Fakultet za mediteranske poslovne studije

POZNAVANJE ROBE

Pojam dobra, proizvoda i robe

Pod dobrom podrazumijevamo stvar ili uslugu kojom se zadovoljava

neka ljudska potreba. Dobra se dijele na slobodna i ekonomska.
Slobodna su ona koja nisu rezultat ljudskog rada, ve se nalaze slobodna
u prirodi. Dok ekonomska dobra proizvode ljudi svojom djelatnou.
Ekonomska dobra se mogu klasifikovati u dvije osnovne grupe:
a) Materijalna (sirovine, proizvodi i poluproizvodi)
b) Materijalno-nematerijalna (proizvodne usluge, neproizvodne
usluge).
Sa aspekta namjene:
a) Potrona dobra
b) Proizvode iroke potronje.
Sa aspekta teorije marketinga:
a) Obina dobra,
b) Trgovaka dobra,
c) Specijalna dobra,
d) Netraena dobra.
Sa aspekta ivotnog vijeka, tj.vijeka trajanja imamo stara dobra i
usavrena dobra i nova dobra.
Poznavanje robe

Page 1

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Proizvodi su materijalne strukture koje zbog tehnoloke organizovanosti

socioekonomskog sistema u interakciji sa ekolokim sistemom dobijaju
odredjene funkcije.
Roba je proizvod ljudskog rada koji se masovno reprodukuje za trite
preko koga stie drutvenu i upotrebnu vrijednost.
Ne postoji jedinstvena klasifikacija robe ali se roba najee klasifikuje
prema stepanu prerade, duini upotreba, kvalitetu namjene i dr.
U odnosu na stepen tehnoloke prerade dijeli se na:
-sirovine
- poluproizvodi i
- gotovi proizvodi.
U odnosu na duinu upotrebe dijele se na:
Netrajna-obina potrona dobra,
Polutrajna potrina dobra,
Trajna potrona dobra.
Prema kvalitetu roba se dijeli na:
Na pravu robu (original)
Zamjene ili surogati,
Imitacija.
Prema ekonomskoj namjeni roba se dijeli:
Proizvode za reprodukciju (sirovine i pogonska goriva)
Proizvode opreme (maine, transportna sredstva i ostala
investiciona roba)
Poznavanje robe

Page 2

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Proizvodi za iroku potronju (proizvodi prehrambene industrije,

proizvodi od koe, kozmetiko proizvodi)

DEKLARACIJA ROBE
Da bi se odredjena roba mogla u svakom trenutku identifikovati
neminovno je postojanje deklaracije robe odnosno marke proizvoda. U
tom smislu konstituisan je sistem univerzalnih kodova proizvoda (UPC)
koji je u poetku vaio za Sjevernu Ameriku, a ve preko 30 godina
postoji Evropsko udruenje za kodiranje proizvida EAN. Proizvod
oznaen EAN bar kodom ima jedinstven unikatni broj pomou kojeg ga
je mogue prepoznati irom svijeta I po kome se razlikuje od ostalih
proizvoda. EAN sistem karakterie ukupno 13 kodnih mjesta datih u
vidu pravougaonika sa paralelnim prugama od ega prve 3 cifre i kodovi
iznad njih su oznaka za zemlju proizvodjaa, a sledee 4 cifre su broj
proizvodjaa, sledeih 5 cifara predstavalja broj artikla dok je trinaesti
kontrolni broj.
Deklaracija robe sadri sledee podatke:

Naziv proizvoda
Trgovako ime proizvoda
Broj serije
Koliinu proizvoda
Osnovne karakteristike proizvoda: satav, datum proizvodnje, rok
upotrebe.
Oznaku za nivo kvaliteta- upustvo o uvanju.

Poznavanje robe

Page 3

Fakultet za mediteranske poslovne studije

MARKA PROIZVODA
Marka je posebno obiljeje u vidu rijei, simbola kojima se obiljeava
proizvod odredjenog proizvodjaa ili trgovine, da bi se omoguila
identifikacija i razlikovanje proizvoda na tritu. Nosioci marke mogu
biti proizvodjai ili trgovine te tako razlikujemo proizvidjaku marku,
marku trgovine ili distributera, mjeovitu i uslunu marku.
Za neke proizvode znaajna oznaka je geografsko porijeklo koje se
koristi kao neka vrsta pomone marke. Najee se koristi za
poljoprivredno prehrambene proizvode kafa Santos i pomoranda
Jaffa.
Zatitni znak (robin ig) je oznaka koji moe biti marka ili dio marke.
Preduzee koje vri orginalno pakovanje postavlja na proizvod ig radi
lake identifikacije.

KVALITET ROBE I UPRAVLJANJE KVALITETOM

Standardizacija i standardi
Neophodno je definisati i konstituisati norme i propise kada je rije o
poznavanju robe da bi se obezbijedio sigurniji plasman i due trajanjeza budunost. Najee se klasifikacija po nivoima zasniva na
razvrstavanje robe na klase kvaliteta. Uobiajne su I, II , i III klasa
kvaliteta ili ekstra. Osim ekstra najvii nivo kvaliteta superior,
Poznavanje robe

Page 4

Fakultet za mediteranske poslovne studije

de luxe,special,prima,export i sl. Za robu prosjenog nivoa
kvaliteta upotrebljavaju se oznake; II klasa, klasa, konzum, skunda,
merkantil I dr.
Propisi koji raguliu kvalitet i imaju snagu zakona su:
Standardi,
Norme kvaliteta I
Tehniki normativi.
Standardi su propisi kojima se utvrdjuju odredjene karakteristike nekog
proizvoda ili definiu pojmovi, dimenzije, jedinice, grafiki slovni
simboli i dr. Predemet standardizacije mogu biti sirovine proizvodne
usluge, tehnoloki procesi i oprema tj, sva podruja ljudskih aktivnosti.
Robni standardi definiu karakteristina upotrebna svojstva proizvoda
(mehanika, fizika, hemiska, organoleptika svojstva, funkcionalnost,
estetska svojstva i dr). Zatim dobijanje, kriterijume za ocjenu kvaliteta,
nain oznaavanja, pakovanja transporta, uvanja robe i dr. U zavisnosti
od nivoa standardizacije standardi mogu da budu:
-interni, koji vae u okviru jednog preduzea ili ustanove,
-granski (grupni), koji vae na nivou jedne proizvodne grane ili
grupacije
- nacionalni- koji vae za teritoriju jedne drave,
-JUS standardi, njemaki standardi koji nose oznaku DIN, britanski
standardi BS, italijanski UNI, francuski NF, ameriki ASTM, japanski
JIS i drugi.
- medjunarodni (internacionalni), koji vae za najmanje dvije zemlje.
Poznati standardi medjunarodnog nivoa su OECD, ZET, SEV-a. A za
uskladjivanje standarda raznih zemalja formirana je Medjunarodna
Poznavanje robe

Page 5

Fakultet za mediteranske poslovne studije

organizacija za standardizaciju ISO sa sjeditem u enevi, i to su
medjunarodni standardi.
Danas ISO predstavlja najveu medjunarodnu organozaciju, ne samo za
standardizaciju ve i za indusrijsku, tehniku i ekonomsku saradnju.
Poetci izrade medjunarodnih standard datiraju od 1987 god, gdje je
usvojen medjunarodni standard ISO 8402 koji je vremenom dopunjavan,
razvijan i usaglaavan na meunarodnom nivou i sa irom primjenom u
svijetu.

POJAM I DEFINICIJA KVALITETA ROBE

Evropska organizacije za kontrolu kvaliteta je usvojila optu definiciju

kvaliteta: Kvalitet je stepen do koga proizvod zadovoljava potrebe
korisnika-potroa. Vodei ameriki strunjak za problem kvaliteta
(M.J.Imram). kvalutet je prikladnist proizvoda za upotrbu. U ovim
definicijama kvalitete robe ne dvosmisleno je da
-kvalitet robe predstavlja skup svojstava,
-kvalitet robe treba da zadovolji zahtjeve za upotrebu.
Svojstva proizvoda su tehnika (fizika, hemiska, mehanika)
funkcionalna svojstva,ekploataciona,estatska u druga.
Savremen tahnoloki ciklu s omoguava izradu kvalitetnog proizvoda a
na njega utiu kvalitet sredstava za rad, kvalitet alata, kvalitet materijala
I kvalitet projektovanja tehnologije. U toku tehnolokog ciklusa
obavezno se vri tehnika kontrola koja obuhvata:

Poznavanje robe

Page 6

Fakultet za mediteranske poslovne studije

-ulaznu kontrolu (kontrolu ulaznih materijala),
- medjufazna kontrola ptoizvodnje i
- zavrnu kontrolu.

SVOJSTVA I POKAZATELJI KVALITETA ROBE

Kvalitet robe je razultat veeg broja vrijednosti dobijenih ispitivanjem

vie razliitih svijstava mehanikih, fizikih, hemiskih, tehnolokih,
organoleptikih, eskploatacionih, estetskih i dr. U fizika svojstva se
ubrajaju ona koja karakteriu neki material i na osnovu kojih se stie
uvid u njegov kvalitet i mogunost primjene. To su: zapreminska masa
ili gustiva, poroznost, taka topljenja, taka kljuanja, specifina toplota,
provodnost toplote, vatrostalnost, provodnost elektriciteta, viskoznost i
sl.
Zapreminska masa ili gustina je masa u jednom kubnom metru nekog
materijala, a izraava se u kg/m3. Merenje gustine se vri pri uslovima
odreene temperature i pritiska, a svodi se na mjerenje mase i
odreivanje zapremine. Za odreivanje se koriste vage, aerometri,
piknometri.
Poroznost predstavlja koliinu svih pora i upljina u jedinici zapremine
nekog materijala, izraava se u procentima.
Taka topljenja je temperature na kojoj dolazi do prelaska materijala iz
vrste u tenu fazu, i na osnovu nje se vri identifikacija odredjenih
supstanci.

Poznavanje robe

Page 7

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Taka kljuanja je temperature na kojoj tenost prelazi u gasovito
stanje.
Specifina toplota predstavlja koliinu toplote koja je potrebna da se
jedinica nae neke materije zagreje il ohladi za jedan stepen.
Provodnost toplote je svojstvo nekih materijala da dobro provode
toplotu- srebro, bakar, aluminijum.
Vatrostalnost je svojstvo materijala da izdri visoke temperature bez
topljenja i deformacije.
Provodnost elektriciteta je svojstvo materijala da provodi elektrinu
struju.
Viskoznost je izraz za veliinu sile unutranjeg trenja pri proticanju
tenosti.
Mehanika svojstva su tvrdoa, vrstoa, elastinost, ilavost, krutost i
istegljivost.
Tvrdoa predstavlja otpor kojim se materijal odupire prodiranju nekog
tijela pod dejstvom odreene sile.
vrstoa je svojstvo materijala da se odupre dejstvu spoljnih
optereenja.
Elastinost je svojstvo materijala da po prestanku djelovanja spoljnih
optereenja ponovo uspostavi prvobitnu dimenziju i oblik.
ilavost je svojstvo materijala da se pod uestalim udarima ne kida i ne
lomi.
Krtost je svojstvo materijala suprotno ilavisti.

Poznavanje robe

Page 8

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Istegljivost je svojstvo materijala koje omoguava njegovo izduenje
pod uticajem spoljnih sila.
Hemijska i fiziko-hemijska svojstva spadaju: hemijski sastav, otpornost
prema hemijskim agensima, vlaga, rastvorljivost i sl.
Hemijski sastav se odredjuje kvalitativnom i kvantitativnom analizom.
Hemijski sastav ima fundamentalan znaaj pri praenju kvaliteta
proizvoda.
Otpornost prema hemijskim agensima pokazuje u kojoj mjeri je neki
proizvod otporan prema dejstvu kisjelina, baza, pojedinih rastvaraa kao
i prema atmosverskim uticajima.
Vlaga se u proizvodima sree kao gruba, hidroskopna ili kristalna.
Gruba vlaga se odstranjuje suenjem jer se nalazi apsorbovana na
povrini materijala. Hidroskopna vlaga je najee oblik vlage u
proizodima i nalazi se kondezovana u vidu kapilara. Kristalna vlaga se
daleko tee odstranjuje i katakteristina je za pojedine hemijske
proizvode gips i td.
Rastvorljivost je hemijsko svojstvo koje predstavlja sposobnost
odreene supstance da se rastvara u drugoj.
Tehnoloka svojstva predstavljaju podobnost sirovine ili
reprodukcionog materijala da mijenja oblik. Tehnoloka svojstva zavise
od fizikih hemijskih i mehanikih.
Organoleptika svojstva su najznaajnija za proizvode prehrambene
industrije i predstavljaju identifikaciju, ulo mirisa, ukusa, sluha,
mehanikih nadraaja koji potiu od dodira sa povrinom vode. Takoe
ovdje spadaju vizuelni utisci o boji, izgledu, obliku, makrostrukturi i dr.

Poznavanje robe

Page 9

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Metode koje se najvie koriste u organoleptikom ocjenjivanju su:
testovi razlikovanja i sistemi bodovanja. Ocjena kvaliteta bodovanjem
vri se u sluaju kada se ele dobiti kompletna organoleptika svojstva
nekog proizvoda. A testovi razlikovanja se zasnivaju na uporeivanju
ispitivanog uzorka sa standardom ili unapred odreenim uzorkom.
Pogodni su za ocjenjivanje ujednaenosti proizvoda po ukusu, mirisu,
bistrini, konzistenciji i dr.
Eksploataciona svojstva robe manifestuju se tokom upoterbe i tu spadaju
funkcionalnost, pouzdanost, trajnost.
Funkcionaknost se definie kao sposobnost gotovog proizvoda da
ispuni odreenu funkciju.
Pouzdanost se definie kao vjerovatnoa da e proizvod obavljati svoju
funkciju bez prekida ili kvarova, a TRAJNOST je sposobnost proizvoda
da pri minimalnim uslovima sauva bitne tehnike karakteristike i
funkcije.
Estetska svojstva u estetska svojstva robe ubrajamo: privlanost,
dopadljivost i dizajn, a ove osobine robe su znaajna komercijalna
svojstva.
Dizajn proizvoda konkratno industriski dizajn, podrazumijeva estatsko
I funkcionalno oblikovanje proizvoda.
Meunarodni savjet drutava industrijskog dizajna (ICSID)
Industijski dizajn je stvaralaka aktivnost iji je cilj odreivanje
formalnih kvaliteta industrijski proizvedenih predmeta. Ti formalni
kvaliteti obuhvatajui i spoljne karakteristike, ali prije svega one
strukturne i funkcionalne elemnte i odnose , koji sistem pretvaraju u
koherentnu cjelinu, kako sa stanovita proizvoaa, tako i korisnika.
Industrijski dizajn obuhvata sve aspekte ljudske okoline koji su
uslovljeni industrijskom proizvodnjom.
Poznavanje robe

Page 10

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Dizajn odraava izuzetnost a ne prosjenost. Proizvod dobrog i

uspjenog dizajna prua nesumnjiv doprinos unapreenju nacionalne
privreda, poveanju izvoza i smanjenju uvoza, a time i unapreenju
produktivnosti rada, te neposredno doprinosi nacionalnom dohotku
zemlje.

Poznavanje robe

Page 11

Fakultet za mediteranske poslovne studije

TEHNOLOGIJA VODA

Od ukupne povrine Zemlje pod vodom se nalazi preko 73 %, to se

procjenjuje na oko 1400 moliona kubnih kilometara. Meutim oko
2,5 % odnosi se na slatku vodu, a od te koliine samo je 0,8% pogodno
da se koristi za ljudske potrebe. Znaajna uloga vode je u procesima
proizvodnje gdje slui i za hlaenje, rastvaranje i ispiranje bilo kao
sredina ili reaktant.
Prirodne vode su:
Povrinska (okeani, mora, jezera, rijeke, gleeri)
Podzemna (izvori, vreka, dubinska voda,)
Atmosferska (kinica, snijeg i druge padavine)
Voda moe da sadri rastvorene gasove, kiseonik, ugljen dioksid, azot,
mineralne soli, karbonate, silikate, hloride i sulfate, organske materije, i
estice suspendovane u vidu koloidnog rastvora, finije gline, humusne
materije, masti, ulja i dr. pokazatelji kvaliteta vode se odredjuju na
osnovu organoleptikih, fizikih, hemiskih i biolokih pokazatelja.
U organoleptike pokazatelje spadaju: ukus, miris, boja i bistrina.
U fizike pokazatelje kvaliteta vode spada: temperature.
Podzemne vode karakterie stalnost temperature koja se kree oko 10
stepeni Celzijusa, a kada je rije o termalnim vodama, takve vode imaju
temperature iznad 37C.

Poznavanje robe

Page 12

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Hemijski pokazatelji su : tvrdoa, alkalitet, hemijska potreba kiseonika
(HPK), biohemijska potreba kiseonika (BPK), sadraj ugljen dioksida,
eljeza, mangana, sulfata, azota itd.
Pod tvrdoom vode se podrazumijeva sadraj kalcijumovih i
magnezijumovih jona. Tvrdoa se izraava preko koliine kalcijum
oksida ili kalcijum karbonata I dijeli se:
- na veoma meke (tvrdoe 0-70 mg kalcijum karbonata u 1l vode)
-meke (tvrdoe 70-140 mg kalcijum karbonata po 1l vode)
- srednje tvrde (tvrdoe 140- 210 mg kalcijum karbonata po 1l vode)
-tvrde (tvrdoe 210-320 mg kalcijum karbonata po 1l vode)
- veoma tvrde (tvrdoe 320-540 mg kalcijum karbonata po 1l vode)
Alkalitet vode je posledica prisustva hidroksilnih, karbonskih i
hidrokarbonskih jona.
Hemiska potreba kiseonika oznaava potrebnu koliinu kiseonika za
oksidaciju organskih i nekih neorganskih primjesa.
Biohemiska potreba kiseonika je koliina kiseonika u mg/l potrebna da
se u datom vremenskom periodu obezbjedi oksidacija biorazgradljivih
materija.
Bioloki pokazatelji kvliteta vode odreiju vrste i broj organizama koji
ive u prirodnoj vodi, njihovo prisustvo zavisi od fizikih i hemijskih
karakteristika vode.

Poznavanje robe

Page 13

Fakultet za mediteranske poslovne studije

VODA ZA PIE
Da bi svi neophodni uslovi bili ispunjeni i voda se koristila za pie.
Potrebno je izvriti preiavanje. Postupcu preiavanja su:
Bistrenje filtracijom,
Deferizacija i demanganizacija,
Dezinfekcija .
Filtracijom se uklanjaju obojenost, zamuenost i bakterije. Tahnoloki
proces se sastoji od koagulacije, flokulacije, taloenja i filtracije.
Koagulacija i flokulacija su procesi kojima se prevode u taloni oblik
prisutne koloidne materije. Kao koagulanti se koriste sulfati aluminijuma
i eljeza i polielektroliti.
Deferizacija i demanganizacija je proces uklanjanja eljeza i mangana
iz prirodnih voda najee se koristi metoda aeracije gdje se voda
rasprava i u nju uvodi kiseonik potreban za oksidaciju, a istovremeno
potiskuje ugljen dioksid to pogoduje izdvajanju eljeza i mangana.
Dezinfekcija vode se vri da bi se unitili ili inaktivirali patogeni
mikroorganizmi. U tu svthu se koriste razliite fizike ili hemijske
metode:
- dezinfekcije toplotom,
- dezinfekcije hemijskim agensima,
-dezinfekcija ultraljubiastim zracima, gama zracima, X zracima i
ultrazvukom.

Poznavanje robe

Page 14

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Termika dezinfekcija se obavlja na povienoj temperaturi, a
dezifenkcija hemijskim agensima se izvodi uz prisustvo hlora, hlornih
jedinjenja, vodonik peroksida.
U industriji se koriste sledee vrste voda:
Procesna voda , tehnoloka voda i kotlovska napojna voda.
Procesna voda uestvuje u proizvodnom procesu ili se koristi kao
sirovina. U prehrambenoj industriji to je voda za pie, dok tehnoloka
voda se koristi u pojedinim fazama tehnolokog postupka. Voda koja se
koristi za napajanje parnih kotlova podlijee procesu omekavanja. Za
omekavanje tvrdih voda koriste se hemijski agensi i izmjenjivai jona.
Kao talona sredstva koristi se kre u obliku krene vode ili krenog
mlijeka, soda, natrijum hidroksid i soli fosfornr kisjelina. Ovo je prvi
stepen omekavanja vode jer u omekavanoj vodi zaostaje viak alkalnih
soli. Potpuno omekavanje se postie jonski, izmanjivaima ili
destilacijom.
U zavisnosti od toga koje jone mjenjai izmjenjuju postoje katjonski
mjenjai jona i anjonski mjenjai jona.
Katjonski mjenjai jona imaju u svojoj strukturi karboksilnu grupu koja
isputa jon vodonika i na njegovo mjesto vezuje jone metala iz vode.
Anjonski mjenjai jona imaju u svojoj strukturu hidroksilne jone.

Poznavanje robe

Page 15

Fakultet za mediteranske poslovne studije

OTPADNE VODE I POSTUPCI NJIHOVOG PREIAVANJA

Preiavanje otpadnih voda obuhvata uklanjanje suspendovanih

mehanikih, rastvorenih organskih i dijelom neorganskih zagaivaa.
Postojr 3 postupka za preiavanje vode a to su .
Mehaniki postupak,
Hemijski postupak i
Bioloki postupak.
Sutina mehanikog postupka preiavanja je u tome to se voda odnosi
u bazene u kojima se poslije odreenog vremena taloe suspendovane
neistoe.
Hemijski postupak se zasniva na taloenju ili neutralisanju zagadjivaa
pomou hemikalija.
Bioloki postupak se zasniva na mikrobiolokom razmaztanju
zagaivaa dejstvom mikroorganizama enzima.
Prema zakonskim propisima otpadne vode se moraju preiavati, to
zahtijeva znatna ulaganja kako u izgradnju postrojenja za preiavanje,
tako kasnije i u njihov rad i odravanje.

Poznavanje robe

Page 16

Fakultet za mediteranske poslovne studije

ENERGETIKA

Energetika je nauna disciplina koja izuava energiju, njene izvore,

oblike, i pretvaranje jednog oblika energije u drugi. Najvei potroai
energije su industrija, iroka ptronja i transport. Jedan od osnovnih
uslova proizvodnje nekog proizvoda je energija. Goriva koja
sagorijevaju daju energiju a istovremano oslobaaju produkte kao izvor
zagaenja atmospfere, vode i zemljita. Procesom sagorijevanja goriva
izdvajaju se SO2, azotni oksidi, ugkjen dioksid, ugljen monoksid,
ugljovodonici, vrsti djelovi, pepeo i a, a iz sistema izduvnih
transportnih sredstava oslobaa se olovo.

Poznavanje robe

Page 17

Fakultet za mediteranske poslovne studije

POJAM, OBLICI I IZVORI ENERGIJE

Energija je sposobnost tijela da obavlja rad.

Oblici energije su:

Mehanika energija,
Toplotna energija,
Hemijska energija,
Energija zraenja,
Elektrina energija i
Nuklearna energija.

Izvori energije se prema postanku dijele na:

Primarne izvore energije,
Sekundarne izvore energije.
Primarnim izvorima se smatraju nosioci energije u obliku u kakvom se
nalaze u prirodi.
Mogu biti:
Konvencionalni (obnovljivi i neobnovljivi izvori energije)
Nekonvencionalni.
Jednostepenom ili viestepenom transformacijom primarnih izvora
energije nastaju sekundarni izvori energije.

Poznavanje robe

Page 18

Fakultet za mediteranske poslovne studije

PRIMARNI IZVORI ENERGIJE

Konvencionalni
-ugalj
-nafta
-gas
-nuklearna
fuziona
goriva.
-vodena
snaga
-drvo I druge
biljne
materije

Poznavanje robe

Nekonvencionalna

-ulje biljnih
krilaca I
Neobnovljivi bitumanoznog
pijeska
-geotermalna
energija
-unutranja toplotna
energija mora i
okeana
Obnovljivi -sunevna energija
-energija vjetra
-Energija plime i
osjeke
-Nuklearna fuziona
goriva i Teni
vodonik.

Page 19

Fakultet za mediteranske poslovne studije

GORIVA
Goriva su materije koje slue za dobijanje toplotne energije. Mada
goriva se preradjuju u hemijske proizvode. Da bi neka materija mogla da
se koristi kao gorivo, ona treba da ispuni sledee tehno-ekonomske
uslove:

Mora da se nalazi u prirodi u dovoljnoj koliini;

Mora da posjeduje odreenu brzinu sagorijevanja;
Da je lako pristupana i jeftina;
Da je u normalnim uslovima manipulacije dovoljno postojana;
Da taka paljenja nije preniska niti previsoka;
Da produkti sagorijevanja budu bezopasni po ivi svijet.

Goriva se sastoje od sagorljivog i nesagorljivog dijela. Sagorljivi ,

organski dio se sastoji od ugljenika vodonika i njihovih jedinjenja.
Nesagorljivi dio ine vlaga, mineralne materije (pepeo, azot i kiseonik).
Sadraj sagorljivih i nesagorljivih materija se moe izraziti sledeom
jednanom:
G+H+O+N+S+P+W=100%
Gdje je:
C,H,O,N,S- sadraj ovih elemenata u gorivu u procentima
P-sadraj pepela,%
W- sadraj vlage,%.
Postoje dvije vrijednosti za toplotnu mo goriva: gornja i donja.
Gornja toplotna mo predstavlja koliinu toplote koja se oslobodi
potpunim sagorijevanjem jedinice mase ili zapremine goriva.
Poznavanje robe

Page 20

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Donja toplotna mo predstavlja koliinu toplote koja se dobija kada se
od gornje oduzme koliina toplote koja je utroena za isparavanje vode
iz goriva.
Podjela goriva
Prema porijeklu se dijele na :
Prirodna i
Vjetaka .
Prema agregatnom stanju:
vrsta,
Tena,
Gasovita.
Prema namjeni na.
Klasina,
Raketna,
Nuklearna
vrsta goriva dijele se na primarna i sekundarna. U primarna spadaju
drvo, vlaknaste biljke i otpaci njihove prerade. A u sekundarna vrsta
goriva spadaju ona nastala iz primarnih goriva pod uticajem
temperature, pritiska i vremena.
Proces nastajanja ugljeva moe se predstaviti na sledei nain:
Poveanje procenta ugljenika
Treset-lignit-mrki ugalj- kameni ugalj-antracit
Kameni ugalj je najstarije vrsto gorivo I ima toplotnu vrijednost od
30 000-35 500 kJ/kg.
Poznavanje robe

Page 21

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Prerada uglja- razliitim postupcima prerade prirodnih vrstih goriva

dobijaju se proizvodi pod nazivom vjetaka goriva u koje spadaju
briketi, ugljenu prah koji se dobija mehanikom preradom, dok
hemijskom preradom se dobija koks, drveni ugalj i veoma vani teni i
gasoviti proizvodi.

TENA GORIVA

Dobila su veliki znaaj sa pronalaskom motora sa unitranjim

sagorijevanjem, a kasnije razvojem petro hemije. Prednosti u odnosu na
vrsta goriva su sledea:
Visok sadraj sagorljive materije,
Visoka energetska vrijednost,
Sadraj pepela i vode neznatan,
Dobro se mijeaju sa vazduhom, sagorijevanje se moe bolje
ragulisati i automatizovati.
NAFTA (sirovi petroleum, zemno ulje) je jedna od najvanijih i
najkvalitetnijih mineralnih sirovina. Po hemijskom sastavu je smjea
ugljovodonika ,a osim ugljovodonika sadri azot, kiseonik i sumpor.
Redovni pratioci su i voda i mineralne materije. Toplotna vrijednost
nafte se kree od 40 000-48 000 kJ/kg, to zavisi od hemijskog sastava, a
toplotna vrijednost se poveava sa sadrajem vodonika odnosno najviu
energetsku vrijednost imaju nafte parafinske baze.

Poznavanje robe

Page 22

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Prerada nafte- preradom nafte dobijaju se:
Tena goriva;
Ulja i masti za podmazivanje;
Petrohemijski proizvodi;
Parafin, vazelin, sumporna jedinjenja i adj.
Za primarnu preradu nafte koristi se:

Atmosferska destilacija,

Vakum destilacija.
Atmosferskom destilacijom koja se odvija u frakcionim kolonama dobija
se:
1.
2.
3.
4.

Primarni benzin;
Primarni petroleum;
Gasno ulje za pogon dizel motora;
Ostatak od atmosferske destilacije.

Benzin se dobija u temperaturnom interval od 35-200 stepeni C.

U temperaturnom interval od 35-150 destilie se laki benzin, a od
140-200 destilie se teki benzin, koji se upotreblava kao komponenta u
proizvodnji petrolejskih i dizel frakcija, mlaznih goriva i kao naftni
rastvara i rastvara masnoe.
Oktanski broj je mjerilo kvaliteta benzina i definisan je kao maseni udeo
u smjesi sa normalnim heptanom izraenom u % i predstavlja pokazatelj
otpornosti goriva prema detonaciji.

Poznavanje robe

Page 23

Fakultet za mediteranske poslovne studije

Poznavanje robe

Page 24