu do chn thng tinh thn ca ngi bnh to ra.
Mt trong nhng n bnh nhn ca Freud l nn nhn ca nhng khng hong nghim trng do
chng au thn kinh mt gy ra, m ng cha tr theo nhng phng php qui c nhiu ln
khc nhau nhng khng c kt qu. Freud m t mi quan tm ca mnh khi tm hiu xem
iu c da trn mt c s tm l khng.
Bng thi min, Freud gi ra cnh gy chn thng b vi su trong v thc ca ngi bnh
y; b sng li thi k m b cm thy rt bc tc i vi chng b. B k li mt cuc tr
chuyn vi chng cng nh mt nhn xt ca chng, mt nhn xt m b cm thy nh mt s
lng nhc au n. Bng b a tay s m mnh, ku ln mt ting au n v ni: N ging
nh mt ci tt vo mt ti. iu lm chm dt au n cng nh khng hong, nhng
khng phi i vi cc chng au thn kinh. Cn phi lm cho b nh li nhng hon cnh khc
na, v cui cng Freud phi lm cho n bnh nhn ny nh li cn au thn kinh u tin,
tc l cch lc b n khm bnh ng 15 nm trc . y, chng c mt s tng trng
ha no, m l ci ng gi l:
mt s chuyn hon ng thi; l mt cnh tng nng n gy ra b nhng cn rt v
y b ti ch xua ui nhng lin tng khc. Nh vy, l mt ca xung t v t v. Vic
pht ra chng au thn kinh vo lc l khng th gii thch c nu ngi ta khng chu
chp nhn rng n bnh nhn y hi b au rng hay au mt nh, iu kh c th c, v
hi b trong nhng thng u ln c thai u tin.
V th, ngi ta gii thch rng chng au thn kinh y, bng con ng chuyn hon thng
thng, tr thnh du hiu ca mt s ri lon tm l no (15)
Bn thn Freud hiu rt r rng s cn thit phi chp nhn s trng hp v thi gian ca chng
au thn kinh v ca chn thng lc u lm cho ca ny tr nn t r rng hn v loi ngun
gc thun ty tm l, nhng phn ln nhng bng chng lm sng dng nh li cho thy nh
vy. Do , ng tip tc a ra nhng v d m ng cho rng chng c th chng minh s au
n th cht c th ch ny sinh t s tng trng ha.
Mt trong nhng v d ni bt l trng hp mt c gi mi lm tui nm lit ging di con
mt cnh gic ca b c ta, mt ngi nghim khc, bng tht ln mt ting ku au n. C gi
nm m thy mnh b au nhc nhi vng trn nm gia hai mt, cn au y ko di nhiu
tun l v thnh thong li xut hin trong 30 nm sau . Khi phn tch triu chng, n bnh
nhn ny nh li v ni cho Freud bit rng hi c mi ln b b mnh nhn mt cch xoi
mi l c ta cm thy ci nhn y nh xuyn su thng vo c mnh. Tht ra, c ta lo ngi v
ngi b nghi ng mnh. Khi xua c cn sc nh li y, c ta ci ln c v cn au
bin mt.

Tuy vic cng b cng trnh chung ca h tng i thnh cng, nhng Breuer v Freud khng
bao gi hp tc vi nhau na. Ngi ta in li thng bo ban u, nhng s quan tm do n
gy ra khng tht hon ton thun li. T s cng b thng bo m u y ca Breuer v Freud
nm 1893 n s cng b cc lch s bnh nhn sau , cng nh nhng nhn xt l thuyt ca
nhiu tc gi, bn thn Freud ch a ra mt thng bo nhan Cc chng nhiu tm t v.
Trn thc t, vn bn ny khng ch bo trc s on tuyt vi Breuer, m cn l khi u s
pht trin c lp ca khi nim phn tm hc ca ring Freud. Mi bt ng cn bn v quan
im gia hai tc gi ny m sau Freud nhn mnh l v vai tr ca nhng xung lc
tnh dc trong bnh cn ca chng hystri. Nhng c y na, s bt ng lc vn cha tht
r rt nh ngi ta c th ch i. Vic Freud tin vo ngun gc tnh dc ca chng hystri xut
hin r trong chng vit v liu php tm l i vi chng hystri nh mt s kt lun v cc
cng trnh nghin cu ca ng. R rng l cng hin ring ca ng, ging nh chng trc
l cng hin ring ca Breuer. Tuy nhin y Freud cha khng nh, nh sau ny ng nhn
mnh, rng bnh cn tnh dc thy c tt c cc ca hystri mt cch ging nhau. Trong chng
ring ca mnh, Breuer cng nhn mnh ti vai tr quan trng ca tnh dc trong cc chng
nhiu tm, chng hn khi ng vit rng:
bn nng tnh dc chc chn l ngun di do nht ca nhng cn kch thch ko di (v do
, ca cc chng nhiu tm). (16)
Cui cng, Breuer tuyn b: Ci ging v chng, n b, l ngun gc ca phn ln cc
chng nhiu tm nghim trng. (17)
Tuy nhin, nh ngi gii thiu Ton tp a Freud nhn xt khi bnh lun v cuc xung t
tim tng gia hai ngi, trong chn ring t Freud coi Breuer nh mt ngi y nghi ng
v d dt, lun lun thiu tin chc vo nhng kt lun ring ca mnh. Ngi ta thy mt trng
hp r nht ca iu mt bc th ngy 8 thng 11 nm 1895 gi bc s Fliess, hi l
ngi tm giao chnh ca Freud. Bc th ny, c vit khong su thng sau khi cng b
Nhng nghin cu v hystri, vit:
Mi y, Breuer ni nhiu v ti ti mt cuc hp ca Hi Y hc. ng tuyn b chuyn sang
tin vo mt bnh cn tnh dc (ca cc chng nhiu tm). Ti cm n ng ta trong chn ring
t, nhng ng ta ph mt s thch th ca ti khi ng ta ni thm: D sao th ti cng khng
tin vo iu !. C hiu c ci g chuyn ny khng? Ti th khng (18)
Ngi gii thiu vit rng ngi ta c th hiu c mt ci g thuc loi ny gia cc dng ch
v cng hin ca Breuer vo Nhng nghin cu, n cho chng ta thy chn dung ca mt
ngi c phn hong s v nhng khm ph ring v ni bt ca mnh. Ngi gii thiu nhn
xt, iu khng th trnh khi l Breuer cn b bi ri hn, v ng c linh tnh rng nhng khm
ph sp ti cn ng lo ngi hn na; cng khng th trnh khi l, n lt mnh, Freud cm
thy mnh b cn tr, bc bi v nhng do d bi ri ca ngi cng tc vi mnh.
Vi cng hin c nhn ca ng vo l thuyt v chng hystri v cch cha tr n, Freud vt
xa mc cao nht m Breuer c th chp nhn.

Freud ghi nhn iu mt cch thng thn, nhng khng phi thiu s tn knh i vi ngi
ln tui hn mnh:
Bng cch xut pht t phng php ca Breuer nh vy, ti nghin cu mt cch khi qut
v bnh cn v c ch ca cc chng nhiu tm. Sau ti may mn t ti nhng kt qu qu
gi trong mt thi gian tng i ngn. Ti buc phi tha nhn rng, v ngi ta c th ni ti
nguyn nhn mc phi chng nhiu tm, nn bnh cn ca n phi tnh n nhng nhn t tnh
dc (19)
i vi Freud, chng c g mi c. Trong mt bi duy nht khc do ng cng b v nhng
vn tm l hc, Cc chng nhiu tm t v, ng phc tho theo nhng g ng tin rng s
bo v nhn cch c thc v s yn tnh tinh thn chng li mt kch thch tnh dc gy ri
nhiu hay b cm on c th gy ra nhng triu chng nh th no. Nhng triu chng ny c
th c chuyn hon thnh nhng hin tng khc, hon ton ring bit, nh trong chng
hystri; hoc chng c th nm li trong thc, nhng mt i nhng xc cm km theo, lc
chng hystri s gn vi nhng hnh vi khc hay vi nhng ngh khc c v v ngha, theo l
thuyt v s lin tng sai lc, sau ny s c mt ngha cc k quan trng i vi cch hnh
dung ca Freud v nhng ri lon m nh-thc p; hoc cui cng, nhng triu chng s b
hon ton loi b khi thc bnh thng vi ci gi phi tr l thc bnh thng b phn r,
a ngi bnh chm su vo trng thi lon tm; hoc ngi bnh s hon ton v thc, khng
th gip mt vi mi trng hin thc chung quanh trn mt c s thc t, hoc anh ta b mt i
mi tr nh bnh thng v cn tnh v hon cnh ca mnh.
Tm quan trng ca tiu lun ny khng phi ch l nhng gi thuyt th v v cc k ti tnh
do ng nu ra, tt c u da vo nhng cng vic lm sng do Freud lm vi cc bnh nhn ca
ng, cng khng ch nhng triu chng c nu ra. iu khng km quan trng l y,
Freud ni ln nim tin ngy cng su sc ca ng rng tnh dc l gc r ca mi chng nhiu
tm, v mc ri nhiu cm xc tnh dc c th ra mt loi nhng triu chng tm l no
gn lin vi s lng nng lng thn kinh c lin quan.
Sau , Freud cn a ra mt s phn loi cc chng nhiu tm, trong mt s c coi l
nhiu tm tc thi (nvroses actuelles), l nhng ri lon v s cn bng v thoi mi tm l
gn lin trc tip v v mt th cht vi s hng ht hay s mt i qu mc v nng lng tnh
dc, cn tt c nhng chng nhiu tm cn li l lon nhiu tm (psychonvroses), trong mt
c ch v thc lm cho s ri nhiu chc nng tnh dc chuyn hon thnh nhng triu chng
phc tp, gin tip nhng rt d bng n v c tnh tng trng. Ngay trc khi hon tt s cng
hin ca mnh vo Nhng nghin cu v chng hystri, Freud ch ra tnh cht khng th trnh
khi ca vic ct t khng nhng vi Breuer, m c vi php thi min v thm ch vi php
thanh lc tm l (catharsis) na:
S tht bt cng khi gn cho ngi bn ng knh ca ti, Joseph Breuer, mt phn trch nhim
qu nng trong s tin trin ny. Do , trc ht xin ly danh ngha ca ti ni thm nhng
nhn xt sau y.
Khi ti nh ng dng vo mt s ln ngi nhiu tm c thi min phng php cha tr
ca Breuer bng cch pht hin v gii ta, ti vp phi hai kh khn m gii quyt

chng, ti phi thay i c k thut ln nhng quan nim ca ti: *Nhng ngi chc chn b
nhiu tm v rt c th chu s chi phi ca nhng c ch ging nhau khng phi tt c u c
th thi min c; * Ti phi xc nh xem c trng cn bn ca hystri l g v n khc vi
cc chng nhiu tm khc ch no (20)
y cn phi li li xem xt chi tit nhng bc vo khi u, s cng hin ca Freud cho
tm l hc, li li vi nhng tm ti u tin ca ng, nhng tm ti pht trin tht nhanh chng,
ngay trong mt s thut ng m ng dng nm r hn ngha ca khi nim phn tm
hc khi n va hnh thnh trong c tc gi ca n. im ny, Freud kt lun rng cha kha
hiu cc chng nhiu tm ni chung, v nhng triu chng hystri ni ring, l ch i tm
nhn t v thc ra cc triu chng ca bnh nhn nm bn di cc triu chng . Freud
hiu r rng bn thn bnh nhn khng th bit c nhn t v thc y, nhng khng ai khc
ngoi bnh nhn mi c th a Freud ti s khm ph ra nhng triu chng v, qua , ti
kh nng lm cho chng gim bt.
l mt hin tng quan trng, v nhn t then cht y l v thc, m dng nh n vn l v
thc cho n khi (t ra l th) c nhng nghin cu thu o v thnh cng lm sng t n.
Nhng nghin cu ny phi tnh n iu ny: qu trnh lm cho cc cht liu tr thnh v thc
hon ton khng mang tnh ngu nhin, m trn thc t l mt c ch t v, nh m nhng
cht liu cha ng qu nhiu xc cm c t vo nhng h s b mt: mt khu vc tinh
thn m tr nh cng nh s ni quan khng th trc tip vi ti c.
Kinh nghim ca Freud v nhng bnh nhn ca ng cho ng thy r rng ng bit c bn
cht cn bn ca nhng cht liu cha y xc cm y, v trong tt c mi trng hp, bn cht
y xt ti cng l bn cht tnh dc. Freud cn cha t ti giai on m ng c th chc chn
rng ngun gc tnh dc y c t bui u cuc sng: vo nhng nm u tin ca cuc i.
Nhng ng nhn ra rng s chng li tnh trng ti hin ca nhng cht liu y mang hnh
thc mt s bt lc ca bnh nhn trong vic hp tc hn na vi s cha tr, cng nh i khi
mang hnh thc mt s i ch r rt i vi ngi thy thuc ra vic cha tr y.
Ngi ta cng c th ch i nhng tnh cm ngc li, tc l mt s u t tnh yu c khi
mang bn cht tnh dc tht s vo ngi thy thuc ang cha tr: mt tnh yu t ra c nhng
gc r su hn trong qu kh m bnh nhn khng th nhn ra c, v c trc nhng triu
chng ca cn bnh cng nh trc khi ngi thy thuc nhy vo cuc th cha tr cn bnh
y, thng l rt nhiu nm.
Freud khng nh rng nhng khi nim nh hot ng tinh thn v thc, s dn nn, s chng
c v s chuyn dch l nhng ct tr cn bn ca phn tm hc. Chuyn di l tn gi do ng
t cho s u t nhng cm xc mnh m, cho n lc b vi su ca ngi bnh vo ngi
thy thuc chu trch nhim cha tr. Hn na, Freud to ra t phn tm hc m t ci
phng php m ng tin chc rng ch ring vic gii thot nhng cht liu cha y xc cm
cng cha , khi ngi bnh khng l gii c v cng khng tha nhn ngha c bit ca
nhng cht liu y trong cuc i ca mnh v ca mi quan h gia chng vi nhng triu
chng ca mnh.

Khi phng php phn tm hc c c tn gi ca n, th Freud t b hon ton php thi

min ri, nhng ng vn cn ngi bn cnh ngi bnh v thng t bn tay ln trn ngi
lm tng thm sc mnh cho nhng li khch l mnh m ca ng i vi ngi bnh, v ni
rng ng c th pht hin ra nhng lin tng, nhng mt xch nm gia nhng ngh vi su
v nhng k c b dn nn ca anh ta. Sau mt thi gian, Freud nhn thy rng phng php
c nhng bt li nghim trng, v t nht n vn gi li mt yu t m th, v trong mt s trng
hp, n a vo s chuyn di mt yu t kch dm tht s. Kha cnh ny s pht hin ca
Freud c nhng hu qu rt lu di i vi phn tm hc, v ngay c hin nay, nhiu nh phn
tm hc vn t chi khm nhng bnh nhn ca h v mt th cht, v khi cn khm nh vy, h
thng nh ti nhng ng nghip khng c cht quan h no vi phng php phn tm hc
c.
Chng ti ni r rng vic xem xt nhng g Freud thc s ni ra buc chng ti phi xem
xt nhng g ng lm. y, cng nh mi vic ng dng l thuyt vo thc nghim, k
thut mang mt tm quan trng hng u. Mt s xen ln nhau no l khng th trnh khi
gia hai lnh vc ny; nhng ch bng cch xem xt c hai theo mt cch nhn lch s th chng
ta mi c th chng minh c nhng t tng ca Freud pht trin nh th no; v cui
cng Freud thy c th a ra ci c gi l l thuyt chung ca phn tm hc, cng nh k
thut v nhng ng dng ca n nh th no. Bng cch chng ta c th gt hi nhng tri
thc m Freud em li cho chng ta, nhng tri thc s c xem xt di y, trong cun
sch ny. Cn by gi, chng ta ch cn ni ti im m Freud t ti hi , nh chng ta
va xem xt s nghip ca ng: chng ta thy c s ny sinh ca nhng t tng mi v
xut sc, nhng chng ta cn phi khm ph ton b hu qu ca nhng t tng y, v phi
xem nhng t tng y c a vo mt l thuyt hon chnh, trit v i sng tinh thn
nh th no. Ngha l sau Freud s i ti u?
y chng ti khng bn ti nhng g xy ra trc khi Freud ri b phng th nghim
sang m phng khm. phng khm, trc tin ng lm nhng chc nng ca mt nh thn
kinh hc; ng khm cho nhng bnh nhn ca mnh ging nh mi thy thuc khc lm trong
giai on ny ca lch s y hc, bng cch dng tay, dng mt, dng tai, dng mi, dng nhng
dng c n gin nh nh sng, thu knh, m thoa, m vt, ba th phn x v ng nghe. Nhiu
bnh nhn khi khm khng cho thy mt du vt thng tn cu trc no c; v th tht kh phn
bit h vi nhng ngi mnh khe v mt ny. Loi bnh nhn y khng em li mt hng th
no v y hc cho cc bc s c, v h khng th hy vng c theo di mt cch kin nhn v
nh nhn mi. Thng thng h c mi i ra, hoc vi s bo m rng h hon ton khe
mnh, hoc vi li ni rng tt c nhng g h phi lm l ct kh ln i cht m thi; thm
ch h b mng m v c, m than i! y hc vn cha hon ton cm c iu v, chnh l
bng nhng s mng m y, ngi ta cho nhng bnh nhn ang phn nn v s tuyt vng ca
h bit rng khng nhng s tuyt vng y khng c c s g ht, m h cn lm mt thi gian
ca mnh cng nh ca thy thuc khi yu cu mt s gip no .
Chnh vo lc Freud li s dng thi min v nhiu cch tr liu vt l khc nhau m hi
c gi l liu php in (***), hai cch cha tr ny thnh qui c v truyn thng trong s
cha tr cc bnh nhn nhiu tm. Hi , ngay c nhng ngi nhiu tm cng ch l mt nhm
ngi mc cc chng bnh cha c y hc tha nhn: nhng chng bnh c ngun gc mt
ri lon chc nng hn l ri lon cu trc.

Ngi ta bit ti thi min t bui u thc tin y hc. Khi s dng n, Freud th nm ly th
k thut huyn b nhng ng ng y. L do gn nht ca tai ting xu ny chnh l n t Vin,
ni ngi ta cn nhc ti iu mt cch xu h v kh chu. Trc khong mt trm nm,
mt ngi o tn l Anton Mesmer, sinh Weil gn h Constance ngy 23 thng 5 nm 1733,
sau khi tri qua nhng pht hin mi m v in v t. Chnh xut pht t , ng xy dng
l thuyt v k thut ca mnh v cha tr nhng ri lon thn kinh, da vo ci m ng gi l
t tnh ng vt (magntisme animal).
V cn bn, y l mt k thut thi min c thc hnh bng nhiu b iu nh nhng v m
th m c l chnh Mesmer cng tin vo, tuy ngi ta thng coi ng nh mt g lng bm bo
gan, gy hn v lu c. Nhng l thuyt ca ng da vo quan nim cho rng v tr cha y
mt cht lng t tnh, thm nhp mi ci, mang nh hng ca cc thin th. Mesmer on chc
rng ng ta c th iu khin s cn bng v nhng hiu lc ca cht lng y bng quyn nng
c nhn ng ta. ng ta xy dng mt b my ging nh mt ci cho nung nhng chic a st
ri ly chng ra. Nhng chic a st ny c cc bnh nhn nm ly v chuyn tay ny sang
tay khc, lm nh vy s t cc bnh nhn di nh hng chic a t tnh c Mesmer dng
hng dn cha tr.
Nm 1784, Vin hn lm khoa hc Php iu tra v nhng hot ng ca Mesmer v i ti kt
lun nh sau: Tng tng cng vi t tnh ra nhng co git; t tnh khng c tng tng
chng ra g ht. iu lm cho Mesmer ni khng ln, v ng lun lun c thc rt mnh
v phm gi v v v th ca mnh. Nhng, d ng b hoi nghi v ch giu tht mnh, uy tn c
nhn ca ng vn cn v nhng kt qu ng t c vn l i tng ca mt s nghin cu k
lng ca nhng thy thuc ring bit.
Hn na, Mesmer p ng c nhng nhu cu hin nhin hi . Trn thc t, l vic cha
tr duy nht c th c i vi cc chng nhiu tm, ngh y khng quan tm g ti s cha tr y,
cng khng xng ra iu g ht, cn cc thy tu v quan ta th rt lui khi sn khu vi
s kt thc k nguyn ca nhng ngc i. Cc cng trnh ca Pinel, Tukes, Benjamin Rushu
v nhng ngi khc chu M lun lun ch yu bn ti nhng k in c xc nhn; th
m t l s ngi mc cc ri lon tinh thn, ngoi nhng bnh vin mi dnh cho cc bnh tinh
thn ra, hi c l khng thp hn t l hin nay, v s ngi ny tm cch lm gim bt
bnh tt bt c u h c th tm thy, ging nh hin nay.
Mesmer ri Vin i Paris vo cui th k XVIII, gn 100 nm trc khi Freud tin hnh nhng
cng trnh nghin cu ca mnh v cc bnh thn kinh. Nhng Vin vn cn rt nhy cm vi s
xu h v ch giu m Mesmer mang li cho y hc , khng phi v Mesmer b tht bi,
m v ng thnh cng trong nhiu trng hp nh p dng nhng k thut m ngi ta c th
chng minh tnh cht khng khoa hc, cng nh tnh cht trnh din khng ngng ngng ca
chng. Vic khi phc php thi min trong thc tin y hc, tip theo vic tch hn k thut y
khi m hn tp t tnh ng vt, ch yu l do nhng nh thc hnh nh Liebault v Bernheim
Php, James Braid, Elliottson, cng nh mt thy thuc ngi Anh c tn l Esdaille thuc
cng ty ng n, thc hin. Nhng s chng minh ni ting ca Charcot bnh vin Salptrire
ti Paris khng thua km nhng s chng minh ca Mesmer v hiu qu trnh din; nhng
chng khng nhm cha bnh. Tuy vy, ting tm ca Charcot nh mt nh thn kinh hi
l s bo tr tt nht cho vic dng li php thi min trong khoa thn kinh hc.

Mi v lang bng gn vi php thi min vn dai dng Vin, ni n c nhn ra vi mt s

nhy cm c bit. Khi Freud t Paris tr v v c nh mt ln na s dng php thi min
nhng theo mt li tng i t chnh thng th iu li c th gy ra s chng i ca
nhng bnh nhn khin h chi b nhng triu chng ca h mt cch hon ton c on v
nhng kin ca Freud chc chn s gy ra mt mi c cm. Liu php in, tuy cng c ngun
gc tng t nhng lp lun tru tng ca Mesmer v t tnh v chim tinh hc, l mt k thut
ng tn trng hn nhiu. Nhng Freud li thy n tuyt i khng c hiu qu. i khi n em
li mt v gim bt c bnh, nhng Freud li coi ch l do nhng tc ng ca s m th.
Nhng nhn xt di y ca ng, c lin quan trc tip vi s t b ca ng i vi php thi
min cng nh liu php in, l rt c ngha:
Ngi no c th sng c bng thc hnh cha tr cc bnh nhn thn kinh r rng l c th
lm mt iu g cho h. Kho liu php ca ti ch cha c hai th v kh: liu php in v
liu php thi min, v vic gi bnh nhn n mt c s liu php nc (hydrothrapique) ch
sau mt ln khm khng phi l hon ton c li. V liu php in, ti tm hiu n sch gio
khoa ca W.Erb, cun sch ny cung cp nhng hng dn chi tit v cha tr tt c cc triu
chng ca cc bnh thn kinh. Khn thay, chng bao lu ti phi nhn ra rng vic theo ng
nhng g ti coi l kt qu ca nhng quan st chnh xc ch l mt ta nh huyn hoc. Vic
pht hin ra mt cun sch do mt ngi c tn tui nht ca khoa bnh l thn kinh c k tn
cng chng c quan h vi thc t g hn mt cun cm nang on mng Ai Cp c bn
cc hiu sch bnh dn ca chng ta, chng hn. Vic pht hin y tuy au n, nhng n gip
ti b mt i phn no lng tin ngy th vo nhng ngi c uy tn m ti cha c lp c vi
h. V th, ti phi gc b dng c in sang mt bn, ngay c trc khi Moebius pht ra nhng
li c tc dng gii thot ny: nhng thnh cng ca vic cha tr bng in nu c th ch
l do m th y hc m c.
Tnh hnh c v tt hn vi thi min. Khi cn l sinh vin, ti d mt bui thc hnh ca
nh thi min Hansen, v ti thy rng mt trong nhng ngi c ng th nghim ti xanh
i nh mt ngi cht, khi ngi ri vo trng thi b thi min v c nh th cho n khi ht
trng thi y. iu em li mt c s vng chc ti tin vo tnh hin thc ca nhng hin
tng thi min. Chng bao lu sau , quan nim ny c nhn vt khoa hc ni ting l
Heidenhain tn thnh, nhng iu khng ngn cn cc gio s tm bnh hc tuyn b trong
mt thi gian di na rng thi min l mt kiu lang bm, hn na, l kiu lang bm tai hi, v
h khinh mit nhng nh thi min vi mt thi cao ngo. Ti nhn thy Paris ngi ta
khng ngn ngi dng thi min to ra cc triu chng cc bnh nhn, v gii thot h
khi nhng triu chng y sau . Lc , chng ti c tin Nancy ra i mt trng phi
s dng rng ri s m th c hay khng c thi min, v phng php ny c bit thnh
cng v nhng mc ch tr liu. Th l, hon ton ng nhin, trong nhng nm thc hnh y
hc u tin ca ti, khng tnh n nhng phng php tr liu tm l c dng i
khi khng c h thng lm, m th tr thnh cng c lm vic chnh ca ti.
Do , ti t b vic cha tr cc bnh thn kinh hu c, nhng cng chng b thit hi g ln
hn c. V, mt mt, vic cha tr nhng trng thi y khng h em li nhng trin vng tht
thch th no, v mt khc, trong vic thc hnh ring ca mt thy thuc sng thnh ph, con
s bnh nhn t i thuc loi mt i trc con s rt ln nhng ngi b nhiu tm ngy cng
tng ln, v nhng bnh nhn ny khng tm c s cu cha nn chy ht thy thuc ny

sang thy thuc khc. Hn na, vic dng php thi min tht hp dn. Ln u tin ngi ta
cm thy vt qua c s bt lc ca mnh, v danh ting mt nh thn thng nghe rt sng
tai. Sau ti mi pht hin ra nhng khuyt im ca phng php y l th no. Cn lc ,
ti chi c th t phn nn v hai iu: th nht, ngi ta khng th thi min tt c cc bnh
nhn; th hai, khng th a mi ngi chm su vo thi min nh mong mun. Vi nh
hon chnh k thut thi min ca mnh, ti i Nancy vo ma h 1889 v li nhiu tun l.
Ti nhn thy ng gi gy xc ng Libeault cha tr cho nhng ngi n b v tr con
ngho kh thuc dn v sn; ti chng kin nhng th nghim ng kinh ngc ca Bernheim
nhng bnh nhn thuc bnh vin ng, v chnh ti c n tng mnh nht v kh
nng c nhng qu trnh tm thn b che giu i vi thc con ngi. hc, ti a i
theo mnh mt n bnh nhn ti Nancy. l mt ngi mc chng hystri rt r, c ti nng,
c ngi ta giao cho ti v chng bit cha cho ngi nh th no. Bng m th thi min,
ti lm cho ngi sng bnh thng, v c mi ln ngi ri vo trng thi khn kh
ca mnh y l ti li c th nng ln. V ngi lun lun b ti pht sau t lu, nn v ngu
dt, ti vn coi iu y l do cn thi min cha t ti mc mng du km theo chng mt tr
nh. Nhiu ln Bernheim th a ngi chm su vo thi min, nhng ng cng khng
thnh cng hn ti. ng thng thn th nhn vi ti rng ng ch t c nhng thnh cng
ln v tr liu bng m th khi thc hnh ti bnh vin ca ng, cn i vi nhng bnh nhn
ngoi th cha bao gi thnh cng c
b sung bn trnh by ny ca mnh, ti xin th nhn rng ngay t lc u ti dng mt
cch thi min khc, ngoi cch m th thi min ra. Ti dng n thm d tm hn bnh
nhn c lin quan vi lch s bnh v vi s pht sinh bnh ca bnh nhn, m trong trng thi
thc tnh, bnh nhn thng hon ton khng th cho ti bit, hoc cho bit khng y . Cch
thi min y dng nh khng ch c hiu qu hn cch m th n gin v cch m th ny ch
c tc dng ra lnh hay t v: n cn tha mn s khao kht hiu bit ca thy thuc, ngi c
quyn bit mt iu g c lin quan vi ngun gc ca hin tng m mnh tm cch cha tr
bng phng php m th n iu. (21)
Trong tt c nhng trc tc ca mnh, Freud ni rt t ti k thut thi min m ng tht s
dng ti. ng l iu chng quan trng g v mt phn tm hc, v thi min b hon ton
t b trc khi phn tm hc tht s ra i. Nhng thi k chuyn tip t s thanh lc (catharsis)
v thi min n phng php phn tch rch ri v hon chnh tht l th v. Trong thi k ny,
Freud c thi quen ngi pha sau bnh nhn v dng mt k thut m ng va mi t tn l k
thut p (technique de pression).
Bnh nhn nm di trn i-vng, Freud th ci v pha trc v t tay ln trn bnh nhn, hay
t hai tay ln hai bn u bnh nhn; ng ni vi bnh nhn rng, d c gp s chng c nh
th no th ri cng s b s thc p y khc phc, khin cho bnh nhn lc s nhn ra c
ngh hay k c m mnh qun.
Freud dng k thut ny ph b nhng s tc nghn trong nhng lin tng bng li ca bnh
nhn, nhng lin tng y a ti nhng qu trnh tinh thn v thc ring ca chng. n mt
im no trong hot ng ca mnh, Freud thy rng phng php p t ra c tc ng trong
tt c cc trng hp v c th vt qua tt c mi kh khn. ng chuyn vo phng php
ny mt du vt th v t nhng th nghim cha tr u tin bng thi min ca ng, tc l khi

mt ngh hay mt k c dng nh khng th nm bt c, khin cho s thc p tr nn cn

thit nh li, th kt qu ca s thc p y c nhiu kh nng tr thnh mt hnh nh tri hn
mi ci trong u c bnh nhn. Nhng bnh nhn trong trng thi thi min nh vy thng
nhn thy li nhng cnh tng qua, b qun i cho ti lc , c ngha hng u i vi
nhng cht liu c xem xt.
Nhng y, Freud vp phi nhng kh khn mi, khi th v khng mt cnh tng no,
khng mt s sc nh li no c th tr li na, khi th v bnh nhn c xu hng coi nh nhng
g h vn coi nh nhng mu nh chng quan trng g. Bng cch tip tc nhng thc p ca
mnh, Freud i khi nhn c nhng cu tr li m thot tin hon ton khng th gii thch
c. C ln, mt n bnh nhn ca ng, khi c ng hi xem c nhn thy hay c nh li ci
g do sc p ca bn tay khng, tr li rng:
Chng thy g ht, nhng bng nhin ti ngh ti mt t. ( ch ti mt t thi ?) - Vng,
nhng ti thy n qu ti t. ( Th c ni ra xem.) y ny, t y l ngi gc cng. (
Chng c t no khc sao?) Khng.
Ti li p ln th hai v mt t khc i qua u b ta: o s mi. Lc ti thy y c mt
cch tr li mi, v bng mt s thc p na, ti gi ra c b ni ln mt lot t c v v
ngha: Ngi gc cng, o s-mi, ci ging, thnh ph, xe b, Tt c nhng ci l th
no? B ta suy ngh mt lt, ri mt ngh cht n vi b ta: y ch c th l mt cu
chuyn g m chc ti sp nh li c. Hi ti ln mi, mt ngi ch k st tui ti ch
y mi hai tui ln mt cn in lon vo mt m no . Ngi ta phi tri ch y li v
ch ch y ra thnh ph bng xe b. Ti nh chc chn rng ngi gc cng gi cht ch y
v a ch y vo nh cha bnh. Chng ti kin nhn lm theo phng php nghin cu ca
mnh v b ta cn ni cho chng ti nghe nhng li khc m chng ti khng hiu c ht,
nhng li cho php chng ti theo di cu chuyn v cn hi b ta c mt cu chuyn khc
na. Chng bao lu, chng ti nm c ngha ca nhng cu chuyn b ta sc nh ra y.
Nu cn bnh ca ngi ch gy n tng i vi b ta mnh n th, th l v c hai
ngi c chung mt iu b mt g ; cng nm ng mt phng, trong m y, c hai u l nn
nhn ca cng hip t cng mt ngi n ng. Vic nh li chn thng tnh dc vo
thi cn rt nh y cho php khm ph ra khng ch ngun gc ca nhng ngh m nh
u tin, m c chn thng gy bnh s tc ng sau . Ca c o ny khng phi l s xut
hin nhng t quan trng ring bit m sau chng ti phi dng thnh cu, v tnh trng thiu
nhng lin h v quan h nh hng ti tt c cc ngh, tt c cc cnh tng ni chung do
s thc p gi ra, cng ging nh n nh hng ti nhng t c pht ra nhng li sm
truyn. Sau , chng ti c th chp li c nhng iu sc nh li ri rc y bng
nhng lin h tng cht ch vi nhau, v nhng iu sc nh li y a thng ti ch
hiu c nhn t gy bnh ang c tm kim.
Ti thng coi l mt trng hp phn tch trong nim tin ca ti vo nhng kt qu ca
s thc p b th thch gay go sau mi c chng minh mt cch rc r. (22)
Nhng khi mt hnh nh th gic xut hin d dng nh vy, Freud hiu rng ch mi l mt
khc do u cho nhng lin tng quan trng bng li l sau . Freud thy rng: bnh nhn
ch nh c ht hnh nh y bng cch bin n thnh t ng m thi. Th l xut hin k

thut hon chnh v lin tng t do. Nhng v sau, khi tip tc vic cha tr m ng m t
y, Freud li tr v vi vn s chng c, ri ln u tin cp ti khi nim chuyn dch.
ng k li mnh hiu c: mt cch ngc nhin rng anh ta (thy thuc) khng th p t
cho bnh nhn nhng g c lin quan vi nhng iu m bnh nhn cho l qun i, cng
khng th nh hng ti nhng kt qu phn tch bng cch gi ra iu mnh mong i theo mt
hng no Mt nhn xt khc m mi ln ngi ta c dp lm c lin quan vi nhng s
nh li m bnh nhn ni ra mt cch thoi mi. C th khng nh rng mi s sc nh li xut
hin trong nhng loi phn tch y u c tm quan trng ring ca n. Khng bao gi nhng
hnh nh thiu nhng lin kt vi nhau li hin ln chng cho theo mt li no vi nhng
hnh nh nh li quan trng. Khng th vi phm qui tc ny bng cch khng nh rng vic c
nhng k c mc du t chng chng c ngha g c nhng vn l tuyt i cn thit. Tht ra,
nhng k c ny l nhng khu trung gian cn thit gia hai k c c nhng quan h quan trng
vi nhau, v s lin tng ch c th c thc hin qua s trung gian y. (23)
Nhng s ha hn ca phng php ny, nhng kt qu xut sc n t c, a Freud ti
ch b ton b thi gian vo nhng cuc gp bnh nhn nhng ln gp ny thng ko di t
hai mi n nm mi pht vi tng bnh nhn, c mi lm ny, mt tun l mt ln, hay c
khi mt tun nhiu ln, cho n lc no bnh nhn chp nhn nh li v vn cn cha c
gii quyt. Nhng d bnh nhn c tr tin, d Freud lm vic cng thng vi phng php phn
tch mt nhiu thi gian thng l n iu v lp li mt cch bun t y, ng ngy cng thy ra
rng, tri vi tt c nhng li ch r rng ca h, cc bnh nhn u b chi phi bi nhng s
chng c khin cho vic cha tr phi b nh ch, tin th b tiu ph mt cch v ch, cn bnh
th c tip din, v chnh bn thn Freud cng b hng ht v nhng mc tiu ca mnh.
Khi vit nhng li trn y cui chng sch v liu php tm l i vi chng hystri, Freud
khng nh rng khi no k thut p khng gi c mt s sc nh li no ht, d ngi
iu tr c gng bng mi cch ri, th ch cn c hai kh nng:
1. Tht s khng c g rt ra t ngi c nghin cu c, iu c thy r dng v
hon ton yn tnh ca bnh nhn, hoc: 2. Thy thuc vp phi mt s chng c m anh ta ch
c th chin thng v sau, cn lc ny th phi ng trc mt lp nn mi cha th xuyn vo
c. Din mo cng thng ca ngi bnh c thy r khi , th hin mt s cng thng tm
thn. Nhng cng c th thy mt trng hp th ba, ln ny tr ngi khng phi bn trong,
m l bn ngoi. l khi nhng lin h ca ngi bnh v thy thuc ca mnh b nhiu
lon, v khi thy thuc ng trc tr ngi ln nht phi vt qua. Nhng trong mi s phn
tch quan trng, c th vp phi tr ngi ny.
Ti m ch ti vai tr to ln ca c nhn ngi thy thuc trong vic to ra nhng m-tp
vt qua sc mnh tm thn ca nhng s chng c. Trong nhiu trng hp, v ch yu ph
n, khi phi gii thch nhng lin kt cc ngh dm dc, th s cng tc ca ngi bnh tr
thnh mt hy sinh c nhn cn c b p bng mt th thay th no cho tnh yu. Nhng
c gng ca thy thuc, thi nhn ni t t ca anh ta phi to nn nhng th thay th y
y.

Trong cc trng hp m nhng lin h gia thy thuc v ngi bnh b nhiu lon, th s
ngoan ngon ca ngi bnh mt i, v khi thy thuc mun tm hiu v ngh gy bnh sp ny
sinh ra, th ngi bnh cm thy r nhng au n m h tch ly chng li thy thuc, v
iu ngn cn h bc l. Theo ch ti bit, kh khn ny ch yu xut hin hai trng hp:
1. mt au n c nhn, khi ngi bnh n ng tng mnh b coi thng, lng nhc hay xc
phm, hay khi ngi bnh bit c nhng kin bt li v thy thuc ca mnh hay v phng
php cha tr ca thy thuc. l trng hp t nghim trng hn c; c th d dng vt qua
tr ngi bng cch bnh lun v gii thch n, nht l khi tnh d ng lng v tinh thn hoi
nghi ca nhng ngi hystri thnh thong c th bc l ra nhng mc bt ng;
2. ngi bnh n b lo s v qu gn b vi thy thuc ca mnh, v mt c lp ca mnh i
vi thy thuc v thm ch v l thuc vo thy thuc v mt tnh dc. Trng hp ny nghim
trng hn v b qui nh v mt c nhn t hn. L do ca tr ngi ny nm ngay trong bn
cht ca cch cha tr. Ngi bnh c nhng duyn c chng c mi v iu xy ra khng
ch khi c mt iu sc nh li no , m c khi thy c mt nh cha tr khc. Khi ngi ta
dng phng php p, ngi bnh thng ku nhc u. Trong phn ln cc trng hp, n
bnh nhn vn khng bit g v nguyn nhn chng c mi ca mnh v ch l ra bng mt
triu chng hystri mi. au u th hin s cm ght ca n bnh nhn i vi mi nh hng
i vi mnh; nhng biu tng nng n thng ny sinh t ni dung phn tch. l mt s
kin thng xuyn thy c trong mt s phn tch. S chuyn dch sang ngi thy thuc thng
c thc hin bng mt s lin kt sai (24)
V trng hp sau cng ny, Freud tip tc a thm mt v d trong ngi n bnh nhn,
vo cui bui phn tch, bng nhin cm thy mnh mun c nh phn tm m p. Ha ra ham
mun y ngi n bnh nhn cm thy nhiu nm trc nhng dn nn n li; tt
nhin, n c lin kt vi mt ngi n ng khc hn. Nhng lc u n bnh nhn y cha
th tha nhn n v khng th tip tc s phn tch, v iu lm nghn li dng ngh ca
mnh.
Trong tt c cc trng hp, vic phn tch v chnh s chuyn dch ny gy tr ngi cho con
ng i ti gii quyt kh khn y mt cch dt khot. Nhng vic phn tch s chuyn dch
cng c y ti, th tt c nhng g c th lm tng thm s chuyn dch, c bit l mi c ch
hay tip xc th cht m bnh nhn c th hiu nh mt s vut ve th cht, d l v thc i
na cng phi b t b. Cui cng, Freud gp cc bnh nhn ca mnh mt cch u n, khng
bao gi thi min h na, khng s vo h na, ng ch c bit ti ng x ca mnh cng
nh ca bnh nhn, d ch l v nhng mt b ngoi thng thng v c ch x hi ca vic
khm bnh nh cch bnh nhn i vo phng hay i ra, t ng ca hay cho ng ng ca,
bt tay hay khng bt tay khi ri khi . Nh vy, k thut l l thuyt ca ng bt u ngy
cng gn vi nhau theo ngha v thc ca chng.
-Ch thch:

(*) Tn mt v tng ni ting x Carthage (247 138 trc cng nguyn) chng qun i La
M, t st v khng chu b np cho k th. (N.D)
(**) Ting Php trong nguyn bn
(***) Liu php in ( lectrothrapie) vo cui th k XIX l mt hnh thc kch thch n gin
bng in nhng vng da v c, khng h c lin quan g vi vic cha tr no bng in m
phi 50 sau ngi ta mi pht hin ra.
Ti liu tham kho:
(06). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , pp. 127-128
(07). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.3.
(08). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , pp. 3-4.
(09). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.5.
(10). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.6.
(11). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.8.
(12). Signes de limmortalit dans les souvenirs de la petite enfance. Wordsworth.
(13). Macbeth, par William Shakespeare, acte V, scne III.
(14). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 12-13
(15). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 142-143
(16). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., p. 159
(17). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., p. 200
(18). Lettre Flicss, 8rr. 1895. La Naissance de la psychanalyse, P.U.F., p. 119.
(19). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 206-207.
(20). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 206.
(21). Ma vie et la psychanalyse, 1925, Gallimard, pp. 22, 23, 24, 25, 27.
(22). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 222-223.
(23). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 239.

(24). tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 244-245.

Chng 3.

KHOA HC V CC GIC M
***
Vic xem xt nhng ngh t pht hin ra vi ngi bnh, nu tun theo ng nhng quy tc
chnh ca phn tm hc, khng phi l phng tin hay k thut duy nht thm d ci v
thc. Hai cch lm khc cng a ti cng mt mc ch: l gii cc gic m v l gii nhng
lm ln
Trn thc t, l gii c gic m l con ng ln ca s hiu bit v ci v thc, l c s vng
chc nht cho nhng nghin cu ca chng ta, v hn bt c cch no khc, chnh vic nghin
cu cc gic m s lm cho cc bn thy r gi tr ca phn tm hc v gip cc bn thc hnh
n. Khi ngi ta hi ti lm th no tr thnh mt nh phn tm hc, ti tr li: bng cch
nghin cu nhng gic m ca chnh mnh. Nhng k gim pha chng ta khng bao gi em li
cho s l gii cc gic m mt s quan tm xng ng vi n, hoc c ln n n bng nhng
lun c nng cn nht. Th nhng, nu gii quyt c vn v gic m, th nhng vn mi
do phn tm hc nu ln chng em li mt kh khn no na.
(Trch bi th ba trong Nm bi ging v phn tm hc M v c cng b nm 1910) (25)
T nhng th Freud vit ra, chng c g lm r hn th v ci ch yu trong nhng quan im
ca ng i vi nhng k thut cn thit ca phn tm hc v nhng bi hc cn rt ra t .
Cch tin hnh mt k phn tch tm l, hin nay thng ko di ti mt gi v bao hm mt
lin tng t do nh l quy tc duy nht, ngoi vic l gii cc gic m ca ngi bnh v vic
phn tch nhng sai lm v lm ln ca ngi , rt cuc a Freud ti tt c nhng nguyn
l m ng phi a vo c cu cui cng ca phn tm hc nh ng xc nh n. Trong
chng ny v chng tip theo, chng ti s xem xt hai k thut ny cng nhng g chng dy
cho Freud v cho php ng dy cho ngi khc.
Cc gic m lun lun c bit hp dn Freud. Hy nh rng khi ng tm mt n d din t
s v ch la phnh ca liu php in nh gio s Erb ch nh, ng khng nh rng n
chng c gi tr g hn chic cha kha on mng ca Ai C. ng bit v nhng cha kha
on mng v v tn ngng dn gian, theo cc gic m c th bo trc tng lai cng nh
phn nh tnh trng hin thi ca cc s phn, nhiu hn phn ln nhng ng nghip c hc ca
ng Vin. Nhng phi n khi chnh ng quay sang nghin cu cc gic m, trong khi xy
dng phng php lin tng t do ca mnh, ng mi c th pht hin ra bc nhy vt ln lao
m k thut y c th em li.
Ta hy quay li vi bn trnh by ca Freud di hnh thc c ng ca nm bi ging M
thy c chnh ng chn cch trnh by nh th no v vn l gii cc gic m cho mt
c ta rt quan tm nhng cha bit g my, m Freud hy vng l h s tip tc nghin cu bng
cch c tc phm gc:

Cn ch rng nhng sn phm mng ca chng ta cc gic m ca chng ta mt mt, ht

sc ging vi nhng sn phm ca cc chng bnh tinh thn v, mt khc, chng c th i i
vi mt sc khe hon ho. Ngi no ch bit ngc nhin v nhng o gic ca cc gic quan,
v nhng tng k l v tt c nhng huyn hoc do gic m em li, trong khi l ra phi tm
cch hiu chng, ngi khng c mt c may nh nht no hiu c nhng sn phm
khng bnh thng ca cc trng thi tm thn bnh hon. Trong lnh vc ny, anh ta vn ch l
mt k khng hiu g V khng c g nghch l khi khng nh rng phn ln cc nh tm bnh
hc hin nay phi c xp vo nhng k khng hiu g y!
Ta hy lt qua vn gic m.
Thng thng, khi chng ta tnh, chng ta i x vi nhng gic m vi mt s khinh thng
ngang vi s khinh thng ca ngi bnh i vi nhng ngh t pht m nh phn tm gi ra
cho h. Chng ta qun ht nhng gic m rt nhanh, nh th chng ta mun tng kh i cng
nhanh cng tt ci ng ln xn y. S khinh thng ca chng ta bt ngun t tnh cht l lng
khng ch ca nhng gic m v l v ng ngn, m ca c nhng gic m khng phi nh th.
Chng ta chn ght nhng gic m ca mnh v nhng khuynh hng tr trn v v lun cng
khai bc l trong mt s gic m y. Ngi ta bit rng thi c khng thy c s khinh thng
ny
Trc ht, tt c cc gic m u khng xa l vi ngi nm m, u kh hiu v m h i vi
anh ta. Ch cn xem xt nhng gic m ca tr nh, t mt tui ri tr i, cc bn s thy
chng tht n gin v d gii thch. Tr nh bao gi cng m thy thc hin nhng ham mun
ny sinh ra ngy hm trc m khng c tha mn. Chng cn ti nng bi ton no tm
c li gii n gin y; ch cn bit a tr y tri qua nhng chuyn g ngy hm trc.
Chng ta s c c mt li gii tha mn cho iu b n y nu chng minh c rng nhng
gic m ca ngi ln, ging nh ca tr con, ch l s tha mn nhng ham mun ngy hm
trc m thi. V chnh l iu xy ra. Nhng s phn bc do cch nhn ny gy ra s
bin mt trc mt s phn tch su hn.
y l s phn bc u tin: nhng gic m ca ngi ln thng kh hiu v khng ging cht
g vi s thc hin mt ham mun c. Nhng, xin tr li, l v chng b bp mo i, b lm
sai lc i. Ngun gc tm thn ca chng rt khc vi biu hin cui cng ca chng. Do ,
chng ta phi phn bit hai iu: mt mt, gic m nh n hin ra vi chng ta, nh chng ta
nh li vo sng hm sau, l m h n mc chng ta thng tht kh k li, din t li bng
li; l ci chng ta c th gi l ni dung biu hin (contenu manifeste) ca gic m. Mt
khc chng ta c ton b nhng tng m tim n (ides oniriques latentes) m chng ta cho
l chng chi phi gic m tn y su ca ci v thc. Nh vy, s hnh thnh ra cc gic m
l kt qu ca s tng phn gia nhng sc mnh tm thn, ging nh trong s hnh thnh
nhng triu chng. Qu trnh bp mo ny cng ging nh qu trnh chi phi s xut hin
nhng triu chng hystri. Ni dung biu hin ca gic m l ci thay th b bin i i
ca nhng tng m tim n v s bin i ny l cng vic ca mt ci ti t bo v; n
ny sinh ra t nhng khng c ngn cm tuyt i cc ham mun v thc i vo thc khi tnh;
nhng, khi gic ng yu i, nhng sc mnh y vn cn kh mnh p t ln nhng ham
mun t ra l mt ci mt n che y chng li. Ngi nm m khng cn gii c ngha

nhng gic m ca mnh, cng ging nh ngi mc chng hystri khng hiu c ngha
nhng triu chng ca mnh.
tin chc l c nhng tng tim n ca gic m v tnh hin thc ca nhng quan h
gia nhng tng y vi ni dung biu hin ca gic m, cn phi tin hnh vic phn tch
cc gic m, vi mt k thut ging nh k thut phn tm ni. K thut y trc ht phi
nhm loi b hon ton cc chui tng c v nh c ni dung biu hin ca gic m
em li, v phi c khm ph nhng tng tim n bng cch tm xem nhng lin tng no
gy ra nh vy s a ti vic khm ph ra nhng tng tim n ca ngi nm m, cng
ging nh ban ny chng ta thy nhng lin tng do cc triu chng khc nhau gy ra, a
chng ta ti nhng k c qun v ti nhng mc cm ca ngi bnh. Nhng tng tim
n to nn ngha su sc v hin thc ca gic m y, mt khi khm ph c, s cho thy
vic quy nhng gic m ca ngi ln thnh kiu gic m ca tr con l chnh ng nh th
no. Tht vy, ch cn thay th vo ni dung biu hin d k quc n my mt ngha
su sc l mi ci tr nn sng t: ngi ta thy rng nhng chi tit khc nhau ca gic m gn
vi nhng n tng ngy hm trc v ton b gic m hin ra nh s thc hin mt ham mun
khng c tha mn. Ni dung biu hin ca gic m do c th c coi nh s thc
hin tr hnh nhng ham mun b dn nn.
By gi ta hy nhn xem ci cch m nhng tng v thc ca gic m bin thnh ni dung
biu hin nh th no. Ti s gi ton b thao tc ny l cng vic mng (travail onirique).
N ng c tp trung ton b s quan tm v l thuyt ca chng ta, v chng ta c th nghin
cu , hn bt c ni no khc, nhng qu trnh tm thn c tht no c th din ra trong ci
v thc hoc, ni ng hn, gia hai h thng tm thn khc nhau nh ci hu thc v ci v
thc. Trong nhng qu trnh y, cn ch trng hai ci: s c c (condensation) v s di chuyn
(dplacement). Cng vic mng l mt trng hp tc ng qua li c bit gia nhng chm
tinh thn (constellations mentales) khc nhau, tc l ny sinh t mt lin tng tinh thn. Trong
cc giai on cn bn ca n, cng vic ny ging ht nh cng vic bin i nhng mc cm
dn nn thnh nhng triu chng, khi dn nn tht bi.
Hn na, cc bn s kinh ngc khi pht hin ra trong vic phn tch cc gic m, c bit l
phn tch cc gic m ca mnh, tm quan trng bt ng ca nhng n tng thi th u. Bng
gic m, a tr vn tip tc sng trong ngi ln, vi nhng c tnh v ham mun ca n,
ngay c nhng ci tr thnh v ch. Chnh ngi ln thot thai t mt a tr vi nhng
nng lc rt khc vi nhng nng lc ca ngi ln bnh thng. Nhng phi tri qua bao
nhiu tin ha, bao nhiu dn nn, bao nhiu thng hoa, bao nhiu phn ng tm thn, con
ngi bnh thng y mi dn dn c to dng, sau khi hng th mt nn gio dc v
mt nn vn ha c tip nhn tht kh nhc v phn no cng l nn nhn ca nhng th
!
Trong vic phn tch cc gic m, ti cn nhn thy (v ti xin lu cc bn v iu ) rng
ci v thc dng mt tng trng no , nht l biu hin nhng mc cm tnh dc, c
khi khc nhau t ngi ny sang ngi khc nhng cng c nhng nt chung v c qui thnh
mt s kiu tng trng nht nh nh chng ta li thy trong cc huyn thoi v cc truyn
thuyt. C th vic nghin cu gic m cho php chng ta hiu c nhng sng to y ca tr
tng tng dn gian.

Ngi ta chng li l thuyt ca chng ti, khi chng ti cho rng gic m l s thc hin
mt ham mun bng nhng gic m lo hi. Ti xin yu cu cc bn ngay l ng b vng
phi s phn bc y. Ngoi nhng gic m lo hi cn c l gii trc khi xt on chng, cn
phi ni rng ni chung s lo hi khng ch l do ni dung ca gic m m c, nh ngi ta
tng tng ra khi cha bit ti s lo hi ca nhng ngi b nhiu tm. Lo hi l mt s khc
t m ci ti em i lp vi nhng ham mun dn nn tr nn mnh m; chnh v th rt
d gii thch s c mt ca n trong gic m nu gic m biu hin qu y nhng ham
mun b dn nn y.
Cc bn thy rng vic nghin cu gic m c bin minh bng s soi sng ca n v
nhng hin thc, m nu khng, th s rt kh hiu. Th nhng, chng ti t ti iu
trong tin trnh cha tr cc chng nhiu tm bng phn tm hc. (26)
Rt c th n tng do on trn gy ra cho c ta l n tng do nhng bn trnh by tm tt
y khu gi gy ra. C th cng chnh l nh ca Freud; t ra ng cng c mt mun v
thc tr th li thi khinh thng cao ngo i vi s cng b ln u tin bn lun vn c
o ca ng v vn l gii cc gic m. Freud mt nhiu thi gian vit lun vn y, v
tr hon cng vic cng b n lu hn na. Cui cng, bn lun vn ra mt ngy 4 thng 11
nm 1899, nhng cc nh xut bn li nm 1900.
C v tht kh hiu ti sao mt cun sch c tha nhn nh mt trong nhng tc phm c in
ln ca t tng loi ngi li c th c mt s phn thm hi, nhc nh n nh vy khi n
c xut bn ln u. Vic in n vi con s 600 bn gy mt n tng c bit; li phi mt
8 nm mi bn ht. Trong 6 tun l u sau khi xut bn, bn c 123 bn, nhng phi mt 2
nm sau mi bn thm c 228 bn khc. Th m tp sch ny ngy nay khp ni c
coi l tc phm ln nht ca Freud. N t t ra hai nhim v: trnh by y l thuyt trc
Freud v cc gic m; v xc nhn nhng l thuyt trc Freud v nhng c ch tinh thn v
thc, c nhiu v d minh ha rt sng r. Bn thn Freud khng bao gi nghi ng v tm quan
trng ca cun sch v nhng pht hin m ng trnh by, chnh nhng pht hin y lm
bin i cuc i ca ng. Li phn quyt ca ng v vn ny xut hin trong mt li ta
c bit do ng vit sau 32 nm theo yu cu ca ln xut bn ting Anh:
Tc phm ny, m s ng gp mi m ca n vo tm l hc tng lm mi ngi kinh ngc
lc cng b n (1900), v cn bn vn gi nguyn. Ngay c hin nay, ti vn cho rng n cha
ng nhng ci c gi tr ln nht trong tt c nhng pht hin m ti c may mn thc hin.
Mt trc gic nh trc gic ny khng th xy ti hai ln trong mt i ngi. (27)
D th no i na, ton b s chng i do cun sch ny gy ra khng phi l kt qu ca mt
s khng c v thc t pha c gi. l mt cun sch hp dn i vi nhng ai mang sn
mi quan tm, nhng li rt t lm tha mn h m ng l tm quan trng ca ch cng nh
s bin i ca tc gi sau khi nm vng ch v vit xong cun sch c th mang li cho
h. Chnh bn thn Freud hiu rt r iu kh khn cn bn m ng gp phi. S lin tng t
do, cha kha l gii ca ng v cc gic m, ch cho php ng l gii nhng mng m do bnh
nhn ca ng k li hay nhng gic m ca ng do chnh ng phn tch. ng chn ngy vic
ch dng nhng mu quan trng trong cc gic m ca nhng gic ca nhng bnh nhn v
danh, ch yu v ng qu quen vi s ph phn i vi cun sch ca ng nhiu lm n

cng ch da vo nhng ngi khng bnh thng, t hn na l ch da vo nhng k hon ton

mt cn bng. Nhng khi ng bt u k li nhng gic m ca mnh v l gii chng, th ng
thng xuyn b buc phi hn ch nh ca mnh li, do nhng yu cu v s thn trng ca
c nhn ng. Nh ph bnh Wittels nhn xt rng kt qu ca s la chn kh khn ny, khi
Freud s dng nhng mu gic m ca bnh nhn cng nh ca chnh mnh, nhng mu m
nhng s l gii thng thin v v khng xc ng, l Freud t ra thiu chnh xc y trong
mt tc phm hm cha nhng pht hin cn bn nht ca ng.
vt qua kh khn y m khng c thi bt cng i vi nhng nhn xt c o xut sc
v thu sut ca ng, chng ta c th xem xt chng di dng kt tinh, v ch cn ly mt hay
v d ring ca ng v mt vi v d khc do nhng hc tr sau ny ca ng cung cp minh
ha.
Freud khng nh rng tt c gic m u c mt ngha. Khng nhng gic m c mt ngha,
m ngha ca gic m. Ci m chng ta nh li t gic m l ni dung biu hin ca n; ci
gy ra gic m l ni dung tim n, hoc b dn nn v v thc ca n. Nhng quan h cc k
phc tp thng nht ni dung biu hin v ni dung tim n li vi nhau, m ngi ta ch c
th vch ra nhng quan h y bng cch nh ti s lin tng t do, cho mi yu t ca ni
dung biu hin i ngc ln ti ni dung tim n. Cc c ch c dng bin i, bp mo
ni dung tim n thnh ni dung biu hin c Freud lit k, ng gi l c c, di chuyn,
kch ha, tng trng ha, ch bin ln th hai. Di y chng ti s ni r hn v mi c ch
. Cn by gi, ta c th ly v d gic m th nht do mt trong nhng mn xut sc nht
ca Freud, Ferenczi, a ra minh ha.
Mt m, mt n bnh nhn ca ng m thy mnh bp c mt con ch trng nh. Tuy gic m
ny chng c g l c bit v khng th c tht, nhng Ferenczi kch thch bnh nhn ny
yu cu ng phn tch gic m y. Nhng lin tng t do xut pht t gic m nh b nh li:
v thch lm bp nn b phi git nhiu con vt, vn c nhng con b cu hay g gi. Gh tm
cng vic y, b c lm cho xong cng nhanh cng tt. B thy trong gic m ca mnh l bp
c mt con ch ging nh cch b bp c nhng con g gi trong cuc sng thc. Ri b chuyn
sang nhng nhn xt v nhng hoang tng ni chung v vn x t theo li treo c v hiu
ng do vic gy ra. B c v thch th vi ti thm thit ny. Ferenczi hi b c mun x
t mt ai theo li ny khng. B ni tip: B ch du ti c xen vo gia chng ti v ti, y
nh mt con b cu l lm. B bt u thy c ngha ca dng suy ngh ca mnh,v bng
nh li mt cuc x xt kch lit xy ra cch my ngy, khi b tng c ch du ra khi ca v
ht ln: Ct i! Tao khng mun thy mt con ch d trong nh tao!. Ferenczi ni thm
rng vic l gii gic m tr thnh r rng i vi ngi n b nm m y. B xc nhn l
ngi ch du y ln mp v c nc da ti mt.
Chng ti c th k thm mt gic m khc ly t su tp c o ca Freud, gic m ny cng
c nhng nt ging nhau k l vi gic m trc. y l li k ca Freud:
ng lun lun ni rng gic m l mt ham mun c thc hin, mt n bnh nhn d dm
ni. Ti s k cho ng nghe mt gic m hon ton ngc vi ham mun c thc hin. ng
s xem n n nhp vi l thuyt ca ng th no y? Gic m l th ny:

Ti mun lm mt ba n ti, nhng tt c thc n ch cn c mt t c hi hun khi. Ti mun

i mua thm thc n, nhng nh li rng l mt chiu ch nht v tt c cc ca hiu u
ng ca. Ti mun gi dy ni cho vi ngi bn hng, nhng my li hng. Th l ti phi t
b mun tht ba ti y.
Tt nhin, ti tr li rng ch c phn tch mi quyt nh c ngha ca gic m ny; nhng
ti cng ng rng thot nhn, n c v hp l v nht qun, v c v hon ton ngc li s
thc hin ham mun. Nhng gic m y c nhng yu t no? B hn bit rng nhng l do
ca mt gic m bao gi cng nm nhng s kin cc ngy trc . (28)
Mc du ni dung biu hin ng l tri ngc vi s thc hin mt mong mun r rng, nhng
s phn tch cho thy tnh hung thc s. Sau vi nhn xt so mn, n bnh nhn gii thch
rng ngy hm trc b i thm mt ngi bn gi m b rt ghen v cho rng chng mnh thch
ngi . May thay, ngi bn gi y li gy g m ng chng th thng thch nhng ngi c
dng y kia. Ngi bn gi th l mnh rt mun bo ra v trong cu chuyn, ni vi
ngi nm m rng: Bao gi th ch mi mi li chng ti? Ch lun lun c nhng mn rt
ngon. Th l ngha ca gic m bng sng t i vi b; ging ht nh th b p li ngi
bn gi ca mnh: , vng, nu ch mun ti mi ch n n mt ba tht ngon, th ch hy lm
cho mnh bo ra v chc l ch cn lm cho chng ti thch hn. Tt hn l ti s chng bao gi
mi ch n n ti c. Freud nhn mnh rng gic m y tht ra l s thc hin tr hnh mt
mong mun b cm hay b dn nn.
Freud khng nh tt c cc gic m u l s thc hin nhng ham mun; phn ln nhng gic
m ca tr con l s thc hin nhng ham mun mt cch trc tip, hoc l s b p nhng
ham mun b ngn chn, hng ht, khng thc hin c hay phi li sau ny mi thc hin,
khi tnh dy. Nhng gic m ca ngi ln th phc tp hn, ni chung s hn ch ca chng
thng n t ni tm hy tri qua dn nn. Trong cc gic m, s lo hi cng thng c
gy ra do thc hin tr hnh mt ham mun b dn nn, nht l khi cn c s dn nn trnh
cho ngi bnh lo lng, cm thy mnh c ti hay e s.
Chng ta cng phi ch ti nhng tnh cm su sc nhng tri ngc ca Freud i vi ng b
mnh. Freud b xc ng rt mnh v ci cht ca ng b, nn pht trin mt s triu chng
m chnh ng coi l nhng triu chng hystri. m hm trc l tang b mnh, ng nm m
thy mt tm bng ghi dng ch: Yu cu nhm c hai mt. Nhng, nh k li, Freud thy
chc chn l tm bin y khng ghi: Yu cu nhm mt mt. Mt ngi khng bit g v phn
tm c th cho rng trc khi bt u lin tng t do, phi chn mt trong hai cu y. Tri li,
Freud i tm nguyn nhn ca gic m theo c hai hng y, v thy rng chng ging nhau.
Cu mang ch nhm c hai mt r rng gn vi ci cht ca ng b. V hai mt ca ng b
nhm li khi cht.
Freud cng bit rng rt c th c nhng chuyn c lin quan vi ngi b lun lun mun
nhm mt mt li ng nhn thy, nhng nhng chuyn y li c ni ln b mt ca thc v
ci cht ca ngi b. Freud lin i tm nhng lin tng c lin quan vi ngun gc ca cu
kia: nhm mt mt li. ng nh ra rng mnh quyt nh lm l tang tht n gin, ph hp
vi mong mun ca ngi b. Mt s ngi trong gia nh khng tn thnh iu y, nht l v s
tai ting theo li thng tnh. Freud nh rng mnh mun nhm mt mt li trc s xung

t gia nh y lm mt s dung ha gia mun ca ngi b lm l tang n gin vi

mun ca mt s ngi trong gia nh lm l tang trng th hn. Hai cu y gn vi nhau trong
ni dung tim n ca gic m; c cu ny ln cu kia u th hin mi bn khon ca Freud v
ci cht v l tang ngi b.
Tht d hiu, nhng phn no cng lm cho ngi c chng hng v Freud khng bn tip vn
ny na tuy c ng ln ngi c chc chn u mun rng vic phn tch phi i xa hn v
phi vch r nhng cht liu c lin quan vi nhng tnh cm nng n v su sc m chnh Freud
cng ch c th nhn ra c mt phn. Trong phn di y ca cun sch ny, chng ta s
thy ti sao nhng tnh cm y nhum ln c nhng mt khc ca cuc i ca Freud cng
nh c s xt on ca ng, nht l thi ca ng i vi s bin lun tru tng v chnh tr,
tn gio v siu hnh.
Tm thi, chng ta i ti ci im m chng ta c th coi l nhng kin ca Freud v nhng
ngun gc ca gic m. ng phn bit bn ngun gc c th ca gic m:
1. Mt s kin mi xy ra c ngha quan trng trong i sng xc cm ca ngi nm m
c biu hin trc tip trong gic m. iu thng xy ra mt cch tt nhin v tht ra
khng cn phi l gii, nh trong nhng gic m n gin v s thc hin mong mun ca tr
con.
2. Nhiu tng mi, quan trng c gic m trn ln thnh mt tp hp n gin. y, s
phn tch l cn thit, nhng ch nhm gii quyt mt mt ca cng vic mng c Freud gi
l c c, m chng ta s bn di y.
3. Mt hay nhiu s kin mi xy ra v quan trng trong i sng xc cm ca ngi nm m c
th c biu hin trong gic m, bi mt k c cng mi m nhng v tnh. y, c ch
bao hm ci c Freud gi l di chuyn; mt s phn tch phc tp hn, bng lin tng t
do, l cn thit thy c k c y.
4. Mt k c hay mt tng, tuy quan trng nhng qua t lu v b chn vi, c biu
hin trong gic m bng mt n tng mi m v tng i v tnh. l kiu di chuyn phc
tp nht; n thng hin ra tng i nhiu hn trong nhng gic m ca nhng ngi biu
hin nhng triu chng ri nhiu xc cm khi thc.
Ngi ta s thy rng trong tt c cc trng hp, Freud khng nh nh mt nh rng
mt phn no ca gic m phi gn vi mt s kin va xy ra. Thm ch ng cn i ti ch
tuyn b rng s kin y ch mi xy ra trong 24 gi trc khi c gic m. Tt nhin, khi s kin
mi xy ra qu tm thng n mc khng th nh li c bng mt cch no khc, m ch c
lin tng t do mi lm cho n hin ln v ch c nhng lin tng xa hn mi c th cho thy
nhng quan h ca n vi nhng tng quan trng hn nhng b dn nn su sc, mi y
hoc rt c, v mang y cm xc.
Vy th, cng vic mng m chng ta c dp nhc ti v Freud m t vi mt chnh xc
nht nh l nm nhng ch no? Chng ta lit k nhng c ch chnh:

1. C c.
2. Di chuyn.
3. Kch ha.
4. Tng trng ha.
5. Ch bin ln th hai.
By gi ta hy ln lt xem xt tng c ch ni trn.
1. C c (condensation)
Gic m thng ngn ngi, ngho nn, vn tt, so vi s rng ln v phong ph ca nhng
ngh v gic m (29)
Cu ny th hin r thc cht ca s c c. iu c ngha l trong gic m biu hin, mt
tng c th biu hin rt nhiu lin tng t do, v n lt chng, nhng lin tng t do ny
s dn ti nhng tng hon ton khc, d rng chng thng chng ln nhau trong ni dung
tim n. Freud t cho qu trnh ny tn gi ring l s quyt nh bi nhiu nhn t
(surdtermination), nh m mt tng hay mt k c c th c nhn ra, trn thc t, l
biu hin ca mt s tng hay k c no quan trng hn nhiu v khng c nhng lin h
r rng gia chng vi nhau. Nhng v d ring ca ng, trong Khoa hc v cc gic m, tuy
sng ng tht, nhng ht sc phc tp; song gic m ca mt n bnh nhn m mt ng
nghip ca ng k li di y s l thm mt minh ha na, n gin hn nhng cng nhiu
hnh nh. Gic m ny do Frink k li:
Mt ngi ph n tr nm m thy mnh i do trn i l th nm vi mt ngi bn gi, v
dng li trc quy hng ca mt ngi to mt nhn nhng chic m. C ta nh li rng
mnh bc vo ca hng v mua mt chic m. Gic m y c v nht nho ng tht vng:
ta hy xem s phn tch a li ci g.
Ngi bn gi c mt trong gic m nhc li cho n bnh nhn kia mt s kin xy ra ngy hm
trc. ng l c ta c i do vi ngi bn gi y trn i l th nm v c nhn nhng chic
m, nhng c ta khng mua.
c mi k tip, c ta ni rng hm y chng c ta phi nm nh v m. C ta bit rng
chng c g nghim trng c, nhng li rt lo lng v khng th xua c ngh l chng mnh
c th cht. Ngi bn gi kia n vo lc , v chng c ta gi rng mt cuc do chi s
xua ui c nhng ngh en ti. Sau khi ni nh vy, ngi ph n tr nh li rng khi i
do c ta c nhc ti mt ngi n ng quen bit trc khi ci. c yu cu ni tip, c ta
ngn ng ri th l rng hi c ta ngh l mnh yu ngi y. Frink hi ti sao hi c
ta khng ly anh ta. Ngi ph n tr ci v ni khng th nh th c v ni thm rng, v
ti sn v a v x hi, anh ta ng cao hn c ta n mc tht o tng mi ngh ti chuyn

. Frink khng th hi thm nhng iu g khc v chuyn ny v c ta kt lun rng l mt

chuyn ng ngn thi con nt chng c ngha g c.
Frink lin yu cu c ta lin tng v vic mua chic m. C ta ni rng mnh rt thch nhng
chic m by trong quy hng, mun mua mt chic, nhng khng th mua c v chng c ta
ngho. R rng gic m tha mn c mun ca c ta bng vic c ta mua mt chic
m. Nhng cha ht. Ngi nm m bng nh li rng trong gic m, chic m c ta mua c
mu en.
Chi tit y, b ngoi tht v ngha, nhng tht ra tit l b mt ca c ta cho nh phn tm
hc. (30)
Chnh Freud cho bit rng trong khi l gii, mt mu nh ca gic m b b qua cho n lc
thng ni ln, v ngi nm m cng khng nh rng mnh hon ton qun i ci mu
y.
Ci mu ca gic m b qun i y bao gi cng l quan trng nht: n trc tip a ti li
gii, v chnh s khng c cng n t . (Khoa hc v cc gic m) (31)
Frink a ra s l gii v gic m ca n bnh nhn kia nh sau:
Trc khi nm m, n bnh nhn y s chng mnh cht. C ta m thy mnh mua mt chic
m tang, v nh vy l thc hin mt s tng tng v ci cht. Trong cuc i thc, c ta
khng th mua c chic m v chng ngho. Cn trong gic m, c ta li c th mua c.
iu ny gi nh c ta c mt ng chng giu. Chng cn phi i tm tht xa mi bit c
ngi l ai: cc lin tng cho chng ta bit ngi n ng m c ta th nhn l yu,
nhng li khng mun t th nhn mt cch y . Anh ta rt giu v nu c ta l v anh ta th
s mua c tt c nhng chic m c ta thch. Kt lun: ngi ph n tr kia mt mi v
chng mnh, c ta mun chng mnh cht t trong v thc; vic c ta s chng mnh cht ch l
mt qu trnh b p, mt phn ng t v chng li mun ca c ta: c ta mun ly ngi n
ng mnh yu v c tin tha mn tt c nhng s thch ca mnh. (32)
Khi n bnh nhn bn lun cch l gii ny vi Frink, c ta chp nhn tnh chn thc ca tt c
cc yu t y, v trong nhng tun l trc c ta thng nhc ti ngi n ng u tin m
c ta c th ly lm chng. S quyt nh bi nhiu nhn t y c biu hin vic mua
chic m tang. Chnh bn di iu n giu ba s mong mun: ci cht ca chng; ly
ngi n ng m ng c ta tng yu; c nhiu tin.
Mt kha cnh khc ca gic m ny, ph hp hon ton vi nhng kin ca Freud, l nhng
hnh nh v thc c th ph hp vi nhiu mong mun m trong cuc i thc thng tri ngc
nhau hoc khng th i vi nhau. Nu ngi chng ca n bnh nhn y cht v nu c ta ly
i tng mnh yu u tin, th chic m c ta mua c l khng phi l m tang.
2. Di chuyn (dplacement)

y l mt qu trnh m nh gnh ti xc cm c tch khi i tng ca n hay mt ni

dung hin thc, v c gn vi mt i tng hay mt ni dung khc hn. Chnh s di chuyn
cho php mt gic m c ni dung biu hin r rng l nhm chn nhng li km theo nhng
tnh cm lo hi hoc kch thch mnh lit, trong khi ngc li, mt gic m mang nhng chuyn
r rng tht khng khip hoc quan trng li c th c nh ti m khng h c mt xc cm
c thc no. Trong nhng gic m ni trn, c th ly ra nhng v d v cc hin tng y.
Trong v d bp c con ch nh mu trng, mi xc cm do s on hn gy ra, thm ch i ti
th hn git ngi, c chuyn t hnh nh ngi ch du sang hnh nh con vt; mt kt qu
quan trng ca qu trnh y l hnh nh ngi ch du hon ton khng hin ln trong gic m.
Trong gic m mua m tang, cuc i do tht ra chng quan trng g v li l iu u tin m
ngi nm m nh li; cn vic mua m th ch ti sau cng v gn nh b b qun. K c v
mu en ca chic m, cha ng ci cha kha m ton b xc cm nm bn di gic m,
th ch bt ra khi bt u lin tng t do v phn tch.
Mt ca cui cng mn ca Frink s cho chng ta mt v d cn quan trong hn. Mt trong
nhng n bnh nhn ca Frink l mt c gi mc chng nhiu tm m nh. C gi ny m thy
mnh ng trc mt ngi n ng m c ta khng th nhn ra l ai nhng c v quan trng i
vi mnh. C ta mun a cho ngi ny mt ci g , v l chic lc ca mnh. Tt c
nhng g c ta c th k li v ni dung biu hin ca gic m ch c th, v iu lm ngc nhin
hn, l nhng iu dng nh chng ni ln c g i vi c ta c.
Vic phn tch cho thy mt mu quan trng trong tiu s ca c ta. C ta l mt ngi Do Thi
tng mun ly mt ngi Tin Lnh, nhng v gia nh li ht sc chnh thng, nn cuc hn
nhn khng xng i y khng xy ra. Bn thn c ta th cho rng khng h c mt tr ngi thc
s no i vi cuc hn nhn hn hp y c; nhng iu khin phi nh ch n l ngh cho
rng nu hai ngi ci nhau v c con th c th xy ra nhng xung t v vic gio dc tn
gio cho con ci, v trn thc t, chnh nhng a con s au kh v mi bt ng ny hay v thi
ca ng b ht sc chnh thng i vi nhng a tr ra i t mt cuc hn nhn hn hp.
V th c ta t chi li cu hn ca ngi eo ui mnh, tht tri vi lng mnh, trong khi
vn ngm ngm on trch b m mnh v b m chng trai kia, nhng k chu trch nhim v s
b tc y. Bui ti trc khi c gic m y, c gi c mt cuc xung t kch lit vi m. Khi
c ta ang g v chi mi tc mnh trang im bui ti, mt ngh n mn trn gic c ta b
hn nh ra i v s yn n ring ca mnh v ca b m mnh, th ri c ta suy ngh xem mnh s
sng nh th no trong trng hp .
Nhng lin tng ca c ta xut pht t ch lc. C ta bng nh li mt cu tng c nghe
hi nh nhng b qun i t do y. C gi nh nhn chn ln chi tc bng mt ci lc
ca mt ngi no khc. Ngi no y ni vi c ta: ng lm th: chu s lm pha trn ni
ging i by gi. Ni dung tim n ca gic m thot ra vi mt sc mnh ht sc l k. N
bnh nhn bng nhn ra nhn vt trong mng y chnh l ngi m c ta mun ly, tuy rng cho
n lc ny c ta khng th gp mt li; bng vic a ci lc cho ngi , c ta by t c
mun pha trn ni ging, tht ra l ly ngi v nhng a con cho anh ta, bt chp s
chng i ca b m v bt chp c s phc tng ny l s t b nh hn nhn ca c ta. Nh
vy, ci c v nh mt gic m gn nh v ngha th trn thc t li th hin mt nh cc k
quan trng. S di chuyn y xa b ngh ly ngi khi ni dung biu hin, thay vo
bng mt hnh vi tng trng, lc u rt kh hiu, l trao cho anh ta ci lc.

Khi cha c c hi phn tch, gic m ny c v v ngha v m h mt cch k l hay ni

nh Freud m h mt cch c ngha. Nhng tt c s nhm chn b ngoi y tht ra ch l
hiu qu ca s c c v s di chuyn. iu dn chng ta ti ch on trc c ci m
Freud sau ny s a vo khi nim v s ch bin ca gic m: chc nng kim duyt. Mi ci
din ra ng nh th nhng gic m biu hin l nhng thng ip m ngi ta dng vo thi
chin thng bo v nhng phong tro khng chin cc nc b k th chim ng. Vic gii
m em li ngha tht s cho nhng cu m cho ti lc c v nhm chn hay v ngha. Mt
cch tng t, cc phng vin chin tranh, khi gi i nhng tin tc t cc vng phi chu kim
duyt, c th dng nhng phng php tng t thng bo cc tin tc ca h. Cng vic
mng bin ni dung tim n thnh ni dung biu hin va c th thot khi kim duyt, li
va ra v phc tng n. Chng ti s bn lun di hn v khi nim kim duyt ca Freud vo
cui chng ny.
Nhng c ch cn li th by gi c th hiu c d dng.
3. Kch ha (dramatisation)
Nhn t xa, tuyt i b phn cc gic m m chng ta nh c u l bng nhng hnh nh th
gic y sng ng. Nhng t duy khi nim thng vng mt, khin ch c th k li c gic
m nu ngi nm m c din t n bng li. Nu my chiu bng c khi Freud vit Khoa
hc v cc gic m th c l n em li mt ci g rt ging vi s kch ha bng hnh nh th
gic m Freud coi l c trng ca cc gic m. Nhng ng phi dng ti nhng so snh
c hn v c tnh truyn thng hn.
S thiu kh nng biu hin ny l do nhng yu t tm thn c s dng. Hi ha v iu
khc, so snh vi thi ca, cng nm trong mt tnh hung tng t: , s thiu kh nng th
hin cng gn vi bn cht ca cht liu c s dng. (33)
Freud ly lm ngc nhin v ci cch m hnh nh th gic ca cc gic m tuy thng sng
ng, phc tp v r rng kh gii thch dng nh trnh by cc tng nhng li khng c
mt phng tin no thng bo v mi quan h gia cc tng . Cc tng, cc tnh
cm, ton b gic m vn khng c mi lin kt lgic hoc r rng no c. Mi bc tranh u k
li mt cu chuyn; nhng nhng bc tranh ni dung trong gic m th khng k li cu chuyn
gic m theo ngha tht s ca n. l l ti sao ch c lin tng t do v tr tu tng trng
ha mi c th vch ra c s tht. Nhng s ni tip nhng hnh nh th gic chc chn to ra
mt kinh nghim y c v c hiu lc. Ch khi gic m c nh li sau lc tnh dy, mi thy
r s v l ca n, nhng i khi s b him ca n, gn nh khng th thng bo c, li tr
nn r rng i vi ngi nm m. on kch ca gic m gn lin vi nhng lin h khng ni
ra m ch c vic l gii mi pht hin c, l ci c Freud gi l kch ha. iu
cng ging nh ngi nm m nhn thy trn ln vi nhau mt v kch huyn b, mt bc tranh
kh hiu hay mt cun phim gy kch thch v ri lon d b ngoi tht kh hiu. Tng trng
ha em li chic cha kha chun duy nht cho hnh ng, tri vi cha kha ring ca c nhn
l lin tng t do.
4. Tng trng ha (symbolisation)

Mt trong nhng v d n gin nht v gy n tng mnh nht m Freud dng ni ti

nhng hnh nh th gic trong mt gic m mun kch ha mt mong mun tim n n trnh
b dn nn l v d v mt ngi tng m thy ngi anh mnh c o i o li c khu vn
ca mnh, ht ln ny n ln khc. Lin tng u tin ca ngi nm m ni ti nhng ci ho
su dng trng rau; lin tng th hai th mang li ngha ca gic m. Ngi anh c xn bt
(xn bt nhng chi tiu ca anh ta, hn ch chng li). Nhng tht ra, ngi anh y chng lm g
c. Ni dung tim n ca gic m l v ngi nm m mun ngi anh mnh hn ch chi tiu i,
v ngi nm m lo lng v nhng trch nhim c th ln u mnh nu mt tai ha ti chnh
p xung ngi anh. l mt ngha m ch c lin tng t do mi c th thy r, v lin
tng y cng ch c nhn ngi nm m mi c c. Tng trng ha l mt loi bp mo
khc, nhng gn lin vi ni dung tim n theo mt cch ging th. y l nhng li ca chnh
Freud v vn ny:
Tng trng c l l chng ni bt nht ca l thuyt v cc gic m.
Trc ht xin ni rng, vi t cch nhng s th hin thng xuyn, cc tng trng thc hin
mt mc no l tng ca s l gii c v dn gian v cc gic m, ci l tng m k
thut ca chng ta lm cho chng ta qu xa cch vi n.
Trong mt s hon cnh, chng cho php chng ta l gii mt gic m m khng cn phi hi
ngi nm m, v chng ngi cng chng ni thm c g. Khi ngi ta bit c nhng
tng trng thng thng ca cc gic m, nhn cch ca ngi nm m, nhng hon cnh
sng ca anh ta v nhng n tng c trc khi gic m xy ti, ngi ta thng c th l gii
mt gic m khng kh khn g c, c th gii thch n ngay lp tcK thut da vo s hiu
bit cc tng trng khng thay th cho k thut da vo lin tng v khng th so snh vi n.
N ch b sung cho k thut sau (34)
Freud a chng ta ti th tng trng tnh dc ca cc gic m mt cch thn trng, nhng khi
ni ra ri th ng ni thng:
Nh vy, i vi cc c quan tnh dc ca n ng, gic m c c mt ng nhng biu tng
m ngi ta c th gi l tng trng, v trong nhng biu tng y, nhn t so snh chung l
ht sc r rng. i vi b my sinh dc ca n ng, xt ton b ca n, trc ht con s 3
thing ling c mt ngha quan trng tng trng. B phn chnh th v nht i vi c hai
gii tnh ca b my sinh dc n ng, dng vt, trc ht c th c thay th theo li
tng trng bng nhng vt ging n v hnh th: gy, , que, cy, v.v; sau na, bng nhng
vt ging vi dng vt ch c th xuyn vo bn trong mt thn th v gy ra thng tch:
cc loi v kh nhn, nh dao, dao gm, kim, hoc cc loi sng nh sng trng, sng ngn
v, c bit hn, th v kh m do hnh th c th ht sc ging n l sng lc. Trong nhng cn
c mng ca cc c gi, vic mt ngi n ng cm dao hay cm sng ui theo mnh ng
mt vai tr to ln. c l l trng hp thng thy nht v nhng tng trng ca cc gic
m, m vic l gii chng c kh khn g. Cng tht d hiu khi dng vt c biu hin bng
nhng vt phng ra mt cht lng: vi nc, bnh nc, tia phun nc, v bng nhng vt c th
ko dn ra nh n lng, bt ch c rnh trt S d bt ch, bt mc, da mng tay, ba v
nhng dng c khc c coi nh nhng biu tng mang tnh tng trng hin nhin ca c
quan tnh dc n ng l do mt khi nim tht d hiu v c quan .

Thuc tnh ni bt ca c quan sinh dc nam l c th dng ng ln bt chp trng lc, mt

thuc tnh a ti phn no hin tng cng cng, to ra biu tng tng trng bng cc qu
cu, my bay v gn y nht, cc khinh kh cu Zeppelin. Nhng gic m cn bit ti mt
phng tin khc na, giu sc din t hn tng trng ha s cng cng. N bin c quan
tnh dc thnh chnh bn cht ca con ngi v lm cho c con ngi bay ln. Xin cc bn ng
ngc nhin nu ti ni rng cc gic m thng rt p m tt c chng ta u bit, v trong
nhng gic m y vic bay ln ng mt vai tr tht quan trng. Nhng iu phi c l
gii trn c s mt kch thch tnh dc chung, hin tng cng cng Hy ng phn bc ti
vi l do l n b cng c th m thy mnh bay ln. Xin nh rng nhng gic m ca chng ta
u mun thc hin nhng mong mun, m mong mun c lm n ng, c thc hay v
thc, rt thng thy n b. Nhng ai trong cc bn t nhiu am hiu gii phu hc chng
thy c g ngc nhin khi bit rng n b cng thc hin mong mun bng nhng cm gic
ging nh n ng. Tht vy, trong b my sinh dc ca mnh, n b cng c mt b phn
ging nh dng vt ca n ng, v b phn nh y, tc m vt, cng ng mt vai tr ging
nh dng vt ca n ng vo thi th u v vo tui trc khi c quan h tnh dc.
Trong nhng tng trng tnh dc kh hiu ca n ng, xin dn ra cc loi b st v c, nhng
ch yu l tng trng rn ni ting. Ti sao m v o khoc cng c p dng ging nh th?
iu tht khng d on bit, nhng ngha tng trng ca chng l khng th bc b.
Cui cng ngi ta c th t hi xem vic thay b phn tnh dc n ng bng mt b phn
khc, nh bn chn hay bn tay, c th c coi l tng trng khng. Ti cho rng nu xem xt
ton b gic m v ch ti nhng c quan tng ng ca n b, th ngi ta rt thng khi
bt buc phi chp nhn ngha .
B my sinh dc ca n b c biu hin mt cch tng trng bng tt c nhng vt c c
trng mang theo mt ci hang, trong mt ci g c th tr ng: hm m, h, hang, bnh
hay chai, cc dng hp, hm ti, v,v Tu thy cng thuc loi ny. Mt s tng trng nh t,
l v nht l bung v c quan h vi t cung hn l vi b my sinh dc ch thc. Tng
trng bung y c lin quan vi nh, ca v cng ln, nhng th ny cng tr thnh nhng
tng trng ch li vo l tnh dc. Mt s cht liu nh g v giy, cng c mt ngha tng
trng. Trong s cc con vt, c sn v c s chc chn l nhng tng trng ging ci. Xin ni
thm, trong s nhng c quan ca thn th, ming c coi l tng trng ca l sinh dc, v
trong s nhng ta xy, l nh th v gc chung. Nh cc bn thy, tt c nhng tng
trng y khng phi u d hiu nh nhau (35)
Freud cn lit k mt s ln nhng tng trng y, ri ni ti nhng phn bc m theo ng,
ngi c s a ra:
l nhng cht liu trong s cu to ra tng trng trong cc gic m. Khng th k y
nhng cht liu y, v bn trnh by ca chng ti cn c th m rng hn v chiu rng cng
nh chiu su. Nhng ti ngh rng s lit k ca ti cng qu ri. Rt c th cc bn s ni
vi ti mt cch bc tc: C nghe ng, ha ra chng ta ch sng trong mt th gii ca nhng
tng trng tnh dc . Tt c nhng vt quanh ta, tt c o qun ta mc, tt c nhng th ta
cm tay, theo ng, ha ra ch l nhng tng trng tnh dc, khng hn khng km ?. ng l
trong s c nhng ci gy ngc nhin tht, v cu hi u tin c t ra hon ton t
nhin l: lm th no chng ta c th hiu c ngha ca cc tng trng trong gic m,

khi m chnh ngi nm m chng h cung cp mt thng tin no v chuyn ny cho chng ta,
hoc khi nhng thng tin y l hon ton khng ?
Ti xin tr li: s hiu bit ny n vi chng ta t nhng ngun khc nhau, t nhng chuyn c
tch v huyn thoi, t nhng chuyn a v pha tr, t vn hc dn gian, tc l t s nghin
cu nhng phong tc tp qun tc ng v bi ht ca nhng dn khc nhau, theo ngn ng
th hay ngn ng thng thng. Chng ta s thy nhng tng trng ging nhau khp ni, m
chng ta hiu c chng thng chng c cht kh khn no. Bng cch ln lt xem xt
nhng ngun y, chng ta s khm ph ra mt s ging nhau vi nhng tng trng ca
cc gic m, khin cho nhng l gii ca chng ta sau vic xem xt y s mang mt chc
chn ngy cng tng ln (36)
Cng ging nh nhng gic m thy bay ln, Freud cn a c vic tro thang v tro cc cu
thang, ci nga, thm ch i khi i hay chy na, vo nhng tng trng ca cc lin h tnh
dc, bng cch a ra nhng v d ly t ngn ng nhm chng minh vic ng nhn ra ngha
tnh dc y; chng hn t steigen, trong ting c c ngha l tro ln, cng c mt trong
nhng thnh ng nh Den Frauen nachsteigen (chy theo n b) v ein alter Steiger (mt lo
gi trc tng). Cng nh trong ting Php chng ta thy c mt thnh ng hon ton ging nh
th, gn lin vi t la marche, ch mt lo gi trc tng: un vieux marcheur. C l v nhiu
ng vt ln, nhng lin h tnh dc i hi con c phi tro ln con ci, nn c mt ci g
gn gi vi s lin tng v ngh chng.
Vic b mt cnh cy, nh biu tng tng trng ca thi th dm, khng ch ph hp vi
nhng li gi thng thng v hnh vi th dm, m cn c nhiu s ging nhau v mt huyn
thoi na (37)
Sau khi phn tch nhng tng trng ca cc gic m, mt ln na, Freud li by t mt s lo
ngi hon ton c c s: cng vic ny c th gy ra mt s phn khng v chng i gin d
nhiu ngi nghe v ngi c ng. Theo mt ngha no , Freud hiu c vn ; nhng
mt khc, ng vn cm thy chn chng v ngay c nhng ng nghip ca ng cng phn n
v nhng kin ca ng, trong khi cc huyn thoi, cc tn gio, ngh thut v ngn ng cng
cha ng nhng tng trng nh vy nhng khng nhng khng h b hoi nghi cht no, m
li c tt c nhng ngi c hc chp nhn hon ton.
cc bn hn phi ngc nhin v nhng tng trng trong tt c cc lnh vc khc khng cn
thit v cng khng ch thuc v tnh dc, cn trong cc gic m th cc tng trng hu nh ch
c dng din t nhng vt v nhng quan h thuc v tnh dc. (38)
5. S ch bin ln th hai (laboration secondaire)
Hiu nhng c ch ch bin ca gic m l iu d dng nht. y ch l do thin hng t
nhin ca ngi nm m, khi tnh dy, mun em li mt ngha no cho k c trong gic
m ca mnh. Freud nhn mnh khng h mt mi ti iu ny: trong vic l gii cc gic m,
khng nhng v ch m cn tht s la di khi mun gii thch mt yu t ca gic m biu hin
bng mt yu t khc, nh th gic m l mt khi nim nht qun. p dng vo ni dung tim
n, s kch ha v tng trng ha khng nht thit mang mt lin h logic no vi ni dung

biu hin. Tuy nhin, mt ng h ln ht sc ln xn gm nhng ngh, nhng t tng,

nhng tnh cm, nhng k c tn mn hay mo m, nhng kinh nghim cha y xc cm nh
vy, d tht hin nhin i na, cng l s thch i vi tr nh hay s m t li ging nh
c tri qua trong gic m.
Phn ln chng ta, khi nh li, hay nht l khi k li nhng gic m ca mnh, u hiu rng
mnh buc phi thc hin s ch bin ln th hai mt mc no nhm c th din t
c nhng gic m y thnh li l, cha ni ti vic lm cho chng c sc truyn cm c th
tha mn c thch ca chng ta v li k chuyn, v trt t v ngha. S ch bin ln th
hai l mt yu t cn thit con ngi th tm hiu ni dung biu hin ca gic m khi mnh
trong trng thi thc, nhng ch cn thm mt yu t mo m vo ni dung tim n th ni dung
biu hin s d dng tr thnh mt s din t tr hnh v b bp mo.
By gi chng ta c th nm c khi nim ng ch v bn cht ca cc gic m v s l
gii chng nh Freud xy dng, cng nh nm c tm quan trng hng u ca khi nim
y i vi ton b l thuyt v thc tin ca phn tm hc. Gic m l mt s din t tr hnh
v b bp mo v mt mong mun b dn nn, b cm on. Ton b s bp mo xy ra l do
nhng c ch ch bin ca gic m, v l ci gi cn phi tr khi cht liu v thc c t ti
thc, d l trong nhng iu kin sinh l v tm l b bin i khi ng. Freud cho rng ch
nh sinh hc ca gic m l gi gn gic ng. Gic m cho php bin i nhng ngh v
tnh cm, m nu khng c n th gic ng s b chng lm ri lon, cng ging ht nh gic m
cho php ngi nm m cm thy nhng kch thch khi vn ang ng, m nu khng c n th
nhng kch thch y s li anh ta dy. Ting ng h bo thc hay ting in thoi nghe thy
trong gic m, tuy cng l mt yu t ca gic m nhng khng nh thc ngi ang ng dy
t ra l lc u v ngi coi nhng m thanh ny l mt phn ca kinh nghim nm mng,
nhng v d minh ha cho hin tng ny.
Nhng v mt tm l, chc nng ca gic m l gii ta nhng cng thng bt ngun t mong
mun b dn nn, b cm on. Nu nhng cng thng ny ln n cc , gic m s y lo hi
n mc qu trnh gii ta y c th b tht bi, v lc ngi nm m c th tnh dy, c l v
anh ta cm thy v biu l ra nhng du hiu lo ngi v ri lon thuc v xc cm e da, d n
b dn nn. Tuy nhin, nu gic m c th gi gn c gic ng, th gia s dn nn v s quay
tr li ca nhng cht liu b dn nn s c mt s ha gii y . S ch bin ca gic m s
thnh cng, v ni dung biu hin ca n s l tng i chu ng c i vi ngi ang
ng, d ni dung tim n vn tip tc thot khi s nhn bit c thc. Khi no s chng li
nhng cht liu tri ln y t ti cc im, m s chng i ny l do s kim duyt, mt khi
nim ca Freud, gy ra, th chnh gic m b kim duyt thc s. Freud a ra mt v d c
in v hin tng y bng mt gic m ca mt ngi n b ng tui n khm bc s HugHellmuth, hc tr ca Freud. S thut li c c v gic m ny, cng nh li bnh rt sc tch
v ngha ca t kim duyt, c ly t lun vn c in ca Dailbiez, Phng php phn
tm hc v hc thuyt Freud:
Mt ngi ph n 50 tui, v ga mt s quan cao cp t 12 nm nay v n nm 1915, thi k
nm m, b c mt a con trai mt trn, m thy nh sau. B ta n bnh vin qun y, yu
cu ngi gc cng cho gp bc s gim c v b ta phi phc v cho bnh vin. Ngi h s
quan nghe cch b ta ni ti hai ch phc v, tng rng y l chuyn phc v tnh yu, nn

do d mt cht ri b ta vo. B ta ti mt cn phng ln, ni c nhiu s quan v thy thuc

t tp quanh mt ci bn. B ta trnh by li yu cu ca mnh cho mt bc s trng: Ti v
nhiu ph n cng nh nhiu n thanh nin khc Vin sn sng phc v s quan v binh lnh
khng phn bit Vn nm m, b ta nghe thy mt ting th tho. B ta li ni: iu ny rt
nghim chnh. Im lng nng n trong my pht. Bc s trng m ly ngi b ta v ni:
Tha b thn mn, gi s phi lm tht. B ta li nghe thy mt ting th tho. B ta g
cnh tay bc s kia ra, ngh rng ng l l mt ngi khc v ni tip: Tri i, ti l mt
b gi, c l ti khng thch hp vi V li, cn phi t mt iu kin: phi xem tui tc
trnh mt ngi n b ng tui v mt thanh nin (b ta li nghe mt ting th tho), nh
th tht khng khip. Ti hon ton hiu b, bc s trng tr li, v ch cho b ta cu thang
ln gp bc s gim c. Trong khi n y vi mt thc lm bn phn ca mnh ht sc n
gin th b ta nghe thy c ai ni vi mt vin s quan: Tht l mt quyt nh ln lao! Tr hay
gi, b ta vn ng c chng ta tn trng.
Gic m y, rt gn b trong ton b, c mt c im l lng: ba on gay go nht c thay
bng mt ting th tho ngay trong gic m. Freud khng coi ch l mt ngu nhin v ngha,
ng khng chp nhn l mt s trng hp n gin. i vi ng, nhng thc o c ca
ngi n b ny gi cho gic ng di mt hnh thc nh nhng hn khi n to ra mt ri
nhiu c trng qua nhng tnh tit chng nht ca gic m. B ct xn nh vy, gic m ging
vi nhng t bo in trong chin tranh trng nhng ch b kim duyt. C khi nh bo on
trc c s kim duyt lin t mnh a vo bi vit nhng cu ni vng vo v ti ngha.
Freud cho rng vic b i ba on s sng nht trong gic m ca ngi n b ga 50 tui kia l
mt hiu ng tn hiu (effet-signe) cho thy c mt s kim duyt ni tm tht s.
Kim duyt phi c hiu l ci g? khng phi l mt thc th. Kim duyt ch l ni ti
ton b nhng xu hng chim u th trong thc ca mt c nhn no , nhm thc hin mt
chc nng c ch i vi nhng xu hng ngc li v b y vo v thc. Ch cn ch rng
i vi Freud chc nng c ch y ch c thc hin mt cch c thc vo on u ca cuc
i; n c t ng ha nhanh chng, tr thnh v thc, v s trn p thay th cho s dn nn.
Khng nhng s kim duyt nm vo v thc nhng xu hng tri ngc vi n v lt c
vo thc, m sc mnh c ch ca n c thc hin c trc khi bc vo thc. l mt
trong nhng tng c o nht ca Freud. Sau , bc thy ngi Vin ny sa i nhng
s v thut ng ca mnh: ci siu ti (le surmoi) thay th cho kim duyt. (39)
Chng ta cha sn sng xem xt khi nim ci siu ti ca Freud , mt khi nim c lin quan
vi l thuyt ca Freud v thc cng nh vi s dn nn. iu quan trng l chng ta phi
thy rng ngay trong gic ng, nhng ngh b dn nn phi vt qua hng ro kim duyt trc
khi c th tr li vi thc chp chn ca gic m.
Cui cng, y l mt minh ha m chnh Freud dng. N cn l mt trong nhng n lc mit
mi ca ng nhm thuyt phc mi ngi rng khng c i cho ni dung biu hin t n c
mt ngha, mang tnh c kt, hoc nht thit phi minh ha trc tip mt mt no ca ni
dung tim n. S ch bin ca gic m cng tch ri c ni dung biu hin khi ni dung tim
n, th gic m biu hin cng kh hiu, v do , cng phi o ngc, ph b s ch bin. K
thut o ngc ny ch l thc hin lin tng t do xut pht t mi yu t ca gic m,
cng nh hiu c ngn ng tng trng, c th v chung cho tt c cc gic m nhng

mc khc nhau. Minh ha ni bt nht cho cch xem xt gic m ny l so snh n vi mt

trong nhng b n th gic v tng trng, c gi l mt cu ch (rbus) vo thi Freud v
i khi cn c thy trong nhng t bo cho tr con. S hiu c d dng hn t nhng v d
ting Anh, do tc gi by t ra theo nhng v d gc bng ting c m Freud phi dng.
Hy tng tng trong mt t tp ch c ba bc tranh m cc bn c mi l gii cho mt cuc
thi dnh cho ngi c. Bc tranh th nht v mt cu thang rng tri thm, hai bn c lan can.
Bc th hai v mt con vt bn chn quen thuc, c lng len, mt en, hai sng cong ln, ang
hc vo hng ro g vy kn chung nht con vt gia ng. Bc th ba v mt m ngi ng
vy quanh mt vt g ging nh mt hn si ln hay mt tng nhn l. Nhng hnh v ny
chng c gi tr ngh thut g c, v cng chng lin h g c ngha gia chng vi nhau.
Nhng li cuc thi cho bit: mi hnh nh ni ln tn gi ca mt bi bin Anh. Khi bit
nguyn tc ny chng kh khn g on rng hnh nh th nht ngha l Broadstairs, hnh nh
th hai Ramsgate v hnh nh th ba Folkestone. (*)
Ni dung biu hin ca gic m ging vi hnh nh; tht lc cng nh tht v ch khi ph
phn s v l b ngoi hoc ri rc ca nhng gic m c ngi ta nh li, cng nh khi nh
gi u im ngh thut hoc ni dung tr tu ca nhng hnh nh b n y. Trong c hai trng
hp, ch c th l gii c bng cch hiu v chp nhn cc quy tc v cch thc to ra nhng
hnh nh y. ng ch l trong s nhng ngi c tc phm c o ca Freud, khng c my
ngi chun b thc hin mt s nhn nhng giu tng tng nh vy, li cng t ngi
mun lm nhng th nghim m Freud phc tho ra vi mc ch r rng l cho ngi c t
mnh kim nghim nhng pht hin ca ng. Mt ln na, ng li gn s c chp y cho thi
chng li nhng kha cnh tnh dc trong cc l thuyt ca ng.
Hnh thc vu khng quen thuc nht do s chng li y gy ra l nh sau: Freud cho rng mi
ci u bt ngun t tnh dc. Freud khng bao gi ni th; nhng ging nh phn ln nhng
s khng nh thuc loi bc ng, xc cm, n cha ng nhng yu t ca ci ng cng nh
ci khng ng. Chng ti s phn r hai loi yu t y vo cui cun sch ny. Cn v cc gic
m, Freud cha bao gi cho rng tt c mi gic m u c mt ngha tnh dc c. ng sn
sng chp nhn rng mt s gic m do nhng yu cu hon ton khng c yu t tnh dc no,
nh kht hay i, gy ra. Hn na, nhiu ln ng dt khot bc b s hiu sai y:
Vic khng nh rng tt c cc gic m u phi c gii thch theo li tnh dc iu m
ngi ta tranh lun khng ngt l xa l vi Traumdeutung (cch gii thch cc gic m)
ca ti. Ngi ta khng th tm thy iu khng nh trong by ln xut bn cun sch ny v
n mu thun r rt vi ni dung cun sch.
Chng ti nhiu ln ch ra rng nhng gic m mang tnh cht phc r rt c cha ng
nhng ham mun dm dc th thin. Chng ti c th chng minh iu bng nhiu v d mi.
Nhng ngay c nhng gic m b ngoi c v v tnh m ngi ta chng c g nhc ti
chng, cng cho thy mt cch bt ng sau khi phn tch rng chng l hin thn ca nhng xu
hng tnh dc hin nhin. (40)
Nhng, y cng nh trong tt c nhng trc tc ca mnh, Freud c t ra cng bng i vi
nhng ngi ph phn ng cng nh i vi chnh ng:

Cng l gii cc gic m, ngi ta cng phi tha nhn rng phn ln cc gic m ca ngi
ln u c lin quan vi nhng s kin tnh dc v th hin nhng ham mun dm dc. (41)
Freud vn l mt ngi nhy cm v tt bng, khc vi hnh nh ca chnh bn thn ng m ng
thng c tung ra: hnh nh mt nh bc hc dng dng, v cm. ng cm thy mnh c mt s
phn nh Cassandre: mt nh tin tri m thng ip ca ng lun lun b hiu sai v dng
nh b c hiu sai. Mt hu qu ca kinh nghim y i vi ng l y ng cng nhn mnh
hn na ti nhng tng ca mnh, di hnh thc ng mun trnh by chng mt cch kin
quyt v hp l. on trch dn cui cng ca chng ti, v mt ny, li ni v s khc nhau
gia ni dung biu hin v ni dung tim n ca cc gic m; y ngi c nhy cm s thy
c mt ging xt xa hn l ph trng:
Ti hy vng rng cc bn s khng cn ln ln gic m biu hin vi gic m tim n na. Vi
vic lun lun gi c s phn bit y trong u c mnh, cc bn s thu c nhiu ci li
hn phn ln nhng ngi c Traumdeutung (Khoa hc v cc gic m) ca ti, xt v mt
hiu bit cc gic m (42)
-Ch thch:
(*) Nhng tr chi ch khng th dch sang ting Php (hay sang th ting no khc). Broad
ngha l rng; stairs cu thang; ram cu c; gate ca; folk ngi ta; stone .
Ti liu tham kho:
25. Cinq lecons sur la psychanalyse, 1910, Petite biblioth que Payot, pp.36.
26. Cinq lecons sur la psychanalyse, 1910, Petite biblioth que Payot, pp.36-42.
27. La Science des rves, 1900, S.E., vol IV, p. XXXII.
28. La Science des rves, 1900, Alcan, p.135.
29. La Science des rves, 1900, Alcan, p. 250.
30. Morbid Fears and Compulsions, Frink. (Cit par Roland Dalbiez dans la Mthode
psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de Brouwer, vol I, pp. 96-97)
31. La Science des rves, Freud. (Cit par Roland Dalbiez dans la Mthode psychanalytique et la
doctrine freudienne, 1936, Descle de Brouwer, vol. I, p.97.)
32. Morbid Fears and Compulsions, Frink. (Cit par Roland Dalbiez dans la Mthode
psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de Brouwer, vol. I, p.97).
33. La Science des rves, 1900, Alcan, p.279.
34. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.167.
35. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp. 170-173.
36. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp. 175-176.
37. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.182.
38. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.184
39. La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par, Roland Dalbiez, 1936, Descle de
Brouwer, vol. I, pp. 67-69.
40. La Science des rves, 1900, Alan, pp. 354-355.
41. La Science des rves, 1900, Alan, pp. 353.
42. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p. 188

Chng 4:

TM BNH L V I SNG HNG NGY

Tn chng sch ny l mn mt cun sch c Freud cng b vo nm 1901, cun sch
dnh nghin cu nhng lm ln, b st, l li thng thng trong i sng hng ngy.
Freud cho rng nhng hin tng y khng phi l nhng v d cho thy tr chi t do ca ci
ngu nhin trong i sng con ngi, m thc cht chng tng trng cho nhng thi v
thc. Ging nh cc gic m, nhng lm ln, b st v l li y, b ngoi c v do ngu nhin,
song li mang mt ngha v, cng ging nh nhng g c lin quan vi cc gic m, ngha y
ch c th c khm ph bng phng php lin tng t do ca phn tm hc; nhng mt khi
pht hin c, n tht sng r v hin nhin, t ra i vi ngi c hnh vi b st hay lm ln
ny.
Trong s nhng lm ln, b st hay l li, c th phn bit ba loi:
1. Mt xung ng cm xc c gii thot m khng b dn nn; tht ra l mt hnh vi triu
chng.
2. Mt xung ng xc cm khng b dn nn hon ton, a ti mt hnh vi l ra.
3. Mt xung ng xc cm hon ton b dn nn, khin hnh vi b c ch.
Chng ta c th mn mt v d thuc loi hnh vi th nht Jean-Jacques Rousseau. Trong
Cuc do chi th su, Rousseau vit rng ng c thi quen quay tr li khi ti gn mt i l
no . ng t hi ti sao v rt cuc hiu ra rng l trnh gp mt a tr n my m
ng khng thch v hay ba hoa. Chng ta khng h c Rousseau vit mt vn ng my mc
no m chng ta khng th tm ra nguyn nhn ca n trong lng mnh, nu chng ta bit tm.
(43) Tc gi ngi Php Claparde dn ra cu ni y trong li ta vit cho mt tc phm ca
Freud xut bn bng ting Php, v ni thm:
Hy thay t tim thc vo t lng, cc bn s hiu c thc cht ca chnh hc thuyt
phn tm hc di dng thun khit nht ca n. (44)
Lun im ca Freud l: nhng v d thuc loi ny khng nhng c th c p dng vo bt
c ai trong chng ta, nhng rt d c mt s gii thch da vo mt c ch b quy nh mt cch
v thc. Freud dn ra nhiu v d v nhng lm ln thuc loi ny m ng t cho mt ci tn
chung l ngoi hnh vi (parapraxis). Nhng lm ln y gm c vic bc sy chn khi tht ra
l t trng pht mnh v mt chuyn bc tc hay phn n c v phi l i vi mt ngi no
khc, v vic qun mt mt ci nh no m ngi ta cm thy khng thoi mi , hay
thm mun tr li . Vic b mt hay lc nhng vt c bit lm Freud quan tm v
nhng hnh vi y c th mang nhiu ngha v d phn tch.
iu c tnh cht chung cho tt c cc trng hp , l mun b mt; cn ci lm cho
trng hp ny khc vi trng hp kia l l do v mc ch ca vic b mt. Ngi ta b mt
mt vt khi n c k, khi ngi ta nh thay n bng mt ci tt hn, khi ngi ta khng

cn thy thch na, khi ngi ta ly n mt ngi m ngi ta khng giao ho na hoc khi c
n trong nhng hon cnh m ngi ta khng mun ngh ti na. Vic ri, hng, v
mt vt cng c th v nhng mc ch y. Kinh nghim trong i sng x hi cho thy rng
nhng a con bt buc phi hay ngoi hn nhn thng d au m hn nhiu so vi
nhng a con c tha nhn l hp thc. Hu qu y khng phi do k thut ti ca b m,
m l do nhng s chm sc chnh mng i vi nhng a con thuc loi th nht. Rt c th
vic gi gn vt cng ging nh vic gi gn tr con.
Nhng trong nhng trng hp khc, ngi ta nh mt nhng vt cha h mt i gi tr ca
chng, ch vi nh duy nht l phi hy sinh mt ci g c may ri v nh m trnh c
mt s mt mt khc c th xy ti. Vic phn tch cho thy rng cch trnh may ri y l kh
ph bin chng ta v, v th, nhng mt mt ca chng ta thng l mt s hy sinh t nguyn.
Mt cng c th l biu hin ca mt thch thc hay mt s trng pht. Tm li, c v s nhng
l do xa hn ca vic mun t b mt vt.
Ging nh nhng sai lm khc, s lm ln thng c dng thc hin nhng mong mun
m ngi ta phi t b. Lc , nh s mang mt b mt ca ci ngu nhin may mn. Chng
hn, mt ngi bn ca ti ln tu ra ngoi thnh ph lm mt chuyn i thm m anh ta
khng coi trng lm, anh ta ln nhm tu ga i tu v li ln chuyn tu i tr v thnh ph.
Hoc c khi, trong mt cuc du hnh, v mun dng li mt ga gia khng phi v bt buc,
ngi ta ngu nhin b l tu ni i tu, rt cuc li dng c ni mnh mun. Ti cn c
th dn ra cho cc bn trng hp mt bnh nhn m ti cm anh ta gi in thoi cho tnh
nhn, v vy h ln no anh ta mun gi cho ti th gi li s my sai v lm ln, v trong
thm tm nh vy, m chnh l s my ca tnh nhn ca anh ta. (45)
Mt v d ly t thi th u ca chnh bn thn Freud c th minh ha cho bn cht ca mt
hnh vi lm l do b dn nn mt phn, khng hon ton. Freud nh li khi ln ba tui, ng
khc lc trc mt ci hm b ngi anh cng cha khc m m np ra. Gia cnh tng l
lng y, b m Freud bc vo phng. B lin d a con nh v n thi khc. Bn mi nm
sau, khi phn tch vic rc ri ny, Freud nh li rng m mnh nom rt gy lc bc vo phng,
rng ng cha gp m mt thi gian trc v l do lm ng tht vng l ng tng m b nht
trong chic hm; l l ti sao cu b Freud khn khon xin ngi anh hn mnh khong
mi tui y m chic hm ra.
Phn tch nhng lin tng khc v nhng gic m vo thi ca cuc i mnh, Freud nh li
rng hi ng c mt b v nui v b ta yu cu ng giao li cho b ta tt c nhng khon tin
nh dnh. ng khng th thy ra c mt mi lin h no gia k c ny vi k c trn y;
cui cng ng hi m xem b c nh li chuyn g khng. B tr li c v k li rng cui cng
b v nui y b ngi nh bt qu tang ang n cp. B v nui b t co v b cnh st bt gi.
B ta tng phm ti n cp nhiu v khi m ca Freud a em gi t ca ng.
y, Freud thy mnh c th b sung k c khi nh li t confinement (*) c dng trc
mt ng, lc ng khong ba tui, theo hai cch hiu hon ton khc nhau: mt mt, l vic sinh
ca m ng, v mt khc, l l do bin mt ca b v nui b ta b bt v giam bt cnh
st. Khi em trai mnh sinh ra, mt ln na Freud khng nhn thy m v b ang sinh , Freud
hiu t confinement y theo ngha en: cu b hnh dung ra m mnh b giam u

trong nh. Chnh v th m ng van ni ngi anh kia m chic hm ra; k c v dng mnh
khnh ca ngi m rt c th gn vi vc ngi ca b thay i i nhiu, ngay c trong con
mt a b, t cui k mang thai n lc xut hin li sau khi .
Nhng g chng ta bit c trong Khoa hc v cc gic m a thng chng ta ti trung tm
ca vn , v do , hiu ra c nhng g Freud vch r 40 nm sau s kin y, nh vic
ng phn tch. Ni khip s v ngi m b nht trong chic hm chng da vo mt c s no
hp l c; v chng, khi nh li iu , Freud cng khng chc chn l mnh tin tht vo vic
m b nht. iu ng bit l mt ln na c mt chuyn g em m ng i xa mnh, mt
chuyn g m hi ng cm thy mnh khng c quyn hi cho r. Chng ta c vic bn lun
xem a b vo tui liu c th bit c nhng kha cnh tnh dc v sinh hc ca vic
cc em trai v em gi ca n khng; nhng chc chn l mt s kin gy bi ri rt ln, v
biu hin ca s bi ri y tri qua mt s di chuyn c in. a b khc b ghen t y lo
hi do phi xa m, m khng phi l s xa cch ln u; n hp l ha l do khin n phi
khc, bng cch bin l do y thnh mt ci g trc tip, t ra cng c th bit c m b nht
trong mt chic hm hn l v mt chuyn g khc m kinh nghim cho n thy rng n khng
c quyn hi cho r.
on t phn tch ny ca Freud cn nhc li chng ta v k c-mn chn m n l mt v d
hon ho. Freud ch nh li s kin che y nguyn nhn cui cng khin ng lo lng, m
khng phi l bn cht tht s ca chnh ni lo lng y. Nhng kt qu l ng c mt ng x c
v c ngi m ch , v hi chnh ng bit chc rng mnh khng th gii thch c.
ng a ra mt v d gn y hn, mn t mt n bnh nhn ca ng:
Mt ngi ph n tr, rt cng quyt v c on, ni cho ti nghe v ngi chng au m
va i khm mt thy thuc hi v ch anh ta phi theo. C ta ni thm: Thy thuc ni
vi anh y rng chng cn phi theo mt ch c bit no c, anh y c th n v ung th g
ti mun (l ra l anh y mun). (46)
y vic ni l y cho thy s trt b mt phn xung ng xc cm cha b dn nn hon
ton: r rng ngi n b ny thng c thi chi phi chng m khng nhn ra iu .
Mt v d thuc loi ngoi hnh vi th ba, mt hnh vi hon ton b dn nn, cng c th
mn thng t mt bi ca chnh Freud:
Ti thch giy thm tt, v nh nhn mt chuyn ti phi vo thnh ph chiu nay mua th
giy thm . Nhng bn ngy lin ti qun khuy i d nh y v cui cng ti t hi xem ci
g c th lm cho ti qun i vy. Ti tm ra nguyn nhn, khi nh li rng ti c thi quen
vit Loschapapier nhng li ni thnh Fliesspapier (**). Th nhng Fliess l tn mt trong
nhng ngi bn ca ti Berlin, m nhng ngy va ri nhng ngh nng n ca ti gn vi
ci tn ca anh ta trong u c ti. Ti khng th gt b nhng lo ngh y, nhng bn nng t v
li biu hin bng cch di chuyn sang d nh nht nho kia v s pht m ging nhau y, v do
n tr nn km bn hn. (47)

V d ny c t lc Freud din li kch bn chia tay vi Breuer bng cch thay Breuer bng
Fliess, mt ngi tm giao, mt hnh nh khc ca ng b. Mt phn lo lng b dn nn ca
Freud v chuyn Fliess v ng c nhng l do ly lm xu h; ngoi ra, mt tnh bn c
ngha nh th i vi ng li b tan v theo li ngc li vi ngh ca Freud v bn thn mnh:
ngh v mt con ngi ng knh, tuyt i thng thn.
ng c c tnh rt r l khng n nang vi bn thn mnh cng nh khng ngi ngi c khi
a ra v d v hu qu mt s xung t b dn nn trong mt lnh vc vn lm cho ng bi ri
y.
Freud khng cho l ch c ng a ra trc tin nhng quan st trong Tm bnh l trong i
sng hng ngy. Tht vy, ng dn ra Darwin v Nietzche lm ch da cho nhng nhn xt
ring ca mnh. Darwin tng vit trong t truyn ca mnh rng:
Nhiu nm tri ti tun theo mt quy tc vng: mi ln ti gp thy mt s kin c cng
b, mt nhn xt hay mt tng mi, ngc li vi ton b nhng kt qu ca ti, l ti ghi li
ngay, khng c ngoi l; tht vy, kinh nghim dy cho ti rng loi s kin v tng y d lt
ra khi tr nh hn l nhng s kin v tng thun li.
Nietzche cng din t kin y mt cc ni bt trong cun bn kia ci thin v ci c ca
ng:
Chnh ti lm iu , tr nh ca ti ni. Khng th c chuyn ti lm iu , thi
kiu ngo ca ti ni, v n c khng khng nh vy. Cui cng, tr nh phi thua. (48)
Tm bnh l trong i sng hng ngy l cun sch cng khai u tin ca Freud, theo ngha
n hng ti nhng ngi bnh thng cng nh cc thy thuc v cc nh bc hc. khng
phi l tc phm hng u v thc hnh phn tm hc, d khng phi n hon ton khng c lin
quan vi vic thc hnh y. Phn ln nhng quan st trong tc phm ny c quan h vi lnh vc
tr nh v nhn bit, hn l vi s bin i ca nhng nng lc nh cm gic th cht hay sc
mnh vn ng ca c th. Nhng tht ra khng c mt l do no phn bit nhng nng lc
y theo nh hng ca nhng xung lc xc cm b dn nn ti chng c. Nhng lm ln ca tr
nh, cng nh nhng hu qu ca chng, u thy c mi chng ta, cn vic mt cm gic th
cht hay sc mnh vn ng th thng c biu hin nhng ngi mc cc triu chng
hystri; v chng ta thy nhng ngi khng th tha nhn nhng cn hystri l c tht, cng
nh khng dung th nhng biu hin ca chng, d dng c thi th ght chng nh th
no.
Thi x hi, qu tht, khng ng n, n coi tht bi, s c ch hay s mo m ca tr nh l
tng i bnh thng, nhng mt s mt i hay mt s mo m tng t ca chc nng vn
ng hay cm gic th li b coi khng nhng l bnh l m rt thng khi cn b coi l ng xu
h, nu nh ngi ta khng tm thy mt nguyn nhn v mt cu trc ca chng. Bn thn
Freud khng bao gi ri vo sai lm ny; ng lun lun coi s phn bit y l hon ton gi to,
v cho rng ngi khe cng nh ngi m u c nhng c ch tm l ging nhau hot ng.
S khc nhau ch l s lng m khng phi l cht lng. Nh vy, c mt mi lin h trc

tip gia nhng nghin cu trong cun Tm bnh l trong i sng hng ngy v cng hin sau
ny ca Freud vo vic nghin cu cc chng nhiu tm m chng ta s xem xt chng VII.
-Ch thch:
(*) T ting Anh confinement va c ngha l sinh , li va c ngha l b t (ngi dch ra
ting Php ch thch)
(**) Hai t ny u dng ch giy thm (Ngi dch ra ting Php ch thch)
Ti liu tham kho:
43. Sixime promenade. Les Rveries du promeneur solitaire, par Jean-Jacques Rouseau. (Cit
par Roland Dalbiez dans la Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de
Brouwer, vol. I, p.8).
44. Psychopathologie de la vie quotidienne (dition francaise). Introduction de Claparde (Cit
par Roland Dalbiez dans la Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de
Brouwer, vol. I, p.8).
45. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp.89-90
46. Psychopathologie de la vie quotidienne, 1901, Payot, p.80
47. Psychopathologie de la vie quotidienne, 1901, Payot, p.183.
48. Psychopathologie de la vie quotidienne, 1901, Payot, p. 168 (Note en bas de page propos de
Nietzche).

Chng 5:

FREUD V TNH DC
Sau nhng g chng ti trnh by, c th thy rng Freud tp hp c mt khi thng tin
quan trng v i sng xc cm ni tm ca cc bnh nhn ca ng bng phn tm hc, vo lc
ng kt thc cng vic l gii v cc gic m. Tc phm quan trng tip theo r rng l mt s
tn rng ra: l c mt tp sch v Li ni d dm v cc quan h ca n vi ci v thc (Mot
desprit et ses rapports avec Iinconscient). Cn mn trong tm ti, nhng sinh ng v s sc bn
ca ng, cun sch ny ly cc c ch ng v thc nm bn di li ni d dm v hi hc
lm ch . Trong ton b lch s giao tip ca loi ngi, nhng li d dm ng thi xc nhn
s tn ti v vai tr ca ci v thc theo cch hiu ca Freud. Nhng li d dm ng nghnh rt
thng l nhng m ch tinh t v nhng ch th thin, l nhng m cho php ni ti nhng
ch b cm, do , c th thy rng nhng s a ct v tnh dc chc chn l nhng s a
ct ph bin nht. iu ny tuyt i khng c g nghi ng c. Nhng chng ta phi thy s ch
ca Freud i vi nhng li d dm phn cui cun sch y, nhm xem xt trc tin s
ng gp quan trng tip theo ca Freud vo t tng khoa hc, cun Ba tiu lun v l
thuyt tnh dc ni ting ca ng.
Ba tiu lun mi mi vn l mt trong nhng tc phm ch yu ca Freud. Chng mang li c s
cho l thuyt v cc chng nhiu tm ca ng, gii thch nhu cu dn nn v ngun nng lng
xc cm nm bn di nhng vn ng v nhng ng x c thc v v thc, m Freud gi
nng lng y l libido. ng khng ch i Ba tiu lun y s c n nhn mt cch thun
li; thm ch ng thy trc rng chng phi ng u vi s chng i, bp mo, tuy rng ng
c trnh by chng mt cch sng sa, mnh m v r rng. Cng vi cun Khoa hc v cc
gic m, y l mt trong nhng n phm c ng sa cha v thng xuyn cp nht ha qua
tt c nhng ln xut bn tip ni nhau. V sau, trong Nhp mn phn tm hc v trong tc phm
cui cng Tm tt phn tm hc m ng cha hon ton vit xong, Freud thay i th t trnh
by cc s kin so vi th t gc, v thm vo nhiu nhn xt v sa i quan trng m ng
thy cn phi lm.
Nh c vit ra, Ba tiu lun ln lt bn v nhng lch lc tnh dc v tnh dc tr con v
v nhng bin i vo tui dy th, theo th t . V sau, Freud thy cn phi trnh by vi
ngi c trc ht v tnh dc tr con, v t m pht trin nhng tng khc ca ng v
vn ny. Cch cp cui cng v l thuyt y chc chn l logic nht v tha ng nht;
nhng, tht d hiu nhng l do thc y Freud gi li th t ban u, v tc gi thy cn phi
trnh by trc ht vi ngi c nhng s kin m h khng th ph nhn c, d h c
khng hi lng chng na, ri sau mi a ra s gii thch v nhng s kin y di nh sng
nhng pht hin ca ring ng.
C ngy nay na, chng ta vn c th thy rt c ch khi nghin cu nhng thut ng do chnh
Freud dng trong nhng vn bn y, vi mt sng r v sc tch cao nht, khng th vt qua
c. y l mt v d ly t li nhp S pht trin ca chc nng tnh dc, chng ba
cun Tm tt phn tm hc, mt trong nhng tc phm cui cng m ng khng bao gi hon
thnh c (1939):

Theo kin ph bin rng ri nht, tnh dc con ngi ch yu hng ti ch lm cho cc c
quan sinh dc ca hai c nhn thuc gii tnh khc nhau tip xc vi nhau. Nhng ci hn, vic
nhn ngm, s m thn th bn lm tnh c coi l nhng biu hin ph, nhng hnh vi mo
u. Xu hng tnh dc c coi nh xut hin vo tui dy th, tc l vo thi k trng thnh
v tnh dc v c kh nng sinh . Nhng, mt s kin c bit nhiu li khng nm trong ci
khung cht hp ca mt quan nim nh vy:
1. Tht l lng, mt s ngi ch cm thy mnh b hp dn bi nhng ngi cng gii tnh vi
mnh v bi nhng c quan sinh dc ca h.
2. Cng tht l lng, khoi cm mt s ngi tuy vn mang tnh cht hon ton tnh dc, li
khng khi pht t nhng vng sinh dc hay khng s dng nhng vng ny theo li bnh
thng. Nhng ngi c coi l nhng k lch lc (pervers).
3. Cui cng, r rng c mt s tr con b coi l thoi ha v nguyn nhn , quan tm rt sm
ti c quan sinh dc ca chng, vi nhng ch bo kch thch c th nhn thy.
Vic khm ph ra ba s kin cha c bit ti ny gy xn xao. Do nu bt nhng s kin
ny, phn tm hc i ngc li nhng kin ph bin, do b chng li kch lit. y l
nhng kt qu chnh thu c:
a. i sng tnh dc khng phi bt u vo tui dy th m c biu hin rt sm vo khi sinh
ra, mt cch r rng.
b. Cn phn bit cc khi nim tnh dc (sexuel) v sinh dc (gnital). T tnh dc c mt
ngha rng hn nhiu v bao gm nhiu hot ng khng c lin quan vi c quan sinh dc.
c. i sng tnh dc bao hm chc nng cho php thu c khoi cm t nhng vng khc nhau
ca thn th; chc nng ny v sau phi c em phc v cho s sinh . Tuy nhin, hai chc
nng y khng phi bao gi cng hon ton trng hp nhau.
iu khng nh u tin, bt ng nht trong nhng khng nh ni trn, cng l iu ng
c quan tm hn c. Nu ph nhn tnh cht tnh dc ca nhng hot ng thn th nhng
a tr rt nh, th ch c th l do hu qu ca mt nh kin c k m c. Nhng hot ng
y gn vi nhng hin tng tm thn m sau ny chng ta li thy trong hot ng yu ng
ca ngi ln, chng hn nh s c nh vo mt i tng ring bit, s ghen tung Ngi
ta cng nhn thy rng nhng hin tng thi th u u tin y tin trin theo mt s qui tc,
thng xuyn tng ln cho ti cui nm th nm, lc chng t ti nh cao nht sau nh
ch mt thi gian. Lc ny, s tin trin dng li v nhiu iu b qun i hay tht li. Sau thi
k gi l tim tng y, tnh dc li xut hin vo tui dy th, chng ta c th ni rng n li
bng n. Nh vy, chng ta ng trc mt s hnh thnh hai pha ca i sng tnh dc
(instauration diphase de la vie sexuelle), mt hin tng ch thy c con ngi m vai tr ca
n trong s tin ha ca con ngi s rt ln. Nhng s kin ca thi k tnh dc sm sa y
tr nhng ngoi l him hoi ra tt c u gp phi chng qun tr con (amnsie infantile), m
chng ta khng c th . Tht vy, vic ghi nhn chng qun ny cho php chng ta c mt
nim v nguyn nhn ca cc chng nhiu tm v xy dng k thut cha tr theo phn tm hc.

Hn na, vic nghin cu cc qu trnh tin trin trong tui th u cn em li cho chng ta
nhng bng chng lm ch da cho nhng kt lun khc.
C quan u tin c biu hin thnh vng kch dm (zones rognes) v t ra mt yu cu
ca libido i vi tm thn, t khi mi , l ming. Ton b hot ng tm thn tp trung
trc tin vo vic tha mn cc nhu cu ca vng ny. l iu hin nhin, v trc ht, nhu
cu bo tn em li s tha mn cho n ung. Nhng xin ng ln ln sinh l vi tm l. T rt
sm, khi mt v cho bng c, a tr cm thy mt s tha mn y vn c tnh c lp. V
nhu cu mt v c th em li khoi cm, nn n c th v phi c coi l mang tnh cht tnh
dc. (49)
Khi nm c im xut pht y ri, chng ta c th bt u nm c ton b l thuyt tnh dc
ca Freud. Khi khoi cm mt v vn l mt phn nhng hot ng ca a tr, th li n cng
ln v rng n mc ra. N lm tng khoi cm v thm ch tm kim mt cm gic v sc mnh
bng cch cn v khi b, nh nhiu b m cho con b c th xc nhn iu theo kinh nghim
ca mnh. Khi a tr b, tnh hung d th ngy khin n nhay u v v s chng c ca n khi
m rt u v ra s gy nn mt s au kh ngi m ang cho b v b mt i nhng cm gic
kch thch d chu. l tnh gy chn c ch , cn c biu hin r hn na khi a tr c
cho b bng bnh sa.
Vi s pht trin sau ny ca thc bn thn a tr, mt vng khc cng cha cm gic thch
th v c th c dng theo hai li ngc nhau, tuy u quan trng nh nhau. l vng hu
mn (anus), c bit ch ni lin da v nim mc hu mn trc trng. T , cc nh sinh l
hc u tha nhn mt thc t l tt c nhng ch ni nhau gia da v nim mc trn thn th
khng nhng c mt nhy cm c bit, m cn c th gy ra khoi cm khi c kch thch
nh nhng. Ngi ta c th t hi, nu u tin Freud khng lu ti ci c ng gi l cc
vng gy dc hay hng dc, tt c chng u c c trng ny, th lm sao c th thc hin c
s khm ph y mt cch nhanh chng v d dng nh vy.
Khoi cm hu mn trc tin n t s tha mn th cht khi tng dc phn ra khi rut; ci
li th hai n t s tha mn tinh thn m a tr cm thy khi thc hin c chc nng ny
v b m n. Ngn ng nh tr phn nh li nhn nhn vic i tin y, chng hn vic i tin
thng c gi l i nh mt phn thng ln C y na, ch sc mnh v c lp
c th xung t vi mong mun n gin c thch th, c yu thng v c nhn s yu
thng y mt cch th ng. Gi phn li trong rut gi, bng bnh khng chu i vo b
l nhng cch thch thc uy quyn ca b m. Cn c thm mt thch th v cm gic gi phn
li khi rut gi y cng, mt thch th v th cht, gn vi vic tr hon, do , ko di khoi
cm ngc li l tng ht phn ra khi rut.
Xen vo s xut hin hai kh nng khoi cm y vi nhng phng tin biu hin ngc nhau
ca chng, cn c khoi cm th ba v cui cng v th cht ca tui u th, khoi cm ny nm
ngay cc vng sinh dc trn thn th. Nhng vng ny, tuy hon ton cha sn sng cho vic
thc hin hnh vi tnh dc v mt sinh l, vn l nhng vng mnh m, quan trng i vi khoi
cm. Lc u, Freud cho rng vic kch thch cc vng ni chung phi mang mt yu t hp
dn c ch t b m hay t nhng a tr khc; nhng l thuyt cui cng ca ng da vo

mt thc t l nhng hoang tng hp dn rt thng khi l nhng k c-mn chn c t tui u
th.
Tht ra, xu hng bnh thng ca a tr nh (trai hay gi) mun khm ph thn th ca n,
cng nh nhng cm gic ngu nhin nh c lau mnh sau khi tm, c xoa phn, hoc c
vic cm thy s chuyn ng ca khng kh cc vng sinh dc, khi a tr trn trung trc
hay sau khi tm tt c nhng iu c th lm cho a tr ch ngay lp tc ti nhng vng
c th gy ra mt khoi cm c bit, mnh m y.
Hn na, Freud c th gn lin s pht trin ca khm ph ny vi nhng s kin c thc
thi u th v vi nhng tng trng ca cc gic m cng nh vi kinh nghim ngi ln, nh
chng ta thy. Nhng dp trn trung t nhin, nhng vn ng trong khng kh, vic luyn
tp c bp v tr chi, c bit l nhng tr chi nghch ngm v vt nhau, tt c nhng iu
c th gy ra hng phn tnh dc, tuy rng v iu ny cng l tt nhin s hng phn y
tuyt nhin khng c coi l c s lin quan g vi s sinh , cng nh vi nhng g s c
hiu r hn v tr thnh quan trng hn trong cuc i ngi ln.
Thm ch, nh Freud nhiu ln nu ra, rt thng khi s phn ca tr con l phi chu s hng
phn tnh dc ngy th y trong nm nm u tin ca cuc i, v thng b ngi ln mng
m d di, i khi b e da na, m nhng s e da ny chnh l bt ngun t tui u th b
dn nn ca ngi ln v to ra li nhng ni khip s tim tng v s b ri tc ot, ct xo
m tr con khng th trnh khi t pha nhng ngi ln c cc thi nh vy i vi chng.
Mt b trai khm ph ra rng dng vt ca n l mt ngun gy khoi cm, th ch c th nghe
m hay b n mng khi bt gp n ang t vut ve: My m khng n yn, th tao s xo i
y! Nhng mi e da ny, c khi c b m gn cho mt ng thy thuc gia nh hay thm
ch cho mt ngi th ng nc c mi ti lm vic, cng l mt phn trong nhng ngu
nhin thi th u cho php khm ph ra nhng khoi cm do thn th ca n em li cng nh
nhng phng tin to ra nhng khoi cm y.
V l , nhng tnh cm ca a tr i vi cc quan h vi b m n, cng nh thi ca b
m i vi thn th ca n v tng lai ca n, c th l ht sc khc nhau.
Freud cho rng, v nhng lin h con ngi thn thit u tin ca a tr thng gn vi m n,
hay vi ngi no lm vai tr ca m n v nhng s chm sc u tin v v gio dc, nn
ngi m bao gi cng l tnh yu thng u tin ca a tr. Bng hai cch din t, Freud
xc nh tht chnh xc nhng g ng hiu v mt pht trin tnh dc y loi ngi. Nhng i
tng tnh dc, hay nhng i tng yu thng, l nhng ngi v vt m chng ta hng
libido ca mnh, tc l xung lc ni ti nhm tha mn tnh dc, vo . Cch hng dn xung
lc y, Freud gi l mc ch tnh dc. Trong tt c cc trc tc ca mnh, Freud dng t ting
c Trieb, thng c dch sang bn ting Anh ca tc phm ca ng thnh bn nng
(instinct), nhng c l ng hn, nn dch thng bng t xung lc, hay bng t ng xung lc
bn nng. Mc ch tnh dc l s tm kim mc tiu ca xung lc bn nng y tc tnh dc;
cn i tng tnh dc chnh l mc tiu c tm.
Nhng ngay trong tui th u, s say m thm kn ca a tr i vi m khng th c a tr
coi l v ti, cng khng th c tha mn y s say m y khng th c tha mn v

a tr khng th ginh c m v n hon ton; s say m y khng th l v ti v a tr

gn lin vi thi r rng khng tn thnh ca b m i vi s hng phn tnh dc ca n vi
nhng tnh cm ghen t v tranh chp thm kn ca n i vi ngi b. Theo trc gic, n
khng th khng coi ngi b l mt i th ginh git vi n v tnh cm, s quan tm v tt c
nhng th khc m n mun c t m, nhng m th li cng dnh cho b theo mt li no .
Freud t cho tnh hung ny tn gi mc cm dipe, da vo mt huyn thoi c in Hy Lp
ni v hong t ngy th Thbes c li phn truyn tin on rng chng s git b v ly
m mnh. B chng sai b chng mt sn ni, hai chn b c xuyn qua, cho chng phi
cht v i v phi mnh ra cho mi th nguy him. Hong t nh c nhng ngi l tm
thy, nui nng v cui cng tr v thc hin li tin tri m chng khng bit ti v ngi ta
cng khng nhn ra c chng.
Trc khi git vua, gii phng vng quc khi s nn ca mt con qui vt man r v khng
khip (con nhn s thnh Thbes) v ly hong hu lm v, m chnh l m mnh, chng
khng bit rng chng lm nhng g. Hi hn v ti c khng th gii thch c y chnh
lch s cng chng minh rng bn thn dipe khng chu trch nhim chng t mc mt
mnh v i lang thang, m la, nh b lu y khp th gian.
Mc cm dipe phi c hiu nh mt ni s tht s, nhng b dn nn, ca a tr khi s b
thin hon n trng pht mong mun hon ton chim ly m ca n. D c mun m t mc
cm ny bng li, chng ta cng khng th no dng li m t mc cm y. Khng mt a
tr nh no c th ni ln thnh li mc cm dipe, d l nhng li th nhn, gii by, sm
hi v xin c yn lng. Th nhng, nhng tnh cm mang nng cm xc nh vy khng th
ko di mt cch c thc c; v th chng b dn nn li. Cng vi s dn nn mc cm
dipe, cng kt thc giai on hot ng tnh dc tr con v hng phn c thc. Cc cm gic
tnh dc vn cn , nhng gim bt i v rt thng khi khng c tha nhn. Tnh t m
vn cn, nhng rt him c nhng a tr dm t ra cc cu hi. Thi k ny ko di khong t
nm n mi tui, trong c mt s yn lng la phnh dng nh bao trm ln m Freud gi
l thi k tim n (priode de latence).
Nhng mc cm dipe, d l nhn t ch yu trong thi th u, khng phi ch mt mnh n
b dn nn. Ngoi kh nng c mt s e da ca b m ra, ti sao a tr li lo ngi v mt s
thin hon, v ti sao ngi ln li em ti cho a tr thuc th h sau mt ni khip s nh
vy? i vi cu hi y, Freud ngh ti hai cch tr li: trc ht, do mt thc bm sinh v s
thin hon, nh bo lc th cht ln nht trc c vic git ngi; cn cu tr li kia th trc tip
mn t kinh nghim ring ca a tr, cng nh t vic n quan st bu v tr ca n. Freud
ni rng nhng a b trai khng ch khm ph ra dng vt ca chng l mt ngun khoi cm,
m cn tng rng mi ngi u lm nh chng c; c bit l chng tin rng c ph n v cc
b gi cng c dng vt nh n ng v cc b trai. o gic ny chc chn vn cn cho ti khi
tr ln u tin pht hin ra rng trn thc t khng phi nh vy. Tr con c th c nhng k
c-mn chn, trong ph n v cc b gi c dng vt, d chng tht s nhn thy nh th
no. Nhng khi xut hin ngha v s thin hon th ph n v cc b gi s l tm gng
khng khip v chuyn ny. V phn chng, cc b gi rt sm thy ra rng chng c mt m vt
chc chn l thp km hn, d rng n ging mi mt vi dng vt chng thy cc b trai.

i vi mt s b gi, iu c th a ti mt cm gic t ti m trong c cuc i sau

chng s rt kh tr b.
Trong c giai oan u ca hot ng tnh dc tr con, tc l t khi ra n khong bn hay
nm tui, cc b trai v b gi c nhng tm hiu v khm ph nhng s tha mn ging
nhau, v c hai u thc hin nhng y mt cch ging nhau. Phng php r rt nht, d
l phng php pht trin sm nht, l vic tr con th dm vi chnh cc c quan sinh dc.
Chng ta thy rng cc b trai, ng nhin l mt ci g chng hc lm khi s m
hay vut ve dng vt ca chng, cn cc b gi th cng ch ging nh th ti m vt. Nhng
theo l thuyt ca Freud v cc vng gy dm, r rng l chng ta phi khm ph ra c mt
hot ng tng t c quan h vi ming v mi, cng nh vi hu mn v ch tip ni hu mn
trc trng gia da v nim mc. V d c in v s kch thch mt vng gy dm ming l
vic tr mt ngn tay ci. Freud dng v d ny minh ha cho hot ng tnh dc tr con
giai on n gin nht v th s nht ca n. ng dn ra ca mt b gi ko di vic mt tay
ny trong c thi th u, cho n tui dy th v sau na; c gi ny v sau nhn xt rng, d
ci hn to ra mt cm gic rt gn ging nh th, nhng ch c nhng ci hn thch th nht
mi c th em li mt khoi cm ngang vi khoi cm m c ta c c khi mt ngn tay ci
trc y.
l mt s c nh tnh dc xy ra mt trnh hot ng m bnh thng ra ch c ngha
vi tr con vo bui u cuc i ca n. Nhng khi vt qua giai on ny, khi t ti
mt s pht trin chn mui hn, vn c th tr v vi trnh c hn y, mt s tr v m
Freud gi l thoi li (rgression), do nhng iu kin i ch hay cng bc m c. Ngoi ra,
trong mt s trng hp, s c nh y c th mang tnh tuyt i, khin cho khng th c mt
s pht trin xc cm v tm l tnh dc no sau giai on ny na. Khi nim v s gii hn
s lng nng lng tnh dc c sn ban u (libido) v v s c nh bt buc ca n nhng
trnh pht trin khc nhau sau trng thnh mt s ngi, chc chn mang li cho Freud
c s l thuyt chung v nhiu tm ca ng.
Gia nhng khoi cm ming v nhng khoi cm sinh dc, l nhng khoi cm v kch thch
hay nn gi hu mn trong tui u th. Chng ta thy rng vic tng ra hay gi li phn i
vi tr con c th c mt tm quan trng va th cht va xc cm, do nhng cm gic ca thn
th n v do nhng quan h vi b m c dnh dng vi nhng chc nng y. iu cng c
th mang mt tm quan trng v mt tng trng ko di c i. Lc u, phn c a tr coi
nh mt b phn ca bn thn n; do , phn khng ch l mt qu tng, m cn l mt qu
tng qu gi v n n t chnh bn trong con ngi. Th nhng, chng bao lu a tr hiu ra
rng vic ch ti sn phm y, vic trn n, ngi n, dng n bi vy ra, v c vic s ti
n na, u b b m kch lit chng li.
Him c nhng a tr no khng tri qua kinh nghim y v khng phi chu phn ng y. Lc
, phn tr thnh kinh tm. N b coi l gm ghic, bn thu v c tng trng ng nh vy
cp thc. Nhng cp v thc, n vn gi li mt yu t gi tr ban u ca n. V
u ny sinh ra mt s c nh cp hu mn, tuy rng phn khng khng th tch gi mi
c v khng th ko di mi trng thi to bn, th nhng vt c gi tr khc m ch c
c s c th cht ng ln n mc khng cn c s dng theo cng dng ring ca chng
na.

K h tin tch tr tin bc, nh su tp cc bc tranh c gi tr, nhng khi c c nhng th

li khng nhn ti cng khng trng ra chng, cng nh nhng ngi m nh buc phi lm
mi nhng cng vic cha xong trong mt thi gian di v khng c hiu qu, l nhng v d
thuc loi c nh tng trng s bin thnh mt kiu hot ng chung trong cuc i v sau.
By gi ta hy bt u ch xem Freud theo di nh th no nhng kinh nghim v hnh
ng c nht thi th u cho ti khi nhng th vn cn nm trong nhng xc cm v ng
x ca i sng trng thnh, do to ra nn tng quan trng nht ca khi nim ny: cu trc
ca tnh dc tr con cng nh s pht trin tnh dc ca tr con, thin nin v ngi ln. Khi
ngi ta hi Freud l ng lm th no c th bit c nhng s pht trin ca s dn nn ring
giai on ny, ng tr li rng nu c khn kho v kin nhn, th vic phn tch ngi ln
khng th khng i ngc ln tn nhng gc r tr con b dn nn, xa hn c chn thng hin
nhin c ngha quyt nh i vi bt c chng nhiu tm thng thng no, bt c hnh vi
hoc vn triu chng no.
Bn cht ca tnh dc tr con chc chn c bc l ; di nh sng ca mt trng thi lu
bn nh vy, tht hp l khi khng nh rng tnh dc y c tt c mi ngi. Khng km phn
hiu nghim, khng km phn r rng qua vic phn tch sau , ngi ta c th gp thy nhng
mc cm khc tng t, nh s ganh ua gia anh em v ch em, cng nh mt thc l m
nhng quan trng v bn cht ca hnh vi tnh dc ngi ln. thc ny l do nhng li n
i, th tho, hoc trong mt s trng hp, do nhn thy ngi ln giao hp vi nhau tht, mt
s quan st d xy ti hn ngi ta thng tng, v ngi ln c c ngh rng nhng cnh
tng y chng c ngha g i vi tr con. Tht ra, tr con b ri lon, b xo ng v kch
thch rt mnh v tnh dc ca ngi ln, chng tng rng giao hp ging nh mt s gy hn,
mt s chinh phc, mt s u hng bt lc. Kinh hi, b quyn r, chng nng lng tham d
nhng li lo s mt cch tuyt vng b bt qu tang l ang nhn. Nhiu nm sau khi l thuyt y
b ln n u tin, Freud li t c iu m ng coi l s xc nhn dt khot i vi n: vic
phn tch u tin v mt a tr cha y nm tui, ca phn tch b Hans ni ting (xem di
y).
Mt hu qu khng trnh khi ca bn cht nht thit n c ca hu ht trng hp tnh dc
tr con, l n ch c th c biu hin bng mt hnh thc t kch thch hay t kch dc no ,
to thnh tnh cht ngm n ca s th dm di mt hnh thc no . Mt a tr mt ngn
tay ci, hoc n thy tha mn khi iu khin c tht hu mn ca n, hoc v s khm ph ra
dng vt hay m vt nn n thch li kch thch vo hn c, th trong hu ht cc trng hp
tr con phi t em li s kch thch y mt mnh. Freud c ch ti vic mt s v nui tr,
mt s b m v c mt s ng b na c th quyn r con mnh khi h kch thch tnh dc tr
con ca chng, d ngy th hoc c .
iu xy ra y l khng th ph nhn c. Nhiu v nui mn trn cc c quan sinh dc tr
con m h phi chm nom; nhiu b m vut ve con trai hay con gi mnh theo li tnh dc cng
nh theo tnh m con; nhiu ng b kch thch con trai v con gi mnh bng cch tung chng
ln ri ly, bng cch ru chng trn tay hay bng cch t chng ngi ln u gi b hai chn
ra hai bn, lm cho chng c nhng cm gic nhp iu, kch thch, m c con ln b u thch v
nhng l do khng hon ton c thc t c hai pha. Nhng chnh v phn ln nhng hnh vi
y tht t nhin v thng l khng nhn ra c, nn chng khng nhng l ngy th m rt

thng khi ch lm pht trin mt kiu cm gic tnh dc v mt s quy nh mc ch tnh dc

m a tr c do bm sinh. Ci quyt nh chn mui khng phi ch l din bin ca mc
ch tnh dc, m c i tng gn vi n. iu a chng ta ti ch xem xt nhng s lon
dm (perversions sexuelles).
C th hiu nhng s lon dm theo l thuyt ca Freud v tnh dc; ch cn coi chng nh
nhng s lch lc i vi mc ch tnh dc bnh thng, hay nh nhng s c nh vo mt i
tng tnh dc cha trng thnh trong i tng tnh dc ca ngi ln bnh thng, tc l b
phn sinh dc chn mui ca gii tnh i lp. C th gii thch bt c s lon dm no bng li
ny; v mi lon dm u nm trng thi tim n trong tnh dc tr con, nn Freud m t tr
con ging nh nhng k lon dm a dng (pervers polymorphes) trong lnh vc tnh dc. Mt
s chn la t ng khng t i vi mt ngi tng vp phi qu nhiu chng i! Nhng
iu ch c ngha l: v tnh dc ca tr con l ngy th, khng hiu bit, cha phn ha, nn
n c th em li v s dng tha mn tng phn hoc khng y . c trng ca tt c nhng
s lon dm l chuyn nhng tha mn khng y y sang trnh ngi ln; nhng c y
na, Freud dng cm nhn xt rng i sng tnh dc ca nhng ngi ln bnh thng gn
nh lun lun vt qu theo hng ny hay hng khc nhng g m ngi ta coi l bnh
thng theo qui c, v nhng s vt qu c mi ngi chp nhn y c ngun gc t trong
rt nhiu hot ng u tin cha phn ha ca tr con. C nhiu v d lm cho iu ny sng r
hn.
C l hnh thc lch lc c tnh chung nht trong cuc i ngi ln l tnh dc ng gii
(homosexualit), hin nay ni chung c gi l s o ngc (libido tr v vi mt i tng
ging vi chnh n) hn l s lon dm (khng c ham mun tnh dc khc gii bnh thng i
vi nhng i tng tng trng, tng phn hay bin dng). Tnh dc ng gii l mt s c
nh n gin ca libido vo mt i tng tnh dc cha hon ton phn ha vi ch th. Mt
s gc r ca tnh dc ng gii c t tui u th, khi tr con tng rng cc gii tnh u c
to ra ging nhau, v d l con trai hay con gi, chng u ng nht nhng nhu cu mnh nht
ca chng vi m. Nh s thy di y, mt s gia tng sau ny ca nhng g c th c coi
nh giai on tnh dc ng gii bnh thng trong tui thiu nin s lm cho trnh pht trin
y ca ch th i xa nht. Trong trng hp ny, biu hin y ca cm gic tnh dc ch c
th n t mt kiu kt hp v giao cm vi mt ngi thuc cng gii tnh.
Lon dm l nhng hnh thc trng thnh cha y ca i tng v mc ch tnh dc;
chng ngn cn s kt hp hon ton vi mt ngi khc, d l ai. Trong nhng hnh thc
lon dm y, c th k ti tt nhn ngm (voyeurisme), l khi vic nhn nhng ngi cng
gii tnh hay khc gii tnh trn trung, nhn nhng ngi khc ang c nhng quan h tnh dc,
tm cch ngm nhng b phn sinh dc ca ngi khc, hay nhn k khc ang i hay ang a,
thay cho mt mc ch tnh dc y hn. Thi ph by (exhibitionnisme), tc l mun ph
cc c quan sinh dc ca mnh ra v, nu c th, khin ngi khc cng ph ca h ra, l phn
nh ca tt nhn ngm. Hai th lon dm ny thng c cng mt ngi; c hai u thy c
n ng nhiu hn n b, v nhng mt tng trng ca tnh dc n ng t b c ch hn,
do , c nhiu hn.

Freud cho rng n b b c ch v tnh dc hn n ng v mi mt; nhng y c th l mt

trong nhng trng hp m kinh nghim c nhn v nhng mc cm quyt nh t tng ca
ng thng xuyn duy tr mt vng m ng (xem di y).
c dm (sadisme) v kh dm (masochisme) l mt cp i lp b sung nhau khc na. c dm
l hnh thc tnh dc i phi gy au n v nhc nh, hay ch l trong nhng ca nh nht
phi thng tr ngi lm tnh v th cht hay xc cm trc khi c th t c mt s tha mn
y . Kh dm l xu hng ngc li: l nhu cu t thy mnh b bt lc, phi chu au n
hay nhc nh, hoc ch khi b khng ch v th cht th mi c th cm thy hon ton tha mn.
Nhng ca cng tt ca c dm v kh dm c th y ti ch gy ra nhng vt thng tht s,
hay t ch th vo nhng nhc nh gh tm v th cht v tnh cm. Nhng v git ngi v
tnh dc hay s l thuc tin m mt s ngi n ng tr tin cho gi im bt h phi
chu khi quan h tnh dc l nhng v d r nht ca tnh trng y.
Thi giao hp vi th vt (bestialit) v thi gio hp qua hu mn, hay s gii hn hot ng
tnh dc vo vic cm d tr con, l nhng v d khc na v nhng s lon dm c i tng
tnh dc khng bnh thng. V d tt cng v i tng tnh dc khng bnh thng vn cn
gi hnh thc ngi l thi lon dm t thi (ncrophilie), tc l kh nng ham mun c nhng
quan h tnh dc vi mt xc cht. Cui cng, c nhng lon dm trong c s sng bi mt
b phn no ca thn th mnh hay thn th mt k khc, mt chic qun, o hay tng trng
cho loi , nh giy nhn gt, lng th, cc cun t hay nylon, hon ton thay th cho nhng
lin h con ngi; nhng s lon dm y c gi l bi vt gio (ftichisme), ging nh s tn
th ca nhng b lc nguyn thy i vi nhng vt v tri nhng c coi l cha ng linh kh
ca mt v thn. Bi vt gio kt hp s pht trin khng y ca mc ch tnh dc v mt s
la chn khng bnh thng v i tng tnh dc vo mt hnh vi duy nht.
Khi k ra nhng hin tng ny trong Nhp mn phn tm hc ca mnh, Freud ngng li, v
gn nh tr li s gh tm biu l c ta, ng ku ln: Nhng ng l c kh nhiu nhng
s kinh khng y! (50) Nhng tht ra, nhng s kinh khng y tr nn t khng khip hn, nu
ta hiu chng ng hn, nu ta lm nhng g Freud yu cu khi p dng nhng kt qu ca l
thuyt v tnh dc tr con ca ng vo vic tm hiu chng.
Ht sc r rng, tnh dc ng gii ch l s thay th mc ch gn hn v d t ti hn y
mt ngi bn cng gii cho thch thc cui cng m mt ngi bn khc gii a ra. i vi
n ng, n b mang mi e da ca mt v tr tnh dc b n: v tr khng c dng vt, v
tr m dng vt c th b ly mt, theo mt s hoang tng tr con. T ny sinh nhng
hoang tng v vic dng vt b m h v m o ca n b lm tn thng trong cc quan h
tnh dc. Quan nim m o c rng cn (vagina dentata) i khi chnh l c s khin cho mt
ngi tnh dc ng gii n ng a thch mt ngi n ng khc hn.
n b, s e da cng r hn na tuy n c th c chp nhn d hn, v v c tha nhn
d hn, nn n c th em bn lun, t ra l trong tui thiu nin. Nhng lin h tnh dc vi mt
ngi n ng nh mt i tng tnh dc bnh thng l kt qu ca mc ch tnh dc bnh
thng ngi n b; nhng nhng lin h tnh dc y cng bao hm vic a vo tn bn
trong thn th mnh, vo b phn thm kn nht v b him nht trong thn th mnh, mt ci g
khng ch c v ging nh, m thng c trnh by nh mt v kh, mt dng c, mt ngn

lao, mt cng c mang theo mt e da cng nh mt ha hn. thc v nguy c nh vy cha

thy c cp tr con, khi a con gi t ng nht vi b, gi v mnh cng c dng vt,
khi n cha cm thy b mt ngi n b khc e da, do tt hn l n c th chm sc mt
ngi n ng. y, ci cch m hoang tng mun xa b v i khi thay th hin thc
c minh ha r rng. S tha mn tnh dc ngi ln mc ch tnh dc chn mui nhm ti
mt i tng tnh dc chn mui ph thuc vo vic rt cuc phi chp nhn rng mt dng
vt s cha y nu khng c m h v m o; Cng vy, mong mun c mt dng vt
ngi n b chc chn s c tha mn khi ngi n b i ti ch chp nhn vai tr tnh dc
ca n ng trong cuc i mnh. Nhng nhng hoang tng t thy mnh (fantasmes
dautosuffisance) v nhng ni s b ct xo c th a mt s ngi ti ch ph nhn vic n
b khng c dng vt, hoc dng vt ca n ng c th c an ton trong thn th n b.
y, s e da c nht, c chuyn t tui u th sang cuc sng ngi ln, c th sinh ra tnh
dc ng gii, qua giai on bnh thng ca nhng hng th tnh dc ng gii c cm nhn
trong tui thiu nin.
Thi nhn ngm v thi ph by li cng d hiu hn na. Vic ln i ln li vnh vang,
khng mc o qun, chc chn a ti s tha mn v hng phn cho tr con. Nhng tr kh ca
bn tr trc khi vo tm, s tr trn va d dt va yn tm ca chng, vic chy trn, b bt,
ri b a v nim vui, trng thi bng bt chung trong tnh hung y tt c nhng iu
u hin nhin trc tt c nhng b m no c th quan st bnh tnh, khng bi ri, vi mt
u c ci m. tr con, nhn thy v c nhn thy l nhng yu t quan trng ca s tha
mn tnh cm v ca s hng phn tnh dc. iu khng nhng chng c g xu, m cn l tt
na ka; v t ra y cng l mt bc tin ti trn con ng ng; n ch a ti s c nh
giai on ny nu s pht trin v sau b t b, cm on hay dn nn.
c dm v kh dm c mt s o ln th v v th t u tin trong t tng ca Freud. Lc
u, khi vit Ba tiu lun v thuyt tnh dc (1905), Freud quan nim c dm nh mt s m
rng tnh gy hn bnh thng, m rng s thng tr th cht v tnh cm bnh thng, cn thit
cho mt bn lm tnh bo m s kt hp tnh dc y vi pha kia. con ngi, Freud
coi tnh cht y v cn bn l thuc v ging c trong khi vn thy tnh cht y c biu hin
bi ging c trong khi vn thy tnh cht y c biu hin bi ging ci mt s loi vt.
Tnh ch ng tnh dc v tnh th ng tnh dc tng ng vi c dm v kh dm, v con
ngi, tng ng vi nhng c trng bnh thng ca n ng v n b. Khng phi khng
ly lm tic, Freud cng nhn thy rng ham mun v nng lc thng tr, bt ngi khc phi
chu au n nh mt du hiu quyn lc i vi ngi khc, xut hin sm hn thc ng
cm c gii hn trong tui u th. Freud ng mt cch c l rng c dm v kh dm bao gi
cng c biu l mt mc no bt c ai c du hiu c dm hay kh dm. Mt s tri hn
khng bnh thng ca mt ny hay mt kia cng bao hm mt kh nng hng th khng bnh
thng i vi mt ngc li. Freud c th gi li ton b phn ny trong l thuyt ca mnh;
nhng v sau, khi ng xy dng gi thuyt v vn bn nng sng v bn nng cht, ng li coi
c dm ng v tr trc tin, nh l ngun xa nht trong hai ngun; tht ra, kh dm mang
theo nhu cu t hy dit bn thn mnh, phc tng s phn, tc nhng g m vo hi Freud
coi l b phn hp thnh ca trang b hu c v xc cm (quipement organique et affectif) ca
tt c mi ngi.

T tt c nhng v d y, bi vt gio xt theo mt mt no l th v nht v sng r nht.

Theo quan nim ny, mc ch tnh dc ang pht trin b hng ht, cha c tha mn
trong mt thi k then cht ca tui th u; do , n dng li mt tng trng cho kh
nng tha mn y, thay th cho i tng tnh dc y di dng mt ngi khc. C th
hnh dung ra rng nhng ngu nhin bnh thng ca nhng tm hiu, nhng kinh nghim,
nhng tht vng tui thiu nin y li ch th bng s thoi li ti mt ci thay th c
tnh tng trng, tng phn, khng y cho s trng thnh hon ton. Sau , xu hng ny
s trc tip nhm ti i tng mi y, v libido s c c nh c l khng th o ngc
c vo ci tng trng hn l vo ci c n tng trng. Mt ln na, tt c nhng
chuyn i v kt hp c th c li c gp thy trong thc hnh lm sng v Freud gp
chng gn nh y tt c: nhng ngi n ng khng th t ti cc khoi vi nhng ngi
n b no mc mt kiu o qun no , i mt kiu giy no , dng mt kiu khn qung
hay mt kiu lt no o; nhng ngi n ng ch c th t ti cc khoi nu mc mt chic
o qun no th dm; nhng ngi n ng ch c th t ti nh cao tha mn tnh dc
khi mc nhng qun o m ni chung nhng ngi n b c h tm cch chinh phc thng
hay mc, v h ch t ti cc khoi bng cch th dm trc tm gng soi ln, trn trung, tr
th tng trng bi vt m h mang hoc m vo ngi.
Thi gi trang, tc thi thch mc o qun ca gii tnh ngc li mun mang cn tnh mt ngi
thuc gii tnh ngc li chn ring t cng nh ni cng cng, i khi l mt s phi hp
gia bi vt gio v s o ngc theo chng nhiu tm, i khi li l mt chng lon tm trong
vic tin chc vo mt s thay i v cn tnh gii tnh i hi phi tha mn mi hnh vi
tng trng c th lm tng thm nim tin y vo hin thc bn ngoi, trong chng mc bnh
nhn c th nhn ra v cm thy iu .
Freud nhiu thi gian t ti nhng tng ny, v t ti mt cch kh min
cng. Cho ti ln xut bn th nht cun Khoa hc v cc gic m (1900), ngi ta vn cn
thy mt on kh l lng cui chng 3 (Alcan tr. 121) trong Freud nhn xt: Tui th
tht sung sng v n cha bit ti nhu cu tnh dc. (51) Nhng mt ghi ch sa cha c
thm vo cui trang nm 1911. Trong phn tip theo ca cun sch, Freud nu ln ht sc
rnh mch s tn ti ca nhng ham mun tnh dc ngay c nhng a tr bnh thng.
Trong cc li ta cho nhng ln xut bn lin tip Ba tiu lun ca ng, ng ni rt r rng:
Tr nhng thy thuc lm phn tm hc, trn thc t khng c ai bc vo lnh vc ny, v do
, c th a ra mt phn xt m khng b nhng c cm v nh kin ca mnh qui nh. Ni
chung, nu ng l ch cn trc tip quan st tr con cng , th chng ti chng mt cng vit
cun sch ny. (52)
Tri ngc vi s chng i ng gp phi khi trnh by cc l thuyt ca mnh v tnh dc tr
con v nguyn nhn tm l ca cc chng lon dm cho cng chng ngh nghip v, sau , cho
c cng chng thng thng, nhng quan st ca Freud v nhng bin i ca tui dy th, mt
ch ca tiu lun th ba trong su tp y, c v tng i t b cng kch, ngay c i vi
nhng ngi mun ph phn ng nht.

Tui dy th chm dt thi k tim n. Do nhng thay i sinh ha v tuyn din ra trong c th
con ngi vo giai on ny, ngi ta thy c mt s tri dy v hn ca tt c nhng xung lc
tnh dc c trng cho tui u th, nhng xung lc m by gi kh nng c tha mn tng ln.
Xung t dipe gia ham mun chim m hon ton, do ghen t vi b, v nhng tnh cm
tri ngc v s m y ra, cui cng s b trng pht nhng li pha ln mt s knh trng v
mt s yu thng ngm i vi b, tt c nhng iu c phi hp li vi nhau to ra mt
s dn nn ca thi k tim n y by gi li c lm sng dy. S xung t song song
nhng a con gi do , chng bin ngi b thnh mt ca c bit, khi s ph thuc tuyt
i ca chng vo ngi m bt u nhng ch cho s tha nhn vai tr ngi b v mi
quan tm ca ngi b i vi chng tt c nhng iu trc y b dn nn th by gi
cng sng dy. Theo tp qun gi nhng xung t cn bn theo cc bi kch Hy Lp, s c nh
tm thi ca con gi vo b i khi c gi l mc cm lectre (*)
Nhng bin i ny c hiu qu bn ngoi l con trai tui thiu nin tr thnh ni lon v khiu
khch i vi uy quyn b m, nht l i vi uy quyn ngi b; nhng con trai li thng i
x vi m theo li pha trn vng v tnh cm chn ring t v kiu cng ni cng cng, dao
ng gia s l thuc v nhng nh thng tr. a con trai biu l nhng tnh cm y bng
cch cho m phi git nhiu qun o hn, hy vng rng m s lm cho n nhiu hn, nhng
ng thi li khng chu tha nhn nhng trch nhim ca mt ngi n ng trng thnh
trong gia nh: uy quyn, cng vic t chc ca ngi b. Mt a con gi vo la tui y c th
thch thc m mnh trong khi cng khai c gng quyn r b mnh bng cch ph by r rng
nhng nt hp dn n tnh ca n; iu ny lc u c th l ngy th, trong trng, nhng v sau
ha ra l vic th thch tnh n ca n nhm ti mc ch cui cng ca n: tm kim mt
ngi bn tnh bn ngoi gia nh. Nhng giai on ca tui thiu nin, mt mc no ,
l n li nhng giai on ca tui th u vi nhng chm nom v ming, hu mn v c quan
sinh dc; nhng v tr hng u ca c quan sinh dc c t ti tng i sm, trong khi
nhng kha cnh tr con khc li hin ra di mt hnh thc che y.
Thi qu t yu (narcissisme) (**), chm lo bn thn mnh nh mt i tng yu ng, mt
mc no l mt hin tng bnh thng trong tui thiu nin. Con trai cng bt u chm
lo b ngoi ca chng ging con gi; chnh vo giai on ny ca cuc i, c hai gii tnh tr
nn c bit d b tn thng, khi s kiu cng c kch thch, hay khi nhng hoang tng
ring t v nhng g chng mun biu hin ra b e da. Cc th kem v nc hoa c dng
lm cho nc da ca c hai gii sng ra, hay lm cho vc ngi cng nh bu v con gi ln
hn. c hai gii, vic ph by mt tnh dc khu gi bng kiu tc hay kiu n mc tr thnh
mt mt quan trng trong i sng thiu nin. Tht d hiu ti sao giai on qu t yu ny
thng dn ti giai on c nhng hng th tnh dc ng gii, lc c sc thc y mnh hn
ti mt i tng yu bn ngoi bn thn mnh. i tng u tin, trc tip bn ngoi bn
thn mnh, l mt ci g tng t vi mnh. Hn na, nh chng ta thy trn y, s thch
thc gn cht vi tui trng thnh s nh hn, nu nhng lin h u tin vi ngi khc li c
lin quan vi mt ngi khng hon ton xa l, mt ngi khng c quan h g vi nhng hoang
tng tr con v nhng g c th rt ging vi gii tnh kia.
Nh Freud ni vo cui tiu lun ca mnh v Nhng bin i ca tui dy th, hng ro
chng li s lon lun l rt b him.

Nu s m ym ca b m khng nh thc xung lc tnh dc ca a tr qu sm, tc l nu

s u ym trnh a li cho n-trc khi nhng iu kin th cht ca tui dy th c thc
hin mt cng m chc chn s kch thch tm thn s mang ti cho h thng sinh dc, th
s u ym ny c th thc hin c nhim v ca n l hng dn a tr tr thnh ngi
ln trong vic chn i tng tnh dc. ng l tr con thng mun chn mt cch t nhin
nhng ngi c n yu t thi th u, do nh hng ca mt th libido gim nh. Nhng s
trng thnh tnh dc b hon li, nn ngi ta c thi gian cn thit dng ln hng ro
chng lon lun bn cnh nhng c ch tnh dc khc. a tr c th thm nhun nhng
ngn cm o c, m nhng ngn cm ny dt khot loi tr nhng ngi n yu trong thi
th u, cng dng mu vi n, ra khi s la chn i tng. Mt s c ch nh vy c x
hi i hi
Mt trong nhng mc ch hin nhin ca s la chn l hng ti mt i tng thuc gii tnh
ngc li. Nh ngi ta vn bit, vn ch c th c gii quyt sau mt s d dm. Khi tui
dy th c nh thc dy, con ngi thng b lm lc trong nhng bc i u tin ca n,
nhng nhng lm lc ny khng a ti mt iu xu lu di. Dessoir nhn xt rt ng rng
nhng tnh cht nh vy lun lun thy c u n trong nhng tnh bn nng nn hay m mng
ca tr thiu nin i vi nhng a bn cng gii tnh. Sc mnh cm s o ngc y ko di
trc ht l s hp dn ca nhng tnh cht cc gii tnh ngc nhau i vi nhau. Nhng
y, chng ti khng th gii thch hin tng y trong khun kh cun sch ny. (53)
Freud nu r rng xu hng mang mt kiu thoi li ca nhng tnh yu thiu nin v nhng
tnh yu thanh nin c th quyt nh tt c nhng mc dng li hay c nh s pht trin
libido, t khi cha c ham mun tnh dc c thc mt cch bnh thng, qua xu hng say
m nhng gng mt b m gn nh b che y thuc gii tnh khc, ti tnh cha trng thnh
ngoi l (immaturit marginale) ca nhn cch, km theo mt s ngng pht trin tm l-tnh
dc nhng giai on cui ca tui thiu nin.
Nhng giai on ny ch c gii hn mc m nhng nhu cu yu ca chng vt qu kh
nng yu, c bit l kh nng trao tnh yu v mt lin h tnh dc ngi ln, ci gii hn m
ngi ta c th ch i mt a tr, nhng n li c th t ra nguy hi cho hn nhn v cho
tnh n nh trong x hi ngi ln.
Hn na, Freud dng tiu lun ny khng nh li khi nim cn bn libido. y l mt
s nng lng gn nh c nh, c tt c cc c nhn, c lin h ch yu v cn bn vi bn
nng tnh dc ca h, to nn mt phn trang b vn c t khi h ra v tn ti t u n cui
cuc i, cho n tui gi, di mt hnh thc no . Libido ch c th c c nh nhng
trnh khc nhau, nh chng ta thy.
Sau khi quan nim rng libido c th c xem xt gn nh l mt s lng nng lng
vt l (quantum physique dnergie), Freud cn xy dng c mt ci khung gi thuyt, theo
libido c th gn b theo nhng mc khc nhau vi nhng i tng v tp hp khc nhau.
ng gi s c nh y l cathexis (tch ly nng lng tinh thn) v ni ti libido c tch
ly mt i tng hay mt tp hp no . S tch ly nng lng tinh thn (cathexis) cng
ln theo mt hng duy nht no , th phn libido t do cho c nhn s dng cng nh. S

c nh cng lu v cng y , th ch th cng t c c may t ti s trng thnh tnh dc,

thm ch cng t c ham mun tnh dc.
Chng ta va lt qua gn ht nhng hin tng ca i sng tm l, hu thc v v thc,
c Freud ly lm i tng cho s l gii l thuyt ca ng. Chng ta ch cn phi xem xt
cu trc hnh thc b sung cho khi nim ca Freud v i sng tm thn, cng nh phi p
dng l thuyt ny mt cch y vo vic tm hiu cc chng nhiu tm. Nhng chng sau
y s bn ti hai vn , s b sung chng bng nhng v d ngn gn rt t tiu s cc bnh
nhn.
Cui cng, chng ti s trnh by nh hng rng ln nht ca cc l thuyt m ng phi xy
dng sau , cng nh mt s sa i quan trng nht ca ng, i ti phn kt lun cun sch
ny, trong chng ta s im li kt qu ca nhng g Freud thc s ni ra, cng nh nhng
ting vang sau ca chng trong i sng v t tng ca loi ngi.
--Ch thch:
(*) lectre, mt nhn vt bi kch c Hy Lp, con gi ca Agamennon v Clytemnestre, cng
vi anh trai Oreste tr th b (N.D.)
(**) Hay thi t si, ly theo tn ca chng Narciss, con trai ca sng Cphise. Chng m hnh
bng ca mnh khi ngm y ging, m n mc nhy xung m hnh bng ny (N.D)
Ti liu tham kho:
49. Abrg de psychanalyse, 1939, P.U.F., pp. 12-14
50. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p. 329
51. La Sciene des rves, 1900, Alcan, p.121
52. Trois essais sur la thorie de la sexualit, 1905, Ides, N.R.F, p. 12
53. Trois essais sur la thorie de la sexualit, 1905, Ides, N.R.F, pp. 136, 140-141.

Chng 6:

KHI NIM V
CU TRC V CHC NNG TM THN
***
Mt trong nhng cun sch th nht do Freud vit cng li l mt trong nhng cun sch ngn
nht v cui cng ca ng. Chng ti dn n ra: vi nhan Tm tt phn tm hc, n ra mt
nm 1939. iu ni bt nht trong l ngn ng cc k sc tch v chun xc ca n. N cng
mang mt v g hi khc kh, nh th tc gi cm thy c s kt thc cuc i trn th ca
mnh n gn v khng cm thy cn thit phi t bin minh, phi thuyt phc ngi c v
chn l m ng a ra na. Phn s nghip y ca ng hon tt ri. S c nhng ngi khc
n pht trin, ph phn, sa i. Nhng bn tng kt cui cng ngn gn y v c mt
kho kinh nghim bao gm mt vi li tuyn b mnh m m Freud cha bao gi a ra v cc
l thuyt ca ng. y l li ni u ca tc phm y:
Mc ch ca cng trnh ngn gn ny l tp hp nhng hc thuyt ca phn tm hc, nhm
a ra mt bn trnh by c th ni l gio iu v di mt hnh thc va sc tch va chnh
xc n mc c th. Lm nh vy, chng ti tuyt nhin khng tm cch ginh c s tin cy
hay buc ngi khc phi tin.
Nhng thuyt ging v phn tm hc l kt qu ca v s nhng quan st v kinh nghim, m
bt c ai khng thc hin nhng quan st hoc chnh bn thn mnh hoc ngi khc, th
khng th a ra s phn xt c lp c. (54)
Hai chng u c dnh cho ci m Freud gi l b my tm thn (appareil psychique) v
l thuyt v cc xung lc (thories des pulsions). Theo nhng nghin cu ca chng ti, y
chnh l tt c nhng g cn li chng ta b sung cho khi tri thc c gi l phn tm hc
y, theo vic s dng ca chng ta. Sau na, chng ta c th xem xt nhng ng dng n trc
ht vo vic tm hiu v cha tr bnh tt, ri vo lnh vc rng hn m cui cng Freud mun
hng n ti. kt lun phn u cun sch ny, chng ti c th dn thng Freud ra. Khng ai
c th ni hay hn chnh ng khi ni ti vn ny:

B my Tm thn:
Phn tm hc gi nh mt nh cn bn trit hc c tranh ci, nhng gi tr th c nhng
kt qu chng minh. V nhng g chng ta gi l tm thn (psychisme) hay i sng tm thn,
chng ta bit c hai iu: trc ht, c quan th cht ca n, ni hot ng ca n, tc b
no (hay h thn kinh), v sau l nhng hnh vi hu thc ca chng ta m chng ta trc tip
bit r v khng c mt s m t no c th lm chng ta hiu r hn. Tt c nhng g nm gia
hai cc im y chng ta vn cha bit v, nu gia chng c mt lin h no , th n cng

ch c th ch cho chng ta mt ch khu tr c th ca cc qu trnh hu thc m khng cho

php chng ta hiu c chng.
Hai gi thuyt ca chng ti l ni v nhng gii hn hay nhng khi u y ca tri thc chng
ta. Gi thuyt th nht c lin quan vi s khu tr. Chng ta chp nhn rng i sng tm thn
l chc nng ca mt b my c chng ta gn cho mt khong khng gian v c gi nh l
gm c nhiu phn. Chng ta c th hnh dung n nh mt loi knh vin vng, knh hin vi hay
mt th g thuc loi ny. Vic xy dng v hon chnh mt quan nim thuc loi ny l mt
iu mi m v khoa hc, mc du c nhiu d nh lm cng vic y.
Chnh vic nghin cu s tin trin ca cc c nhn cho php chng ti bit c b my tm
thn y. Chng ti t cho min hay cp tm thn c nht y tn ci y (ca); ni dung ca n
gm tt c nhng g con ngi mang theo khi sinh ra, tt c nhng g c qui nh v mt cu
to, do d, trc ht l nhng xung lc pht ra t t chc th cht v tm thy ci y phng
thc biu hin tm thn u tin, di nhng hnh thc m chng ta vn cn cha bit.
Di nh hng ca th gii hin thc bn ngoi bao quanh ta, mt phn ca ci y tri qua
mt s tin trin c bit. T mt lp v no gc cha c nhng c quan c kh nng nhn bit
nhng kch thch , mt t chc c bit c hnh thnh v lm trung gian gia ci y v bn
ngoi. Chnh b phn tm thn y ca chng ta c chng ti gi l ci ti (le moi).
Nhng tnh cht chnh ca ci ti
Do c nhng lin h c thit lp gia tri gic gic quan (perception sensorielle) v nhng
hot ng c bp, nn ci ti kim sot c nhng vn ng theo mnh. N bo m s t
bo tn v, i vi nhng g thuc bn ngoi, th thc hin nhim v ca n bng cch nhn bit
nhng kch thch, tch ly nhng kinh nghim (trong tr nh) do nhng kch thch y mang li,
trnh nhng kch thch qu mnh (bng cch trn trnh), thch nghi vi nhng kch thch va
phi (bng thch nghi), cui cng i ti lm thay i th gii bn ngoi mt cch thch hp v c
li cho n (hot ng). bn trong, n tin hnh mt hot ng chng li ci y bng cch
ginh quyn lm ch nhng i hi xung lc v quyt nh xem nhng i hi y c th c
tha mn khng, hay cn phi tr hon s tha mn y n mt thi im thun li hn, hay
phi hon ton dp tt chng i. Trong hot ng ca n, ci ti c hng dn bi vic ch
vi nhng cng thng do nhng kch thch bn trong hay bn ngoi gy ra. S cng thng tng
thm ni chung gy ra kh chu (dplaisir), cn s gim bt cng thng th ra thch th
(plaisir). Nhng kh chu hay thch th c l khng ph thuc vo mc tuyt i ca nhng
cng thng, m ch yu vo nhp iu thay i ca chng. Ci ti hng ti thch th v tm
cch trnh khi s kh chu. Mi s tng thm kh chu c ch i, c on trc u
tng ng vi mt tn hiu lo lng, m ci pht ra tn hiu y t bn ngoi hay t bn trong c
gi l nguy c. Thnh thong, ci ti ph v c nhng lin h thng nht n vi th gii bn
ngoi, rt v gic ng l ni n lm thay i ng k t chc ca n. Trng thi ng cho php
nhn thy rng cch t chc ny thc hin mt s phn b c bit no v nng lng tm
thn.
Sut c thi k th u di m mt c nhn tri qua v trong n phi ph thuc vo b m, c
nhn ang pht trin y trong ci ti ca n hnh thnh ra mt cch vi vng, mt cch c bit

 cho nh hng b m vn c tip tc. Cp , chnh l ci siu ti (le surmoi). Trong

chng mc ci siu ti tch khi ci ti v i lp vi ci ti, n to thnh mt sc mnh th ba
m ci ti buc phi tnh n.
c coi l ng n mi ng x ca ci ti tha mn c cng mt lc nhng i hi ca ci
y, ci siu ti v ca hin thc, tc l nhng xy ra khi ci ti dung ha c nhng i hi
khc nhau y. Cc c tnh ca nhng lin h gia ci ti v ci siu ti lun lun v khp ni
u tr thnh d hiu, nu ngi ta qui chng thnh nhng lin h gia a tr v b m n. R
rng khng phi c nhn cch ca b m, m c nh hng ca cc truyn thng gia nh,
chng tc v dn tc c b m truyn th, cng nh nhng yu cu ca mi trng x hi
trc tip m b m l i din, u c tc ng ti a tr. Ci siu ti ca mt ch th, trong
tin trnh pht trin ca n, cng c khun theo nhng ngi k tc hay thay th b m, chng
hn theo mt s ngi gio dc no , mt s nhn vt no i din cho nhng l tng
c tn trng trong x hi.
Ngi ta thy rng, bt chp s khc nhau cn bn ca chng, ci y v ci siu ti c mt im
chung, tht vy, c hai u biu hin cho vai tr ca qu kh, ci y th biu hin vai tr ca di
truyn, ci siu ti th biu hin vai tr mn ca ngi khc, cn ci ti th ch yu c qui
nh bi nhng g chnh n tri nghim, tc l bi ci ngu nhin, ci tc thi
L thuyt v cc xung lc
Sc mnh ca ci y th hin mc ch tht s ca i sng hu c c nhn v c xu hng
tha mn nhng nhu cu bm sinh ca c nhn. Ci y coi thng s bo tn cuc sng, coi
thng s bo v chng li cc nguy c. Nhng nhim v sau cng ny c t ln ci ti m
ci ti cng phi khm ph ra phng cch thun li nht v t nguy hi nht t ti mt s
tha mn, trong khi vn tnh n nhng yu cu ca th gii bn ngoi. Cn v ci siu ti, d
n biu hin nhng nhu cu khc na, th nhim v ch yu ca n lun lun l phi km nn
nhng s tha mn.
Chng ta gi nhng sc mnh no tc ng pha sau nhng nhu cu khn thit ca ci y v
biu hin nhng yu cu thuc loi th cht trong tm thn l xung lc. D l nguyn nhn cui
cng ca mi hot ng, nhng sc mnh y c tnh bo th do bn cht. Tht vy, mi trng
thi m mt ngi t ti c vo mt ngy no u c xu hng c lp li ngay t khi
n b t b. V th, ngi ta c th phn bit c nhiu xung lc khc nhau v cng l iu
ngi ta thng lm. iu quan trng l cn bit xem nhiu xung lc y c th c qui thnh
mt vi xung lc cn bn khng. Chng ta bit rng cc xung lc c th thay i mc ch
(bng di chuyn) v chng cng c th thay th nhau, nng lng ca xung lc ny c th
chuyn sang xung lc khc. Hin tng ny vn cn cha c gii thch y . Sau nhng do
d ko di, nhng ngn ngi ko di, chng ti quyt nh ch chp nhn hai xung lc cn
bn: ros (tnh dc) v bn nng ph hy (instinct de destruction) (55)
Trong cu cui cng ny, Freud m ch kt qu ca mt trong nhng sa i sau ny v cng
l nhng iu c tranh ci nhiu nht m ng mang ti cho l thuyt xc nh ca phn
tm hc, di hnh thc mt cun chuyn nhan bn kia nguyn l khoi cm nm 1920.
Trc khi xem xt k hn cun sch ny, chng ti xin tm tt nhng hiu bit chung m chng

ta c c t gi thuyt phn tm hc, gn vi ton b nhng d kin cn li trong tay chng ta

thuc v lnh vc ny.
Freud ch coi thc nh mt phn tng i nh v tm thi trong ton b i sng tinh thn
ca c nhn. Chng ta c th cng vi Freud chp nhn rng y l mt phn nh trc tip,
thng xuyn thay i, ca tt c nhng g chng ta bit c vo thi im no , m phm vi
ca s hiu bit y b gii hn bi nhng nng lc con ngi ca chng ta, bi nhng cht liu
th n t hai ngun khc nhau tuy u quan trng nh nhau: ngun th nht l tng s nhng
ch dn gic quan m chng ta nhn c t th gii bn ngoi; th hai, hu qu ca tt c nhng
g m chng ta cn nh c t qu kh thi im y. S ch ca chng ta dnh cho nhng
k c qu kh cng ln, th chng ta cng t thy c nhng bin i din ra xung quanh mnh
hin thi; tuy iu ngc li thng c v l ng v khi trong s nng hi ca ci tc thi v
b hnh ng thc p, chng ta d qun mt nhng iu m lc khc chng ta c th nh li
nhng chng ta cng hiu rng ngay c kch thch bn ngoi sc bn nht cng c th c mt
ngha tng ln trong thc, nh mt s lin tng trc tip gia s kch thch y vi mt k c
ca qu kh.
Nh vy, nu thc l tng s ca tt c nhng g chng ta bit, th tin thc (prconsience) l
bnh cha tt c nhng g chng ta c th nh li, tt c nhng g c th sc nh li c: l
kho cha tr nh. Kho cha ny a vo khu vc v thc ca i sng tinh thn tt c nhng vn
ng v xung lc nguyn thy nht, c nh hng ti nhng hnh ng ca chng ta m khng
nht thit chng ta c thc y , cng nh a vo tt c nhng chm ngh hay k c
quan trng, mang y cm xc, m n mt lc no li hin ra trong thc, nhng v b
dn nn lu nn khng th nh li c na, d bng ni quan hay bng tr nh c ch .
Ba nh ngha y, tuy ph hp vi nhng tng ca Freud, nhng cha tht y . Ci y
(leca) l hon ton v tt yu v thc; ci ti (le moi) l mt phn ca ci y nhng b tch
khi tip xc vi th gii bn ngoi; do ci ti cn c kh nng nhn c nhng thng
tin n t bn trong thn th v tinh thn nh th n quan st c. Nhng n vn ch l mt
phn nhng g n quan st c m thi, v v mt mt, n khng thot c s va chm vi th
gii bn ngoi v, mt khc, khng thot khi c nhng sn phm ca ci y v nhng mc cm
b dn nn, nn n cn chu nh hng ca ci siu ti (le surmoi), tc l mt dng thc chp
nhn v tn trng ca tr con i vi uy quyn, cc chun mc v cc l tng ca ngi ln,
cui cng, dng thc ny c phng chiu vo bn trong (introjecte). c phng chiu vo
bn trong (hay ni phng) l thut ng do chnh Freud t ra, c ngha l a vo li bn trong
bn thn, trnh v thc. Mt khi thit lp , ci siu ti pht huy nh hng ring ca
n, r rt v thng l mu thun, nh khu trung gian gia ci ti (tc l thc v bn thn),
kinh nghim ca ci ti v th gii bn ngoi v nhng kch thch ca n, cui cng l kinh
nghim ca ci ti v nhng xung lc ca ci y v nhng vn ng bn nng ca n.
i khi ngi ta dng v d tng bng tri nhc chng ta rng khu vc v thc ca i sng
tinh thn l rng ln hn nhiu so vi khu vc hu thc hay so vi khu vc tr nh hu thc
(zone de la mmoire consciente). Nu tt c nhng g chng ta bit c, tt c nhng g chng
ta nh c ging nh phn tng bng tri vt khi mt nc, th phn nm di mt nc t ra
ln gp by ln; chnh phn chm ny ng thi quyt nh trng tm ca ton b v phn ln
nht ca nhng vn ng, phng hng, s phn ca tng bng tri y.

Mt cch khc hnh dung cc quan h gia thc, tin thc v i sng tinh thn v thc l
xem xt tng th nh mt sn khu ti tm rng ln, trong c v s tim nng k c, tng
v kinh nghim.
thc l my chiu (projecteur) qut sng sn khu nhng ch chiu sng khu vc c nh sng
ca n phng vo. Tt c nhng g nm ngoi vng chiu sng y nhng vn trong tm ca n l
tin thc (prconscience). Theo v d y, c th hnh dung vic iu khin my chiu nh l
trch nhim ca ci ti; nhng c ch ny li c ci y nui dng, c ci siu ti cai qun,
v ci ti ch c th iu khin n vi s gip sc ca ci y v ci siu ti . D hp lc ca
nhng lc y l th no, th bao gi cng c nhng khu vc ca sn khu nm hn ra ngoi tm
ca my chiu: trng thi bnh thng, nhng khu vc ny khng bao gi c chiu sng c,
do l v thc. Ng, nm m, thi min, lin tng t do, nhng iu m rng trng my
chiu ra, nhng li d bp mo hoc lm khuch tn nh sng ca n. Khng phi v c m
ngi ta m t phn tm hc nh mt cuc du hnh vo b n, mt s khm ph nhng bng
ti.
Trong mt thi gian, Freud cng c gng nhng khm ph ca ng vi nhng hot ng sinh
l-thn kinh din ra trong no; nhng y nhng n lc ca ng khng t ti thnh cng, m
c nhng n lc hin nay ca chng ta cng th. Tuy vy, Freud c th ni ln mt mi quan
h gia phng php lin tng nh li v h thng nhng si thn kinh v nhng mch in
nm bn trong no, mt h thng chi phi s lin tng v em li v s mt khu gia tng
ny v tng khc. Mt phn ln nhng iu c bit ti, c nghin cu nhiu
nm trc Freud ri; nhng mt ln na cng hin ring ca ng l ch lm ni bt vai tr c
tm quan trng hng u ca tnh cm xc trong vic quyt nh xem mt chui lin tng no
c c tip tc tht khng v c th t ng a ti mt ngh hay mt chm ngh c
bit xut hin trong thc khng.
Cng vy, Freud hiu r bn cht sinh ha ca hot ng thn kinh v tuyn ni tit. ng tha
nhn ton b tm quan trng ca n khng ch trong ha hc tnh dc v tui thiu nin, m cn
nhn xt rng c th n mt ngy no , cc chng lon tm, v c cc chng nhiu tm na,
s c th c bin i bng nhng phng tin sinh ha hn l bng phng php nghin cu
ton b ca phn tm hc m ng coi l khng thun tin. Nhng cho n lc , Freud cho rng
chnh bn thn ng v nhng hc tr ca ng phi dng nhng cng c hu hiu nht c trong
tay. V i vi ng, hu hiu nht trong tt c cc cng c chnh l phn tm hc.
--Ti liu tham kho:
54. Abrg de psychanalyse, 1939, P.U.F, Avant propos
55. Abrg de psychanalyse, 1939, P.U.F, pp. 3-8

Chng 07:

L THUYT TNG QUT

V CC CHNG NHIU TM
-L thuyt ca Freud v tnh dc, cng nh v s trng thnh, v kh nng c nh v kh nng
thoi ha ca nng lng libido, cho chng ta thy nhng quan h ca n vi nhng ri lon
v trng thnh tnh dc v nhn cch. Chng ny s trnh by l thuyt chung v cc chng
nhiu tm nh Freud xng cui cng. Nhng kin ca chng ti u mn t nhng
trc tc ca ng, tt c cc giai on v vn ny, t nhng kin u tin ly t Nhng
nghin cu v chng hystri, cho n nhng on kt thc bi trnh by chung trong Nhng bi
ging mi v phn tm hc nm 1933.
T bui u gp cc chng nhiu tm, Freud t ra c mt thin hng xut sc, coi chng nh
nhng hnh thc bnh v c bn l c tht v d gy ra t lit. Ni l xut sc, v iu xy ra
khi m ton b lnh vc nhng hin tng lm sng gi l chng nhiu tm d b y hc xa i
bng gi lau, hoc b coi khinh, hoc b qun i nu c th c. nhng bnh nhn m ngi ta
ch c th bit c cc triu chng ca h, d biu l nh nhng au n th cht hay nhng lo
lng tinh thn, do mt nguyn nhn c cu v c th s m c, nhng bnh nhn y ch c
coi nh nhng ht ct lm kt nhng bnh xe tinh vi ca b my y khoa m thi. Ngi ta coi
nhng bnh nhn y nh nhng k thoi ha v cho rng tnh trng tn ph chung ca h l do
mt nguyn nhn no khc gy ra. Tht ra, thi no cng vy, s bnh nhn ny khng chim
di 15% s ngi au kh trn th gii; v nhng c ch nm bn di nhng au kh ca h
cn chim t ra t 15 n 20% tng s cc loi bnh.
Trc khi xem xt, Freud phn loi v tm hiu cc chng nhiu tm nh th no, c mt nh
ngha gin d c minh ha bng vi v d thuc loi nhng v d m chnh ng sn sng dn
ra thng xuyn, thng lp i lp li mt cch chi tit c th gip cho ngi c nh gi
c phn cng hin c nhn ca Freud vo lnh vc ny.
Ngy nay cc chng nhiu tm c tha nhn nh nhng ri lon v t duy, cm gic v
ng x. Nhng ri lon ny pht trin trong c cuc i ca mt ngi bnh c xu hng dn
dn hn ch v lm tn hi kh nng sng mt cuc sng bnh thng ca anh ta. Chng c th
mang mt s hnh thc no ; nhng ni chung hu qu ca chng l to ra mt thm ha tch
dn li trong i sng c nhn v x hi ca ngi bnh: trong nhng vic lm, nhng s gii tr
ca anh ta, trong s tin tng v trong nhng g c coi l dng cm v thnh cng trong th
gii hng ngy. Thi Freud v c ngy nay cng vy, c th mn lm sng nhng v d n
gin v nhng hnh thc nhiu tm chnh. Chng ta c th lp ra mt bng danh mc, ri ln lt
xem xt tng hnh thc mt:
1. Cc chng hystri v nhn cch hystri

2. Nhng trng thi lo hi; nhng nhn cch lo lng v d tn thng.

3. Nhng ri lon m nh-thc y v nhng nhn cch m nh.
4. Trm nhc thn kinh; nhng nhn cch c bit d tn thng v nhng tnh cm tht bi v
tuyt vng.
5. Nhng thi nhy cm qu mc, hay nghi ng v paranoia (hoang tng b phn); nhng
nhn cch hng theo nhng thi ny.
6. Nhng ri lon c th ca tnh trng cha trng thnh tnh dc; nhng nhn cch thch th
vi nhng ri lon y v nn nhn ca nhng ri lon y.
khng phi l mt danh mc ca sch gio khoa, cng khng phi l mt danh mc tht y
v cc ri lon nhiu tm. Ngi ta c th a vo c nhng mc ngoi l ca cm xc
cha trng thnh v nhng cch d tn thng, cha trng thnh hoc c tnh tr con d bng
n, i khi c gi l nhng nhn cch tm bnh (personnalits psychopathique); hn na vt
qu ton b lnh vc cc chng nhiu tm v cc nhn cch nhiu tm, cn c ci ngi ta gi l
cc chng lon tm. l nhng ri lon v nhn thc, nhng ri lon c c trng lm sng
ch yu l ch th nh ch tip xc vi nhng ngi xung quanh bn ngoi (cng nh mt kh
nng l gii bnh thng v nhng xung quanh) v c nhng cm gic n vi ch th t bn
trong thn th ca chnh ngi .
Freud vit nhiu v nhng quan h gia phn tm hc v tm bnh hc, d vo thi ng,
nhng quan h ny mang mt s i ch khng ng c t pha ny cng nh t pha kia. Tuy
vy, gt sang mt bn nhng hi tic biu l v i khi c nhng s tr a, chng hn v s
dt nt hin nhin i a s nhng nh tm bnh hc i vi tm l hc ng (psychologie
dynamique) v nhng nguyn tc phn tm, chnh Freud tha nhn r nhng gii hn ca
phn tm hc vi t cch mt k thut lm sng v cha tr ca tm bnh hc, nht l trong lnh
vc cc chng lon tm.
Trong danh mc v cc ri lon nhiu tm lp ra trn y, chng ta gp thy hystri phn
u cun sch ny. Hystri l im xut pht ca nhng nghin cu ca Freud, v chng ti ch
minh ha n y bng mt v d n gin v lm sng. Mt ngi trng thnh tr tui trc
y khe mnh c th pht trin nhng triu chng mt hoc ri lon cm gic chung, nhng kh
nng vn ng, tr nh, nhng gic quan c bit nh th gic hay thnh gic, n mc tr thnh
hon ton tn tt nhng trng hp ny thng thy n b hn n ng. Nhng triu chng
ni trn thng km theo mt s ph thuc c tnh tr con hn, mun c khi bnh mt cch
thn diu, m ngi ta thng khng thy c nhng bnh nhn ng tui v thng minh. Tt
c nhng ngi chung quanh, c bit l ngi thn ca bnh nhn, thng xen vo nhng hin
tng ny; ni chung h phn ng bng s pha trn lo u v on gin, cng nh bng mt thi
n cn thng hng vo cc thy thuc yu cu ph nh tnh c tht ca cc triu chng,
hoc tri li, mt s cha tr thn diu. l nhng bnh nhn m Freud gp, cha v ng
nhn c nhng bi hc t v m t li trong nhng bi vit ca mnh, cho n lc thc
tin lm sng ca ng m rng ra n mc c th a ton b lnh vc cc chng nhiu tm vo
.

Nhng trng thi lo u, nhng k lo u, d tn thng, thng c gp sm hn nhng phn

ng hay nhng nhn cch hystri. Nhng Freud ch pht hin ra nhng trng thi u khi gp
thy s gii ta mt s lo u nh th, sau s ri lon cn bng bnh l do chng hystri hoc cc
triu chng hystri gy ra. Nhng v d thng thng gm c nhng ngi ni chung hay s hi,
thng xuyn trong trng thi s m h khng hiu ti sao, hoc cm thy c nhng lo s c
bit m h cng thy l v l, gn vi nhng s kin hng ngy hon ton nhm nh v thng
thng, nh vic mt mnh ra khi nh, hoc nh mt mnh, hoc i li bng nhng phng
tin vn chuyn cng cng, hoc ngi trong nh ht cui dy. Nhng bnh nhn ny cn c
nhng ri lon c trng v cn bng sinh l ca mnh: nhp tim, nhp th v huyt p tng ln,
nhng ri lon tiu ha v gic ng.
S lo u ko di s a ti s trm nhc (dpression). nhiu ngi, cc trng thi trm nhc
c th xy ra do phn ng vi nhng g b m i vi ngi khc th c v bnh thng v
on thy trc. Chu tang l mt nguyn nhn c in ca s trm nhc: Freud t hai
trng thi y gn nhau trong mt cun chuyn lun xut sc Tang v ni u su. Nhng nhng s
pha trn ca cc trng thi nh mt hng hi, mt hy vng, c kh nng vui thch hay khoi cm,
thm mun th xc v tnh dc, v c nhng ri lon v tiu ha hay gic ng, km theo gy st,
suy yu v kit sc ton thn, tt c nhng iu thng d b b qua hay chn on sai, nht
l v vic tha nhn nhng trng thi ny nh nhng chng bnh tht s s gy kh chu do cha
c mt cch cha tr c hiu qu no.
X hi no cng u c nhng ngi tht t m. C nhng ngi t m ti mc m nh, khin h
khng th thoi mi sng cuc sng bnh thng, hay khng th c nhng lin h x hi bnh
thng, v h qu ch trng s sch s, v h thng thy cn phi lm mi vic theo mt cch
no m h ng , phi tun theo nhng qui tc cht ch v hnh vi ca mnh v hnh vi ca
ngi khc, tt c nhng iu lm cho cuc sng ca tt c mi ngi c lin quan tr nn
cc k kh khn, nhng bnh nhn nh vy ngy nay cng nhiu nh hi Freud gp thy h ln
u tin. Cc triu chng ch yu ca chng m nh thc p (affections obsessives-compulsives)
l tun theo nhng nghi thc r rng chng c ngha g v cng ngy cng tng thm, nhng
nghi thc phi c thc hin hoc trong u ca bnh nhn, hoc bng nhng hnh ng th
cht tht s trong i sng hng ngy ca bnh nhn.
Vic bt buc phi m ti mt con s no , hay phi lp i lp li mt s cu rp khun no
, lc u chnh l t trn an hoc t khuyn khch, li c th lm cho cuc sng ca bnh
nhn tr thnh khn kh. C khi nhng bt buc ny c gn vi s cn thit phi lm nhng
nghi l lp i lp li v gy bc bi, nh bt phi kim tra cc vi ga hay cc nt in theo mt
s ln nht nh, ri chuyn sang lm v s ln nh th, cho n khi lm cho qu trnh ny tr
thnh v tn chng hn, phi ra ry trc, trong v sau khi thc hin tt c cc nhim v ni
tr, phi a vic git o qun, lau chi tng nh v c c cc cn phng na vo nhng thao
tc thanh lc nghi thc vi nim tin chc rng nu lm khc i th s b mt hnh thc thit hi,
nhim bnh hay ly bnh khng khip no . l nhng triu chng m rt cuc s dm bnh
nhn vo tuyt vng, v chng bao lu s lm cho s kin nhn ca tt c nhng ngi xung
quanh b cn kit.
Nhng thi nghi ng, d ng lng v hoang tng b phn c th c minh ha bng
nhng k no tng rng ngi khc ang m tiu, gim pha mnh, hay ang sn sng m mu

chng li mnh mt cch th b nht v kh tin nht. Chng hn, nhng b ni tr c thin v
rt t t li cm thy nh mnh b loi ra khi gii x hi ca h, khi nhm tn gio ca h hay
khi hi nhng ngi m trong gia nh, v khng chu cho con h tham gia Boy-Scouts, Girls
Guides hay cc cu lc b tui tr m l do l h tin rng tht ra chng c c s g c chnh
bn thn h b nhng ngi lng ging khinh khi v t b. Loi trng thi ny, thng gn vi
mt s ghen ght bnh l, a ti mt s ct t lon tm vi hin thc hn l mt s pht trin
thun ty nhiu tm. Nhng Freud phng c mt lung sng mnh m vo c ch ny v
vo cch cha tr chng.
Nhm th su, nhm nhng chng lon dm, c minh ha trong chng ni v l thuyt
tnh dc; nh vy, vi ci bng cht liu lm sng hin ln vi Freud ny, ngy nay chng ta
c th bn ti l thuyt ht sc sc tch v d hiu ca ng v ngun gc tm l ca tt c cc
trng thi y.
Khi m u l thuyt ca mnh, Freud tha nhn rng tt c cc xung lc bn nng u c
ngha cn bn trong quyt nh tin trnh i sng c nhn. Trong xung lc quan trng nht l
xung lc bn nng tnh dc, hay libido, n c t nhng le sng u tin ca thc tr s
sinh cho n hi th chp chn ca ngi ln hp hi. Theo Freud, c cuc i u ph thuc
vo s pht trin ca libido, ngoi tr v sau ny khi ng sa i l thuyt ca mnh a bn
nng cht vo, m chng ti s trnh by di y. C th snh libido nh du ha ph pht ln
t lng t, c th c em lc, bin thnh v s thnh phm, a li cho mi hot ng con
ngi sc thc y v ngun nng lng cn bn ca n. Nh ci cch n c hng dn v
pht trin, libido un nn cu trc ca nhn cch, ging ht nh mt dng sng un nn cu trc
cc b sng theo dng chy ca n t trn ni cao xung bin. Freud cho rng s hng ht ca
xung lc libido l nguyn nhn ca lo hi; nhng ng coi kinh nghim c nhn v qu trnh
sinh bnh thng ca con ngi l hnh thc c nht ca tt c cc hnh thc lo hi.
Cn v trng thi xc cm mang c trng lo hi, chng ta c th bit n theo n tng li
xa c ti hin bng cch lp i lp li nh th no. ch c th l s sinh , tc l hnh vi
trong t hi tt c nhng cm gic cc nhc, tt c nhng xu hng gii ta v tt c nhng
cm gic thn th m ton b nhng ci ging nh mt nguyn mu (prototype) ca hu qu
do mt nguy c nghim trng gy ra v t chng ta cm nhn nhiu ln nh trng thi lo
hi. Chnh s tng ln rt ln ca s kch thch, do s i mu b ngng li (tc l vic th bn
trong ngng li) gy ra, l nguyn nhn ca cm gic lo hi: nh vy, s lo hi u tin mang
bn cht nhim c (nature toxique), T lo hi (ting Php l angoisse, t ting latin angustiae,
s cht hp; Angst trong ting c) ni ln vic kh th, nght th nh hu qu ca tnh
hung c tht lc (sinh ) v ngy nay vn u n ti hin trong trng thi xc cm. Chng
ta cng thy mt iu c ngha na l trng thi lo hi u tin ny l do s tch ri gia m
v con gy ra. Tt nhin chng ta ngh ti thin hng lp i lp li trng thi lo hi u tin
ny, qua v s th h, a vo c th n mc khng mt ngi no c th thot khi trng
thi xc cm y, d rng ging vi nhn vt truyn thuyt Macduff, n c li ra t trong
bng m chng, ngha l c ra khc vi s sinh t nhin. (56)
Nh vy, lo hi l khng th trnh khi, theo cch hiu ca Freud; tht vy, khng c ngi no
khng cm thy n, d c nhng tnh hung trong ngi ta cho rng ch cn c nhng nguy
him e da bn ngoi hay bn trong l c l do n xut hin.

Lo hi l cng thc chung nht ca s tuyt vng m chng ta c th tri qua. Nhng lo hi li l
mt ci g hn th na; y l mt tnh hung m nu ko di th s ra nhng ri lon ca tm
l v ca s cn bng tinh thn, m nhng ri lon y d tr thnh c sc tn ph khng thng
xt. Nhng Freud cho rng cc ngun lo hi, cng nh nhng tnh cm do cc ngun y lm ny
sinh ra, c th b dn nn, v ton b chm tnh cm v kinh nghim c th b y t thc v
tin thc vo tn khu vc v thc ca tinh thn. Chnh s tri ln tng phn, bin dng hoc
che y ca chng, di nh hng ca sc p, gy ra nhng triu chng hystri: mt s
chuyn i t lo hi b dn nn thnh cm gic r rt, tuy hon ton bin ha, v s mt i
hay s mo m ca chc nng. Theo khi nim ny, lo hi v hystri gn lin vi nhau; v trong
con mt Freud, ngay c s tn ti ca mt hi chng hn hp gi l hystri lo hi (hystrie
dangoisse) cng chnh l mt thc th lm sng c th. Ngay c khi khng c s dn nn hon
ton, Freud vn cho rng libido c th v ngng li do mi e da b hng ht hay s t chi v
mt s tha mn nh vy c th c mong mun hay c tha nhn mt cch hp l. Ngi ta
cho rng chnh trong tht bi cui cng v giao tip hn l trong tht bi cui cng v s tha
mn y , xut hin p chn quan trng nht chng li libido. p chn ny gy ra mt s
c nh mt trnh thp hn trnh y , hay mt s thoi lui v mt trnh t c kh
nng a ti e da v tuyt vng hn. Tc ng theo nhng mc khc nhau cc c ch y
em li s gii thch nng ng cho cc chng nhiu tm trong l thuyt tng qut ca Freud.
By gi chng ta c th xem xt l thuyt ny, kt tinh di hnh thc cui cng ca n.
Freud phn loi cc chng nhiu tm theo gc bnh, tc l theo nhng nguyn nhn ca chng.
Vic phn loi ca Freud trc ht l nhm chia cc chng nhiu tm thnh nhiu tm tc thi
(nvroses actuelles) v lon nhiu tm (psychonvroses). Nhiu tm tc thi l nhng ri lon v
s thoi mi ch quan v v s cn bng sinh l, hon ton do mt s hng ht v tha mn
libido hoc do mt s cn kit nng lng libido gy ra. Freud coi cc chng nhiu tm tc thi
l kt qu hoc ca mt s c ch hon ton v mi th hot ng tnh dc tt c cc giai on
ca cuc i c nhn, hoc ca mt s cn kit nng lng tnh dc, chng hn, sau mt ln th
dm qu mc. Lo hi trc tip l biu hin ca mt nng lng tnh dc b ngn tr; s kit sc
trc tip, di hnh thc mt mi cu knh hoc suy nhc thn kinh, l hu qu ca mt s chi
tiu nng lng ny qu mc. Freud cho rng phn tm hc khng thch hp vi bt c trng thi
no trong hai trng thi y.
L nhng kinh nghim tuyt vng hon ton do cc kiu hot ng thiu ht gy ra, hai trng
thi y khng nht thit bao hm s can thip ca mt c ch v thc no . Nu ngi ta
khng lm nh bt nhng bnh nhn y hoc s ht hng, mt bn, hoc s kit sc, mt bn
khc, m hai nguyn nhn ny th c th ci thin c bng s thay i li sng hay thay i
cc quan h ca nhng bnh nhn ny vi ngi khc, th h s khng th khi c. Nhng nu
nh ngi ta t ti ch lm gim nh hai nguyn nhn bnh l y, th cc triu chng s bin
mt. Nh bit, Freud coi hai kiu nhiu tm ny l khng b ch lm: do chng bin mt
trong nhng trc tc cui i ng.
Nhng iu b ch li c th n t hai kin hon ton sai. Rt c th chng l mt trong
nhng v d him hoi v nhng gi thuyt c mt bc thy gii thch cc c ch tinh thn v
thc a ra, nhng gi thuyt ny va coi nh hot ng ca ci v thc, li va da ng vo
li s ha th thin m chnh Freud phi d tm vi mt s sc bn ng s trong nhng
cch trnh by ca nhng ng nghip km sng sut hn. Vi t cch mt phn ca cc chng

nhim tm tc thi khng tn ti. Nhng iu kin c ngi ta coi l thuc v tn gi ny th

mt mt, l nhng trng thi lo hi, hoc mt khc, l nhng trng thi hn hp lo hi v
trm nhc.
Nhm th hai, nhm nhng lon nhiu tm (psychonvroses) ng l trung tm ca nhng quan
tm v pht hin lm sng ca Freud. y l nhng kiu hot ng nhiu tm hon ton c
quyt nh bi cc c ch v thc, phn ng vi nhng ngu nhin khc nhau khin cho xung
lc v thc hng ti mt s tha mn libido khng iu kin m con ngi chc chn phi gp
thy trong s pht trin ca mnh. Freud li chia cc chng lon nhiu tm thnh hai nhm: cc
chng nhiu tm chuyn dch v cc chng nhiu tm qu t yu. Cc chng nhiu tm chuyn
dch (nvroses de transfert) v cn bn c th c phn tm hc cha tr; n cng l s ch nh
chnh c dng nh mt k thut cha tr. Cn cc chng nhiu tm qu t yu (nvroses
narcissiques) th khng c vi cch iu tr ny v nhng l do m vic nghin cu cc chng
nhiu tm ny ang lm sng r, nhng v th chng b loi tr khi lnh vc thc hnh cha tr
phn tm hc.
Cc chng nhiu tm lo hi, hystri lo hi, hystri chuyn i, cc chng nhiu tm thuc kiu
m nh thc p l nhng chng nhiu tm chuyn dch. Trm nhc thn kinh nghim trng,
cc trng thi parannoia, cng nh cc trng thi gip ranh gia nhng ri lon nhn cch v
chng tinh thn phn lp (schizophrnie), l nhng chng nhiu tm qu t yu. C th phn bit
chng chng kh khn g, v cc c ch ca chng c th c m t d dng di nh sng
nhng tri thc m chng ta c c v cc l thuyt ca Freud.
Tt c nhng g e da, t chi hoc cm hn s tha mn libido u c th gy ra mt trng thi
lo hi. Nhng s kin bn ngoi c th ng vai tr ny, nhng c cc chc nng c ch ca ci
siu ti cng th. Nu chng ta khng khm ph ra mt li thot no, nu thc hay s xt on
v thc ca chng ta ph nhn vic c mt li thot, mt phng tin tin ti, hoc cm s
dng n, th chng ta d b lo hi xm chim. Phn ng ca chng ta i vi s lo hi y c th
l s thoi li v mt giai on trong nhng yu cu ca chng ta t b e da hn. Chng ta
cng c th bp mo nhng nh ca mnh khin chng mang nhng hnh thc chuyn i
thnh cc triu chng, trong khi mt phn lo hi vn tn ti dai dng. S cng tn ti ca nhng
triu chng hystri v lo hi chc chn l c s ca chng hystri lo hi, nh Freud quan nim.
Cc triu chng hystri l nhng chuyn i ca mt lo hi hon ton b dn nn theo mt li
khc v ca tt c nhng g lm n ny sinh trong tin trnh ca mt tnh hung e da; cc nhn
cch hystri l cc nhn cch m trnh trng thnh v thng nht v xc cm chung ca
chng khng cho php c mt kh nng tha mn no, nu khng phi l qua mt biu hin
chuyn i hay bin dng nh vy. Theo Freud, nm bn di ton b s y l mc cm
dipe nh nhn t quyt nh: i vi tr con, l mi e da b trng pht theo li gy ra
ci g th phi chu ci y, v chng nht thit mun chim gi ring m mnh. Hoc gi mc
cm y vn l mt ngun e da khng gim bt i, lun lun ra lo hi v thng xuyn thay
i t u n cui cuc i, hoc gi khi ln ln a tr hc c rng rt cuc n khng th
chim ring m c nhng m khng phi l khng th thay th c; mt i tng yu kiu
ngi ln s chim v tr ca ngi m, theo trnh trng thnh tnh dc; v d rng ngi b
vn tip tc c mt tm quan trng tht d hiu, ng ta khng phi l ton quyn quyt nh,
cng khng nht thit gy e da.

Hn na, ngi b c th chia s kiu uy quyn ca mnh vi ngi khc, khin cho s chp
nhn uy quyn cui cng trong i sng chung tr thnh vic ngi ln tha nhn nhu cu n
nh ca x hi, v khng cn l mt ni s v thc b thin hon hay b th tiu nh s trng
pht v mi th ph phn hoc mi kht vng ngc li. Thnh cng trong vic gii quyt mc
cm dipe trn thc t l vic ch nh cha tr ca Freud nhm trnh nhiu tm; gii quyt mc
cm y chnh l cha kha cha tr chng nhiu tm. Khng th gii quyt c mc cm y l l
do pht trin v ko di trng thi nhiu tm.
Nu chng ta nh li nhng g Freud ni v phng php phn tm hc, v nu chng ta cng
vi ng i ngc ln nhng s khng c khng th trnh khi khi p dng phng php ny, n
tn nhng c ch bn trong ca bnh nhn m sau anh ta phng chiu vo ngi phn tch
mnh, th chng ta hiu c ti sao Freud gi cc chng nhiu tm l nhiu tm chuyn dch.
Khng th khc phc s bt lc trong vic gii quyt mc cm dipe y trong phn tm hc,
nu bnh nhn chuyn c vo ngi phn tch tt c nhng sn phm ca mc cm khng
c gii quyt y vi lng th ght, yu thng, bun phin, au n, tuyt vng, xu h ca
mnh, cng nh vi tia hy vng mun mng ca mnh, ri ch bin nhng sn phm y n mc
cui cng ngi phn tch khng cn l mt ngi b, mt ngi m, mt ngi anh em, mt
ngi tnh hay gn nh mt v thn cu tinh, ngi phn tch y li vo v tr mt thy thuc
ang lm cng vic ca mnh.
Vo giai on ny, bnh nhn c th pht trin ln. Vai tr ca nh phn tch, do l vai tr ca
mt cht xc tc trong mt qu trnh ha hc phc hp: mt thnh phn cho php gii quyt v
hon tt qu trnh ny, nhng ngi ta li thy rt cuc c cng c lp nh trc khi bt u
qu trnh, tuy rng tt c cc giai on ca qu trnh ny, nh hng ca n lun lun cn thit
cho php qu trnh ny din ra.
Nh vy, Freud khng nh c ba giai on ch yu trong vic phn tch thnh cng mt chng
nhiu tm chuyn dch. Giai on th nht l thit lp mt chuyn dch, cng nh gi ra v soi
sng tt c mi cht liu b dn nn, v cha th c mt gii php no c. Giai on th hai l s
tri dy ca dng thc xc cm v nhiu tm ban u, nhng ln ny c s chuyn dch tch
li nh phn tch, do sng li tt c nhng xung t cha gii quyt vi b m hay v b
m, hoc vi nhng nhn vt khc thi th u ca bnh nhn, nhng xung t m bao gi cng
chi phi mi lin h ca bnh nhn vi phn cn li ca th gii. V mi lin h y thuc loi
nhiu tm, nn mi lin h chuyn dch t n cng l mt chng nhiu tm th pht, thay th cho
chng ban u.
Vi vic gii quyt chng nhiu tm chuyn dch ca mnh, bnh nhn c th t ti trng
thnh v nh phn tch c th rt vo hu trng vi s bit n v qu trng ca bnh nhn i
vi nhng g ngi lm, nhng khng phi l khng c s phc tp v nhng tnh cm,
nhng phng chiu, nhng c nh thoi li mnh m tc l nhng th nm trong s chuyn
dch- m bnh nhn ch c th c gii thot bng vic nh phn tch bc vo thi k si ng
ny ca cuc i bnh nhn, nh nh phn tch quyt nh lm nh vy.
Freud cho rng nhm th ba ca nhng chng nhiu tm chuyn dch, nhm nhiu tm m nh
hoc m nh-thc p, l c trng mu mc nht cho tt c. y l li ca chnh ng ni v cc
chng nhiu tm m nh, trong Nhp mn phn tm hc ca ng:

Chng nhiu tm m nh biu hin tnh trng bnh nhn bn tm vi nhng ngh m h
khng thch th, cm thy c nhng thc p m h cho l hon ton l lng v b y ti nhng
hnh ng khng em li mt khoi cm no cho h nhng h li khng th thot khi c.
Nhng ngh (nhng biu tng m nh) t chng c th l khng c ngha g hoc dng
dng i vi c nhn, chng thng l hon ton v l v, trong tt c cc trng hp, khi u
cho mt hot ng tr tu mnh m khin bnh nhn kit sc m anh ta bt c d phi lm. Tri
vi mun ca mnh, anh ta buc phi tm hiu k cng v nghin ngm nh l nhng cng
vic sng cn, quan trng nht ca mnh. Nhng thc p m bnh nhn cm thy cng c th
mang v tr con v v l, nhng rt thng khi li mang mt ni dung khng khip, bnh nhn
cm thy mnh b xi lm nhng ti c nghim trng, n mc anh ta t chi khng nhng v
chng xa l vi mnh, m cn chy trn chng mt cch khip hi v t bo v mnh chng li
s cm d y bng mi loi cm k, t chi v hn ch t do ca mnh. Cn ni rng nhng
ti c v nhng hnh ng xu y khng bao gi c bt u thc hin c: trn chy v thn
trng cui cng bao gi cng c l. Nhng hnh ng m bnh nhn thc s thc hin, nhng
hnh vi gi l m nh, ch l nhng hnh ng v hi, tht s v ngha, rt thng khi l lp i
lp li, l nhng t im trnh trng cho nhng hnh vi bnh thng trong cuc sng hng ngy,
vi kt qu l nhng cng vic cn thit nht nh ng, tm ra, lm v sinh, i do, tr thnh
nhng vn kh nhc, rt kh gii quyt. Nhng biu tng, nhng xung ng v hnh ng
bnh hon, trong mi hnh thc v mi ca nhiu tm m nh, khng phi c trn ln nhau
theo nhng t l ngang nhau: thng thy nht l mt trong nhng nhn t y chim v tr chi
phi v em li cho cn bnh tn gi ca n, nhng tt c cc hnh thc v cc ca u c nhng
nt chung khng th khng bit ti.
chc chn l mt cn bnh k l. Ti cho rng s tng tng ngng cung nht ca mt
nh tm bnh hc hoang tng cng khng bao gi to ra c mt ci g tng t v nu
ngi ta khng c dp nhn thy hng ngy nhng ca thuc loi ny, th s khng tin rng chng
tn ti. Nhng xin ng tng rng bn s gip cho bnh nhn bng cch khuyn bo anh ta nn
gii tr i, ng lao vo nhng ngh v l ca mnh v thay vo bng mt ci g tht c
lBn thn anh ta chc rt mun lm theo nhng li khuyn ca bn, anh ta hon ton sng
sut, tn thnh kin ca bn v nhng triu chng m nh, thm ch anh ta cn ni ra iu
trc khi bn nu ln na kia.
Ch c iu l anh ta khng th no chng li c tnh trng ca mnh: trong nhiu tm m
nh, ci c p t cho hnh ng u da vo mt nng lng m c l chng ta khng c g
so snh c vi n trong i sng bnh thng. Anh ta ch c th lm mt iu: di chuyn,
trao i, thay mt ngh v l bng mt ngh khc, c th v l hn, thay th mt s phng
nga hay mt s cm on bng mt ci khc, thc hnh mt nghi l thay cho mt nghi l khc.
Anh ta c th di chuyn mt s b buc, nhng anh ta bt lc khi x b n. (57)
on trn em li cho chng ta mt cha kha v bn cht ca chng nhim tm m nh, nh
Freud soi sng. y l mt chng nhiu tm chuyn dch. Freud coi nhiu tm m nh v cn
bn nh mt s thoi li ca libido v giai on tr con, xa hn, ca trng thi c dm hu
mn, mt giai on m tr con khng th trc tip bit c, d l trong tng tng, rng c
th c mt tnh yu vi b m m khng cn c nhng thc p gy hn, ph hoi v khiu khch.
S gy hn y bin nhng lin h bnh thng thnh nhng lin h tr con rt v thc. i vi
ngh Con mun yu b (m), mun lm tnh vi b (m), th di hnh thc b dn nn ch cn

l ngh Ta mun c sc mnh git cht ngi. ngh cui cng ny mang nhng
hoang tng v quyn hnh tuyt i m, i vi tr con, l s b li cho thc dn dn thy
rng n bt lc i vi nhng ai n mun yu. S thoi li cn nh hng ti tm vi ca hng
libido, ti i tng tnh dc cng nh mc ch tnh dc. Nhng xung lc xung t nhau m
mt s khng c v thc to ln phi c huy ng chng li chng v cn bn c lin quan
vi nhng ngi gn gi nht v yu thng nht ca ngi bnh. V th, cc nghi thc m nh
l nhng hnh ng phng v, nhng hnh ng c chuyn dch (tuy mang y cm xc)
nhm lm lng yn hay ngn nga bnh nhn ang s mnh gy hi, ph hoi, lm ly nhim hay
c nhng lin h tnh dc no vi ngi m mnh khng th bit c lai lch, v trn thc t
l b hay m mnh, hay c hai.
Freud ch r rng, theo ng, nhng c ch ging nhau v chuyn dch, nh gi qu mc, c
c, tng trng thoi lui hay bp mo, m chng ta lm quen vi chng trong phn nghin
cu Khoa hc v cc gic m ca ng v cc qu trnh v thc ni chung, cng u hot ng
trong nhng chng nhiu tm m nh cng nh nhiu tm tnh dc. S khc nhau cn bn gia
lon dm v nhiu tm m nh ch l y (trong nhiu tm m nh), s dn nn, s ph nh
cui cng v s xua ui bn cht tnh dc ca ton b qu trnh ny vo v thc c thc hin.
Nhng c y na, cc chng nhiu tm m nh thc p cng ng c a vo nhm
chung ca cc chng nhiu tm chuyn dch; tht vy, nh thit lp ri xy dng mt s chuyn
dch, cc mt thoi li v dn nn ca s bp mo c th c sa li; cui cng bnh nhn c
th ra khi vic phn tch vi kh nng yu mt ngi khc xp x la tui v thuc gii tnh i
lp; cn nh phn tch th c gii thot khi nhng lin h mnh m v mu thun ca s
chuyn dch, mt ln na li c th i vo hu trng mt cch yn lnh.
Tuy nhin, kinh nghim dy cho Freud rng vic phn tch nhiu tm m nh thng l v
cng kh khn v ko di mt cch khc thng. Bnh nhn c th s dng chnh nhng c th
tng trng thoi li, bp mo, cng nh mt s nghi ng thc p i vi ngha ca cc t ng
v cc l gii n gin nht, nhm duy tr s khng c v thc ca mnh. Trong cc trng thi lo
hi, hystri lo hi v ngay c trong chng hystri, s khng c ny ch yu l v xc cm hoc
thun ty c ch. Hoc l bnh nhn phn bc li nhng g c lin quan vi vic phn tch, hoc
anh ta t ra bc tc, hoc n gin l anh ta khng nh ti na.
Nhng trong cc nhiu tm m nh-thc p, c s hot ng ca mt c ch tinh vi hn v i
khi dt khot khng khoan nhng. Qui tc cn bn ca s phn tch tr thnh i th mnh nht
ca n. ng trc nhim v phi ni tt c nhng g hin ln trong u mnh, bnh nhn m
nh bt u sn xut ra v s cht liu m phn ln l v ngha, dng li ph phn, nghi ng,
sng lc, tm hiu ngha ca chi tit nh nht trong nhng cht liu y, khin cho s tng
trng ha cc t ng v tnh cm tr thnh mt c ch t v, v vic phn tch m xt n cng
l ph thuc vo vic dng li l thng bo nhng tnh cm d tr thnh b tht bi hon
ton.
Mt trong nhng hc tr cui cng ca Freud, Fenichel, minh ha mt cch xut sc iu kh
khn ny bng mt s so snh. ng so snh nhim v ca nh phn tm hc trong mt ca nhiu
tm m nh vi nhim v ca mt ngi nh lau kh cho mt ngi bn va ng xung nc,
bng chic khn mt m ngi bn y mang theo lc chm xung nc. Xt n cng, cng c
phn tch l giao tip bng li l chi phi s chuyn dch xc cm.

Nh thy trong s tng trng ha nghi thc i vi t duy khi nim trong cc trng thi y,
nu qu trnh phn tch li bnh nhn phn tch t mn mt cch v ch, trong khi l ra phi
cho tnh cm nm bn di tri ln, th ton b qu trnh y c nguy c tr thnh v hiu qu
v tht bi. Xt n cng, thnh cng tr liu ca phn tm hc lun lun da vo v phi da
vo vic thit lp mt chuyn dch, vo s pht trin v xy dng mt chng nhiu tm chuyn
dch, cng nh vo vic gii quyt cui cng i vi n.
Th l chng ta chuyn sang khm ph nhng gii hn ca gii phn tm hc trc nhng ci
m Freud gi l cc chng nhiu tm qu t yu. Trong nhng ri lon ny, libido hon ton rt
khi th gii bn ngoi. s dng bit ng k thut m chng ta khng th trnh n nu mun
nhc li nhng li ca chnh Freud vn dng, th li thiu mt cathexis, s tch ly i tng
pht trin bnh thng ca i sng xc cm. c trng cn bn ca cc chng lon tm, ca
nhng hnh thc trm cm nng nht, nhng o tng paranoia, nhng o tng v tnh v i,
v s b hnh h, cng nh ca s quan tm qu mc i vi bn thn mnh chnh l ch s
tch ly libido v cc i tng b mt i. i vi cu hi libido ca nhng bnh y s tr thnh
th no, cu tr li l libido y quay tr v vi chnh ci ti, v s quay tr v l ngun gc v
thc cht ca cn bnh. V c hin tng y, nn nh phn tm hc khng c mt kh nng no
to ra mt mc quan h cn thit vi bnh nhn, nhm thit lp mt chuyn dch, bin
chuyn dch ny thnh mt ci thay th cho chnh cn bnh m nh phn tm hc c th tc ng
ti c th gii thot bnh nhn khi cn bnh y. Nhng bnh nhn mc cc chng nhiu tm
qu t yu hon ton khng thy hng th g vi vic phn tch, thm ch vi c nhn ngi
phn tch na. H sng trong bu tri ni tm ca bt hnh hay hng khi, ca khng khip hay
tuyt vng, v chng g mang ti cho th gii bn ngoi cng nh chng nhn ca n ci g.
Theo Freud nhn xt n gin ny gii thch ti sao phn tm hc b bt lc trong vic cha tr
c hiu qu ca chng trm nhc nghim trng, cc o tng paranoia, chng tinh thn phn
lp v c mt s trng thi co mnh li theo li thoi li v t si n cng cc. Nhng chng ny
c th c coi nh nhng chng bnh hay, bnh nhn ri lon hystri ca nhn cch, nhng
trn thc t chng li s hon tt vic phn tch. Trong mt trc tc cui cng ca ng, Phn
tch c th kt thc v khng th kt thc (Analyse terminable et interminable), Freud trnh by
li ch ny mt cch rng ln hn. Hi (1937), phn ln nhng mn ca ng cui cng
chp nhn nhng kin ca ng, da vo kinh nghim ca ng cng nh ca h, theo th
cc trng thi lon tm, cc trng thi trm cm v hng cm m bnh nhn vo cc trng thi
y trong nhng thi k di, c v nh khng th giao tip vi h mt cch n gin c u
hon ton tri vi phn tm hc, m i khi phn tm hc cn lm cho chng nng thm.
iu khng ngn cn vic ngi ta vn thng th dng phn tm hc lm cch cha tr duy
nht i vi nhng trng thi y cc bnh vin m cch cha tr ny cui cng c nhng
ngi bin h nhit thnh. Ngay c sau khi thy rng trong phn ln nhng trung tm tm
bnh hc sng sut, ngi ta mt th gi p dng phng php v ch ny, th vn cn c
nhng mn ca Freud nhng ngi tn thnh ng, c tin rng tt c cc chng nhiu tm
chuyn dch t ra c th c cha tr bng phn tm hc mt cch chc chn, v phn tm hc l
cch cha tr duy nht c ch nh mt cch ph bin cho nhng ca ny. Cun Phn tch c
th kt thc v khng th kt thc, theo ch nh ca ngi sng lp ra phn tm hc, mun
ging ln ting kn bo ng nhm ngn nga s cung tn m qung v thiu c ph phn,
cho bn thn n ng tr thnh thoi lui v ph hoi.

Mt s bnh nhn phi tri qua vic gim bt i v tch ly i tng, mt s c ch ca vic
pht trin libido sau ny ca h, mt hnh thc thoi li v s ti u t vo bn thn h, mt s
c nh cp ny mang tm quan trng n mc m vic phn tch khng nhng khng th
thnh cng c, m c nhng nh tin hnh n cng ch lm sng li nhng ni bun tic
khng ngui ca bnh nhn v nhng lin h ph thuc ph bin v hon ton i vi mt ngi
khc, m ngi s l tt c i vi anh ta: m, b, anh em, con; do , kt qu cui cng s l
ra mt chng nhiu tm chuyn dch khng gii quyt c v t ti nhng mc nguy
him.
Khi tnh hnh xy ra ngay trong nhng bnh nhn ca Freud, th vic cha tr c chnh ng,
hoc bnh nhn, hoc gia nh bnh nhn ngng li.
Trong nhng bi vit ca mnh, ng a ra nhng v d v hin tng ny; nhng c na,
dng nh ng cha thy rng y ch l mt s lp li phc tp hn s chy trn hong ht u
tin ca Breuer ra khi tnh hung chuyn dch mt s chy trn gy ra s on tuyt gia
Breuer v Freud, lm cho tnh bn ca h mt i sau mt ca c ngha quyt nh.
Trong nhng nm cui i mnh, Freud dn dn hn ch nhng ch nh iu tr theo phn tm
hc. Nhng ng vn cn tin chc rng, ngay c khi phn tm hc khng cha khi bnh, th vic
dng n cng c th lm sng t nhng c ch v thc to ra nhng triu chng c gc tm
l, do lm phong ph cho ton b s hiu bit ca con ngi v cc bnh m nhng triu
chng y ng mt vai tr quan trng.
Sau khi im li kha cnh ny ca l thuyt tng qut v nhiu tm cng nh vic ng dng ca
n t khong mt phn t th k nay, vi tt c nhng bc tin v cha tr sinh l v sinh ha
i vi cc bnh lon tm t c trong thi gian , ngy nay tht d dng thy c nhng
g Freud cha din t y , cng nh cha tha nhn dt khot l, ci c ng gi
bng nhiu tm t si c l khng phi l nhng chng bnh c gc tm l ban u. ng l
khng th hiu c nhng thnh phn tm-ng ca chng nu khng hiu nhng nguyn l
phn tm hc. Nhng chnh cc chng nhiu tm y ph hp vi ci c Freud gi l nhiu tm
tc thi hn l vi nhiu tm chuyn dch v ngun gc ca chng l tuyn ni tit v sinh
ha n l t cc c ch xc cm.
Nhng lun lun c th c nhng ngoi l: chng hn cc trng thi tang v trm nhc vt
qu tt c nhng g c th c gii thch bng mt bun phin t nhin, v cng v thi
hn, hoc cc trng thi b tn thng, t v, siu nhy cm, nghi ng qu mc, bt ngun t ch
thy mnh hon ton bt lc trc nhng yu cu xc cm ca i sng hng ngy ngi ln.
Nhng ni chung, im ging nhau ca cc trng thi y l: phn tm hc t ra l v ch v mt
cha tr chng tri vi nhng k thut sinh l; n cng khng gip my vo vic tm hiu cc
trng thi y, ngc li vi nhng tm ti sinh ha. Chng tinh thn phn lp (hay chng phn
lit, schizophrnie), m hi ngi ta vn cn thng gi l sa st tr tu sm (dmence
prcoce), cng nh cc chng trm nhc nng n km theo nhng o gic v bt lc, suy sp
ton b, chc chn mt phn ln cng ca chng l bt ngun t nhng nhn t ha hc v
sinh l. V mt ny, nhng ri lon y ging vi cc trng thi delirum tremens (m sng hoang
tng); chng l kt qu nhng thay i v sinh l-thn kinh v sinh ha ca no v ca h thn
kinh trung ng, nhng thay i c to ra bi nhng ri lon v chuyn ha hay nhng bnh

ngu nhin, khin cho ton b i sng tm thn b chia nh hay bin dng i, n mc tuyt i
khng th c kiu giao tip nh phn tm hc i hi.
M qung, chn chng, chong vng v ri lon thc bnh thng do nhng ri lon v
chuyn ha v v cc chc nng ca h thn kinh trung ng gy ra, cc bnh nhn chc chn c
th phn ng li bng nhng triu chng c th l gii c theo li phn tm. Nhng trn thc
t, nhng triu chng ny l hu qu m khng phi l nguyn nhn ca nhng ri lon. Trong
chng phn lit, s ri lon sinh ha l qu trng, cn bnh l con g con n ra t , vi s trn
ln bun b v xt xa ca ni tht vng c , ca nhng iu bt nh, ca nhng yu t hng
khi, khip s, m mng v o gic mu thun nhau. Khng th no phn tch mt ngi phn
lit cho ti khi anh ta cha khi hn, t ra l nhng ri lon sinh l nm bn di cha bin
mt hoc cha c cha khi.
Freud tr li vi vn nhng s khc nhau gia nhiu tm v lon tm trong tm bnh hc
lm sng, cng nh vi ci cch gn nhng s khc nhau y vi nhng l thuyt ca ng v cu
trc nhn cch v s pht trin nng ng ca n. Trong mt bi vit ngn, nhan Nhiu tm v
Lon tm (Nvrose et Psychose), Freud trnh by iu m ng coi l cng thc quyt nh.
Cc chng nhiu tm chuyn dch tng ng vi mt xung t gia ci ti v ci y; khi xung
lc libido n t ci ti b hng ht, b bin dng, phi ng u vi c ch hay gy hn, hoc
c c nh mt cp thp hn cp tha mn, v ci ti khng th hin c hay khng
dung np c xung lc y. Cn cc chng nhiu tm t si, th chng vn l nhng nhiu tm
trong s rt lui ca nhng gn b libido, hay cathexis, ra khi th gii bn ngoi li u t
mt s lng xc cm v hng th to ln vo chnh bn thn ci ti. Nh vy, nhiu tm t si l
cc nhiu tm trong ngi ta ch c th thit lp c rt t (hay khng thit lp c) s tip
xc gia bnh nhn v nh phn tch to ra mt lin h chuyn dch.
Tip tc trnh by v d c bit v chng u ut, mt bnh trm nhc ging vi vic chu tang
mt cch k l, Freud kt lun rng y ci ti tht ra ang chu tang mt ngi no hay mt
iu g mt i hay b t chi, v sau khi rt ton b u t libido khi ngi v kh
nng ri, ci ti li c nhn bit. V khng th c em lu hn na, nn ta mun tr thnh
em cho chnh ta. Th nhng, c ch v thc y khng xa b thc v s mt mt bn
ngoi. Khng nhng i tng mt i phi b t b hnh nh ca n c ng nht vi ci
ti, m i tng mt i cn phi tr thnh mt i tng hung d chnh v n mt i, nu
khng th vic mt n s hon ton khng th chu ng ni. N phi tr thnh mt i tng
hung d nh vy khng ng c sng thm na.
Trong nhng iu kin y, do a i tng ny vo bn trong, hoc chiu n vo bn
trong, ci ti tr thnh nn nhn ca ci siu ti l ci e da, ph phn hoc trng pht khng
thng xt ci ti bin i nh vy. Freud gii thch s t ph phn v tuyt vng khng
khip, c trng ca chng trm nhc nghim trng, theo li . Nu s tip xc vi hin thc
cui cng b ct t, th tuyt vng s tng ln, v b nhng hoang tng hoc s b trng pht,
hoc phi t hy dit lm cho nng hn. Trong nhng chng bnh trm nhc y, t st l vic
git cht ci ti bi chnh n, theo lnh ca ci siu ti.

Cc chng phn lit- nht l khi mang c trng nh nhng lin h vi th gii bn ngoi b tan
r hoc hnh thc tuyt i khng thc t v hon ton ch quan ca nhng lin h da vo
hoang tng y to thnh nhm bnh th ba. y ch thc l cc chng lon tm, th hin
mt s t chi hay mt s bt lc ca ci ti trong vic tip tc duy tr nhng lin h vi th gii
bn ngoi nh n vn th. Trong trng thi nh vy, c th cc bnh nhn khng c kh nng
giao tip, hoc thm ch khng c kh nng nhn ra th gii v nhng ngi xung quanh mnh.
Thu hp vo ci ct yu, cng thc ny c th trnh by nh sau: cc chng nhiu tm chuyn
dch tng ng vi mt xung t gia ci ti v ci y, cn cc chng nhiu tm t si (m u ut
l mt v d cng tt) tng ng vi mt xung t gia ci ti v ci siu ti, cui cng, cc
chng lon tm tng ng vi mt xung t gia ci ti v th gii bn ngoi.
Freud vit v l thuyt ny rng:
ng l chng ti khng th khng nh c ngay l tht s t ti nhng hiu bit mi
trong lnh vc ny, hay ch lm phong ph thm kho cng thc ca chng ti. (58)
Ngi ta c th gi nh rng, nu Freud vit bi ny vo nm 1964 m khng phi nm 1924,
th rt c th ng phi vit thm rng trung tm cc ri lon sinh l ca chc nng no, trung tm
m ngi ta phng on l c tc ng trong chng trm nhc cng nh trong chng phn lit,
chc chn phi c tnh n khi gii thch s bt lc hon ton ca ci ti v kh nng thch
nghi vi th gii bn ngoi trong chng phn lit. Nu tnh n kh nng ny, th cng thc phn
tm hc chc chn l c gi tr. N ch mt i gi tr ca n ki ngi ta c a n thay vo gi
thuyt sinh ha, thay v thm vo gi thuyt y.
Freud chng minh c mt cng thc c bit th v trong trng hp phn lit paranoia,
mt bin th ca lon tm, trong bnh nhn tng mnh l i tng hnh h ca nhng
ngi khc, m nhng ngi ny th hoc l hon ton khng c, hoc l, trong hin thc ca th
gii bn ngoi h khng th bit ti s tn ti ca ngi bnh, cng khng c mt mong mun
hay l do nh nht no hnh h anh ta. Ch trung tm l mi e da ca mt ham mun
tnh dc, lc u b ph nhn, ri b di chuyn, cui cng b dn nn li xut hin nh mt s
hp l ha b bin dng (rationalisation dform). Nh vy, ng thi ca paranoia (hoang tng
b phn) chuyn thnh cng thc t v ca ci ti chng li vic n c thc v tnh dc ng
gii, mt iu r rng khng c chp nhn v b dn nn. Cng thc c trnh by nh sau:
Ti, mt k n ng, ti yu ngi cng l mt k n ng. Nhng s tht ny tuyt i
khng c ci ti chp nhn. V th, tip l s ph nh: Ti khng yu ngi , tri li,
ti ght hn. Nhng iu cng khng c chp nhn, do liu lng gy hn cha trong
cng thc ny vt qu mc chu ng ca ci ti. S di chuyn cui cng s phng chiu tnh
cm ny vo ngi khc hoc vo tt c mi ngi: Khng phi l ti khng yu h, m chnh
l h khng yu ti, h ght ti. Chnh s th ght ca h i vi ti khin h hnh h ti. Cn
ti, ti vn v ti.
Nhng lin h cht ch gia tnh dc ng gii v paranoia c xc nhn, theo Freud, bng
nhng o nh paranoia thng xuyn hin ln di hnh thc mt s ghen t mnh m, c tnh
bnh hon, i vi ngi khc. Mt ngi n ng c th ghen v mnh v s dn nn nhng
xung lc tnh dc ng gii ca anh ta, a anh ta ti ch ph nhn vic anh ta khng ham mun
v, v buc anh ta thay s phng chiu di chuyn ny vo s khng ham mun na: c ta

khng mun ti, do khng chung thy vi ti. Bao gi cng vy, mt s v ti c duy tr
theo li thc p c th c tr bng ci gi thuc loi o gic.
--Ti liu tham kho:
56. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.424.
57. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp 280-282.
58. Le Moi et le Ca, 1923-1925, S.E, vol. XIX, p. 152

Chng 08:

TM TT LCH S BA TRNG HP
-Lch s cc ca bnh do Freud son l nhng ti liu c nht trong tm bnh hc lm sng; ngy
c trong lch s y hc na, chng cng nh du mt giai on cn c o hn. Trc kia, cha
bao gi nhng au kh gn vi thn phn con ngi li c vit bng nhng li l su kn n
th, thu hiu n th v mt lm sng. T khong mi mi hai ca c thut li chi tit, c
nm ca ni chung c coi l quan trng nht. Hai trong s nm ca ny bn v cc bnh lon tm
nh: gn nh chc chn l nhng bin th ca chng phn lit, theo s m t ca Freud.
Chng ti s thut li vn tt y ba ca kia: ln lt l mt ca hystri, mt trng thi lo s
(angoisse phobique) v mt ca nhiu tm m nh thc p.
Ca Dora
l ca u tin c Freud cng b sau tc phm ca ng, vi s cng tc ca Breuer; tiu
y ca ca ny l Mt mu phn tch v hystri (Fragment dune analyse dhystri). Tiu
ban u ca n l Cc gic m v hystri (Rves et Hystrie), vi mc ch chng minh vai tr
ca cc gic m trong s phn tch hystri. Lch s ca ca ny cng ch xoay quanh hai gic m
do mt n bnh nhn thut li v c phn tch t m.
Freud ngn ngi t lu trc khi cng b ca ny. Lc u, ng trao cho nh xut bn vo nm
1901, nhng li rt bn tho v v gi n thm bn nm na, trc khi quyt nh cui cng
cho n n vi cng chng chuyn nghip m n c dnh cho h.
Trong ca Dora, bnh nhn u tin li l b c, ngi c Freud cha bnh giang mai. Bn
nm sau khi khi bnh, bnh nhn ny a con gi mnh n vi Freud, ng chp nhn tin hnh
tr liu tm l cho c. Hi , c t chi vic cha bnh. Nhng hai nm sau, c t mnh tr
li, vic cha tr c thc hin v ko di ba thng, sau Dora ngng cha bnh v bin mt
khi tm tay (*) Freud.
Lc mi cha tr, Dora mi tm tui; c l em trong hai ngi con, ngi kia l anh c, mi
chn tui ri. ng b th gn nm mi, cn b m t hn ng mt hay hai tui g . B
c Freud m t nh mt ngi n b hon ton bn bu vi nhng cng vic ni tr t m,
khin b khng c th gi c nhng lin h c nhn vi gia nh. Vo lc , nhng triu
chng ca Dora c rt nhiu v rt khc nhau; phn ln nhng triu chng y c nhiu nm,
mt s thm ch c t hn na i ca c ri. Freud coi l nhng triu chng c in ca
hystri; nhng kh khn khi c, mt ting, i khi mt lin vi tun l, nhng cn au na u,
trm nhc, gy hn hystri km theo mt s rt lui khi cc a v x hi, ngh t st trng
pht gia nh v khng hiu mnh, cng nh chn ngy cuc sng ni chung.
Trong tin trnh phn tch, Freud c bit t Dora l b c c quan h vi v mt ngi
hng xm. ng ny, M.K, cng tng g gm Dora v mt tnh dc, ngh ci c lm v
nu b c ly hn ly v ng ta. Bnh ca Dora ny sinh v c yu b mnh, v mi xung t

do nhng ngh ca ngi hng xm gy ra v v c t ng nht vi v ngi hng xm kia,

mt ngi n b nng nhit hn m ca Dora nhiu. Th l tt c nhng iu c lin quan
vi hon cnh gia nh ca n bnh nhn, mt hon cnh xung t dipe tht cn bn v c
in. Nhng ban u Freud li cha thy hin tng y ch sau ny ng mi khm ph ra tm
quan trng hng u ca n. Dora cha trong ba thng, sau c ngng li m khng gii thch
ti sao. Mi lm thng sau, c tr li khm mt ln duy nht, cho bit rng cc triu chng ca
mnh kh hn nhiu, tuy rng tht ra cn lu c mi hon ton khi bnh.
Trong kt lun bn bo co, Freud thng thn xem xt tht bi ca mnh v vic phn tch tnh
hung tr con ban u ca Dora cng nh v s chuyn dch gia Dora v chnh ng, mt s
chuyn dch chc chn c th ng mt vai tr quan trng trong s gim bt cn bnh lc mi
cha tr, cng nh trong vic n bnh nhn t b Freud v s cha tr ca ng. Khi nhn tr li,
Freud cho rng s gim bt y hon ton l do mt s chuyn dch khng c phn tch, rng
nhng bi hc chnh m ng phi rt ra t ca ny l kh nng tip cn nhng cht liu nng ng
ca s lin tng t do cc bnh nhn hystri, c bit l s lin tng t do ca cc gic m
ca h, cng nh s thiu thn trng ca ng khi coi s gim bt v triu chng, s trn chy
vo sc khe, nh mt bng chng khi bnh nhiu tm.
Ca ny c mt kt cc l th. Nhiu nm sau, vo nm 1922, Dora n khm mt nh phn tm
hc khc, ln ny l bc s Felix Deutsch, nh thc hnh Vin v l mn ca Freud. Sau khi
Dora cht, bc s Deutsch cng b kinh nghim ca mnh v ca c ny. ng cng xc nhn s l
gii v nhng tin on ca Freud v bnh nhn ny nhiu im. N bnh nhn ny cha bao
gi thng vt c hn xung t dipe cn gi nguyn ca mnh, cng cha bao gi khc
phc c nhng hu qu sau ny ca s xung t , c gy ra bi nhng g m c l gii
mt cch v thc nh nhng lon lun ca M.K, ch khng phi nh s ng nht ring v
mnh m ca c vi ngi v ca M.K., ngi m b c c quan h. Chnh bn thn c vn b
lnh cm, va chn hn nhn li va chn nhng lin h tnh dc khc gii ni chng. C l mt
v d khng may v tnh sng sut ca nhng cng trnh u tin ca Freud, cng nh v nhng
hu qu tr liu khng thuyt phc c my.
Ca b Hans
Xt theo l thuyt chung ca phn tm hc, ca ny l ng ngc nhin nht trong tt c nhng
cng trnh c cng b ca Freud. N c cng b nm 1909, di v mt nghin cu nhan
Phn tch chng s mt a con trai nm tui. B Hans l mt a tr rt s phi ra khi
nh, ly c l s b mt con nga cn. B ca Hans, rt tin vo Freud v cc l thuyt ca ng,
nh Freud xem xt ca ny, nhng khng a con trai mnh n gp ng. Freud khuyn ngi
b v cch cha tr cho con, trong ngi b gn nh phi lun lun tham gia vo, iu tt
nhin c tc ng su sc vo chng nhiu tm ca con. Freud ch gp a b c mt ln. Nhng
dng nh cha tm thy mt ci g tht ni bt hi cng nh sau ny c, tuy rng iu tri
ngc hin nhin vi nhng l thuyt tm ng ca ng v ngha v thc ca lin h dipe,
c s ca chng s m a tr bc l cho ngi b.
a tr k li cho b n nhng ni s v nhng gic m ca n, t ra nhng cu hi cho b
cng nh cho m, v nhng bc tranh minh ha vn ca n. Chuyn ny bt u t khi
Hans c ba nm ri, sau khi em gi n, mt s kin khin n phi ngh ti ngun gc ca

nhng a b, ti cch m chng ra chng, ti cc vai tr ca b v m trong chuyn ny.

ng thi, a con cng biu l mt mi quan tm ln ti dng vt ca n m n gi l ci
t, cng nh ti dng vt ca ngi khc, nht l ca b, ng thi cng rt ch ti nhng
con nga c sau khi thy rng dng vt ca chng to khc thng.
Chng s nga c m t nh sn phm trc tip ca tt c cc nhn t y; Freud l gii iu
cho ngi b theo mc cm dipe: v n c mt dng vt to hn ca b Hans, ngi b s
e da n nu n th nhn vi b l n mun chim m cho mt mnh n. c quyn chim hu
y xut pht t ngi no c dng vt to nht, v v nga c dng vt to hn c nn tr thnh
i tng chuyn dch, nh m nhng ni s ca Hans v nhng nh ca b n i vi n
c chuyn dch sang nhng con nga s cn n nu n ra khi nh. S bo v m Hans tm
kim ch c thc hin mt cch v thc bi nhiu nhn t trong cc gic m. Khng nhng n
trong nh trnh b nga cn, m n cn li vi m ch khng i ra vi b. (**)
Trn thc t, b m a b tuy c th l sng sut hn phn ln cc b m Vin vo nhng
nm u th k ny nhiu vn tip tc phm phi phn ln nhng li ch cht i vi gi
thuyt phn tm hc v nhng e da ca ngi ln a ti nhng mc cm b thin hon ca tr
con. M b Hans ni vi n rng nu n c chi ci i t, th b s gi bc s ti xo i
(***); cn b b Hans th li mng n v ch qu nhiu ti ci i t m chnh cu th
nhn mt cch ngy th cho ti khi Freud gi rng rt c th l mt ch cn c tho
lun gia b v cu con trai. Nhng ngay c sau , b vn khng th ngn mnh ci nhau vi
m v cui cng, ui cu b ra khi phng, v b khng tn thnh m qu yu ui, c cho
cu b nm rn ging m vo sng sm.
Tuy c tt c nhng thng trm y, b Hans ri cng khi bnh hon ton; lc u n c th
theo m, ri sau theo b i do chi, bt chp nhng con nga gp thy. Hans thm ch cn
tho lun thoi mi vi b v chuyn ci i t; m sau Freud phng on rng iu
hoang tng ban u l vic bc s ct xo dng vt a b do m cm vo c n li may mn
bin thnh mt nim tin c b tn thnh l tr con v ci i t s ln ln khi ti lc; Tuy
nhin vai tr ca ngi m trong s quan tm ny khng bao gi c hai b con tho lun c.
Mi bn nm sau, mt chng trai duyn dng bc vo phng lm vic ca Freud v ni:
Chu l b Hans y ! Anh ta mnh khe trong c thi gian y, i theo con ng ca b,
mt nhc cng, v v th theo ui ngh m nhc. Theo nhng thng tin m chng ti nm
c, t anh ta sng mt cuc i tng i bnh thng. Tuy nhin, anh ta hon ton
qun i trng thi trc y, khng nh g v nhng cuc tho lun cha bnh vi b, cng nh
cuc n thm Freud duy nht ca mnh. Cuc ving thm ln th hai l theo php lch s, v tn
ca Freud rt thng c nhc ti trong gia nh.
Freud coi ca ny c mt tm quan trng c nht: ln u tin, tnh dc tr con c chng
minh r mt a tr, thay v c din dch t s phn tch tr li nhng gic m v nhng k
c ngi ln. Freud nhn xt rng ca ny chng dy thm iu g mi cho ng c, nhng n xc
nhn nhng g Freud th dy cho mi ngi. Bn thn ng khng bao gi t ra mt cht nhit
tnh no vi vic phn tch tr con, c th v ng d xc ng v mt iu r rng l trong ca duy
nht m ng trc tip chu trch nhim y, s tham gia tch cc ca ng trn thc t b thu hp

mc ti thiu, v ton b cng vic cha tr c thc hin bi nhn vt trung tm ca mc

cm dipe a tr, l ngi b ca n.
Ca mt ngi b tra tn bng chut
Ca ny c k li di nhan ban u l Nhng nhn xt v mt ca nhiu tm m nh. Khi
cng b ca ny, Freud nhm mc ch chnh l minh ha cc c ch chuyn dch v tnh dc
c dm-hu mn m ng on l nm bn di phn ln cc ca nhiu tm m nh. Vn bn y
lm cho hnh thc v nhng c s ca ca ny tr thnh rt sng r.
y l bn thut li mt cuc phn tch trn vn v thnh cng, ko di mi mt thng tri.
Bnh nhn gim c nhng triu chng ca mnh v, cho ti lc cht trong Chin tranh th gii
th nht, vn lun lun khe mnh. Tn gi thng c t cho ca ny bt ngun t ni s m
nh trung tm m bnh nhn vn than phin. N c lin quan vi mt kiu tra tn khng khip
m mt ng nghip s quan cng tp luyn vi anh ta k nh mt hnh thc trng pht i
khi c p dng phng ng. Nn nhn b tri li, mt chic bnh ng chut c t dc
ngc xung mng anh ta; chut ch cn c cch gm thnh mt ng i qua hu mn nn
nhn m thi. Bnh nhn lin thy tng qu k quc, tm lm nhng li hp dn, iu
khin anh ta cng phn.
Trong nhng ln tp m ngi ta k li giai thoi ng lo ngi y cho anh ta nghe, anh ta cng
ang b mt knh. Anh ta nh in vi Vin ngi bn knh gi cho mnh mt i knh khc;
anh ta nghe c cu chuyn trng pht bng chut va c k ny chnh l gia khi anh ta mt
knh ri nhn c knh. Anh ta cht ngh rng nu anh ta khng thi hnh mt chng trnh tht
rc ri v hnh ng v suy ngh c tnh ton trnh mt thm ha thuc loi ny, th kiu
trng pht y s trt ln u hai ngi thn thit nht ca anh ta: ngi b v ngi v m anh
thng yu. Tht ra, b anh ta cht t nhiu nm ri; cn ngi v anh ta yu thng th anh
ta khng th tin rng c ta ang gp nguy him. Tuy nhin, iu khng h lm thay i cht
no m nh ca anh ta v chuyn , cng khng h lm thay i g nhng hnh ng chuc ti
m anh ta t cm thy mnh bt buc phi lm.
Khi c li bn tng thut ca Freud v nhng ln gp g u tin vi ngi n ng tr tui
c sc y, ngi ta c n tng rt mnh v s bi ri ca chnh nh phn tm hc trc
chng trnh ri rc y, tuy c trnh by t m nhng li hon ton ln xn, do bnh nhn y
ngh ra. Chng trnh ny bao gm vic tr tin cho mt s quan no v i knh c gi ti
mt lng nm khng xa hnh dinh tp trn; bnh nhn th tin chc rng d mnh tht s tr
tin cho ngi s quan kia ri, th chc chn b mnh cng nh v mnh vn s b trng pht; sau
anh ta tin rng s phn ca h cng s nh th nu anh ta khng tr tin, nn n tr thnh
quyt nh.
Phn u cu chuyn ny l mt s tng thut phc tp v nhng chuyn i, nhng s gii
quyt v chng gii quyt, nhng s khng gii quyt bao quanh tt c mi hot ng ca bnh
nhn; chng hn, vic kt hp chuyn anh ta s tr tin cho vin s quan kia vi chuyn vin s
quan kia tng rng anh ta thanh ton tin ri; ri vic pht hin ra rng vin s quan kia
chng c lin quan g trong chuyn mua bn ny; hoc nim hy vng cng vi mt vin s quan
khc chu trch nhim phn pht bu phm trong trung on n tr s bu in, anh ta tr

tin cho mt n nhn vin thu chi tr tui, ri c ny li a tin y li cho vin s quan th hai
m bnh nhn tng rng anh ta a n cho c nhn vin ny ri, cn bn thn mnh th li tr
tin cho vin s quan th nht gi li ha ca mnh.
Trong khi nghe k li din bin cu chuyn ny, c ba ngi c, Freud v bnh nhn u ri
tung c u ln. Chnh Freud nhn xt rng khng th no g ri c ht cu chuyn do
bnh nhn k li, v minh ha nhng g ng th lm; n tng chung l n tng v mt s
ln xn m nh, trong tt c nhng ngi tham gia u b ln vo nhau mt cch ri rm.
Cui cng, n tr thnh mt cu chuyn, tr con v tnh dc c v vic khm ph cc c quan
sinh dc ca mt b bo mu, v nhng nghi ng i vi cn tnh tnh dc, nhng bn khon v
ngi b bnh nhn, bn thn bnh nhn v nhng ngi ph n. Freud nhn thy rng vin s
quan kia r rng cm thy mt ni khng khip v thc v khoi cm do ton b s c trung
tm gy ra: s hiu bit v cch tra tn phng ng.
Vic phn tch cho thy rng bnh nhn t hi cn nh c nhng ngh, nhng s hi v
nhng nghi thc m nh thuc nhng loi khc nhau, m s kin quyt nh khin anh ta n
khm bnh Freud ch l nh cao ca nhng tnh cm mnh dn ln y, cui cng pht trin
thnh mt trng thi khng khip, ln ln v chn chng hon ton, km theo nhng ngh v
hnh ng nghi thc tng ln rt mnh, sau cu chuyn do vin s quan ng nghip kia li.
Qua din bin t u n cui ca vic phn tch, ngi ta gp thy v s v d v nhng do d
c trng ca bnh nhn, v v s xa b nhng quyt nh ring ca anh ta. Chng hn, mt
hm ngi v m anh ta yu thng phi ri khi mt thnh ph no , anh ta i theo con
ng c chic xe ngi v va i ra ga, v nhn thy mt hn trn ng. Anh ta lin
thy mnh phi gt hn i, s rng bnh xe vp phi n s lm chic xe v lm b thng
ngi v. Ngay khi va gt hn i, anh ta vn cha yn tm v s mnh t hn y vo mt
ch cn nguy him hn na, hoc s vic gt hn y c th gy ra mt tai ha khc. Th l
anh ta li buc phi t hn kia vo ch c. Bnh nhn thng xuyn phm vo nhng hnh
ng thuc loi , c lm xong nhng hnh ng i hi phi thn trng hay n ti li b
i.
Chng ti c th a ra hai v d khc na do cu chuyn ca ny nu ln. V d th nht l
nhng mu toan t st ca bnh nhn m anh ta phi t b bng mt n lc tinh thn mnh m.
Bnh nhn cho Freud bit rng mt ln, anh ta mt nhiu tun l hc hnh v ngi yu ca
anh ta i chm sc ngi b m nng. Khi ngi yu vng mt, anh ta hc rt nhiu vi ngh
n trong u mnh:
Hy thi ln na, nu my c lnh thi vo mt k thi gn nht. Nhng my s lm g khi trong
u my ny ra ci lnh bt my phi t ca c bng li dao co? Ti hiu ngay rng lnh
va mi c hiu lc, nn ti vi vng n ci t ly li dao co, nhng ti li ngh: Khng,
th th qu n gin; no, hy i git cht b gi kia i. (60)
Freud nu ln nhng g xy ra, l s on gin ca bnh nhn i vi b gi ang m thc
y anh ta trc tin ti ch mun cho b cht, sau ti ch tng tng ra rng anh ta c
git b, v cui cng cho rng bn thn anh ta cng ng t st v nhng ham mun d man v

git ngi nh th. Nhng trong thc ca bnh nhn, nhng ngh ny tht ra ch hin ln theo
th t o ngc v t r rng hn nhiu.
V d th hai l v nhng di chuyn, nhng sp xp phc tp chung quanh vic tr tin i knh
th hai gi n nh bu in khi bnh nhn ang tp luyn. Cui cng, anh ta tha nhn mnh
thy thch c nhn vin thu chi kia, mt ngi c th d gn hn ngi v yu thng ca anh
ta, mt ngi xa cch v i khi tnh kh tht thng. Kinh nghim xa nht ca anh ta v mt
tnh dc lm cho anh ta va ghen tung va mun bit nhiu hn v nhng b n ca thn th
v v tnh kh n b; v t hi anh ta cm thy mnh b phn bi,b ht hng v mt ny. Tt
nhin, b anh ta hin ln nh mt tng trng cho s ngn cch gia mt bn l tui tr v s
thiu kinh nghim ca anh ta v mt bn khc, l s trng thnh v s t tin m anh ta mong
mun nhng khng th t ti c. l l ti sao ngi b b t vo s trng pht qu ng
ny, khin cho thc v s phm ti ca bnh nhn khng ngng thc y anh ta ti ch c
gng trnh khi n.
Ton b cu chuyn ca ny y ry nhng v d c th ly t nhng ca nhiu tm m nh m bt
c thy thuc no cng c th gp thy trong thc tin lm sng ca mnh. Bnh nhn cm thy
nhng nh kin tnh dc c nht ca mnh va d chu va hnh h mnh, nhng cng sinh ra
nhng lo hi v hng ht lin tc; ngay t nhng ln cng cng u tin, anh ta phn ng
bng cch than phin vi m mnh. Anh ta t hi xem iu c cn thit khng, v anh ta
mang trong u ngh bnh hon cho rng b m anh ta bit ht tt c mi ngh ca anh ta,
mt ngh m anh ta ch th t gii thch c bng cch gi nh l anh ta din t chng rt
r rng nhng li khng bit mnh lm nh vy.
Chng ta chn ba ca trong s mi mt ca di nht c Freud cng b, v chng minh ha cho
ba mt ca s phn tch mt chng nhiu tm chuyn dch; nhng ca khc cng cn thit, nhng
c th c chng trong nguyn bn. Ca c m t mnh nht l ca Mt ngi trong vng vy
ca ch si, gi theo mt gic m c ng k li, trong bnh nhn thy y nhng con si
xung quanh mt cy to trc ca s bung ng ca mnh, m anh ta rt s chng.
Vic Freud tin hnh phn tch nhng k c ca tr con ca bnh nhn ny a ti ch anh ta
cng nh thy thuc ca anh ta sc nh ngay ti cnh tng ban u: l cch din t ca
Freud nhm ni ti vic mt a tr tham d vo hnh vi tnh dc.
Ngay trc khi t ti ci im m , vi mt thi v cng thn trng, Freud ch ti
kinh nghim th gic khng chc chn lm ca mt bnh nhn khong tm tui, ng nhn xt:
Ti t ti ci im m ti phi t b ch da ca mnh khi tin hnh phn tch cho n
nay. Ti s rng cng l ci im m bn c khng cn tin ti na. (61)
c tt c nhng cu chuyn v cc ca do Freud son, c th thy rng nhng nt ni bt nht
ca chng l tr nh xut sc rt t m ca ng, cng nh nng lc x l y tt c nhng s
phc tp ca mi ca, bng cch da vo nhng gi thuyt khc nhau c nu ra khi trnh by.
Khng mt nh phn tm hc no snh c vi ti nng c bit y; nhng tht kh c mt ai
khc ngoi nh sng lp phn tm hc y li c th s dng s phong ph rng ln ca nhng
chi tit thu c trong cc cu chuyn y n th. Kt qu tht i nghch mc du Freud c th

vit ra mt cch sc so v sng sa nh vy, nhng ng vn t cho nhng ngi c ca mnh

mt nhim v qu nng n. Ngi ta rt mun b qua nhiu on hoc c th h thng ha
chng; nhng khng th khng tha nhn tnh cht d gy mt mi, cng nh s vt v gh gm
gn lin vi phng php c o ca phn tm hc. Ngi ta s khng thu c ci li g khi
trch dn chi tit ca Mt ngi trong vng vy ca ch si cng nh nhng ca khc. Nhng mt
ln na, bn c no mun c c mt nim m ngi ta c th gi l thc cht thun ty
ca s m t lm sng, ca s qui np, din dch v ca s trnh by theo kiu Freud, th khng
c g tt hn l tham kho nhng cu chuyn c o v cc ca do Freud bin son, v khm ph
ra cho bn thn mnh xem ting ku lo hi do tc gi tht ln v c dn ra trn y c
lm xc ng tri tim v tr tng tng ca mnh khng, hay ch l ting vang ca tnh hoi
nghi khng khip ca mnh. Freud sn sng chp nhn hai cch phn ng y, v cch no ng
cng dung th.
--Ch thch:
(*) Nguyn vn: phm vi (horizon). (Bin Tp)
(**) Nhng cng phi ni thm rng chng s ca b Hans i vi nhng con nga chp
nhn mt s gii thch n gin hn phn no, m chnh cu b a ra trc khi nghe thy b n
v Freud ni ti nhiu ln trong cuc gp nhau duy nht ca c ba, nhng li b coi l nhng
iu v vn. a b t n gii thch rng n s nhng con nga t lc n nghe ni nhng con
vt ny c th cn, v t lc n nhn thy mt i nga ln thng vo mt chic xe hng b ng
v giy gia ngoi ph.
Ca ny ng c c theo nguyn bn v s pht trin song song trong cu chuyn gia s ch
hin nhin ca cu b ti s pht trin tnh dc ca n cng nh ca nhng ngi khc, v vic
n s nga sau . Nhng mi lin h nhn qu c coi l c gia mt ny v mt khc, khi
xem xt k, ch l kt qu ca mt s l gii hay mt s khng nh ca Freud hay ngi b a
ra, v i khi cng ch l mt s khng nh khng c bng chng g ht. l ti ca mt s
ph phn do hai tc gi ng thi, Joseph Wolpe v Stanley Rachman, a ra (Journal des
maladies nerveuses et mantales, vol. 130, no 8, thng tm 1960.)
(***) Trch cuc tr chuyn ny, do Freud k li:
M. Nu con c lm th, m s gi bc s A ti ct ci i t ny i cho m xem. Th ri
con i t bng ci g no?
Hans. Bng ci vy xe ca con.
Ngi ta c th thy rng Hans l mt a tr dng cm v y tho vt.
Sau li xy ra mt cuc trao i khc na gia m v con, trong khi n nhn chm chm vo
m ang ci o ra.

M Con nhn ci g vy?

Hans. Con ch nhn xem m c ci i t khng.
M. Tt nhin l c. Con khng bit th ?
Hans. Khng , con tng rng v m ln nn m phi c ci i t to bng ca con nga
kia. (58)
Ngi ta thng cho rng trong v d ny, m b Hans lm mt vic m i vi cu ta l
ngang vi mt s di tr c ch nh, c tnh phng v. iu ch ng khi gi nh rng c
hai u ni ti vic c mt dng vt. Nu ngn ng chung ca hai m con tht ra ch lin quan
vi phng tin i i, th h c th hiu nhau tt hn Freud hay b hiu nhau. Trong ca ny,
kh nng y khng xut hin u c.
Ti liu tham kho:
58. Le Moi et le Ca, 1923-1925, S.E, vol. XIX, p. 152
59. Cinq psychanalyses, P.U.F, pp. 95-96
60. Cinq psychanalyses, P.U.F, pp. 220
61. Cinq psychanalyses, P.U.F, p. 349

Chng 09:

NHNG B SUNG VO L THUYT CHUNG

V NHNG SA I
-Trong c i mnh, Freud xem li v sa i thng xuyn cc l thuyt ca ng. Ging nh
trong quan nim ca ng v mt ca ring bit no , ng thng dnh ch cho nhng ti liu
mi ny sinh mt cch bt ng v c v nh phn bc hay e da s trnh by m Freud i ti,
th v ton b cc l thuyt ca ng cng vy, ng khng ch mun chng lun lun cp nht m
cn c th a ra mt s gii thch c l v khoa hc v ci th gii nh ng nhn thy n,
cng nh mi ngi nam v n sng, yu nhau u tranh v au kh trong .
Trong cun sch ny, chng ti phi ni trc mt s pht hin n sau, v s rng nu b qua
nhng pht hin y khi xem xt ln u cc l thuyt v gic m, v tnh dc, v cu trc nhn
cch, th s lm cho chng tr thnh thiu st.
Nhng, trc khi chuyn sang nhng h qu rng ln hn ca phn tm hc nh chnh Freud
quan nim, chng ta cn phi lm mt cng vic cui cng hiu bn cht cn bn ca s
nghip : duyt li mt s im pht trin m c nhn Freud chu trch nhim, nhng tt c
nhng ngi k tc ng li khng chp nhn hay khng a vo nhng cng trnh ca h mt
cch y . T Freud, nhiu nh phn tm hc tin hnh nhng cng vic cng thm, tr i,
thu, m rng v mt l thuyt. y, chng ti ch c th ch trng ti ngi sng to ra l
thuyt ny m thi.
Nhng sa i v m rng quan trng nht m chng ta phi xem xt c lin quan vi ci ti v
tm l hc v cc chiu su (psychologie des profondeurs), tm l hc nhm, nhng bn nng
sng v cht, mt s quan im b sung v tnh n, nhng khi nim thng hoa, siu ti v
thc.
Ci ti v tm l hc cc chiu su
Ton b nhn cch, theo cch xem xt ni trn ca Freud, gm c ci ti, ci siu ti v ci y.
V ci ti b kp gia hai lc thng l ngc nhau ca hai bn ng hnh ca n (tc ci siu
ti v ci y N.D.) trong mt mi lin h rng buc, v cng v trong ba thnh phn y ci ti
l thnh phn duy nht chu trch nhim v nhng thch nghi c hiu qu vi hin thc bn ngoi
nhng thch nghi do s tn ti bnh thng ca con ngi i hi nn ci ti thng xuyn b
t vo mt tnh th ht sc d b tn thng. B tc ng bi nhng xung lc bn nng pht ra
t ci y, b ch huy hay lm t lit bi ci siu ti, v thm ch bi nhng nh v thc ca n
nhm gii quyt nhng xung t b kim duyt, v trong c thi gian , khi tnh thc, b buc
phi i x vi th gii tn bo, ho nhong v hp dn nhng thng l hung c m con ngi
phi sng trong , nn ci ti thng xuyn c nhu cu t v. Freud s cn tr li vi nhng s
t v y; cn Anna, ngi con gi ca ng, mt trong nhng hc tr ni ting ca ng, th vit
mt chuyn lun ring nghin cu ci ti v nhng c ch t v ca n.

Freud c bit ngc nhin v dn dn ng thy ra rng tuy ci ti d tn thng tht, v tuy n
phi i ti ch t phn chia mt cch c thc chng li bn thn n trong nhiu tnh hung
khc nhau ca con ngi, nhng n vn l b phn duy nht trong ton b cu trc tm thn m
mt ngi khc c th tip xc c. Trc mt bnh nhn b phn chia r rng v su xa, y
mu thun v khng vng chc c v mun tm kim hay chp nhn s gip , nh phn tm
hc phi khm ph ra phn ci ti m mnh c th lin minh y, trong khi chp nhn rng ci
phn kia, ci phn b chi phi v b y ti ch thc hin nhng tha hip v thc v vng v
gia ci y v th gii bn ngoi, c th vn l k th ca mnh. Ngoi s dn nn v nhng c
ch khc nhau to ra cc gic m, bao gm s di chuyn, bp mo, tng trng ha v thoi li,
cn c nhng cch t v khc na. Trong , ngi ta thy c s trn chy, chng hn trn chy
theo ngha en khi mt tai ha th cht nh khi chy trn mt cuc ng t hoc s trn
chy tinh vi hn khi vic ngm nhn mt s kha cnh e da cuc sng ca mnh, nh thy
trong ca Dora, khi c ta th trn chy vo mt s khe mnh b ngoi cn hn l theo ui mt
lot nhng khm ph c nhn ng lo ngi bng phn tm.
Chng ta gp thy s phng chiu v s ni chiu, nhng dng tng ng vi di chuyn v
ng nht, m chng u su c th l sn phm bnh l ca chng; nhng ngi ta cng c th l
gii s si tnh theo li . Ngi c yu tr thnh ngun ca mi ci c ngi ta ham mun
nht trong i, n mc vic hiu bit bn cht tht ca ngi c th b m ti i do mt s
quyt nh bt lc, khin cho ci ti sp nhp ngi c yu vo nhn cch ring ca ngi
ang yu. Ngc li, mi c m, mi hy vng m ngi ang yu hng nui dng c th c
phng chiu vo i tng yu ca ngi . Trong c hai trng hp, khng th c s xt on
theo l tr c. Shakespeare cng c ngh nh vy: Tnh yu ch l s in r. V ti xin ni
vi cc bn rng, n ng b nh n cng nh ng c em nht vo bung nht nhng k
in. (N s lm cc bn thch th: li ca Rosalinde trong mt cuc trao i ring vui v vi
Oralando khu rng Ardennes). (62)
Tm l tp th
Trong bi nghin cu ring, c nht, v tm l tp th, c l ln u tin Freud lm sng r
ng thi ca nguyn l th lnh: mt th tnh yu c ng o ngi cm nhn, do m c
nhng nhm ngi hng ti mt th lnh v trao cho th lnh quyn xt on ca ci siu ti
ca h, trc khi phng chiu nhng l tng ca th lnh vo bn thn mnh.
V d c sc thuyt phc nht, kinh khng nht v nguyn l tc ng ny l vic chp nhn
Adolf Hitler lm th lnh m khng bn ci, cng khng ph phn, nhng dn ni ting c,
cui cng c nc o, qu hng ca Freud, cng vy.
Freud nu ln hai cch cho vic l tng ha mt th lnh km theo vic t b mi kh
nng ph phn c th thng nht mt nhm li, v qua m em li cho nhm mt cm
gic yn tm v ph thuc. iu c th thc hin nh c mt k lut c p t v chp
nhn nh trong mt i qun, hoc nh c s sng knh i vi mt nim c mi ngi tn
thnh nh trong mt phong tro tn gio. Hon ton hin nhin l hai v d ny khng loi tr
nhau; nhng s khc nhau quan trng ca chng s bc l ra khi th lnh b lt hay b tht bi,
hoc khi ng ta rung b nhng ngi i theo mnh. u m mi lin h ch yu l mt k lut
p t, nhm ngi khng c th lnh s tr thnh mt m ng hn lon, t ra kh nng t

v hoc bo v nhng nguyn tc ca n so vi mt m ng bao gm nhng c nhn c lp

trc . u m mi lin h da vo nhng tng , th khi mt th lnh, nhm ngi
c th cm thy b e da t mi pha, khi n vn c th cn ti s i ch vi nhng ngi
bn ngoi nhm v rt d phng chiu vic mt th lnh vo nhng ngi bn ngoi y. Freud
cho rng nhng s ngc i do Ki-t gio thc hin trong cc gio phi ca n cng nh
chng li ngi Do Thi, l nhng v d khng khip v s gii ta thi th ch ca mt t
chc r rng c v hin ha, khim tn, t coi mnh tun theo tng v tnh yu rng khp.
Chng ta s xem xt k hn kha cnh ny trong cc quan nim ca Freud chng gn cui
sch ny.
Vic p dng t hp nng ng ca ci ti (complexe dynamique du moi) v tm l hc cc
chiu su vo ng x tp th vn tip tc t ra c hiu qu. nim phng chiu, c coi nh
mt hot ng tp th v thc, hin nay c ph bin rng ri, d rng khng phi bao gi
ngi ta cng nh l mt trong nhng trc gic c o ca Freud. Hp l ha, mt yu t
trong qu trnh th cp xy dng ci ti c nhn, li hin ra nh mt c ch tp th khc
c Freud soi sng, d rt him khi ngi ta coi ng c cng lao y. Anh, s quan tm thng
thng v qu mc ti nhng thnh kin chng tc cho thy nhng v d v hai c ch t v ban
u y mt trnh ban u tng ng. Trong mi c cm v th ght khng che y m mi
ngi thng c i vi nhng ngi l, nht l nhng ngi l c th c nhn bit khi tham
gia cng ng ca h, Freud nhn ra mt biu hin cn bn ca tnh yu tr con, ch dnh
ring cho bn thn mnh, l thi t si (narcissisme). Nhng Freud ni tip:
Yu t s tht ng ng sau tt c nhng th m mi ngi thng c xu hng chi b
l con ngi khng phi l nhng thc th hin lnh mun c yu thng, t ra l cng
c th t v khi b ngi ta tin cng; tri li, l nhng thc th m trang b bn nng ca
chng cn gm c mt phn rt mnh ca tnh gy hn. Kt qu: i vi nhng thc th y,
ng loi khng ch l mt s gip hay mt i tng tnh dc tim tng, m cn l s cm
d tha mn tnh gy hn ca mnh, bc lt m khng b p li nng lc lao ng ca
n, s dng h vo nhng mc ch tnh dc m khng c s ng ca h, chim ot nhng
ti sn ca h, lng nhc h, gy au kh cho h, tra tn h, git cht h. (63)
Lm th no bin minh cho nhng iu khi chng xy ra? Lm th no bin minh cho
Hi John Birch M, cho Ku-Klux-Klan, cho nhng s tn bo ca Notting Hill, cho vic tuyn
truyn gy thanh th cho mt phn chin dch chnh tr trong cc cuc tng tuyn c nm 1964
Smethwick? Ngi ta bin minh cho nhng iu bng hai c ch thun tin l hp l ha v
phng chiu. Ngi ta hp l ha mi c cm ca mnh khng phi bng cch coi n l hon
ton v k tn gc, m bng cch gn n cho lng yu cng l ca mnh, cho thc v tnh
hin thc ca mnh. khng phi ch v h l ngi da en (hay ngi Do Thi, hay ngi
Irland, hay cc th kiu dn, hay ngi nc ngoi, hay bt k loi ngi no khc), m v y
khng c ch cho h. Chng ta l nhng k u tin n y: ti sao chng ta li nhn h vo
cc trng hc, cc bnh vin ca chng ta? Chng ta khng c nh kin; nhng tt hn c l
cho h quay v vi ci ni t h n y.
Quyn ca cc c nhn c quyt nh ni sinh sng ca mnh v quyt nh nhng ai mnh
mun hp tc, ci quyn r rng b s hp l ha y bc b. Sau n li cn tng thm
vi s phng chiu na. mt vng m nhng ngi nc ngoi khng c mong mun n

sinh sng, tt c nhng g khng tt u ln u h. Nhng s phng chiu thng l v l

mt cch r rng; nhng s v l ca chng khng phi l mt chng ngi i vi s tha mn,
v bin minh v tnh cm m dng nh do nhng s phng chiu y gy ra. Nhng t hi a
phng, nht l bo lc, tht nghip, khng hong nh , nhng hn ch, tt c l do li ca
h. Ngay c hin nay ngi ta vn thy nh th khi khi s xy dng mt nh t mi, mt bnh
vin cho cc bnh nhn tm thn, hay ch l mt trung tm gio dc v phc hi dnh cho nhng
a tr chm khn Ti sao li c phi chng n y? Ch t khi chng n ti, ta mi c tt
c nhng chuyn rc ri ny.
Nhng nm gn y, nhng a b cht khi ra mt nh h sinh Anh no c giao
cho mt trung tm c bit dnh cho nhng a tr chm khn va c m gn . xem
xt nhng a tr khng bnh thng ny khi c thai chng
bn kia nguyn l khoi cm: Cc bn nng sng v cht
Freud bi ri v l thuyt bn nng c o ca ng b bt lc khi phi gii thch mt s mt
ca ng x con ngi c v nh vt qu gii hn ca nguyn l khoi cm. Theo nguyn l
ny, ng c cn bn c thc v ci ti, xut pht t nhng xung lc v thc bn nng, l
nhm tm kim khoi cm trong s tha mn nhng xung lc y. Tiu lun cui cng ca Freud
v vn ny, m mt s nt bo hiu thnh thong xut hin trong cc bi vit trc ,
c t ng tiu bn kia nguyn l khoi cm, xut bn nm 1920. T ngi ta coi n
nh mt trong nhng tc phm gy s nht, ng bn ci nht ca Freud.
ng bt u bng vic xem xt li s t chc (conomie) hay iu khin khoi cm theo nguyn
l sinh hc ca Fechner, ngi xng ly tnh n nh hay tnh thng hng lm mc ch
ca c th sng, bo trc khi nim t iu chnh (homostase) ca Cannon v l thuyt thch
nghi ca Selye, c hai u yu cu ly cn bng sinh l lm nhim v chnh ca i sng th
cht. Nhng nhn xt ca Freud v mt ny mang tnh sng sut l thng; ging nh mi ln,
chng bt ngun t nhng quan st lm sng cc bnh nhn ca ng.
ng dn ra nhng trng hp, trong vic to ra mt cch n gin trng thi khoi cm bng
cch gii ta cng thng dng nh khng ph hp vi cc s kin. Freud c th gii thch mt
s ca bng gi thuyt hin c, nhng cc ca khc th c v i hi mt l thuyt mi. Mt
trong nhng iu u tin c nhn thy l trong vic tha mn bnh thng xung lc tnh dc
khi kt hp gii tnh khc nhau v cc khoi, l c mt xu hng thng xuyn mun ko di,
mun y li vic t ti cc khoi gn nh cng lu cng tt. Freud thy mt iu ging nh
th s quyt nh ca tr nhm ko di, y li khoi cm th cht khi phi tng phn ra khi
rut, khng nhng chng minh tnh c lp ca n, m i khi dng nh ch ct lm th.
V ngi ta gi nh rng mc ch ca iu nhm gim nh hn s cng thng, th th ti
sao ngi ta li y li mc ch y khi n trong tm c th t ti? Freud i ti kt lun rng
ch l lm tng thm v ko di khoi cm thc s trn con ng i ti t ti mc cao
nht.
Vic c th ko di cng tt hnh vi giao hp hay cc nc khoi cm cui cng a ti ci m
Freud gi l nhng tr chi tin quyt (jeux pralables). l mt thnh phn thng thng ca

dm dc, lm ny n khoi cm ch ng gii ta v tha mn xung lc tnh dc. Nhng c

nhiu v d khc li khng th c gii thch d dng nh th.
Cc chng nhiu tm chn thng, do hu qu ca nhng chn ng nng v chin tranh hay v
thin tai m trc y cha c hiu y v thiu hiu bit v nhng nhn t ng v thc
gp phn to ra chng, th ngy nay cng vn cha th gii thch c y bng l thuyt
hin c ca phn tm hc. Vic c th thay th khi nim nhiu tm chn thng cho nhng t
ng khng c ngha nh chn ng no, bao trm tt c cc kiu suy sp do cng thng qu
mc trong Chin tranh th gii th nht, ng l mt bc tin ln. Nhng theo quan im ca
Freud, iu t r rng hn nhiu l trong cc nhiu tm chn thng, nhng s kin chn thng
t chng lin tc tr v trong cc gic m khng to ra ci g ht, ngoi s lo hi. Gic m
dng nh b tht bi v chc nng u tin ca n. Thm ch n thng khng gi c gic
ng na. Nh vy, gic m khng bao gi gii quyt c hay lm gim nh s xung t c.
Nhng bnh nhn thng c nhng gic m lp i lp li nhng tnh hung khng khip, i khi
khng c cht du vt no ca s bp mo, nhng gic m trong h li thy mnh l nn nhn
b nm bom hay b chn sng, n mc h i ti ch coi nhng gic m ca mnh mt cch hon
ton t nhin nh mt phn nhng triu chng tn ph nht ca mnh, nhng bnh nhn y cui
cng khng th ng c, h s nhng g do gic ng v cc gic m mang ti cho mnh.
Freud cng nhn xt rng, tr con c mt s thc p b ngoi, khin cho nhng tnh hung m
chng khng th dung np s c tng trng ha v thng xuyn c ti hin. Chu trai ca
Freud, Ernst, t n by t ra mt tr chi trong n lp i lp li vic n b m rung b khi
m n ra khi nh. Freud nhc li nhng s phn tch v cc bnh nhn dng nh b y ti ch
sng li nhng tnh hung gy lo hi thi th u ca mnh, nhng h khng hay bit, cng khng
c s chuyn dch hay s gii quyt.
T nhng quan st ny, Freud rt ra nguyn l gi thuyt chung m ng gi l s thc p lp i
lp li. S thc p lp i lp li ny c th i khi ch l s ng dng nguyn l khoi cm mt
cch n gin, chng hn, khi tr con mun ngi ta c i c li cho chng nghe mt cu
chuyn m chng thuc lng. Nhng khi s lp i lp li y rt r rng khng cn thch th
na, th Freud coi l biu hin ca mt bn nng t hy hoi. l iu a ng ti khi
nim Thonatos, bn nng cht ca ng.
Freud nh ngha bn nng cht nh mt xung lc thng gp thy trong t nhin nhm khi
phc li trng thi trc ca s vt. Nhng trong trng hp ny, mc tiu cui cng ca
xung lc y l s tr v ca cht liu hu c hay cht liu sng vi trng thi khng c t chc,
v c ca n: s sng ch l mt s chun b cho ci cht, v v mc ch , n c xung lc bn
nng ring ca n. Hot ng ca bn nng cht ch c th c suy din mt cch gin tip a
s cc trng hp. N xut hin r nht nhu cu t hy hoi, th hin bng nhng nh thc
p t st lp i lp li, nhng thi quen hy hoi nh v c gnh chu nhng ri ro, thi
nghin ru v thch ma ty, tnh cht bnh l tm thn cuc sng ca nhng ngi thu ht
s hy hoi v mnh v v tt c nhng ngi thn ca mnh. Mildred, n nhn vin trong cun
tiu thuyt ca Somerset Maugham, Ni nhc ca con ngi, l mt v d c in v hin tng
ny, ging ht nh s say m ti tin, nhc nh v tuyt vng ca Phillip i vi Mildred minh
ha nhng phng chiu v ni chiu thc p ca anh ta. Ni cho ng ra, khi nim bn nng

cht t ra c ch cho cc ngh s v cc nh tiu thuyt nhiu hn cho cc thy thuc lm sng;
n b i a s mn ca chnh Freud bc b, h coi l mt tng v ngha v mu thun.
V vn ny, chnh Freud do d rt lu:
Ngi ta c th hi ti rng bn thn ti c tn thnh nhng gi thuyt y khng v tn thnh
n mc no. Ti c th tr li: ti cha tn thnh n chng no cha tm cch t c s tn
thnh v lng tin vo n ca nhng ngi khc. Hay, ni chnh xc hn: ti cha th ni c
chnh mnh tin nhng gi thuyt y n mc no. (64)
Nhng, tuy lc u ngp ngng, cui cng Freud tin chc vo gi tr ca tng y nh mt
gi thuyt lm vic, do , tin vo s tht lm sng ca n. Freud sa i khi nim kh dm
(masochisme), coi n khng cn ch l mt i lp vi nhng mt thng tr ca c dm (sadisme)
bn trong tnh dc nguyn thy na, t n tr thnh mt bn nng u tin: mt xu hng
chp nhn s l thuc v, cui cng, s phc tng hon ton vi ci cht. Trong ton b tm l
hc ca Freud, tnh gy hn v s phc tng vn cn c coi tht quan trng. Chng nu bt ln
trong nhng trc tc cui cng ca Freud, m cng l nhng trc tc c tnh t bin nht.
Cui cng, c nhng l do su hn, mt phn v c nhn, mt phn v khoa hc, gii thch tm
quan trng ca l thuyt y i vi Freud. T khi sng lp ra phn tm hc, ng mun gn
lin nhng gi thuyt xut sc ca mnh vi cc qu trnh sinh l v sinh hc. Ngay sau khi ct
t vi Breuer, Freud nui hy vng s thc hin c iu ny; ng bt u vit mt lot tiu
lun nhan Phc tho mt tm l hc khoa hc, nm 1895. Nhng ng t b cng vic y v
khng bao gi hon thnh na. Tuy vy, vn vn tip tc m nh ng; trong bn nng cht, c
l ng cho rng c mt s tng ng t nhin gia tnh cht khng th trnh khi ca ci cht
th cht v xu hng ca con ngi mun chp nhn n, thm ch tm kim n mt cch v thc,
pha trn s tha mn sinh hc v s cam chu.
C l, nhng khuyt im v s m t ca chng ti s mt i, nu chng ti c th thay th
nhng thut ng sinh l v ha hc chc chn cng nm trong mt ngn ng hnh nh, nhng
l th ngn ng m chng ta quen thuc t lu v c l n n gin hn
V nu chng ta chp nhn n (bn nng cht), th c l l do lng tin an i. Bi v ngi ta
phi cht, v bi v trc khi mnh cht, ngi ta phi chng kin ci cht ca nhng ngi
thn, nn ngi ta tm thy mt nim an i v mnh l nn nhn; khng phi l mt s c hay
mt ngu nhin ca t nhin, mt nh mnh m khng mt sinh vt no c th trn khi. (65)
Vi khi nim bn nng cht, libido phi c m rng ra, phng i ln lm i trng vi
n. V th, n c gi l Eros hay bn nng sng, v bao trm tt c cc xu hng sng cn
cng nh xung lc ca bn nng tnh dc chnh cng. Nhng khi Freud thm d tht su nhng
phn nhnh ca libido, ng buc phi t b bn nng cht trng thi mt khi nim m
chnh ng khng th phn tch xa hn v l thuyt. S pht trin, ngun gc, pht trin, mc
ch v cc i tng ca n, tt c nhng ci u rt t c ni ti. Tnh gy hn r rng l
mt phn ca bn nng cht; nhng tm quan trng ca tnh gy hn by gi li phi chuyn
sang cho bn nng cht, khng cn s lin kt u tin ca n vi hot ng tnh dc na.
Nhng ting vang tuyt vng c trng cho nhng trc tc cui cng ca Freud v vn
tng lai ca loi ngi v nhng nim tin ca n, d khng bao gi t b s ng cm cng

nh nim tin vo gi tr c nhn chnh l bt ngun phn no t khi nim qu s do chnh

Freud to ra hoc gii thot y, mt khi nim t mang li nim an i cho tc gi ca n hay cho
bt c ai khc.
Nhng tng khc v tnh n
Tm quan trng c Freud nu ln trong nhng tuyn b cui cng ca ng v vn tnh dc
ph n c l bt ngun t nim tin chc trc ca ng rng gn nh khng th thm nhp
c ph n nghin cu tm l ca h (*) cng nh t s ng gp tht s ca nhng tng
y vo k thut v kt qu ca phn tm hc. Nhng quan im ny xut hin nhiu bi vit
khc nhau, nhng c din t y nht v k thut nht trong mt nghin cu nhan Tnh
dc ph n, xut bn nm 1931, cng nh trong bi th ba mi ba, nhan Tnh n, ca Nhng
bi ging mi v phn tm hc (1933).
Nhng quan im ny phn nh s sa i ca Freud i vi nhng kin ca ng v mc cm
dipe trong chng mc ng ti ph n, khi ng nu ln thnh nh rng, tuy con trai v con
gi u c nhng hoang tng lon lun ging nhau v s chim hu m chng, thi k tim n
con gi c khi u t khi chng pht hin ra rng, v c chng ln m chng u khng c
dng vt, nn chng khng bao gi c hy vng tha mn bng cch t ng nht vi m, v s
mong mun c dng vt u v ch trong trng hp ca m chng cng nh ca chng.
S gn b ca chng vi b, v th, khng mang bt c mi e da bm sinh no; nhng nhng
lin h ca chng vi m phi b t b cng mt lc vi s xut hin nhng phng chiu th ch
vi m, nhng phng chiu b dn nn di hnh thc nhng hoang tng cho rng m chng rt
c th mun em li iu xu cho chng.
Trong s ham thch bp b nhng a con gi rt nh, di mt tui, Freud ch nhn thy s
chim hu tng trng mt k khc m chng c th t r sc mnh ca mnh i vi k .
Con bp b ng thi tng trng cho mt a b v mt dng vt. Khi c mt con bp b
trong tay, a con gi bin thnh m; nhng m th li phi c coi nh c mt dng vt;
l l ti sao v sau ny, khi ton b hoang tng y sp trc hin thc, a con gi lin
chuyn nhng hy vng v mong c ca n sang b n v t b m n, t ra l v thc. S i
ch ny sinh gia con gi v m chng, c bit trong tui thiu nin, c th l s xut hin li
ca c ch cha c hiu mt cch y .
Freud cho rng vic t ti s trng thnh n b i vi con gi l kh khn hn vic t ti
s trng thnh n ng i vi con trai. ng khng nh c ba con ng pht trin c th c t
khi kt thc giai on dipe ca tnh dc n tr con; nhng ch c mt con ng trong s
a ti tnh n thng m thi. Hai con ng kia u dn ti mt s pht trin khng bnh
thng, hon ton t b tnh dc vi mt s c nh t hay nhiu thng xuyn mt trnh
nhiu tm tr con thoi li, v t b c tnh n i theo mt s pht trin gi n ng.
Trong v d th nht, a tr kt lun rng, v m vt ca n khng phi l mt dng vt v s
khng bao gi nh th c; nn n chng c g hy vng, chng c g ch i tnh dc.
Hin tng ny s bin i khi a con gi t ng nht vi b n, nh i tng duy nht c
th c ca tnh yu. Nhng a con gi no khng bao gi vt qu mong mun chim b mnh

u c mt tnh cch hystri, v do , c th gnh chu v gy ra nhng au kh ln lao trong

i sng tnh dc v hn nhn ca chng.
Kh nng th hai bao trm mt ri lon v tnh cch theo hng c mt tnh n ng b li;
vic mt dng vt b ph nhn; ton b i sng hu thc din ra nh th a con gi trn thc
t vn cn l mt a con trai, v sau , mt ngi n ng. Nhng a con gi y tri qua mt
giai on con trai ht bnh thng, trc khi b n li pha sau; cn tnh dc ng gii n b
(lesbianisme) ch ng, hoc kiu n b to ln, n mc kiu th thao, khng trang im, cng
khng thch ngi ta tn tnh, th ni chung l kh s v c c, l nhng kt qu cui cng
nu s c nh xy ra trong giai on ny.
Kh nng th ba i hi a con gi phi chuyn mong mun c dng vt v em b sang cho
b, vi nhng hoang tng l a cho b mt em b, khin cui cng n ch chp nhn tnh
dc ph n v tng kt hp vi mt ngi n ng sau khi b li pha sau, trong tin trnh
gii phng cui cng ca tui thiu nin.
Freud a ra mt s nhn xt v nhng bi hc cn rt ra t gi thuyt phn tch ny trong
mi lin quan vi s tm hiu tht s tnh cht ph n. Nh chng ta thy trc, vic chn
mt ngi n ng ln kt hn c th ph hp vi hnh nh ngi b, hoc vi l tng t si
ca ngi n ng m chnh c gi mun tr thnh ging th. Ngay c sau khi gii phng,
Freud cng nu r rng trong i sng ca nhiu ngi n b, mt s th ch khng ngui,
khng c gii quyt i vi m c th li ny sinh trong i sng v chng con gi, v cui
cng s c phng chiu vo ngi chng.
Ngi chng, lc u ch tha k t b, sau li tr thnh k tha k c m na. Thng d
xy ra tnh trng trong phn th hai ca cuc i mt ngi n b ni bt ln cuc u tranh
ca ngi vi chng mnh, cn phn th nht, ngn hn, li din ra trong nhng cuc ni
lon chng li m mnh. (70)
Trong li kt lun bi ging xut sc ny v tnh n, ngi ta c th thy c nhng bng
chng gii quyt khng y mc cm dipe ca chnh bn thn Freud.
S ng nht ca ngi ph n vi m mnh gm c hai giai on. Trong giai on u, giai
on tin dipe, ci chim u th l s gn u ym vi m, l xu hng ly m lm mu mc;
cn trong giai on th hai, giai on dipe, th l mong mun c thy m bin mt
thay th b vo Bng cch ng nht vi m, ngi con gi s tr thnh mt trng thi yu
ng. Tuy nhin rt thng khi ngi con trai t c ci m ngi chng khng chim lnh
c. (71)
S thm mun c dng vt, i vi Freud, vn l mt iu kin khng th tch khi tnh dc
ph n v thc. ng cn thm vo s thm mun ci m ng coi l thc tng i t pht trin
v cng l ph n, m thc ny li gn lin vi u th ca s thm mun trong i sng tinh
thn ca ph n.

 thc v cng l, tht vy, bt ngun t s to ra mt thm mun v n ch ra nhng iu kin

trong s thm mun y c php thc hin. (72) Freud kt thc tiu lun bng nhng li
sau y:
l tt c nhng g ti c th ni vi cc bn v tnh n. Chc chn bn trnh by ca ti
khng y , tn mn v i khi t thch th. Nhng xin cc bn ng qun rng chng ta ch
nghin cu ph n nh mt thc th b chc nng tnh dc quy nh. Vai tr ca chc nng ny
tht to ln, nhng xt v tng c nhn, ph n c th c coi l mt con ngi. Nu cc bn
mun tm hiu thm v tnh n, cc bn hy t hi kinh nghim ring ca mnh, hay hng ti
cc nh th hoc hy ch n khi no khoa hc c th em li cho cc bn nhng thng tin su
hn v n khp vi nhau hn. (73)
Thng hoa v ci siu ti
Thng hoa (sublimation) l nim hy vng ca Freud v tng lai sng to ca loi ngi. Freud
coi thng hoa l biu hin th hai ca mt s la chn (alternative), m nhiu tm l biu hin
th nht; v ng th, con ngi sng to lun lun pht hin ra s la chn y khi libido b dn
nn tm kim nhng cch th hin khc. Freud khng in r, cng khng qu n gin khi gi
rng nng lng b t chi i vi s tha mn tnh dc v i vo s sng to cc tc phm ngh
thut l ngun gc duy nht ca chng. ng cng khng c tham vng gii thch cho chnh ng
v cho c ngi khc rng, c tm ti ca nh bc hc, nng lc sng to ca nh iu khc hay
nh hi ha, s tng tng ca nh th hay nh tiu thuyt, u c th hon ton c gii
thch bng c ch ny. ng th, i vi mt ngi lun lun nhn mnh s quyt nh ca
nhiu nhn t khc nhau trong ngun gc ca nhng tng v ng x con ngi, th a ra
tham vng y l hon ton phi logic, cng nh r rng khng y . Nhng iu m Freud coi
trng, l nhng s bay bng cao nht ca tinh thn con ngi, trong lnh vc sng to v khoa
hc, trnh ngi ly ct ln t nhng d tr nng lng libido c chuyn sang s
dng trong lnh vc .
Freud r rng khng tha nhn mt s gii thch chung bng phn tm hc v nhng ti nng
ngh thut c biu hin nhng tc phm thin ti. ng vit:
Do nng khiu ngh thut v nng lc lm vic gn lin mt thit vi s thng hoa, nn chng
ta phi tha nhn rng v mt phn tm hc, chng ta cng cha hiu c thc cht ca chc
nng ngh thut. (74)
Nhng quan im ca Freud v ng thi tm l (psycho- dynamique) ca ngh thut c
din t mt on vit t nhng nm 1916-1917 trong Nhp mn phn tm hc ca ng. ng
tuyn b rng:
c bit, c mt con ng tr lui a ra s tng tng v vi hin thc: l ngh thut.
Ngh s ng thi l mt k hng ng (introverti) gn k vi nhiu tm. c thc y bi
nhng xung ng v nhng xu hng cc k mnh m, anh ta mun chinh phc no danh d,
no sc mnh, no vinh quang, no tnh yu ca n b. Nhng h thiu nhng phng tin
tha mn nhng th . Chnh v th, ging nh mi k khng tha mn khc, anh ta quay lng
li vi hin thc v tp trung ton b hng th v c libido ca mnh na vo nhng ham mun

c cuc sng tng tng ca anh ta to ra, iu c th d dng a ti nhiu tm. Phi
c tht nhiu hon cnh thun li cho s pht trin ca anh ta khng dn ti kt qu ; v
ngi ta bit rng c bao nhiu ngh s thnh thong phi ngng hot ng ca mnh do cc
nhiu tm. Rt c th l s cu to ca h mang mt kh nng thng hoa ln v mt s yu t
no trong vic thc hin nhng dn nn c th gy ra xung t. V l l ti sao ngh s li
i tm con ng hin thc. Ti khng cn ni vi cc bn rng khng phi ch c mt mnh anh
ta mi sng mt cuc sng tng tng. Lnh vc trung gian ca tng tng ni chung c
loi ngi a thch,v tt c nhng ai b tc mt mt ci g u c th n y tm kim
s b p v an i. Nhng nhng k phm tc th ch c th rt t nhng ngun tng tng
c mt s thch th hn ch. Tnh cht khc nghit ca nhng dn nn buc h phi t bng
lng vi nhng gic m him hoi m h phi hiu c lc tnh dy. Nhng mt ngh s ch
thc c th lm c hn th. Trc ht, anh ta em li cho nhng gic m tnh thc ca mnh
mt hnh thc khin chng mt i mi tnh cht c nhn c th lm cho ngi l kh chu v tr
thnh mt ngun vui thch i vi ngi khc. Anh ta cng bit t im chng che y hon
ton ngun gc ng ng ca chng. Hn na, anh ta cn c mt quyn nng b n nho nn
cc cht liu c cho ti khi bin chng thnh hnh nh trung thnh ca biu tng tn ti
trong s tng tng ca anh ta, v gn vo biu tng ca s tng tng v thc y mt
lng khoi cm che y hay xa b, t ra l tm thi, nhng dn nn. Khi anh ta thc
hin c tt c nhng iu ri, anh ta s em li cho nhng ngi khc phng tin khuy
kha v an i trong nhng ngun thch th khng th t ti c na t ci v thc ring ca
h; anh ta thu ht s tha nhn v khm phc ca h v cui cng ginh c bng tng
tng nhng g trc ch tn ti trong tng tng ca anh ta: vinh d, sc mnh v tnh yu
ca n b. (75)
Ci ti v lng tm
Ging ht nh s thng hoa l mt li th gii thch s cng hin ca phn tm hc vo ngh
thut bng vic hng libido b dn nn vo nhng con ng sng to, khi nim ci siu ti
cn thit cho ton b tm l hc v ci ti cng vy, n c Freud dng gii thch khi nim
lng tm con ngi theo kinh nghim v mt c nhn c c v nhng mt uy quyn, xt x
v trng pht ca b m anh ta, cng nh ca nhng ngi c quyn hnh khc trong thi th u
ca anh ta.
Freud ni, lng tm trn thc t l cng vic phn xt m chng ta nhn c t b m mnh
khi chng ta cn qu nh nghi ng n, cui cng c phng chiu vo trong cu trc ca ci
ti ring, ri li c trao cho uy quyn vi t cch ci siu ti ca chng ta. Chng ta t ng
nht vi nhng phn xt y v d chng ta chng li hay phc tng chng, th i vi chng ta,
vn l mt s sng sut c tc dng hng dn, l mt nguyn tc chng ta hng cuc
i mnh i theo.
Freud m ngi cha ca ng lun lun cc k quan trng i vi ng sn sng gn cho
ci siu ti vai tr cao nht trong s hnh thnh cu trc tnh cch ca mi th h con ngi.
Tht d dng vch r rng Ci Ti l tng tha mn tt c cc iu kin m thc cht cao
nht ca con ngi phi tha mn. Vi t cch mt cu trc thay th s am m i vi ngi
b, n hm cha mm mng m t ny sinh ra tt c cc tn gio. Khi o khong cch gia

Ci Ti v Ci Ti l tng, con ngi cm thy s khim nhng tn gio nh mt phn hp

thnh mi lng tin nng nhit v am m. Trong s pht trin v sau, vai tr ngi b c m
nhn bi cc thy gio v cc nh chc trch, vi nhng mnh lnh v cm on ca h vn cn
y hiu lc trong Ci Ti l tng v vn thc hin s kim duyt o c di hnh thc
nhng cn nhc ca lng tm. Khong cch nm gia nhng yu cu ca thc o c v
nhng biu hin ca Ci Ti lm pht sinh ra thc v kh nng phm ti. Nhng thc x hi
u da vo nhng s ng nht vi nhng thnh vin khc c Ci Ti l tng ging nhau
trong tp th. (76)
Theo nhng li tuyn b y, r rng l s gii thch ca Freud v lng tm con ngi ph thuc
vo khi nim ca ng v ci siu ti, khi nim ny v cn bn bt ngun t phn ng ca a
tr i vi mi trng xung quanh u tin ca n nht l i vi thi v tm gng ca b
m. S gii thch nh vy khng h da vo mt s nh gi bm sinh hay tuyt i no v ci
tt v ci xu, v theo ngha , n c lp vi mi ngha cn bn c tnh tn gio hay o c.
i vi Freud, kt lun ny c mt sc nng to ln. n mc m Freud sau coi tng v
Thng v nim tin tn gio chng phi l ci g khc hn nhng phng chiu mi lin h ca
a tr vo ngi b, phn ng vi nhng b buc v e da to ln hn ca cuc i con
ngi, m ngi ta khng th hy vng vo mt ngi b tht no ng ra che ch con mnh
chng li nhng b buc v e da y.
By gi chng ta i ti on cui ca chng ny v, mt cch tht ng ngi, ti mt trong
nhng nghch l gay go nht trong ton b s tin trin ca l thuyt phn tm hc. Nhng xt
on ca ci siu ti c th t chng chng c mt gi tr o c tuyt i no c: mt phn
mc ch ca phn tm hc thm ch cn nhm lm nh bi nhng hu qu ca nhng xt
on y. Nhng vic ng ha ci siu ti vi lng tm nh Freud r rng lm, tuy bn thn
ng ph nhn rng ng chng c mt s hiu bit tuyt i no v mt ny c, chnh l li
chuyn vo t duy hu thc nhng s n gin ha qu mc, th s, c trng cho nhng qu
trnh tinh thn v thc. Hn na, chnh tnh cht rt th s v phi l y nhng xt on ca ci
siu ti cng lm cho chng r rng khng thch hp vi t cch c s y cho ton b lng
tm.
Ngi ta c th phn bc rng ngun gc cui cng ca tnh o c, nh n c cm nhn
mt cch ch quan trong lng tm phi l mt ci g vt ln truyn thng v mi trng c
nhn tr nn c ngha; khng th ch l nhng tn tch c li hoc bin dng ca kinh
nghim v mi trng tr con. Tht vy, theo lun im ny, nh hng o c ca b m
khng th c nhng gc r su hn chnh lng tm ca b m, m n lt n, n cng bt
ngun t nhng b m c trc ; v th, vn ngun gc ca nhng gi tr c di chuyn
hn l c gii quyt, nu ngi ta gn ton b tnh o c ca mt th h cho hnh vi ca
nhng b m thuc th h y. Rt c th chng ta phn chiu nhng g ang c trong chng ta
cng nh nhng g ngi ta to ra cho chng ta. Nhng trc khi c th xem xt iu su
hn, chng ta phi hng sang vic ng dng mt cch logic, khng th trnh khi, nhng
tng ca Freud nh ng lm i vi nhng vn rng ln do cuc sng con ngi t ra.
---

Ch thch:
(*) Qua tt c nhng trc tc ca ng trc , Freud a ra mt s li tuyn b chung c
lin quan ti tnh m h ca tm l ph n. Trong Ba tiu lun v l thuyt tnh dc, nm 1905,
ng vit:
Tm quan trng ca s coi trng qu mc tnh dc c th c nghin cu c bit r n
ng, v ch c n ng mi c mt i sng dm dc d nghin cu, trong khi i sng dm dc
ca n bvn cn b bao ph mt tm mn dy c. (66)
Trong mt bi vit cng b nm 1923 v giai on dng vt ca s pht trin tnh dc, Freud
khng nh:
Than i, chng ti ch c th m t trng thi y mt cch tng i con trai; cn nhng qu
trnh tng ng con gi th chng ti khng bit g c. (67)
Ba nm sau, trong tiu lun di nhan Phn tm hc v Y hc, chng ta li c thy:
Chng ta bit v i sng tnh dc ca con gi t hn nhiu so vi i sng tnh dc ca con
trai. Nhng ng qu h thn: i sng tnh dc ca ngi n b trng thnh vn cn l mt
lc a tm ti (dark continent) i vi tm l h. (68)
Cui cng, trong li nhp tiu lun c cha nhng tng sau y v tnh n, Freud tr li
vi ti m ng gi l s b n ca bn cht ph n. ng ni vi c ta nh sau:
Vn tnh n lm cho cc bn quan tm v cc bn l n ng. i vi nhng ph n ang
ngi cnh cc bn, vn khng c t ra v chnh h l s b n m chng ta ang ni ti.
(69)
Ti liu tham kho:
62. Comme il vous plaira, par William Shakespeare, acte III, scne II.
63. LAvenir dune illusion, le malaise de la civilisation, 1927-1931, S.E, vol XXI, p.III
64. Au-del du principe du plaisir, 1920. Dans Essais de psychanalyse, Petite bibliothque Payot,
p.74.
65. Au-del du principe du plaisir, 1920. Dans Essais de psychanalyse, Petite bibliothque Payot,
p.74.
66. Trois essais sur la thorie de la sexualit, 1905, Ides, N.R.F, p.36
67. Le Moi et le Ca, 1923-1925, E.S, vol XIX p.142
68. Psychanalyse et Mdecine, 1926, Gallimard, p.170

69. Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 155

70. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 182.
71. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 183.
72. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 184.
73. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 185.
74. Un souvenir d enfance de Leonard de Vinci, 1910, Gallimard, p.212
75. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot pp. 403-404.
76. Essais de psychanalyse, Petite bibliothque Payot, pp. 206-207

Chng 10:

NGH PHN TM HC :
SNG TO V TRUYN TH
-on trch dn chng III m chng ti ly t bi th ba trong Nm bi ging v phn tm
hc, ging M v cng b nm 1910, c cha mt cu tuyn b ca Freud, theo , nu c ai
hi ng lm th no tr thnh mt nh phn tm hc, ng s tr li rng:
Bng cch nghin cu nhng gic m ca chnh mnh. (77)
Mi chuyn khng n gin nh th. Nhng vic phn tm ca Freud c thc hin ng
nh th, v v n khng bao gi c kt thc, nn chnh ng l ngi duy nht kt thc n.
Tt c nhng pht hin cn bn nht cho php ng l gii nhng cht liu lm sng quan st
c ngi khc ny sinh t s t khm ph y. iu c bt u nh mt iu tra c
nhn v mt tr tu tr thnh mt trn chin u ni tm quyt lit t nm 1895, trc th k
chng ta nhiu, v theo mt ngha no , n ko di c cuc i ca Freud. Trn chin u ny
khng phi ch em li hu qu l cho php Freud to ra l thuyt v Khoa hc cc gic m, cc
l thuyt v tnh dc v l thuyt chung v nhiu tm ca mnh, m cn lm cho ng tin chc
rng khng mt ai c th tr thnh nh phn tm hc mt cch hp l nu khng h tri qua mt
kinh nghim tng t. Nm 1910, Freud khng nh:
By gi, khi ang c mt s kh ng ngi thc hnh phn tm hc v trao i nhng quan
st ca h vi nhau, chng ti nhn thy rng khng mt nh phn tm hc no i xa hn nhng
g h c nhng mc cm ring ca mnh v nhng chng c ni tm ca mnh cho php hiu
c; v th, chng ta yu cu h khi u bng mt s t phn tch v thng xuyn i su vo
, trong khi vn tin hnh quan st nhng bnh nhn ca mnh. Bt c ngi no khng th thu
c nhng kt qu trong mt s t phn tch theo kiu th tt hn c l nn t b ngay lp
tc mi nh cha tr bnh nhn bng phn tm. (78)
Freud phi nhn mnh khng mt mi iu v sau ny, v s bt buc y khng c thc
hin bi nhng ngi t coi mnh l nh phn tm hc, v vic thiu t phn tch y tri hn
vi vic a s nhng bn c quan tm tm hiu phn tm hc. Nu cun sch ny ch l thm
ln mt sch trong danh mc di ca nhng tht bi v nh truyn t thc cht ca nhng
g Freud thc s ni ra cho nhng ai mun khm ph n, th c th khng phi ch l do s
bt lc ca tc gi. mt mc no cng c th do s khng c cha c phn tch ca
ngi c. Tt nhin, y l mt nguy c i vi mi tc gi. C nhn Freud phi tuyn b
dt khot v nhng ngi k tc ng lp li mnh m rng ngi no cha c phn tch
th khng th no hiu y s tht v phn tm hc, li cng t cm nhn iu . Tuy vy, bt
k nhng thnh tu ca Freud l to ln nh th no, s t phn tch ca ng vn rt c th l mt
trong nhng yu t km hon chnh nht ca ton b s nghip ca ng. Khng th cng iu
tc dng ca nhn cch ca ng i vi s pht trin lch s ca nhng cng trnh ca ng,

nhng nh chng ta s thy cun sch ny, tc dng c c nhng khuyt im ln nhng u
im ca n.
Bn thn Freud cha bao gi tin chc rng c th thc hin c s t phn tch. Thng mi
mt 1897, ng vit cho Fliess:
Vic t phn tch ca ti vn cn nm trong k hoch. By gi th ti hiu c l do. Chnh
l bi v ti ch c th t phn tch bng cch s dng nhng hiu bit thu c mt cch khch
quan (ging nh i vi mt ngi ngoi). Khng th c mt s t phn tch tht s c, khi
chng cn bnh tt na i lm. (79)
V trong mt li th nhn ring c tnh pht hin nm 1936 mt bi vit v nhng t nh ca
hnh vi ht, Freud ni thm rng:
Trong cc cuc t phn tch, nguy c khng hon tt l c bit ln. Ngi ta tha mn qu d
dng v mt s gii thch b phn, m ng sau s khng c c th gi li mt iu g c
th l quan trng hn, khng my kh khn. (80)
Th nhng, trong mt thi gian di, Freud vn cho rng phng php t phn tch ca ng l mt
s tp luyn y i vi ngi khc. Ch n khi mt s tp luyn nh vy t ra khng , th
Freud mi buc phi tha nhn s cn thit phi c mt hnh thc khc. Hnh thc ny t mi
tr thnh mt i hi mnh m v tp luyn phn tm (xem bnh lun chng 12). Nhng l do
chnh ca s i hi ny c Freud gi l nhng chuyn dch ngc (contre-transferts): nhng
tnh cm bt ng, khng c phn tch, khng c nh phn tm hc cm nhn i vi ngi
bnh. Cui cng, trong phong tro phn tm hc, ngi ta mi thy r rng cch duy nht ch
ng nhng chuyn dch ngc l mt s phn tch c nhn, do mt nh phn tm hc giu kinh
nghim hn tin hnh. Lc s phn tch c nhn mi tr thnh mt yu cu tuyt i ca mi
vin o to phn tm hc. Khi bnh lun iu ny, tc gi mt cun sch gn y v Freud v
cc l thuyt ca ng nhn xt rt ng rng:
Lc u ngi ta c tng rng bt c ai cng u lm c nhng g Freud lm, cui
cng ngi ta mi kt lun rng chng c ai lm c c. (81)
Mt cu hi cn m l liu Freud c th thc s lm c th khng.
Bin php cui cng v hon ton logic xt theo quan im ca Freud c chnh ng
xng mt cch r rt trong Phn tm hc v Y hc. y l cng hin ln ca ng vo vn t
chc phn tm hc gia hai cuc chin tranh th gii. Freud cho rng ngi ta c th v phi o
to nhng nh thc hnh phn tm hc nh mt b mn ring, hon ton c lp vi mi trnh
nghip v y hc.
Hon ton r rng l con ngi c t chc thnh cng ng, trong h ng x mt cch ri
rc cng nh gn b vi nhau. Ngh y trc y cng nh hin nay khng phi l ngoi l. Sau
khi lm tt c nhng g c th lm ch giu cc l thuyt ca Freud lc khi u ca
chng, ngh ny sau cng nhn cc l thuyt nhng vn khng tha nhn s cn thit
ca kiu o to m Freud cho l cn thit. Freud p li bng cch vit mt lun vn v vn

 phn tm ngoi y hc (analyse no mdicale), trong ng c tho lun mt cch cng bng
ci c v ci khng c s phn tm ngoi y hc. Cun sch mang hnh thc mt cuc i
thoi kiu Socrate, trong Freud l ngi ni v mt ngi v t l ngi nghe c c ph phn,
m Freud bit r l ai nhng hi ng khng cho bit lai lch. Tc phm ny vn l thy thuc
thc hnh phn tm. Nhng khuyt im ca tc phm ny, theo quan nim ca chng ti, s
c trnh by trong on kt chng ny.
Freud gi hai lp trng mt cch bn b v kin quyt. Th nht, phn tm hc v cn bn l
mt nhnh ca tm l hc v khng phi ca y hc. Ring trong lng mnh, Freud ly lm tic v
iu , v chnh bn thn ng cha bao gi thc hin c d n ca mnh v tm l hc khoa
hc c. Freud thch ni rng s hiu bit v ha hc, sinh ha, sinh l, gii phu v thn kinh hc
m ng thu thi v c cng hin trong nhng nghin cu u tay ca mnh l cn thit
cho ch ca ng. Nhng nhng mn hc y cha c nh vy; hi thm ch chng cng
cha th lin kt c vi nhau. V th, Freud chp nhn nhng hu qu ca tnh th y mt cch
ngm n khi thnh lp Hi phn tm hc quc t nm 1910. Mc ch chnh ca vic thnh lp
ny l ch r rng ch c mt s ngi c o to y mi c th c cng nhn nh
nhng nh phn tm hc lnh ngh, v ngi ta ch c th phn xt phn tm hc theo nhng
cng trnh ca nhng nh phn tm hc lnh ngh ny.
Lp trng th hai ca Freud l h qu logic ca lp trng th nht vic thc hnh phn tm
hc mt cch thch ng ch c th t ti c bng mt s o to ring bit, khng gn vi
nhng b mn hin c ca y hc hay ca tm l hc. V mt ny, Freud trnh by ngn gn v
cht ch:
Nhng ti s khng qu da vo nhng iu trn y: khng ai c thc hnh phn tm khi
cha c o to mt cch thch hp. Cn c phi l mt thy thuc hay khng, iu i
vi ti l th yu. (82)
Hi , Freud c mt tm trng cay ng d hiu i vi nhiu ng nghip y hc ca mnh,
khng phi l i vi c nhn h m l i vi thi gn lin vi quan nim v y hc ca h.
Chnh h, ch khng phi ng, ging dy cc sinh vin; cn ng th ch c mt iu nghim
trng buc ti h: khng nhng vic ging dy y hc coi nh ging dy tm l hc hay
nhng k thut phn tm hc cho cc thy thuc tng lai, m cn em li cho h mt s thi
sai lch v tiu cc i vi ton b vn ny.
Bt c ai thc hnh tm bnh hc t hi u bit rng nhng g Freud ni ra l c cn c
vng chc. Mi ngi c th khng tha nhn nhng kt lun ca ng, nhng khng ai c th
phn bc c s ng n ca nhng tin ca nhng kt lun y. Kt lun ca Freud l: ngh
ny khng chp nhn thch thc cng khng nghin cu, nn thch thc v cu hi phi c
dnh cho nhng ai dm chu vt v lao vo n. Freud cho rng iu l cn thit, nu ngi ta
xem xt mt cch khch quan ba nhm li ch khc nhau: li ch ca cc bnh nhn, ca ngh y
v ca khoa hc.
V ngh y, Freud ch khng nh rng nu mt ngi thy thuc gii mun c o to v phn
tm hc, anh ta cng khng th v th m ui nhng ngi khc khi s o to v hnh ngh
ny. Do phn ln cc thy thuc coi vic hc tp hin nay kh di d cha c iu ri, v

do cn t gio s dnh ch cho s phn tm trong vic ging dy y hc ca h, nn Freud hoi

nghi rng s ng gp ca y hc khng bao gi p ng nhng yu cu ca bnh nhn c.
Vic bt buc a phn tm hc vo s o to mi thy thuc, Freud coi l khng th thc hin
c v mt khoa hc cng nh v mt kinh t.
V mt khoa hc, cn li nhng kt lun m Freud t c bng ci gi rt t trn nhng c
s ca phn tm hc. Nhng c s ny ch c th hiu c bng mt s phn tm c nhn.
Freud cho rng s phn tm c nhn s trang b cho ngi no thc hin n, khng nhng
iu tr cc chng nhiu tm, m cn hiu c nhng mt rng ln nht ca cuc sng con
ngi (s c xem xt trong chng sau). Tuy nhin, ngay c v mt iu tr thun ty, Freud
cng cho rng nhng nhu cu ca vn minh s khng bao gi c th c tha mn nu khng
c thm nhng thnh vin mi y thin ch, c tuyn chn v o to mt cch cn thn, ly
t trong ton th dn c.
Nn vn minh chng ta ang gy mt sc p gn nh khng th dung th c i vi chng
ta, n i hi mt cht hiu chnh (correctif). Phi chng l v ngha khi ch i phn tm hc
n mt ngy no , bt chp tt c nhng kh khn ang vp phi, s c mi c em
ti cho con ngi mt cht hiu chnh nh vy?. (83)
S phn bc chnh l tm bnh hc hin i nu ra chng li lun im ny ch l s chun
on sai bit (diagnostic differentiel) v nhiu triu chng m cc bnh nhn phn nn b mc
phi. Freud cho rng nhng bnh nhn ny thch hp vi s phn tm, nhng vic chn on y
i hi mt nh gi thm nh chung trc khi cc bnh nhn c th hon ton yn tm tin cy
vo bt c mt chuyn gia ring bit no, gii v y hc hay khng. Ngay c khi xem xt vn
hon ton v t, th vic loi tr hay xc nhn gi thuyt v mt khi u vng c, mt s chy
mu vn c mt ch lot d dy, nhng tn ph ca mt vim rut kt lot hay mt vim khp
thp, tt c nhng iu l mt phn ca s nh gi lm sng cn thit v cc triu chng
thng thy c vic cha tr nhiu tm, m v s an ton ca bnh nhn, ch c mt thy thuc
c kinh nghim mi c th i ph c. Freud chp nhn iu , nhng ngm hiu rng thy
thuc phi cha tr ca ny nhng cho nh phn tm hc phn tch theo mnh. Cc nh tm
bnh hc c th chp nhn nhng hu qu ca quan im ny cng cc thy thuc, m khng cn
phi l nhng ngi tn thnh s phn tm ngoi y hc.
Mt vn nhc ti vn ang c t ra: vn tm hiu xem, ngay c trong nhng ca thch
hp, c phi s phn tm bao gi cng l mt phng php quyt nh khng. Freud bn v vn
ny trong nghin cu ca ng v s phn tm c th kt thc v khng kt thc.
Mc ch ca nghin cu ny l tr li cu hi: Khi no c th ni rng mt s phn tm
kt thc? Cu tr li n gin nht ng nhin l: khi cc triu chng bin mt. Nhng Freud
gp phi ci m ng gi l s trn chy vo sc khe (la fuite dans la sant). khng phi
l mt s khi bnh, m ng hn, l mt s gi v kiu hystri nhm a mt kha cnh gy bi
ri ca vic cha tr ti mt kt lun non. Ngay c khi cc triu chng bin mt, th nhng nt
tnh cch hay nhng xung t vn tn ti, khin cho bnh nhn v nh phn tm vn mun lm
bin i i, nu s cha tr vn tip tc. Mc tiu cui cng ca s phn tm, theo Freud, l bo
m s cn bng tm l tt nht c th c cho hot ng ca ci ti khi ci ti b e da, b khiu

khch t ba pha nh chng ta thy: t mi trng chung quanh, t ci siu ti v nhng xung
lc bn nng m khng c nhng n hn ca ci y.
Nhng nhn t cn bn m Freud coi l quyt nh s phn tm trn thc t c th kt thc
thnh cng hay khng, gm c ba:
1. Tm quan trng tng i ca nhn t chn thng hay khi pht.
2. Sc mnh tng i ca nhng xung lc bn nng.
3. Nhng bin i ca ci ti trong nhng mu toan t v ca n.
Khi nhn t chn thng l quyt nh, ngi ta c th hy vng c mt t l thnh cng cui
cng no trong a s cc trng hp. Nhng, cc chng nhiu tm chn thng l mt ngoi
l i vi thng l ny. Song i vi phn ln cc nhiu tm, th nhng nhiu tm no pht sinh
t s hot ng tr li (ractivation) ca nhng cng thng l ra nn c, c th c
phn tm y trong mt thi gian tng i ngn. Nhng trong thc tin, thi gian c th
l hng thng, hay thm ch mt nm hoc nhiu hn..
Khi nhng xung lc bn nng mang tnh hy hoi cho c s cn bng v c ci ti, v ng thi,
tng i mnh hn nhng s t v ca n, th khi ch mt s phn tm no khi phc c
s cn bng c th c v l thuyt mi c th thnh cng. Nhng cuc gp mt mi ngy mt ln
chng 50 pht, mi tun l nm ngy, c th c tip tc hai hay ba nm lin trc khi t ti
mc ch; v mc ch ny khng bao gi c th t ti, nu khng phi l trong nhng nhiu
tm chuyn dch c la chn k ngay t u.
Nhng kh khn sau cng l trong nhng kh nng ca chnh ci ti, bao hm nhng l do
sinh hc cng nh nhng nhn t tm l. Cu to, ngun gc di truyn cng nh nhng nhn t
khc gp phn vo sc khng chung ca ch th c th t ra c tnh quyt nh. Xu hng ca
ci ti mun gi nhng lp trng hon ton t v hay hon ton ph thuc d lm cho s phn
tm khng th thc hin c. B thu hp vo nhng kh nng ring ca n, ci ti, ca mt
ngi ring bit c th khng tm c li thot no nu ch c da vo bn thn n. S phn
tm khng em li mt gii php no cho vn ny c. Cui cng, v iu ny c th khng
trnh khi trong con mt ca Freud, c th bn nng cht ca mt s ngi li c hng ti
ch cui cng chin thng tt c nhng xung lc bn nng phc v cho ros, bn nng sng.
Mt s ngi b dn vo s t hy hoi, v h ch li dng c nhng n lc ca ngi khc
nhm tr hon hay lm phc tp thm s kt thc m h tm kim.
y, cn nhn mnh ti s phn xt, s phn bit v s mm do ca nh phn tm hc trong
khi tin hnh cng vic ca anh ta. Nhng n lt mnh, anh ta c c s o to v nhng
nng khiu ca mnh nh vo s phn tm v ring mnh. V nhng l do thc tin, s phn tm
ny phi tng i ngn, v ngi ta phi chp nhn rng him khi n c lm y . Mt s
nh phn tm s dng s phn tm bn thn mnh theo li t v v h khng thay i g c.
Freud tng mong mun mi nh phn tm hc tng thi k mt i su vo s phn tm bn thn
mnh, cch nhau t nm n mi nm.

Trong trng hp ny, iu khng ch c ngha l s phn tm cha tr bnh nhn, m c

s phn tm bn thn mnh, t mt nhim v c th kt thc thnh mt nhim v khng th kt
thc. (84)
Freud khng tin rng mi s phn tm l mt phng php v tn. iu ng khng bao gi ni,
m do nhng ngi tn thnh ng mt cch khch quan t bn ngoi hay t bn trong gii hm
m ca cc vin ni v s phn tm l: trn thc t, n c l ch thch hp vi mt phn mi
hay mt phn hai mi trong tt c nhng ngi thy thuc khm v nhng trng thi lo hi hay
tuyt vng v tnh cm. Mt hc tr c nhc ti ca Freud, Ferenczi, a ra li bnh
lun rng, c hai vn phi c gii quyt trc khi s phn tm c th c coi l thnh
cng: s thm mun dng vt n b v tnh th ng hon ton ca n ng. Freud cho rng
th l i hi qu nhiu; ng ni, nhng iu kin y l nhng s kin sinh hc v ngi ta vn
c th cho php ch th sng vi nhng iu kin y.
Nhiu ngi k tc ca Freud coi S phn tm c th kt thc v khng th kt thc nh mt
tiu lun bi quan. Thm ch c nhiu nh thc hnh phn tm phi dn nn vic h cha bao
gi c nhng trang sch y. Nhng tht ra, vng trn khp li. S sng sut ca Freud
lm sng t nh n phi lm kh nng gii quyt sai vn con ngi, cng nh n r
rng lm sng t kh nng sai lm ca nhng cch tip cn trc kia v s xung t ca con
ngi v bn cht ca n. Phn tm hc cui cng chp nhn kh nng sai lm ca ring n.
--Ti liu tham kho:
77. Cinq lecons sur la psychanalyse, 1910, Petite bibliothque Payot, p.36
78. Cinq lecons sur la psychanalyse. Un souvenir denfance de Leonard de Vince, et autres
ouvrages, 1910, S.E, vol XI, P. 145
79. La Naissance de la psychanalyse, 1887-1902, 1950, P.U.F, pp. 207-208.
80. Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1932-1936, vol. XXII, p.234.
81. Freud. Une rvaluation critique de ses thories, par Reuben Fine, 1962, George Allen &
Unwin Ltd, p.37.
82. Psychanalyse et Mdecine, 1962, Gallimard, p.209.
83. Psychanalyse et Mdecine, 1962, Gallimard, p.238.
84. Moise et le monothisme. Abrg de psychanalyse et autres ouvrages, 1937-1939, S.E, vol.
XXIII, p.249.

Chng 11:

NHNG NGHIN CU V
BN CHT CON NGI
V NHNG NIM TIN CA N
-T u n cui cuc i hot ng ca ng, khng him khi Freud ly lm ngc nhin v
nhng suy lun v kt lun ring ca mnh; nhng mc d lc u c th bi ri v chng, cui
cng ng khng bao gi li bc, cng khng b d vic y chng cng xa cng tt trn con
ng i ti kt cc logic ca chng. Freud bt u bng mong mun tr thnh mt nh t
tng, mt ngi hng dn dng cm ca x hi loi ngi. Theo mt ngha thun ty l
thuyt, ng thnh cng vt qu nhng c m in r nht ca mnh. Chng ny s bn ti
nhng kin tuy to thnh ci c cho cc cuc tranh ci nhng da vo s quan tm ca
chnh tc gi i vi thn phn con ngi.
Nhng tc phm dng lm c s ca chng ny l Vt t v cm k, Tng lai ca mt o gic
v S bt n ca nn vn minh chng ta. V cui i, Freud cn vit mt cun sch na thuc
dng suy ngh ny: Moise v tn gio c thn. Tt c nhng tc phm y s gp phn vo s
nghin cu ca chng ta.
Ngay t u, Freud t hi nhng hiu bit ring ca mnh c th ng gp nh th no vo vic
tm hiu con ngi. Cu tr li trc tip ca ng hi l nhng hiu bit y em li c s cho
s tm hiu cc c nhn thuc bt c x hi no. iu khng c ngha l phn tm hc mang
li cu tr li cui cng cho tt c nhng g c lin quan vi s tn ti ca con ngi. Trong Vt
t v cm k, Freud dt khot ph nhn tham vng , nhn mnh vo vic nn coi yu t phn
tm hc nh mt trong nhiu yu t khc nhau.
Do phn tm hc pht hin ra s quyt nh xa nht v su nht i vi nhng hnh vi v
nhng cu to tm thn, nn khng s rng n mun qui mt hin tng phc tp nh tn gio
v mt ngun duy nht. Khi m v bn phn hay v tnh tt yu, n buc phi t ra phin din v
ch a ra mt ngun duy nht ca nhng th ch y, th n cng khng c tham vng khng
nh ngun y la duy nht hoc chim v tr u tin trong tt c cc v tr khc. Ch c mt s
tng hp nhng kt qu do cc ngnh nghin cu khc nhau mang li mi c th vch r tm
quan trng tng i ca ci c ch m chng ti sp th m t y trong s pht sinh ra cc
tn gio; nhng mt cng vic nh vy vt qu nhng phng tin m nh phn tm hc c
c cng nh mc ch anh ta theo ui. (85)
Ph ca Vt t v cm k l Mt s im ging nhau gia i sng tinh thn ca ngi
nguyn thy v ca ngi nhiu tm. Ph ny din t ng lun im ca cun sch.

Trn thc t, cun sch ny l mt su tp gm bn tiu lun. Tiu lun th nht, nhan Ni s
lon lun, im qua nhng sch bo nhn hc v ch lon lun, mt ch quen thuc ca
Freud. ng nu r rng l mt cm k m cc dn nguyn thy c tc ng mnh hn cc
cng ng vn minh hn, v n m rng ra thnh mt h thng ngoi hn, v th m n ng
cng nh n b ca b lc bt buc phi tm ngi quan h tnh dc vi mnh bn ngoi b
lc mt cch tuyt i. Freud cho rng ngoi hn c lin quan cht ch vi th t-tem (vt t);
u gp thy cc t-tem, cng thy c mt th lut chng li nhng lin h tnh dc gia
nhng ngi thuc cng mt t-tem, v do , cng chng li hn nhn gia nhng ngi .
T-tem l g? l mt con vt, thng rt quen thuc, vi b lc, nhng b cm sn bn v n
c coi l cha tinh cht ca thn b lc. Trong mt nm, ngi ta ch c php git con vt
ny c mt ln vo dp c hnh nghi thc long trng. Sau khi hy sinh con vt t-tem theo nghi
thc y, c b lc n tht n; tht ra ton b nghi thc cn bao hm c vic tip nhn nhng phm
cht c t-tem tng trng. Nhng lc khc trong nm, n b cm sn, cm git, nht l cm
n tht. Tnh hai mt ca th tc ny, theo mt iu b cm tuyt i nhng lc khc li tr
thnh bt buc trong mt hon cnh c bit, khng nhng nm trong s b n m cn nm c
trong quyn nng ca chnh bn thn t-tem. Nhng ct t-tem cc b lc nguyn thy ch l
nhng hnh nhn c chm vi con vt v nhng thuc tnh ca n, c dng ln nhm tng
nim ngha v tnh cht thing ling ca i tng t-tem.
Trong tiu lun th hai ca su tp, nhan T-tem v tnh hai mt ca cc tnh cm, Freud ku
gi ch ti s ging nhau rt r gia nhng nghi thc tn gio ca s th cng t-tem v
nhng hnh ng cng nh nhng nim tin m nh ca ngi nhiu tm. Freud ch ra rng s
ging nhau y r n mc nn vn minh phng Ty nu khng th by t ra thut ng nhiu
tm m nh, th cng c th nh ti cc b lc nguyn thy to ra t ng bnh cm k
(maladie du tabou). Tht ra y l mt h thng chuc ti c tnh nghi thc nhm chng li
thc phm ti xm chim tm hn ca mt ngi no , do anh ta tin rng qui tc ca t-tem
b vi phm. Qui tc , Freud nhc li cho ngi c, l mt qui tc tnh dc, mt th lut
chng lon lun. Cc chng nhiu tm m nh l mt s phng v chng li nhng ham mun
lon lun v nhng s ni lon thi th u; cc nghi thc tn gio vn l mt s phng v chng
li ni s y, by gi lan ra khp cng ng nh mt thc phm ti v nhng ham mun gy
hn v ni lon chng li lun l tnh dc ca nhm.
y, Freud a ra nhng v d ni bt. Tnh hai mt, nh chng ta thy, n l mt phn ca
th cng t-tem, chc chn c lin h su sc vi chng nhiu tm m nh. i khi mt hnh vi
b cm li phi c thc hin: iu lm chng ta nh li Mt ngi b tra tn bng chut,
khi anh ta h nghi khng bit mnh tr li hay cha tr li khon tin mn cho mt ngi
no mua knh, v s ngi b v ngi n b m anh ta yu thng b kh hnh v chut.
Bnh nhn ny cui cng phi quyt nh iu c li nht phi lm. Anh ta chn vic tr tin,
nhng rt cuc anh ta li khng bao gi tr c. y, s hoi nghi m nh ngn cn vic thc
hin nghi thc.
S phng chiu, mt yu t khc ca t duy v ng x nhiu tm quen thuc vi nh phn
tm hc, cng c thy r trong th cng t-tem. Nhng thuc tnh ca mt v thn, tc l ci
siu ti m y l ci siu ti tp th ca b lc c phng chiu vo con vt. iu che
ch cho n trong 364 ngy mt nm, nhng li kt ti n ngy th 365. Khng c nhng v d

no khc tt hn v s phng chiu v tnh hai mt y. Cc b lc th t-tem cng to ra nhng

con vt hy sinh, tc l nhng con vt khc hay nhng t binh chin tranh b lc, phng chiu
vo tt c kh nng phm ti, tt c s lo s ca b lc, cui cng con vt hay t binh b
ui ra khi lng hay b git cht, khin cho b lc trnh c thc tp th v s trng pht sp
xy ti.
Trong khi nhn mnh nhng ch ging nhau ny, Freud cng thy c s khc nhau cn bn
gi t-tem v s cm k, mt bn, v cc chng nhiu tm, mt bn khc. Freud ni rng chng
nhiu tm va b x hi phn i, va gn lin vi s lo hi tnh dc ca c nhn. Cn s cm k
th c x hi tn thnh, nhng li gn lin vi s cm on tnh dc cng khai.
Tiu lun th ba mang nhan Th vt linh, ma thut v sc mnh ton nng ca cc tng.
y, Freud s dng mt l thuyt hi c coi l trnh by s tin trin ca nhng tng
con ngi v v tr. Trc ht l giai on th vt linh, sau giai on tn gio v cui cng,
giai on khoa hc. Freud ct ngha cc giai on ny theo sc mnh ton nng (toute-puissance)
ca cc tng. Sc mnh ny c gp thy trong nhng phn tch ca ng v cc bnh
nhn m nh, c bit l Ngi b tra tn bng chut. Sc mnh ton nng ca cc tng y
ni r trong nhng hoang tng thi th u: nu anh ngh ti mt iu g, iu s c nhiu c
may ti hin hn l khi anh khng ngh ti . Khng ngh g ti nhng iu no , th s lm
cho chng t ti hin hn.
Ngi ta bit rng iu nm trong trit hc ca cc b lc nguyn thy. Nhng ngi nguyn
thy xa nht coi nhng ngh cng ngang vi nhng hnh ng hay nhng s kin. V sau, h
chuyn quyn nng lm cho chnh h khip s y sang cc v thn ca h; nhng iu li cho
php h gi li khi nim sc mnh ton nng bng s cu nguyn can thip. Cui cng, sc
mnh ton nng phi nhng ch cho s nghin cu khch quan, khoa hc v cc xc sut.
Ngi ta bn ti hin thc; t b lng tin vo ma thut, vo quyn nng ca cc tng nh
hng ti th gii hin thc. Sc mnh ton nng ch cn sng trong cc chuyn c tch thn
tin, thi th u, chng nhiu tm v cc gic m. Trong con mt ca Freud, nh vy, tn
gio ch l tn d ca chng nhiu tm b lc (ne1vrose tribale) m thi.
Tiu lun cui cng trong su tp mang nhan S tr li u th ca tc th t-tem (Retour
infantile du totmisme). Nhng trang vit ny trnh by mt l thuyt tng lm dy ln phn
ln nhng s ph phn ca cc nh nhn hc i vi nh ca Freud cng hin vo loi tri thc
ny, tuy rng trn thc t tiu lun da vo nhng ngun hon ton ng coi trng vo hi Freud
s dng chng.
Chnh Darwin a ra gi thuyt rng, con ngi nguyn thy ging nh nhng con kh cp
cao sng thnh by, trong mt con c l b ca b lc, vi nhiu v v rt ng con.
Nhng con c tr b ui khi n khi xm phm nhng con ci trong by v nhng con ci
tr th khng th hy vng c mt con c no khc ngoi l th lnh ca n. Mt tnh hnh r
rng cng kh chu nh vy i vi nhng n b tr tui cng nh n ng tr tui trong b lc.
Freud on rng nhng n ng tr tng cng nhau ni dy git cht b v chim nhng
ngi v ca b. Nhng lm nh vy, h vn c th b mt thc kinh khng v phm ti tp
th, cng nh mt nhu cu chuc ti xm chim h. Chnh v th, h gn cho t-tem nhng phm
cht ca ngi b xa th lnh by n th tc, gi gn con vt y trong c nm nhng li tng

nim hnh vi gii phng bng vic n tht v hy sinh con vt theo nghi thc vo ngy dnh cho
ba tic b lc.
y, chc nng ca t-tem l nhm nhc nh cho ton th tc rng uy quyn duy nht ca
ngi b b xa b trnh ngi, nhng n phi c gi gn trnh tn gio. Ging
nh vy, trnh nhng cuc chin tranh v ganh ua bn trong b lc nhm chim n b, s
lon lun tc l hn nhn trong cc gia nh thuc b lc phi b cm, v s ngoi hn phi
c phc hi mt mc nht nh. n ng khng cn b ui khi b lc na; n b
khng cn l s hu ring mt ngi n ng no; thay vo , n ng phi lm vic chung vi
nhau, gn vi nhau bi thc chung v kh nng phm ti v trch nhim nhng nhng ngi
n b trong gia nh ch c chp nhn hn nhn vi nhng ngi n ng thuc cc gia nh
khc vi gia nh mnh. Vic cm u tranh huynh tng tn v lon lun, nh vy, c
t-tem v cm k bo m; nhng t nay nhng t-tem v cm k b dn nn vo ci v thc c
nhn ca cc thnh vin b lc, do cc tng l in su vo c h. Vi t cch nhng ngi bo v
cc b mt ca h, cc tng l tht ra nhc nh h v kh nng phm ti tp th v v s phn
xt ca mt ci siu ti ph bin, c phng chiu vo mi thnh vin v bt ngun t ti git
ngi t tng (meurtre originel). Rt cuc, l cch quan nim ca Freud v c s chung ca
cc tn gio.
Tm tt nhng iu , mt ln na, Freud tuyn b rng trn thc t mc cm dipe l ph
bin. Bt c u, con ngi u phi b ngn cm ham mun m mnh v git cha mnh.
Do , ti c th chm dt v tm tt vic tm hiu nhanh chng ny bng cch ni rng trong
mc cm dipe, ngi ta thy nhng khi u ng thi ca tn gio, o c, x hi v ngh
thut, v nh vy l hon ton ph hp vi nhng d kin ca phn tm hc, khi n coi mc cm
ny l ct li ca tt c cc chng nhiu tm, trong chng mc chng ti thnh cng trong
vic hiu su bn cht ca chng cho n nay. C ng ngc nhin khng khi m ngay c nhng
vn c lin quan vi i sng tm thn y c th c gii quyt bng cch xut pht t mt
im c th duy nht: thi i vi ngi b?. (86)
Freud c coi l mt s phn tch lch s khng? Cu tr li l va c, va khng. Freud ni
ti kh nng, ti xc sut, ti tnh kh tin v ng thi, ti tnh chc chn khi cho rng l mt
phn ca di sn tinh thn ban u ca loi ngi. Theo mt ngha no , y Freud mun a
ra bng chng ca tnh hai mt, cng nh mun bin lun cho t do thi ca. D c xy ra tht nh
th hay khng, iu khng quan trng, v n ph hp vi nhng huyn thoi v nhng gic
m ca ton th loi ngi. Nu n ph hp vi nhng huyn thoi v nhng gic m ca ton
th loi ngi th n phi xy ra. Freud, ngi sng to ra nhng huyn thoi, tht kh xa vi
Freud, nh khoa hc.
c cng b nm 1914, (tc l lc bt u chin tranh th gii th nht ND), Vt t v cm
k khng n c vi phn ln th gii phng Ty ang lao vo cuc u tranh chng nc
c v nc o. Nhng ngay khi cun sch n c tay cng chng, th ngi c cng
chng c g ngc nhin khi bit n l mt trong nhng tc phm t ph bin nht ca Freud, d
c l l mt trong nhng tiu lun c o nht v phong ph nht ca ng.

T nm 1927, Freud sn sng tip tc lun vn ny, v i vi ng n c tm quan trng c nhn

c bit. Hi ng vit mt chuyn nh c tn gi Tng lai ca mt o gic, v ba nm
sau n c tip ni bng mt cun sch di hn, S bt n ca vn minh chng ta. C th
gn hai tc phm ny li vi nhau v tm hiu thng ip cn bn ca chng.
V thc cht, Freud t b tng v Thng nh mt o gic, ci o gic m loi ngi to
ra yn tm vi s bt lc ca mnh mt khi khng c b m che ch na. Ti t tng v
thc phm ti, nh Freud ni, tht ra l gn lin vi s xu h nguyn thy di truyn, c t ti
git ngi t tng c m t trong Vt t v cm k khi nhng a con trai ca b lc ni
ln chng ngi b th lnh, git ng chim nhng ngi v ca ng. Freud khng cn
mun tho lun xem iu c tht nh th khng, c th chp nhn c khng. ng khng
nh theo gi thuyt rng mt mt trn thc t tn gio ch l mt o gic m ngi ta phi t
b, mt khc, ng li ng thi kt lun vi mt s chn thnh v nui tic rng loi ngi cha
sn sng ng u vi nhng hu qu ca s gii thot m tn, thm ch c th l nh Freud
bnh lun mt cch bun b, s sng knh Thng cng nh lng tin vo mt h thng gi tr
tuyt i ph thuc vo Thng cng l mt h cu cn thit nhm gi gn mt ci g tng
t nh qui tc v trt t cho n khi loi ngi ln ln khn, r b tt c nhng o gic m
ti lc vn bm cht vo n. Trong S bt n ca nn vn minh chng ta, Freud li xem xt
s cn thit ca nhng o gic y theo nhng xung lc bn nng ca con ngi v nhng hu
qu ca chng. ng khng nh rng, than i, au kh l c tnh ph bin. Chng ta au kh
hoc v nhng nguy him m chng ta phi trnh trong mi trng chung quanh ca chng ta,
hoc cui cng, chng ta au kh v nhng lin h ca mnh vi ng loi. Nh chng ti
nhn xt trn y, ng loi ca chng ta rt cuc l mi nguy him ln nht.
cho nn vn minh c th tn ti, Freud ni, chng ta phi t b phn ln nhng xung lc bn
nng hng ti t do tnh dc v t do c nhn ca mnh. Nhng i hi ca c nhn v nhng
i hi ca cng ng bao gi cng xung t nhau. Tuy nhin, giai on ny, v y l iu
ng ngc nhin, Freud khng coi nhng thiu thn tnh dc l gay gt nht. Phn ln nhng n
ng v n b, theo ng, c th tm c mt i tc tnh dc, mt tha mn tnh dc, v bng
cch m c c s cn bng c nhn ca mnh, nu trong lnh vc tnh cm h kh trng
thnh v n nh, khng cn x hi xen vo qu nhiu. Ci m h khng th chu ng c,
chnh l nhng ng loi ca mnh.
L do ca hin tng ny l, trn thc t, ngi ta c tnh gy hn, mun thng tr v t t thin.
Freud xem xt nhng hnh pht tn gio nhm kim sot tnh hnh r rng c tnh bng n y.
Thay cho mnh lnh ca Ki-t gio: Mi hy yu thng ng loi nh chnh bn thn mi, m
ng thng thn cho rng khng th thc hin c, v c tip ni bng mnh lnh nghim ngt
hn: Hy yu nhng k th ca mi, Freud xng rng mi c nhn nn c mt thc ln
hn v nhng xung t b dn nn ca mnh v v nhu cu gy hn trong bn thn mnh, vi
nh theo ui mt chnh sch li ch sng sut i vi chnh mnh. iu c th cho php n
sng yn n vi ngi khc, mt khi n hiu c rng nhu cn bn nng nhm thng tr hay
tin cng n nh vy, khin cho x hi bin thnh mt khi hn lon d xy ra mi kiu tr th
mu c nhn hay chin tranh b lc. Nhng k chy nhanh s thng cuc chy thi; nhng k
mnh s chim ht chin li phm; git ngi, bo lc, hip dm v lon lun s li xut hin
nu cc cm k b vt b trong khi tr tu cha thay vo .

Lm sao c th hy vng rng nn vn minh s duy tr c mt s cn bng m v cn bn l

bp bnh nh vy c? Ch bng mt cch duy nht l mi ngi phi t b s tha mn bn
nng, mt s t b m mi cng ng phi tr gi sng cn. T b tnh gy hn l s t b
gay go nht trong mi s t b. Freud hy vng rng vn ha s c th lm du bt mc nghit
ng ca s t b ny, vi mt au kh khng th trnh khi, khng th tch khi nhng hu qu
ca qu trnh ny, cng khng vt qu ni au kh m ngi ta c th thy trong i sng hng
ngy. Kh nng phm ti, nht l kh nng phm ti tp th, l mt phng tin cng c s t
b y. Cch d nht lm cho n c hiu qu l chuyn tnh gy hn ca ci ti cho ci siu ti,
ri phng chiu ci siu ti khng ch vo mi c nhn m v c cng ng, vo nhng gi tr
ca cng ng v nhng nim tin tp th. Mt h thng o c mi phi tht s thay th cho h
thng o c c; ngi ta khng hiu ti sao phn tm hc li c th trnh c th vinh d
ng ght l tr thnh mt tn gio mi.
T y n , Freud tuyn b, ci siu ti c nhn c l s mang mt mc khc nghit t l
ngc vi mc khc nghit ca ng x ngi c ci siu ti c nhn y. Ngi ta cng tr
nn gy hn trong nhng hnh ng bn ngoi, th ci siu ti ca h cng t ra bao dung; ngc
li, ci siu ti ca h cng tr nn nghit ng v thch trng pht th ng x bn ngoi ca h
cng khim nhng.
T u n cui tiu lun y, Freud vit nh th ng cha t ti nhng kt lun vng chc, d
ni r nhng ngh ca mnh. Cch nhn ca ng tht u bun; iu ch yu lm nh bt tnh
cht y i l s pha trn lng thng cm v tnh kin tr m ng sn sng m rng cho c x hi,
v ngi ta cng c th on c rng iu bt ngun t thi m Freud hc c
i x vi nhng bnh nhn ca mnh. Tht ra, nu kt lun cui cng ca ng l ci gi ca vn
ha v vn minh nhm tha mn c nhn, th chnh Freud mang li mt nim hy vng tinh
vi l chng nhiu tm ca vn ha c th bt ngun t bn cht trng pht ca mt ci siu ti
tp th, m mt ngy no c th hiu c khi phn tm tp th.
Cng hin cui cng ca Freud vo loi l thuyt t bin ny l Moise v tn gio c thn.
cng l cun sch cui cng ng phi hon thnh; tc phm ny c vit i vit li nhiu ln
di nhiu hnh thc. Nh ngy nay ta thy, cun sch c hai s khi u khc nhau, c hai u
c son tho o vo lc trc khi nc ny b bn quc x thn tnh. Phn cui cng mi
phc tho cha h c dnh cng b; cui cng, n c kt hp vi hai phn u v ch
c cng b sau khi Freud n c nc Anh v c an ton, ngay trc khi tuyn b Chin
tranh th gii th hai. Phn th hai ca cun sch c mt s m ch cm ng ti vic tip n
n cn m tc gi nhn c :
Nc Anh xinh p, t do v ho hip Chnh ti ang sng, ang c i x nh mt
ngi khch qu, ang ht th khng kh cch xa nhng k p bc, ang t do c v vit, ti
gn nh c th ni rng mnh c ngh nh mnh mun hay phi ngh. Cui cng ti dm cng
b phn cui cng ca tiu lun ny. (87)
Phn th nht ca tiu lun y, c vit hai ln, khng nh lun im cho rng Moise khng
phi l mt ngi Do Thi m l mt ngi Ai Cp, rng s th cng c thn cht ch c
trng ca o Do Thi l bt ngun t nhng thuyt ging ca vua Ai Cp Akhennaton, mt k
t o trong truyn thng tn gio Ai Cp v ng t ra rt khoan dung v y yu thng.

Freud cho rng trn thc t ngi Do Thi git cht Moise, noi theo khun mu git ngi b
th lnh b lc, v sau h dao ng gia s tun phc v s th ght i vi hnh nh
c tng nim t gng mt ban u y. Freud vn tip tc gi rng l do khin ngi Do
Thi chp nhn mt tn gio vay mn t v th lnh y cng chnh l l do thc y nhng
a con trai trong by n nguyn thy cun Vt t v cm k. Freud kt lun tiu lun ca
mnh bng phn c vit nc Anh, trong c mt s suy ngh v ch ngha bi Do Thi
khin cho ging ca ng tr nn xt xa.
Khng mt phn no trong lch s tn gio li r rng i vi chng ta nh vic thit lp s
th cng c thn ngi Do Thi v s tip tc iu trong Ki t gio, nu khng phi l
s tin ha tht d hiu v c th gii thch tt c, t con vt t-tem n thn thnh con ngi
bao gi cng c km theo bn ng hnh ca mnh (con vt). (Mi ngi trong bn ngi
ging Phc m Ki-t gio vn cn c mt con vt a thch nht). Nu chng ta mun tm thi
chp nhn rng chnh l do sc mnh th gii ca ch cc pharaons (vua Ai Cp c), m c
s xut hin tng c thn, th chng ta s thy rng tng y, b nh ra khi t ca n v
c em trng vo mt dn khc, sau mt thi k ngm n lu di c dn ny chp nhn,
gi gn nh th ti sn qu gi nht, trong khi n li cn cho php h sng bng cch mang li
cho h nim kiu hnh t tin mnh l mt dn c n sng. l tn gio ca ngi b nguyn
thy cho nim hy vng v mt phn thng, mt s ni bt v cui cng, mt s thng tr th
gii, c th bm vo. (88)
Tuy nhin, ngi Do Thi mang trong bn thn mnh kh nng phm ti git Moise v, theo
Freud, h tr thnh mt yu t cn thit trong hi c lch s b dn nn ca loi ngi, mt
mi lin h quan trng gia hnh vi b lng qun t nhng thi nguyn thy n s xut hin
li sau ny ca n di hnh thc nhng tn gio c thn. Freud cho rng s phm ti gn vi
vic git Moise cng c th l ci kch thch c ng gi l hoang tng ham mun Cha cu
th, v n lt mnh, Cha cu th em li cho dn mnh s cu ri v quyn ti thng
ha hn i vi ton th gii.
Dn Do Thi khn kh kia, vi s nhn ni quen thuc ca n, khng khng ph nhn vic
git cha mnh v b trng pht tn t trong nhiu th k lin. Ngi ta khng ngt nm vo
u h li trch mc ny: Cc ngi git cht Thng ca chng ta!. Xt ton b, li
buc ti y c c s vng chc khi ngi ta l gii n trong mi quan h vi lch s cc tn
gio; v y l ngha chnh xc ca iu : Cc ngi khng chu th nhn rng cc ngi
git Thng (nguyn mu ca Thng , ngi cha nguyn thy v nhng hin thn ca
ngi v sau ny). Nhng l ra phi ni thm rng: ng l chng ta cng lm mt vic nh
th, nhng chng ta th nhn iu v v th c chuc ti. Nhng li buc ti m
ch ngha bi Do Thi khng ngt a ra chng li con chu ca ngi Do Thi khng phi
tt c u c c s c. Mt hin tng mnh m, dai dng nh s th ght rng ri i vi
ngi Do Thi tt nhin c nhiu nguyn nhn. Ngi ta on rng c rt nhiu l do ny t
chng tht d hiu v c rt ra t hin thc, trong khi nhng l do khc, su xa hn, th c
rt ra t nhng ngun gc b n v phi c coi l nhng nguyn nhn ring bit ca ch
ngha bi Do Thi. (89)
Freud cho rng nhng l do y bao gm c s khc nhau gia ngi Do Thi v nhng ngi
ch ca h, v ngi Do Thi th i din cho nhng tn d ca mt c dn a Trung Hi c

mt nn vn ha di truyn, c gi gn cn thn. Hn na, ngi Do Thi thng thch thc s

p bc; ngay c nhng s hnh h tn bo nht cng khng tiu dit c h. Tri li, h vn gi
vng nhng v tr ca mnh trong i sng hng ngy; u h c chp nhn, h u
mang li nhng cng hin qu gi cho nn vn minh chung quanh.
Freud coi nhng ngun gc xa nht ca ch ngha bi Do Thi l t s chp nhn v thc ca
nhng dn khc cho rng ngi Do Thi trn thc t, theo mt ngha no , l mt dn c u
i, nhng a con ca Cha Cha, v v th, h b ch trch v nhng g h b t chi v mt
thc: y, s tranh chp gia nhng anh em v ch em xut hin trong nhng lin h chng
tc. Qua ton b lch s ca chng tc Do Thi, ngi ta c th tm thy mt thi xa cch no
. Th nhng c mt thi ngi Do Thi b coi nh mt dn c bit d mc bnh phong (hi);
ngi ta cng nhin nghi ngi h, v h c th mang bnh phong ti cho cc cng ng c h
sng trong . Tht ra, ngi Do Thi khng h c bit d mc bnh ny; theo Freud, c l y
l mt s di chuyn, thm ch mt s lt ngc theo kiu v thc th ng hn. Ngi Do Thi,
khi sng ring ra, thng ngm cho rng cc dn khc l nhng ngi mc bnh phong; v iu
khin ngi ta bc mnh. S on th b di chuyn, b phng chiu vo ngi Do Thi, cng
vi nguyn nhn cng khai ca n.
Cui cng, c hai iu khin ngi ta th ch v s hi ngi Do Thi. Th nht l ngi Do
Thi b ct bao qui u; iu ny lm cho ngi khc nh li s thin hon ng lo ngi v mt
s s kin trong qu kh xa xa ca h m h mun qun i. Th hai l nhiu tn Ki-t gio
chng Do Thi ch l theo Ki-t gio b mt: lp ho nhong b ngoi y trm ln tn gio xa
hn, nguyn thy hn ca h; h vn cha ch ng c s th ght th tn gio mi m v b
p t ny, mt s th ght m h phng chiu vo ci ngun a Ki-t gio n vi h. Vic
cc sch Phc m k li mt cu chuyn c ngi Do Thi l gii v c coi l ca ngi Do
Thi c l lm thun li cho s phng chiu ny. Freud kt lun: S th ght ca h i vi
ngi Do Thi xt cho cng ch l mt s th ght Ki-t gio. V th, chng ta khng c g phi
ngc nhin khi thy rng trong cuc cch mng quc-x c, mi lin h h hng cht ch gia
hai th tn gio c thn y c biu hin cng r rng nh trong s i x th ch m c hai
u cng chu vi nhau. (90)
-Ti liu tham kho:
85. Totem et Tabou, 1914, Petite bibliothque Payot, p.117.
86. Totem et Tabou, 1914, Petite bibliothque Payot, p.179 180.
87. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p.87
88. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p. 127-128
89. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p. 134-135
90. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p.137.

Chng 12:

ON KT
-Chng ti hon thnh vic xem xt ca mnh v nhng g Freud thc s ni trong cha y
mt phn nm mi ton b khi lng n phm c o ca ng. Cn by t s knh trng m
ng rt nhy cm bng cch mo him a ra mt s nhn xt cui cng v c nhn v nhng
tng xut sc ca ng.
Nhng du vt u tin ca phn tm hc c t li thng bo s b ca Nhng nghin cu v
hystri, cng b nm 1893, lc Freud ba mi by tui. T cho ti lc mt nm 1939, ng
vit ra ba triu ri t, m cun sch ny v nhiu cun sch khc rt ra t .
Ngoi nhng ch nu ra trong mi mt chng trn, Freud cn vit rt di do v rt
nhiu ti na. Nhiu ti ny c tnh k thut, nhng mt s mang tnh c nhn v pht hin
su sc. Nhng trc tc ny gm c cc tiu lun ly cm hng t nhng chuyn i ca tc gi,
cng nh t mt nghin cu t truyn. Chng ti dn ra cun chuyn v Li d dm v
nhng quan h ca n vi ci v thc. Thuc cng mt mch tng t, c nhiu tiu lun v ng
dng cc phng php phn tm hc vo vic l gii cc tc phm ngh thut v cc ngh s, nh
ha s Lonard de Vinci v tc phm Moise ca Michel-Ange; Freud dnh mt chuyn ,
Hoang tng v cc gic m trong Gradiva ca Jensen, phn tch cc gic m ca mt nhn
vt ca tiu thuyt ny. V nhn vt y, mc du r rng Freud khng nm c nhng lin
tng t do v ni dung biu hin ca cc gic m ca anh ta, nhng bc thy ny t ra vui
thch, ch khng phi ngc nhin, khi thy rng ni dung, cc c ch v ngha ca cc gic m
c gn cho nhn vt y hon ton ph hp vi tm bnh l bc l t u n cui tiu thuyt
qua nhng hnh ng v tnh cm ca nhn vt y. Freud kin quyt cho rng ngh s c th v
theo mt ngha no , buc phi phn nh trung thnh v chnh xc cc c ch tinh thn m
anh ta c th hon ton khng bit g v mt khoa hc, nhng tnh nhy cm ln li cho php
ngh s y khm ph chng trn c s trc gic. Nh vy mt ngh s chn chnh c th to ra
nhng tnh cch vi mt chiu su v mt tnh phc hp cn ni bt hn, gy n tng mnh
hn s phn tch nhng cch y trn nhng c s thun ty khoa hc nhm chng minh rng
nhng tnh cch y c nhng lin h thng xuyn, c gi tr vi l thuyt phn tm hc cng
nh cu trc tm bnh l ca con ngi.
Th nhng, tt c nhng iu ng l phi c c mt cch tht thch th v c thm c
mt chng ni v nhng kh nng ph bnh vn hc na, song v Freud ng trn c s thun
ty khoa hc nn tnh cht di tr ca chng tr nn r rt. Vic phn tch cc gic m ca
nhng con ngi hin thc cho thy r rng ch c nhng lin tng t do ca ngi bnh, ch
khng phi nhng phng chiu v nhng l gii ca nh phn tm hc, mi c th i ti hiu
c y mt ca.
Tnh cht di tr ca vic phn tch s sng to tng tng ca mt ngh s l ch s tng
tng ca nh phn tm khng trnh khi lp i nhng khong trng m mt thin ti lun lun
li mt nhn vt mt cch c tnh. th phn tch mt con ngi, chng ta cn c s gip

 y m ngi ta c th em li cho chng ta; khng mt s phn tch no c th c coi

l y khi ch da vo mt s nghin cu v cc gic m hay tiu s ca ngi , m li
khng km theo nhng lin tng hay bnh lun ca anh ta. Tuy vy, vi t cch mt k thut
ph bnh vn hc thng c th c dng lm mt s cha tr c o bng cch kch thch tinh
thn, v vi t cch mt s lm du mt i vi chnh cc nh tm bnh hc, c nhiu l do
tn thnh phng php ny, min l trong tt c cc trng hp, chng ta khng qu coi trng
nhng kt qu ca n cng nh chnh bn thn chng ta. Liu Freud c ri vo lch lc
khng? Trong trng hp ny, ti dm tuyn b l khng. Nhng iu li nhc chng ta rng
Freud cng ch l con ngi, ngha l khng phi bao gi cng nht qun.
Gi kin ny trong u, chng ta c th v phi t ra mt s cu hi v suy lun v nhng
cu tr li, bt chc ci cch m chnh Freud t cho php mnh suy lun v Moise, Lonard
de Vinci, v mt nhn vt trong Gradiva, v s hiu bit v hc tp ca chng ta.
Cu hi u tin l v s thnh lp v v cu trc th bc sau ca chnh phong tro phn tm
hc. Ngi ta m t n khng phi l qu kht khe, rng:
n ging vi mt tn ngng hn l mt b mn khoa hc. N c th vn chng in l ca
n, c nhng th kinh gi mo ca n, c nhng th chnh thng v t thuyt ca n, c nhng
quan ta gio hi ca n, c s k tha kiu tng ca n. Cc nh phn tm hc chnh thng
buc phi t ch v l tr ca mnh vo s phc tng mt th k lut cng khc nghit nh bt
c mt thnh vin ca mt dng tu no. Do m c nhiu nh phn tm hc sng thnh mt
th gii nh ring ca h, d b mt i mi s tip xc vi nhng h thng t tng khc. Chng
hn, nhng nh phn tm hc y gn nh qun mt rng hin ang c hng nghn ngi c hc
m l thuyt v thc hnh phn tm hc hon ton xa l vi h. Nu ngi ta ni vi h rng
hin cng c nhiu ngi tuy am hiu phn tm hc nhng khng th hon ton chp nhn cc
gio iu, th h s tr li rng nhng k t ra khng trung thc v tr tu, hoc h cn c
phn tm vt qua nhng s khng c tm thn ca mnh. (91)
Tuy nhin, ton b lu i tht oai nghim ny li da trn mt nghch l, nu khng phi l
hon ton da vo mt mu thun cn bn.
Chng ta on thy bn cht ca n. Phong tro do Freud ch thn xy dng qu quyt rng
khng ai c th tht s hiu l thc hnh c phn tm hc nu cha c phn tm trc,
nhng khng ai c th t phn tm bn thn mnh. Th nhng, cha bao gi Freud cho mt
ng nghip phn tm ng c. Ti sao th?
Ch c th c mt cu tr li duy nht ph hp vi cc l thuyt ca ng. Ging nh mt ngi
b trong by n, ng c th b hy sinh m khng c cu thot. Nu ng khng mi th khng
mt mn no ca ng dm ngh b sung s phn tm i vi Freud c; cn ng th ng
khng tin rng vic trao bn thn mnh h chm sc l iu tt. Th l c mt ngoi l thch thc
qui tc v thch thc mi mi.
Ngi ta lu truyn mt cu chuyn vui a, nhng gn nh chc chn l ba t, v mt cuc
th phn tm cho nhau gia Freud v Jung, khin cho h bt ng vi nhau v cch xa nhau hn;
nhng r rng l khng c chuyn . Vy th, nu tin vo cng thc ca Freud, theo khng

mt s phn tm no l hon ton y c, th vic t phn tm ca ng khng y n mc

no? V nh hng ca vic i vi ton b s nghip ng l th no ?
y khng phi lm mt cu hi thiu tn knh, hay thiu trng th i vi mt ti nng bc thy.
Tht ra, chnh bn thn ng t ra loi cu hi y. Ngi ta khng th tr li c mt cch dt
khot; nhng c nhng suy on quan trng m ta c th im qua mt cch ngn gn.
Cho ti t lu sau khi b ng mt, Freud vn cho rng mnh b mc cc triu chng nhiu tm.
ng c nhng tnh cm i vi b v m cng su sc cng phc tp nh cc l thuyt ca ng;
b ng l mt ngi Do Thi chnh thng, v t u n cui i ca b cng nh ca chnh
ng, ng thy r kh nng nguy hi ca s c chp chng tc y l ch ngha bi Do
Thi trong vic lng nhc, chi ra, u c nhng lin h x hi v ngh nghip. Tht d hiu
khi Freud xem xt bng con mt ph phn ch c ti chnh tr, v hon ton bc b khi nim
uy quyn tinh thn; ng cng lun lun khng ch ng c mt s nghi ng no , mt s do
d no i vi ph n. i khi ngi ta gp thy nhng lm ln k l trong u c uyn bc
v rt t m ca ng. Cu ca con nhn s thnh Thbes l mt v d l th.
N nm trong huyn thoi c o v dipe. Tn bi kch din ra Thbes, thnh ph qu hng
ca dipe; khi b mt tr v y, chng thy x s b Nhn s honh hnh khng b. Con Nhn
s ny gp ai cng t mt cu buc phi tr li, nu khng tr li c s b n git cht.
dipe tm c cu tr li v chm dt c cn khoi tr ca con qui vt. Cu y v li
gii ca n l g?
Freud vit rng cu hi l th ny: Tr con t u ra? (Cuc i ti v phn tm hc,
Gallimard, p.55), (92) v cho tr tng tng ca chng ta tm cu tr li. Th nhng, dng
c in ca cu li hon ton khc. N l th ny:
Con vt no c bn chn vo bui sng, hai chn vo bui tra v ba chn vo bui chiu?
dipe tr li: Con ngi, lc cn rt nh th b bn chn, n tui trng thnh th i hai
chn, v v gi phi nh thm mt chic gy chng. Con Nhn s b thua lao xung bin.
(93)
Cu tr li ch thc chc chn khng coi s l gii ca Freud l sai: chic gy v ci chn th
ba l nhng tng trng kh hin nhin. Vy th, ti sao c s lm ln v cu hi y?
C y na, chng ta ch c th suy lun m thi: cu hi v cc em b l mt cu hi ca a
tr t ra vi m n; chc chn rng Freud hiu r tm quan trng ca cu hi y i vi ng.
Thu u th ca ng, phi chng n khng c tr li? Hay l ng cho rng ngi ta khng th
tr li c? Hay thm ch ng khng dm t ra? S ging nhau vi ca b Hans ng l rt
r. Nhng vic cha khi cho b Hans tm thy mt cch gii thch th hai trng phi hnh
vi (colebehavioriste). M Freud th khng hi lng v thuyt hnh vi. Nhng bc khi u c
tnh cht my mc mt cch th thin vo u th k XX ny ch c mt nt ging vi c s trit
hc ca phn tm hc: tin vo thuyt quyt nh (dterminisme) nh l nn tng cui cng ca
phng php khoa hc.

 y chng ti khng th bn lun k hn v thuyt quyt nh, nhng chng ti c th dn ra

mt nhn xt quan trng ca chnh Freud v nn tng theo thuyt quyt nh ca phn tm hc.
l mt v d v tnh trung thc, tnh khch quan khoa hc ca Freud trnh cao nht,
trong khng thy c mt s suy lun no, mt lun c la phnh no, mt xu hng trt ti
tht bi no m Freud cm thy thch th khi nhn ra. ng vit v mt ca rng:
Nhng y chng ta cng thy r mt trng thi s vt hin ra trc chng ta trong nhiu ca
m phn tm hc lm r qu trnh tinh thn ca chng. Kh chng ta ngc ln s pht trin
t giai on cui cng ca n, th mi lin h dng nh vn lin tc, v chng ta cm thy nh
mnh c c nhng cch nhn hon ton tha mn v thm ch hon ton y na. Nhng
nu chng ta lm ngc li, nu chng ta i t nhng tin suy ra t phn tm hc v ct theo
ui chng n tn kt qu cui cng, lc chng ta khng thy c mt s ni tip nhau tt yu
ca cc s kin nh chng c th c qui nh mt cch no khc na. Chng ta lin nhn xt
rng kt qu c th khc i, v chng ta cng hon ton c th hiu v gii thch kt qu .
Nh vy, tng hp khng tt bng phn tch; ni cch khc, xut pht t vic hiu cc tin ,
chng ta c th tin on c bn cht ca kt lun. (94)
Freud cng khng cng iu nhng tham vng ca phn tm hc vi t cch mt k thut cha
tr c bit: ng cho ngi khc bin minh cc kt qu di hnh thc nhng con s v nhng
bnh nhn c cha tr v c kh ln. (*)
Nhng Freud mun nh tan nhng sai lm c th trnh khi v phn tm hc. C hai sai lm
vn ko di khng thay i sau nhng n lc ca ng: sai lm c lin quan vi khi nim gii
tnh v dn nn, v sai lm ng nht ci gh cha tr ca nh phn tm hc vi ni xng ti
cng gio. Sai lm th nht chng t mt s ngu dt tm thng nht: coi dn nn ngang vi k
lut (k lut ca b m thi u th, k lut c nhn trong cuc i trng thnh) thay v mt qu
trnh v thc, khin cho Freud b ln n l ch trng mt s ba bi tnh dc v vi l do
cha cc chng nhiu tm. S v l ca kin ny khng cn phi chng minh na i vi
nhng ai c cun sch ny cho n y.
Sai lm th hai, km ngy th hn i cht nhng cng t ph bin hn v t dm hn. So snh
chic gh phn tm hc vi ni xng ti l khng bit rng mc ch c tuyn b ca vic
xng ti l sa cha s phm ti c thc v nhng hnh ng xu c ch nh, bng cch
xin thn thnh tha cho nhng ti li tha nhn; cn phn tm l nhm mc ch chuyn nhng
tnh cm b dn nn, v thc cho n lc thnh thc, n quan tm ti nhng hoang tng
khng ch nhiu hn ti nhng nh thng thn hay nhng hnh ng hin thc. Nh vy,
hai iu v cn bn l khc nhau. Mt phn ln nhng ch nh tht s ca Freud l nhm
chng minh tnh cht cn bn di tr ca vic coi i sng tinh thn hu thc v v thc nh l
c th so snh trc tip vi nhau.
Phn tm hc, c coi nh mt phng tin nghin cu, mt k thut cha tr v tm hiu, hay
nh mt tp hp nhng hiu bit do phng php v k thut y cho php thu c, c nhng u
im vng chc, khng chi ci c. Hn na, vi t cch mt phng php em li kt qu,
n c quyn c bin minh v mt kinh nghim v c tn trng v mt khoa hc mt mc
nht nh. Nhng nghin cu lm sng c o v hystri, vic l gii ng ch v cc gic
m, khi nim y v tm l hc chiu su, cc l thuyt tnh dc v l thuyt chung v nhiu

tm, tt c nhng iu vt qua s ph phn. Tri li, cc l thuyt trit hc, bt u t

khi nim bn nng cht cho n nhng ngun gc ca o c v tn gio, th ch l nhng th
suy lun t do ca ngi sng to ra chng; chng c bit ng c tm hiu nhn cch ca
chnh Freud do chng phng chiu phng chiu vo, nhng cng ch l nhng suy lun,
khng hn th.
Tuy vy, mt khi xng ra chng, Freud cng phi t chng ln gi ca mt th ch
ngha gio iu r rng t i i vi tnh cch quen thuc ca ng; thi ny ng c th gp
thy bt c ngi no, nhng ng ngi ta gi nh n da vo mt c s xc cm nhiu hn
mt c s khch quan cho s pht trin nhng tng ni trn. Chng ta c quyn t hi xem
phi chng s xung t khng c gii quyt ca ng v nhng tnh cm mnh m ca ng i
vi ngi b, cng nh bi cnh chng tc v nim tin ca chng tc ng, c th c trch nhim
i vi nhng tng ca ng v lng tm v tn gio (ch yu c minh ha bng khi nim
Do Thi Ki-t gio v mt Thng c nhn) cng nh i vi tt c nhng ti nng khoa hc
ca ng.
D sao th cng ng l Freud khng th i hi uy tn cho nhng kt lun ca mnh trong lnh
vc ny nhiu hn nhng suy lun ch quan ca bt c ngi no. Kh nng xut sc ca ng
trong vic trnh by ti sao tng v Thng v tng v t cch lm b c th gn lin
vi nhau trong u c con ngi, v ti sao ngi ta c th cho rng hai tng ny c bao
hm trong s pht trin ca thc c nhn, iu khng h gii p c bt c bng cch no
cho cu hi rng ln hn, v cng quan trng hn, l ti sao khi nim thn thnh li nm trong
i sng tinh thn ca con ngi.
Cng vy, khng mt gi thuyt no, d c gi tr hay c sc thuyt phc n u, v phng
thc hnh thnh cc tn ngng li c th tc ng ti gi tr cn bn ca chnh nhng tn ngng
y. Nu mun bn ti gi tr cn bn ca nim tin tn gio, th cn phi xem xt k ton b thc
cht v ngha ca n; th nhng chnh l iu m Freud khng bao gi c th gii quyt
c. S b qun ny tht c ngha, c bit l theo quan im nhng l thuyt ca ng.
Roland Dalbiez, nh trit hc Php tng nghin cu su v phn tm hc, vit v vn
ny rng khng thy bt c u Freud chng minh hay nh chng minh nim tin tn gio
trn thc t ch l o gic. Lc tm mt bng chng nh vy trong nhng trc tc ca ng l
iu v ch. ng l chng ta tm thy c mt s quyt on nh inh ng ct m khng c
bng chng v tnh khng th i i c gia khoa hc v tn gio; nhng Freud khng a
ra mt lun c no v c s ca vn ny c. Dalbiez ni thm:
V li ngi ta khng thy c ti sao, d gii php c nhn c a ra v vn tn gio l
nh th no, ngi ta c th chng minh rng tn gio l mt hoang tng. Mt hoang tng
khng ch l mt lng tin sai lc theo l l mi sai lm u l hoang tng m cn mt
lng tin khng th tr b c v tnh sai lm ca n tht hin nhin. Ch cn nghe nhng li
ca mt k mc chng hoang tng l mnh b truy bc cng thy nh th. Khi khng cn c
nhng vn v tnh hin nhin trc tip v tnh vng chc tm thng na, th khi nim hoang
tng tr thnh mt s p dng cc k t nh Nh tm bnh hc v thn, nu mun gi trung
thnh vi nhng yu cu ca mt phng php lun cht ch, s phi coi lng tin tn gio khng

phi nh mt hoang tng theo ngha tm bnh hc ca t ny, m nh mt nim tin chc chn
m anh ta coi l sai, nhn danh trit hc c nhn ca anh ta. (95)
Trn thc t, cc nh phn tm hc khng phi tt c u l v thn; mt s ngi theo o Do
Thi, mt s khc theo Ki-t gio. Nhng tt c cc nh phn tm hc u tha nhn rng, ngay
c sau mt cuc phn tm y v thnh cng i na, bnh nhn ch cn li nhng ngun
phng tin c nhn ca mnh da vo m thi. V tht vy, nh chng ta thy, nhng
ngun phng tin y khng phi bao gi cng c . i khi, nhng xung t m bnh nhn c
thc r li khng th gii quyt c i vi anh ta: lc ny sinh khng hong trong s
phn tm; th nhng, s phn tm t bn thn n khng em li gii p. Bnh nhn d dm tm
kim thm s gip , nhng khng tm kim c n t nh phn tm, v khng mt s chuyn
dch no c th ko di mt cuc i c. Th nhng, ti im ny, bnh nhn ngi i tm mt
lng tin ch bn thn mnh hay nh phn tm ca mnh c th tht bi mt cch tuyt vng.
ch l mt kha cnh ca vn phn tch khng th kt thc nh chnh Freud tin liu.
Nhng c th y ch l thm mt v d ring bit na v thc cht ca thn phn con ngi: i
vi con ngi, thc v bn thn, s thc hin bn thn khng bao gi c. Nhng Freud vn
hy vng nhng iu hn phi c c y , v l tt c nhng g con ngi c, tt c
nhng g n c th c. Bn v vn ny trong kt lun bn trnh by v ph phn ca mnh v
cc l thuyt ca Freud, Dalbiez kt thc bng nhng li sau y:
Nu ngi ta mun c nim v tm vc v i ca s nghip Freud, th trc ht phi tham
kho vic phn tch cc gic m. Gic m c t khi con ngi tn ti trn hnh tinh ny,
khng phi l mt hin tng bnh l, l mt hin tng con ngi. Ch t Freud ngi ta
mi c th gn mt gic m kh hiu i vi chnh ngi nm m vo c cu h tng tm thn
(infrastructure psychique) ca n. Liu tm l hc khoa hc c bit ti nhng v d khc v mt
hin tng tm thn ph bin, cng thi vi loi ngi, bao gi cng kh hiu v cui cng
c gii thch nh vy khng?
S nghip ca Freud l s phn tch su nht m con ngi bit ti v ci khng phi l con
ngi nht trong con ngi. (96)
C th by t mt cch ho hip hn v ti cho rng lm nh th l cng bng. Chnh bn thn
Freud l mt ngi chn thnh v ho hip, cng l mt thin ti. Sut c cuc i, ng xem
xt s yu t ca con ngi m khng gh tm v khng khinh thng. ng u tranh
gip con ngi tm cch t vt ln trn con vt hoang d, m con vt hoang d y vn cn l
mt phn ca chnh con ngi, d khng phi l li ca n. Hc thuyt v ti t tng khng
h vp phi mt s chng i no ca Freud c, tuy rng ng em li cho n mt s gii thch
sinh hc hn l tn gio. Nhng v ng chp nhn con ngi nh n vn c v c gng lm
cho n c t do hn, c trch nhim hn v do , cao qu hn, Freud lun lun khng tha
nhn tnh phm ti c hu ca con ngi l mt l do ch trch n. y, t ra ngi Do Thi
v thn ny ng vi ngi c l l ng ghi nh nht trong nhng ngi ci o theo Ki-t
gio (Th ca Thnh Paul gi dn phse, chng 6, on 12):

 V cuc tranh lun ca chng ta khng phi l v tht hay mu m l v s thng tr, v uy
quyn, v nhng ngi lnh o th gii m qung trn ci i ny, v tinh thn ca ci c bn
trong nhng chuyn trn tri (97)
Ht
--Ch thch:
(*) Vic cng b nhng kt qu do Vin phn tm hc Berlin thu c t 1920 n 1930 c
Freud dn ra trong Nhng bi ging mi v phn tm hc, Gallimard, v trong Li Ta Mi
nm ca Vin phn tm hc Berlin ca ng (1930) rt th v v mt ny. Nhng kt qu y
nh sau:
. Tng s bnh nhn c cha tr (1920-1930)..312
. Tng s bnh nhn hon thnh cha tr (1920-1930)..200**
(S khc nhau gia 312 v 200 l do c mt s bnh nhn (112) sau khi tri qua mt s cha tr
phn tm hc ngng li hoc t b v mt l do no ).
T l cha khi hoc tin trin kh hn:
. Trong tng sng bnh nhn .. 58%
. Trong s nhng ngi hon thnh vic phn tch 91%
Ti liu tham kho:
91. La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par Roland Dalbiez. Introduction par
E.B. Strauss, 1941, vol. I, Longmans, Green & Co. Ltd., p.v.
92. Ma vie et la psychanalyse, 1925, Gallimard, p.55
93. Encyclopaedia britannica, 13e e1dition, vol. XXV. Encyclopdie mythologique Larousse,
1959, Paul hamlyn Ltd. p.207
94. Un cas dhomosexualit fminine, 1920-1922, S.E, vol XVIII, p.167.
95. La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par Roland Dalbiez, 1936, Descle de
Brouwer, vol II, p.371-372.
96. . La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par Roland Dalbiez, 1936, Descle
de Brouwer, vol II, p.384

97. La Chasse aux oiex oies sauvages, Rex Warner, 1937, epigraphe. (II sagit dne traduction
originale du grec par Rex Warner; elle diffre de la trauduction autorise et de la traduction
revise de la Bible).

***

Ph lc 1:
TIU S CA FREUD

1856 Sigmund Freud sinh ngy 6 thng 5, Freiberg (Moravie)

1860 n Vin, th o, cng vi b m ng.
1865 Vo hc trng trung hc mu mc Sperl, Kleine Sperlgasse, (Vin II).
1881 Tin s Trng i hc tng hp Vin.
1883 Tr l gio s Theodor Meynert, nh sinh l hc Vin.
1885 Ging vin v bnh l thn kinh trng i hc Vin. Thc tp ti ni lm vic ca J.M.
Charcot, nh thn kinh hc bnh vin Salptrire ti Pari.
1887 Bt u trao i th t ko di ti nm 1902 vi nh sinh hc v thy thuc Wilhelm
Fliess.
1891 Cng b hai cun sch khoa hc u tin ca ng; l nhng cng trnh thuc lnh vc
sinh l hc thn kinh.

1893 Trn Neurologischen Zentralblatt xut hin bi u tin cng vit vi Josef Breuer:
Thng bo tm thi v c ch tm thn ca nhng hin tng hystri.
1895 Cng b nhng Nghin cu v hystri, c son chung vi Josef Breuer.
1896 Dng t phn tm hc trn cc n phm, thay cho phng php cathartique (phng
php thanh lc).
1902 Lp ra ci c gi l Hi ngy th t cc nh phn tm hc Vin hp mt u n
ti nh ca Freud.
1908 Lp Hi phn tm hc Vin, tip theo lp cc hi tng t cc thnh ph khc
trong nm. Thng t, i hi phn tm hc quc t u tin Salzbourg.
1909 Lp Nin gim Phn tm hc (Annuaire de la Psychanalyse). Thng chn, Sigmund Freud
i thm M; nm bi ging trng i hc Calrk ti Worcestor, Massachusetts.
1917 Nhng bui ging cui cng trng i hc Vin.
1918 Lp Nh xut bn Phn tm hc.
1922 Khai trng Ambulatorium (Phng khm lu ng) phn tm hc Pelikangasse, Vin.
1923 Freud mc chng ung th hm. M ln u vo thng t.
1924 Cng b nhng tp u thuc Ton tp ca Freud.
1930 Thng tm: trao gii thng Goethe ca thnh ph Francfort cho Freud.
1933 Cc tc phm ca Freud b thiu chy vo thng nm, trc cng chng, Berlin.
1938 Di c sang Lun n.
1939 Sigmund Freud mt Lun n ngy 23 thng chn.

***

Ph lc 2:
Danh mc nhng ti liu tham kho c nh s trong vn bn:

Nhng ti liu tham kho ny trc tin mang nhan , tip theo trong trng hp nhng trc
tc ca chnh Freud l ngy thng cng b u tin, tn nh xut bn, s tp v s trang.
1. Si. Rudyard Kipling.
2. Contribution lhistoire du mouvement psychanalytique, 1914, Petite bibliothque Payot, pp.
88-89.
3. Ma vie et la psychanalyse, 1925, Gallimard, p.76.
4. Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1932, Gallimard, pp. 188-189.
5. Contribution lhistoire du mouvement psychanalytique, 1914, Petite bibliothque Payot,
pp.76.
6. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , pp. 127-128
7. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.3.
8. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , pp. 3-4.
9. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.5.
10. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.6.
11. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P. U. F. Breuer et Freud , p.8.
12. Signes de limmortalit dans les souvenirs de la petite enfance. Wordsworth.
13. Macbeth, par William Shakespeare, acte V, scne III.
14. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 12-13
15. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 142-143
16. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., p. 159
17. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., p. 200

18. Lettre Flicss, 8rr. 1895. La Naissance de la psychanalyse, P.U.F., p. 119.

19. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 206-207.
20. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 206.
21. Ma vie et la psychanalyse, 1925, Gallimard, pp. 22, 23, 24, 25, 27.
22. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 222-223.
23. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 239.
24. tudes sur lhystrie, 1893-1895, P.U.F., pp. 244-245.
25. Cinq lecons sur la psychanalyse, 1910, Petite biblioth que Payot, pp.36.
26. Cinq lecons sur la psychanalyse, 1910, Petite biblioth que Payot, pp.36-42.
27. La Science des rves, 1900, S.E., vol IV, p. XXXII.
28. La Science des rves, 1900, Alcan, p.135.
29. La Science des rves, 1900, Alcan, p. 250.
30. Morbid Fears and Compulsions, Frink. (Cit par Roland Dalbiez dans la Mthode
psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de Brouwer, vol I, pp. 96-97)
31. La Science des rves, Freud. (Cit par Roland Dalbiez dans la Mthode psychanalytique et la
doctrine freudienne, 1936, Descle de Brouwer, vol. I, p.97.)
32. Morbid Fears and Compulsions, Frink. (Cit par Roland Dalbiez dans la Mthode
psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de Brouwer, vol. I, p.97).
33. La Science des rves, 1900, Alcan, p.279.
34. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.167.
35. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp. 170-173.
36. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp. 175-176.
37. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.182.
38. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.184

39. La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par, Roland Dalbiez, 1936, Descle de
Brouwer, vol. I, pp. 67-69.
40. La Science des rves, 1900, Alan, pp. 354-355.
41. La Science des rves, 1900, Alan, pp. 353.
42. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p. 188.
43. Sixime promenade. Les Rveries du promeneur solitaire, par Jean-Jacques Rouseau. (Cit
par Roland Dalbiez dans la Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de
Brouwer, vol. I, p.8).
44. Psychopathologie de la vie quotidienne (dition francaise). Introduction de Claparde (Cit
par Roland Dalbiez dans la Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, 1936, Descle de
Brouwer, vol. I, p.8).
45. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp.89-90
46. Psychopathologie de la vie quotidienne, 1901, Payot, p.80
47. Psychopathologie de la vie quotidienne, 1901, Payot, p.183.
48. Psychopathologie de la vie quotidienne, 1901, Payot, p. 168 (Note en bas de page propos de
Nietzche).
49. Abrg de psychanalyse, 1939, P.U.F., pp. 12-14
50. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p. 329
51. La Sciene des rves, 1900, Alcan, p.121
52. Trois essais sur la thorie de la sexualit, 1905, Ides, N.R.F, p. 12
53. Trois essais sur la thorie de la sexualit, 1905, Ides, N.R.F, pp. 136, 140-141.
54. Abrg de psychanalyse, 1939, P.U.F, Avant propos
55. Abrg de psychanalyse, 1939, P.U.F, pp. 3-8
56. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, p.424.
57. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot, pp 280-282.
58. Le Moi et le Ca, 1923-1925, S.E, vol. XIX, p. 152

59. Cinq psychanalyses, P.U.F, pp. 95-96

60. Cinq psychanalyses, P.U.F, pp. 220
61. Cinq psychanalyses, P.U.F, p. 349
62. Comme il vous plaira, par William Shakespeare, acte III, scne II.
63. LAvenir dune illusion, le malaise de la civilisation, 1927-1931, S.E, vol XXI, p.III
64. Au-del du principe du plaisir, 1920. Dans Essais de psychanalyse, Petite bibliothque Payot,
p.74.
65. Au-del du principe du plaisir, 1920. Dans Essais de psychanalyse, Petite bibliothque Payot,
p.74.
66. Trois essais sur la thorie de la sexualit, 1905, Ides, N.R.F, p.36
67. Le Moi et le Ca, 1923-1925, E.S, vol XIX p.142
68. Psychanalyse et Mdecine, 1926, Gallimard, p.170
69. Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 155
70. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 182.
71. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 183.
72. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 184.
73. . Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1933, Gallimard, p. 185.
74. Un souvenir d enfance de Leonard de Vinci, 1910, Gallimard, p.212
75. Introduction la psychanalyse, 1916-1917, Payot pp. 403-404.
76. Essais de psychanalyse, Petite bibliothque Payot, pp. 206-207
77. Cinq lecons sur la psychanalyse, 1910, Petite bibliothque Payot, p.36
78. Cinq lecons sur la psychanalyse. Un souvenir denfance de Leonard de Vince, et autres
ouvrages, 1910, S.E, vol XI, P. 145
79. La Naissance de la psychanalyse, 1887-1902, 1950, P.U.F, pp. 207-208.
80. Nouvelles confrences sur la psychanalyse, 1932-1936, vol. XXII, p.234.

81. Freud. Une rvaluation critique de ses thories, par Reuben Fine, 1962, George Allen &
Unwin Ltd, p.37.
82. Psychanalyse et Mdecine, 1962, Gallimard, p.209.
83. Psychanalyse et Mdecine, 1962, Gallimard, p.238.
84. Moise et le monothisme. Abrg de psychanalyse et autres ouvrages, 1937-1939, S.E, vol.
XXIII, p.249.
85. Totem et Tabou, 1914, Petite bibliothque Payot, p.117.
86. Totem et Tabou, 1914, Petite bibliothque Payot, p.179 180.
87. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p.87
88. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p. 127-128
89. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p. 134-135
90. Moise et le monothisme, 1939, Gallimard, p.137.
91. La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par Roland Dalbiez. Introduction par
E.B. Strauss, 1941, vol. I, Longmans, Green & Co. Ltd., p.v.
92. Ma vie et la psychanalyse, 1925, Gallimard, p.55
93. Encyclopaedia britannica, 13e e1dition, vol. XXV. Encyclopdie mythologique Larousse,
1959, Paul hamlyn Ltd. p.207
94. Un cas dhomosexualit fminine, 1920-1922, S.E, vol XVIII, p.167.
95. La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par Roland Dalbiez, 1936, Descle de
Brouwer, vol II, p.371-372.
96. . La Mthode psychanalytique et la doctrine freudienne, par Roland Dalbiez, 1936, Descle
de Brouwer, vol II, p.384
97. La Chasse aux oiex oies sauvages, Rex Warner, 1937, epigraphe. (II sagit dne traduction
originale du grec par Rex Warner; elle diffre de la trauduction autorise et de la traduction
revise de la Bible).

***

Ph lc 3:

APPENDICE T VNG
(Nhng nh ngha di y, tr Complexe (mc cm) v Psychiatrie (tm bnh hc) ra, u
mn t Dictionnaire de psychologie (T in Tm l hc) ca James Drever.)
ABRACTION GII TA.
c cc nh phn tm hc dng ch qu trnh gii ta mt xc cm b dn nn bng cch
sng li kinh nghim ban u trong tng tng.
AFFECT CM XC.
Theo cch dng hin nay, mi loi tnh cm hay xc cm gn vi nhng ngh hay nhng t hp
ngh.
- Dplacement d (di chuyn cm xc), c cc nh tm l hc dng ch s c nh cm
xc, c bit trong cc gic m, vo mt vn hay mt i tng khc vi nhng vn hay
i tng khc thuc v cm xc mt cch bnh thng.
- Fixation d (c nh cm xc), c dng ch nhng hin tng ca s pht trin m s
quan tm i vi chng vn gn vi nhng i tng, nhng cch t duy v hnh ng t hay
nhiu c trng ca cc giai on u tin, thay v m rng v thay i mt cch bnh thng
trong tin trnh pht trin.
CA CI Y.
c Freud dng ch khi nng lng hay sc mnh tc ng qua li c tnh phi c nhn, to
nn ci v thc theo ngha hp, hay ci m ngi ta c th gi l ci v thc cu trc
(inconscient structural), nm ng sau cc qu trnh to thnh i sng c thc, nh nhng
nhn t quyt nh cc qu trnh y.
CATHEXIS TCH LY NNG LNG TM THN.
S tch ly nng lng tm thn vo mt ngh no , mt k c no , mt chui t tng
hay hng ng ring bit no (rt hay c dng theo cch hiu ny ca cc nh phn tm
hc)
COMPLEXE MC CM.
Chm ngh c m vang xc cm mnh m; qu trnh nh m mt mc cm c vi vo
phn v thc ca tinh thn gi l s dn nn (xem REFOULEMENT).

Ton b chm ngh trong tinh thn mt c nhn con ngi lin kt vi nhng tnh cm mnh
m, c th c gi mt cch thch ng l mt mc cm; tht ra, rt thng khi l nhng k
c v mt kinh nghim hin thc hoc tng tng, c km theo nhng kt lun ca ch th v
nhng k c v nhng tnh cm mnh m do nhng k c y gy ra. Chng c th c li hay c
hi do s thch nghi v xc cm ca ch th , v nu gp dp, c th li tri ln mt phn hay
ton b trong nhng khu vc tin thc ca tinh thn; tuy rng mc ch ca s dn nn l ngn
cn s ti tri ln y.
CONDENSATION C C.
Thut ng c Freud v nhng ngi k tc ng dng ch s ha ln mt phn ca hai
ngh hay nhiu hn. S ha ln ny c bit xy ra trong cc gic m v em li mt kiu bp
mo no (c minh ha, chng hn, bng cc t nh alcoholidays ch k ngh Noel; t
ny gm c alcohol: ru v holidays: k ngh.)
DPLACEMENT DI CHUYN.
Theo ngha chung l s chuyn dch ca mt vt t ch ny sang ch khc. Theo ngha phn tm
hc l s chuyn xc cm t mt i tng ny sang mt i tng khc m xc cm y tht ra
khng thuc v i tng ny, nht l trong gic m.
DISSOCIATION TCH CHIA.
S ph v mi loi lin kt trong bt k s kt hp no: c dng theo mt cch hiu c bit,
lc u bi trng phi tm bnh l Php, ch mt s t qung chc nng ca nhng lin
tng hay nhng lin kt ca tinh thn hay ca v no, nhng lin tng hay lin kt chi phi s
phc hi ca nhng k c v nhng h thng tng, cng nh s kim sot c nhn c thc
hin bnh thng i vi nhng qu trnh vn ng khc nhau, khi s t qung y gy ra nhng
qun lng, nhng o gic (tiu cc), nhng trng thi mt cm gic, v,vv, ni mt cch chung
hn, nhng hin tng do s dn nn kiu Freud gy ra.
TILOGIE BNH CN HC.
S nghin cu nhng nguyn nhn ca mt hin tng hay mt chui hin tng nht nh; v
mt y hc, s nghin cu nguyn nhn ca mt hay nhiu cn bnh.
FIXATION C INH (tm l).
Trng thi gn vi mt giai on pht trin ban u, ni chung c l gii theo li tm l-tnh
dc, hay gn vi mt i tng thuc v giai on y, km theo kh khn v hnh thnh nhng
lin h mi, pht trin nhng li ch mi, hay to ra nhng thch nghi mi.
HYSTRIE HYSTRI.
Ri lon thn kinh vi nhng c trng nh tch chia (xem DISSOCIATION), nhy cm mnh
m vi s t m th, nhng ri lon chc nng khc nhau c ngun gc tm l; cc nh phn tm

hc xp hystri vo cc chng lon nhiu tm (PSYCHONVROSES); theo h, n ny sinh t

mt xung t v mt dn nn, trong nhng xung lc hay cng thng b dn nn biu hin ra
nhng triu chng khc nhau, v.vc thy bnh nhn; mt s dng c trng c ch bng
nhng thut ng ring nh hystri lo hi, hystri chuyn i, hystri c nh.
LIBIDO HAM MUN TNH DC, NHC DC.
Thut ng c cc nh phn tm hc dng, ban u theo ngha thng thng l ham mun tnh
dc, nhng v sau theo cch hiu chung hn, l xung lc hay nng lng sng.
MATURATION CHN MUI, TRNG THNH.
Trong sinh hc i cng, vic t ti trnh chn mui (trng thnh) hay chm dt s tng
trng; trong tm l hc, chnh l qu trnh tng trng v pht trin, tng phn vi qu
trnh gio dc.
MOI CI TI.
Kinh nghim ca mt c nhn v bn thn mnh, hay quan nim ca n v bn thn mnh, hay s
thng nht ng (unit dynamique) l c nhn; c cc nh phn tm hc dng theo mt ngha
khch quan hn v hp hn ch phn thc th pha ngoi, tip xc trc tip vi hin thc
bn ngoi, do c thc. V th, n bao gm biu tng v hin thc nh c cc gic quan
em li v ang tn ti trong tin thc di hnh thc cc k c, ng thi vi mt s la chn
nhng xung ng v nhng nh hng n t bn trong, c chp nhn v ch ng.
NVROSE NHIU TM.
Theo ngha c, l mt hot ng biu hin trong h thn kinh; theo ngha hin nay, s ri lon
chc nng c gc tm l ca h thn kinh, rt kh phn bit vi lon nhiu tm (psychonvrose);
cc nh phn tm hc coi nhiu tm nh mt hin tng xung t, bao hm s chng li mt
xung lc bn nng cn bn (nhng h cng ni ti chng nhiu tm tc thi (nvrose actuelle)
loi ny hnh nh c mt ngun gc th cht.
ONANISME TH DM.
Vic to ra cc khoi tnh dc bng cch dng tay hay kch thch nhn to khc kch thch cc
c quan sinh dc.
PSYCHANALYSE PHN TM HC.
H thng tm l hc v phng php cha tr cc ri lon tinh thn v thn kinh, do Sigmund
Freud xy dng, c c trng bi mt cch nhn ng i vi tt c cc mt i sng tinh
thn, hu thc v v thc, c bit nhn mnh ti nhng hin tng ca v thc, v mt k thut
tm ti v cha tr tinh t, da vo vic s dng lin tc s lin tng t do.
PSYCHIATRIE TM BNH HC.

Nhnh ca y hc xem xt yu t tinh thn trong sc khe v trong bnh tt, k c cc bnh v cc
d thng (anomalies) tinh thn.
PSYCHOGENSE HNH THNH TM L.
Ngun gc v s pht trin ca cc hin tng tinh thn ni chung, hoc nhng nt c bit hay
nhng d thng ca cc qu trnh tinh thn, nh chng c biu hin ng x.
PSYCHOLOGIE TM L HC.
L mt ngnh khoa hc, tm l hc c nh ngha theo nhng cch khc nhau, y theo nhng
c tnh ca phng php tip cn c s dng hay ca trng nghin cu do mt nh tm l
hc no xng; nhng c th a ra mt nh ngha bao hm tt c cc dng c th i
din mt cch chnh ng cho cc mt ca nh ngha ban u v lch s ca thut ng ny, kiu
nh: nhnh sinh vt hc nghin cu nhng hin tng ca i sng hu thc v ngun gc, s
pht trin v nhng biu hin ca chng, bng cch dng nhng phng php sn c, c th p
dng vo mt lnh vc nghin cu ring bit hoc mt vn ring bit do mt nh bc hc no
xng; nhng bt ng gia cc nh tm l hc ni chung l v trit hc hn l v khoa
hc, nhng d sao nhng bt ng y khng nhiu, v v khoa hc th bt ng t quan trng hn
nhiu so vi nhng im tng ng; cc ngnh c tha nhn rng ri nht ca tm l hc l:
tm l hc bt thng (psychologie anormale), tm l hc cng nghip, v tm l hc x hi.
PSYCHONVROSE LON NHIU TM.
Thut ng thng dng, nhng khng phi bao gi cng c ngha ging nhau, ch nhm nhng
ri lon chc nng, thn kinh hay tinh thn, t nghim trng v km cn bn hn cc chng lon
tm, theo kiu hystri.
PSYCHOSE LON TM.
Trng thi tinh thn bt thng hay bnh l, to thnh mt thc th bnh c th; ngy xa, thut
ng ny ni chung c p dng cho bt c trng thi hay qu trnh tinh thn no c xem xt
chung; chng lon tm a ti mt tn tht dn dn cc chc nng tinh thn c gi l lon tm
hy hoi (psychose dtriorante).
REFOULEMENT DN NN, N C.
Khi nim ny, lc u do Freud v cc nh phn tm hc pht trin, thay hn khi nim tch
chia (dissociation) ca phi tm bnh l Php, m s khc nhau cn bn l ch s dn nn
khng ch c tnh m t, m cn mang tnh nng ng v gii thch; vi Freud, n c p dng
trc ht vo mt qu trnh tinh thn c gy ra bi mt xung t gia nguyn l khoi cm v
nguyn l hin thc, nh khi nhng xung lc v nhng ham mun xung t vi nhng qui tc
hnh vi p t; kt qu: nhng xung lc v ham mun y, cng nh nhng k c v nhng h
thng ngh lin kt vi chng, ging nh nhng xc cm nng n ny sinh t xung t, b y
mt cch ch ng hay t ng t ci hu thc vo ci v thc, nhng chng vn tch cc
quyt nh ng x v cm gic, phn ln l theo li gin tip, to ra nhng triu chng nhiu tm

thuc cc loi khc nhau, cng nh nhng gic m ban m v ban ngy, v l c s cho nhiu
kiu lch lc, nm ngoi ng x bnh thng. Rivers ngh dng thut ng dn nn theo
ngha thng thng ca n l ch ng vt b khi u c, v dng thut ng xa b
(suppression) ch qu trnh t ng, khin cho trn thc t t dn nn ca Freud c dng
hp li.
RGRESSION THOI LI (phn tm hc).
Vic libido quay tr v vi knh biu hin thuc v mt giai on pht trin trc , hoc vic
ch th quay tr v vi nhng li ch hay nhng kiu ng x c trng cho mt giai on trc
hay giai on tr con, thng l sau mt s c nh.
SEXE GII TNH.
S phn bit cn bn c lin quan vi sinh trong mt loi, chia loi hai thnh phn, c v ci,
theo s sn xut ra cc t bo tinh dch (c) hay trng (ci). Theo l thuyt phn tm hc, gii
tnh v yu t tnh dc (sexuel) c mt ngha rng c th a vo nhng hin tng khng
c lin h trc tip vi sinh , ly l do khoi cm t c l cng mt loi nh vy v trn
thc t, v cn bn cng l khoi cm ging vi khoi cm gn lin vi nhng hin tng tnh
dc theo ngha hp ca thut ng ny, c bit trong trng hp tr nh; nu trong nhng trng
hp , t nhc dc (sensuel) c dng thay cho t tnh dc (sexuel), th nhiu kin ca phn
tm hc c th c n nhn d dng hn.
SOUVENIR CRAN K C MN CHN.
T ng phn tm hc dng ch nhng yu t tn mn ca k c, c t thi th u, v c
thc hin bng mt ci g tm thng trong cc qu trnh c c ni dung biu hin ca gic m.
i khi c gi l k c v bc (souvenier de couverture).
SURMOI CI SIU TI.
Thut ng c cc nh phn tm hc dng ch mt cu trc nm bn trong ci v thc, c
dng ln bi nhng kinh nghim u tin, ch yu trn c s nhng lin h ca a tr vi b
m, mt cu trc hot ng nh mt loi thc, ph phn nhng ngh v hnh ng ca ci
ti, gy ra nhng tnh cm phm ti v lo hi, khi ci ti tha mn hoc mun tha mn nhng
xung lc nguyn thy.
SYNDROME HI CHNG.
Tp hp phc hp gm nhng triu chng khc nhau ca mt cn bnh; t hp cc triu chng.
TRANSFERT CHUYN DCH.
Thut ng c cc nh phn tm hc dng ch s pht trin mt thi xc cm, tch cc
hay tiu cc, yu hay ght, i vi nh phn tm t pha bnh nhn hay ch th; cng c dng
theo mt s tha nhn chung ch vic chuyn t mt thi hay mt sc thi tnh cm i vi

mt i tng hay mt ngi sang mt i tng hay mt ngi khc, gn vi nhau bng s lin
tng trong kinh nghim v ngi hay v con vt .
TRAUMATISME CHN THNG.
Mi thng tn, mi thng tch hay mi c sc, thng l v th cht hay cu trc, nhng cng
v c tinh thn, di hnh thc mt c sc xc cm, to ra mt ri lon t hay nhiu ko di ca
cc chc nng tinh thn.
TRAVAIL DU RVE CNG VIC GIC M.
Do chp nhn nhng quan im ca cc nh nghin cu trc kia cho rng ni dung ca gic
mban u gm c nhng n tng gic quan khc nhau ngi nm m trong gic ng, cng
nh nhng lo u ngy hm trc v nhng kinh nghim gy hng phn, ch yu thuc qu kh
mi y, Freud v nhng ngi k tc ng cho rng nhng xu hng hay nhng mong mun b
dn nn n t v thc c th c c nh ni dung y. Nhng trnh s kim duyt v
ngn ngi ang ng thc dy bng cch m thc hin chc nng ca gic m, v chc
nng l tha mn mong mun c ng -, nhng xu hng v mong mun b dn nn y lm
thay i ni dung hin c n mc c th b che y i vi chnh chng, s thay i ny din ra
trong ci v thc v c Freud gi l cng vic gic m.
- - HT - -