IVOSNOVI RAUNARSKIH MREA

OSNOVI RAUNARSKIH MREA

ta je mrea?
Mrea je pojam iz telefonije, a pod raunarskom mreom se
podrazumijeva vie meusobno povezanih raunara i ostale opreme.
OSNOVI RAUNARSKIH MREA
Raunarska mrea se koristi radi dijeljenja skupih resursa kao to su
diskovi, tampai, itd. i slui kao podrka za:
e-mail
radne grupe
grupne projekte
dijeljenje baze podataka
pristup Internetu
uenje na daljinu, itd.
OSNOVI RAUNARSKIH MREA
Osnovni tipovi mrea prema podruju koje pokrivaju:
PAN (Personal Area Networks) lokalne mree na manjem podruju
LAN (Local Area Network) lokalne mree
MAN (Metropolitan Area Network) gradske mree
WAN (Wide Area network) mree irokih prostranstava
IEEE 802.20
IEEE 802.11
Beicni LAN

IEEE 802.15
Bluetooth

PAN

ETSI
HiperPAN
ETSI
HiperLAN

IEEE 802.16
Beicni MAN

LAN

MAN

WAN

ETSI
HiperMAN i
HIPERACCESS
3GPP, EDGE,
GSM

Osnovni pojmovi vezani za raunarsku mreu:

vor (node) je svaki ureaj prikljuen na mreu
klijent je vor mree koji pristupa resursima koje nudi drugi vor
mree
server je vor mree koji dijeljene resurse stavlja na raspolaganje
klijentu
Osnovni pojmovi vezani za raunarsku mreu:
klijent/server u ovom sluaju raunari klijenti se povezuju sa
raunarima serverima koji obavljaju uslugu za njih i vraaju im
rezultate. Ovdje je obezbijeena centralizovana administracija i bolja je
zatita
peer to peer je veza ravnopravnih raunara i svaki od njih moe biti i
klijent i server. Ovdje ne postoji centralizovano upravljanje i loa je

zatita
Elementi mree:
Hardver PC, mreni adapteri, kablovi, razvodnici (HUB), pojaavai,
mostovi, ruteri.
Topologije predstavljaju meusobni raspored vorova u mrei.
Postoji nekoliko osnovnih topologija:
Magistrala (BUS)
Zvijezda (STAR)
Prsten (RING)
Stablo (Tree)
Mrea (mesh)
Hibridna (Hybrid)
Mrene topologije:
Magistrala (BUS)
To je linearna arhitektura u kojoj se prenos iz mrenih stanica prostire
du magistrale i vide ga sve druge stanice. Krajevi magistrale moraju
biti zakljueni terminatorima.
10Base2 (thinnet) je koristio BUS topologiju, koristio se tanki koaksijalni
kabl.

Zvijezda (STAR)
Arhitektura u kojoj je svaki vor vezan na centralni ureaj. Podatke vidi
samo centralni razvodnik.

Prsten (RING)
Jedinstvena putanja za prenos podataka izmeu dva susjedna vora.
Postoji neposredna veza izmeu prvog i zadnjeg vora. Podatke vide
svi vorovi od ishodita do odredita.

Stablo (TREE)
Moe se posmatrati kao proirenje topologija zvijezde.
Koristi se kod isporuke usluge kablovske televizije.

Mreasta (MESH)
Topologija u kojoj postoje najmanje dvije ureene putanje od svake
take.
Stroija definicija kae
da svaki vor treba biti
povezan sa svim
ostalim.

Hibridna (HYBRID)
Kombinacija bilo koje dvije ili vie mrenih topologija.
Mrene tehnologije:
Obuhvataju skup standarda za
adresiranje
pristupanje
razrjeavanje sukoba
prenoenje podataka izmeu vorova

Neke od najpoznatijih i onih koje su najvie u upotrebi su:

ETHERNET
TOKEN RING
FDDI
ATM
FRAME RELAY
WiFi
ETHERNET
je sredinom 70-tih godina razvila kompanija Xerox. To je mrena
tehnologija za LAN mree, temeljena na frame nainu rada. To znai da
se podaci alju u paketima koji su prilagoeni za slanje preko
raunarske mree. Definie umreavanje i signalizaciju za fiziki sloj, te
frame formate i protokole za MAC, odnosno podatkovni sloj OSI modela.
Ethernet definie i protokole pomou kojih se vri prenos podataka u
mrei. Ethernet, poznat i pod imenom IEEE 802.3, je postao
najrasprostranjeniji standard za raunarske mree koji se poeo
uzdizati ranih 1990-tih pa sve do danas gdje dri primat te je skoro u
potpunosti zamijenio ostale mrene tehnologije za LAN mree kao to
su Token Ring ili FDDI.
Niska cijena hardvera
Najvei dio LAN trita
U svakom trenutku podatke moe da alje samo jedan vor, pa se
vorovi moraju dogovoriti kako pristupiti istoj magistrali (slina
situacija kao telefon-dvojnik).
U ETHERNET-u svi vorovi oslukuju nosioca (CARRIER SENSING).
Ako dva vora pokuaju da poalju podatke istovremeno, nastaje
kolizija - COLLISION.
Nakon toga oba ureaja moraju da ponove prenos, jedan po jedan.
Skup pravila pomou kojih jedna mrena tehnologija razrjeava sukobe
oko korienja magistrale zove se metoda pristupa.
U sluaju ETHERNET-a, ta metoda je CSMA/CD (Carrier Sense Multiple
Access/Collision Detection).
Mrena tehnologija ETHERNET dalje definie brzinu prenosa, elektrine
karakteristike signala na kablu, koliinu podataka dozvoljenu u jednom
prenosu itd.
TOKEN RING
Vrsta mree koja je ematski poredana u krug. Token Ring je usko

vezan za IEEE 802.5 specifikaciju jer je nastala iz Token Ring

tehnologije (koju je razvio IBM), zbog identinosti i zanemarljivih razlika
termin Token Ring obino obuhvata i IEEE specifikaciju.
Metoda pristupa je predaja tokena token pasing.
Token je specijalna kratka poruka koja neprestano krui prstenom. Ako
vor nema podataka za predaju, on prima token i odmah ga prosljeuje
sljedeem voru.
Ako vor ima podatke za predaju, on mora saekati token. Dok podaci
krue mreom, svaki vor zaviri u njih da vidi da li je on primalac.
Ako jeste, on skida podatke sa mree i oslobaa token kod izvorinog
vora.

FDDI (Fiber Distributed Data Interface)

je interfejs za podatke distribuirane optikim kablom.
Mrene tehnologije:
ATM (Asynhronous Transfer Mode)
je reim asinhronog prenosa.
FRAME RELAY
Frame relay je sinhronizovana mrea zasnovana na HDLC protokolu.
Podaci se alju u HDLC paketima. Frame relay se obino iskoritava za
prenos podataka izmeu lokalnih (LAN) i irokopojasnih (WAN) mrea
Wi-Fi
Wi-Fi je beini nain umreavanja raunara gdje se podaci imeu dva
ili vie raunara prenose pomou radio frekvencija (RF) i odgovarajuih
antena. Najee se koristi u LAN mreama (WLAN), dok se u
posljednje vrijeme sve vie nudi i beini pristup WAN mrei.
FIZIKI PUTEVI I METODE PRENOSA:
Fiziki put (medijum prenosa) moe biti:
iani (upredena parica, koaksijalni kabl)
vazduh ili vakuum (zemaljske i satelitske veze)
optiki kabl
Upredena parica(twisted pair)
dvije izolovane bakarne ice, spiralno uvijene meusobno
jedan od najstarijih i jo uvijek estih medijuma
za prenos
Koaksijalni kabl
drugi esto koriten medijum za prenos

bolje oklopljen od upredene parice

prenosi podatke veom brzinom i na vee daljine
Optiki kabl
Opticki prenosni sistem ima tri komponente:
izvor svjetlosti, medijum za prenos i detektor.
Uobicajeno, izvor svjetlosti indicira bit 1, a nepostojanje svjetlosti
indicira bit nula 0. Medijum za prenos je vrlo tanko vlakno stakla.
Detektor generie elektricni impuls kada svjetlost pada na njega. 50
Tb/s, 100 km.
FIZIKI PUTEVI I METODE PRENOSA:
Osnovne karakteristike medija koje utiu na performanse:
udaljenost na koju moe biti upotrijebljen
irina pojasa koju moe podrati
slabljenje, tj. koliina signala koja se gubi
otpornost na umove
sigurnost podataka (ometanje i kraa)
cijena instaliranja
nain fizikog povezivanja
Za tehnike prenosa koriste se:
Digitalne i
Analogne metode
koje se razlikuju po nainu rada:
Asinhrono
Sinhrono
Sinhrono,
sync bajt

Asinhrono,
start bit

OSNOVI RAUNARSKIH MREA

MULTIMRENE STRUKTURE:
Multimrene strukture objedinjuju vie razliitih mrea, obino oko
kime (backbone), a problemi su u pojavljivanju nekompatibilnih mrea
ili u tome to je lokalna mrea predugaka.
MRENI UREAJI:
Pojaavai (Repeater). Ako je udaljenost raunara u mrei vea od
maksimalne udaljenosti koju kablovi mogu da podre koristi se mreni
ureaj repeater koji ima ulogu da regenerie, odnosno, pojaa signal.
MRENI UREAJI:
Mostovi (bridge). Koriste se da rijee problem dvije lokalne mree
izazvan manjim razlikama meu tim mreama.
Preusmjerivai (router) i skretnice (switch) se koriste u
okruenjima koja se sastoje od vie mrenih segmenata sa razliitim
protokolima i arhitekturama.
BEINE MRENE KOMUNIKACIJE:
Beine komunikacije su jedna od najaktivnijih oblasti razvoja
tehnologija dananjice. Koriste se:
na prometnim lokacijama
kod ljudi koji su stalno u pokretu
u izolovanoj oblasti zgrade
kod odjeljenja sa nepredvidivom promjenom fizikog rasporeda
u graevinama od istorijskog znaaja (zatienim) i kod kojih je teko
sprovesti kablove
Lokalne beine raunarske mree sline su kablovskim, samo su
raunari opremljeni
beinim mrenim adapterima i
primopredajnicima
Koriste sljedee tehnike prenosa:
infracrvene zrake
laserske zrake
uskopojasni radio prenos
irokopojasni radio prenos

SPECIFIKACIJA ETHERNET-a:
ETHERNET podrava standard IEEE 802.3.
Standardi za brzine od 10Mb/s su: 10BaseT, 10Base2, 10Base5 i
10BaseFL.
Standardi za brzine od 100Mb/s su: 100BaseVG, 100BaseX.
Ovi standardi se razlikuju po: brzini prenosa, vrsti signala, vrsti kabla,
vezi sa mrenim adapterom, minimalnim rastojanjima izmeu vorova
itd.
OSI MODEL:
Bez standardizacije raunari povezani u mree ne bi mogli meusobno
komunicirati.
ISO (International Standard Organization) je razvila svoj standard, kao
preporuku za povezivanje otvorenih sistema OSI model.
OSI model sastoji se od 7 slojeva.
Na 7. sloju, aplikativnom sloju rade korisnike aplikacije i pojedini
mreni servisi kao to su SMTP, FTP, TELNET, DNS, SNMP i jo mnogo
drugih. Kada piemo neki tekst u tekst editoru, tad zapravo radimo na
aplikativnom nivou.

Sloj Prezentacije uklanja razliku u predstavljanju podataka izmeu

razliitih raunara. Konverzija brojeva, teksta, zvuka, videa.
Sloj Sesije uspostavlja, odrava i prekida komunikaciju izmeu dva
raunara.
Sloj Transporta alje podatke putem mrenog sloja. Veoma vani
komunikacioni protokoli rade na ovom nivou TCP i UDP.

Sloj mree, zapravo njegov najznaajniji predstavnik IP protokol, zna da

poalje paket sa svoje mree na bilo koju drugu mreu na svijetu, pa
zato kaemo da je sposoban da rutira i adresira pakete. Osim IP
protokola tu su jo i ICMP za kontrolu saobraaja i ARP, koji prevodi IP
adrese u fizike adrese.
Sloj Veze formatira paket (frejm) u oblik potrebnom za prenos kroz
mreu. Format zavisi od vrste mrene tehnologije (Ethernet, ATM,
Frame Relay itd.) koja se koristi.
Fiziki sloj je najnii sloj. Odgovoran je za prijem ili slanje signala,
odnosno za rad sa elektrinim impulsima u kablu.
Raunar sa druge strane takoe poznaje svih sedam nivoa OSI modela,
tako da prijem paketa nije nikakav problem. Primljeni paket se
procesira obrnutim redoslijedom, dakle od fizikog ka aplikativnom
sloju. Svaki sloj ita samo ono to je u paket upisao isti takav sloj
maine poiljaoca, pa moemo rei da OSI slojevi jedne maine
komuniciraju direktno (uslovno reeno) sa odgovarajuim OSI slojem
druge maine.
MRENI PROTOKOLI:
Mreni protokol je skup standardnih pravila koja omoguavaju
raunarima da komuniciraju.
Specifikacija protokola obino ukljuuje :
format poruke koja se prenosi
tretman greke u komunikaciji
Za razliite komunikacije postoje i razliiti protokoli , ali svi
koegzistiraju unutar fizike implementacije mree.
Protokoli kod predajnog raunara izvode korake:
dijele podatke u pakete
dodaju paketima adresne informacije
pripremaju pakete za prenos kroz mrenu karticu i kablove
Protokoli kod prijemnog raunara izvode iste korake samo obrnutim
redoslijedom:
preuzimaju pakete
uklanjaju iz paketa sve informacije o prenosu koje je dodao predajni
raunar
kopiraju podatke iz paketa u bafer te ih ponovo spajaju
ponovno sklopljene podatke predaju aplikaciji u obliku u kom ona moe
da ih koristi
Neki standardni modeli protokola:
Niz ISO/OSI protokola
SNA standardna mrena arhitektura IBM sistema

Netware firme Novell

Apple Talk firme Apple
Niz Internet protokola TCP/IP
MRENI PROTOKOLI: TCP/IP
TCP/IP je uobiajena oznaka grupe protokola koju jo nazivamo IP
grupa protokola (ili engl. IP protocol suite).
Naziv je ova grupa protokola dobila prema dva najvanija protokola iz
te skupine: TCP (od engleskog Transmission Control Protocol) te prema
samom IP protokolu.
TCP/IP omoguuje komunikaciju preko raznih meusobno povezanih
mrea i danas je najrasprostranjeniji protokol na lokalnim mreama, a
takoe se na njemu zasniva i globalna mrea Internet.

Ne slae se u potpunosti sa OSI modelom, umjesto 7 koristi 4 sloja:

Sloj mrenog interfejsa
Internet sloj
Transportni sloj
Aplikacioni sloj
Glavni protokoli aplikacionog sloja su: Telnet, FTP, SMTP, SNMP, HTTP.
Transportni sloj opbuhvata TCP i UDP. TCP je pouzdaniji i kompleksiji.
Internet sloj slui za prosljeivanje paketa,adresiranje i izbor putanje.
IP definie nain na koji se dolazi do ciljnog raunara preko IP adrese.
ARP (Address Resolution Protocol) i RARP (Reverse Address Resolution
Protocol) slue za prevoenje originalne IP adrese i hardverske (MAC)
adrese.
DNS (Domain Name System) determinie adresu iz imena maine.
Sloj mrenog inerfejsa je saglasan sa slojem veze i fizikim slojem OSI
modela.
STRUKTURA IP ADRESE

Svaki raunar i svaki usmjeriva na Internetu imaju svoju IP adresu koja

obuhvata broj njihove mree i broj raunara.
Ta adresa je jedinstvena. Dva raunara na Internetu u naelu ne mogu
imati istu IP adresu. Duina svih IP adresa (IP v.4) je 32 bita i one se
koriste u poljima izvorina adresa i odredina adresa IP paketa.
IP adresa odnosi se na mreni interfejs a ne na raunar. Ako raunar
ima dva mrena interfejsa (rjee) onda mu trebaju dvije IP adrese.
MRENI ADAPTER (NIC)
Network Interface Card Obezbjeuju fiziku vezu izmeu kablova i
raunara i instaliraju se u slotove u samom raunaru.
priprema podatke iz raunara za slanje kroz mreu (paralelno u serijski
i obratno)
alje podatke drugom raunaru
kontrolie protok podataka iz raunara u sistem kablova
prima podatke iz kablova u oblik koji raunar moe da koristi
NIC treba da ostatku mree navede svoju adresu (MAC adresa). Komitet
IEEE dodjeljuje jedinstvene blokove adresa svakom proizvoau NIC-a.
Proizvoai dalje ugrauju te adrese u ipove, tako da svaki NIC,
odnosno raunar, ima jedinstvenu adresu.
Za razliku od IP adrese, MAC adresa je FIZIKA adresa, ugraena u NIC
i jedinstvena je za svaki mreni interfejs. Ima oblik zapisa od 6 bajtova:
54-C1-01-EE-B7-08
IP adresa je logika adresa, moe da bude drugaija svaki put kada
spojimo raunar u mreu, ako DHCP tako dodijeli adresu.
STRUKTURA IP ADRESE
Struktura IP adrese se prikazuje u obliku etiri decimalna broja,
razdvojena takama, npr.:
192.68.21.1
IP adresa sadri dva podatka:
adresu mree
adresu vora (hosta)
IP adresa sastoji se od 32 bita tj. 4 bajta (okteta), koji se kod
decimalnog zapisa odvajaju takama (aaa.bbb.ccc.ddd). Svaki od 4
okteta zapisuje se decimalno (od 0 do 255), npr.
heksadecimalna adresa C0290614 se pie kao 192.41.6.20.

Postoje 3 osnovne klase IP adresa:A, B, C.

Klasa A moe imati otprilike 16 miliona raunara i njoj moe pripadati
do 126 mrea. Ova klasa je predviena za mree s velikim brojem
raunara.
Klasi B pripadaju mree koje imaju do 65 534 raunara, a takvih
mrea moe biti 16384.
Klasa C je najmanja i obuhvaa mree koje imaju do 254 raunara. U
ovoj klasi moe biti do 2 miliona mrea.
Klasa D koja poinje sa 1110, a nakon toga slijedi adresa, koristi se za
istovremeno pristupanje grupi raunara (difuzija u grupi). Zauzima IP
adrese od 224.0.0.0 do 239.255.255.255.
Klasa E koja zapoinje sa 11110 i zauzima adrese od 240.0.0.0 do
247.255.255.255 slui za budue koritenje.
IPv4 adresa je u osnovi 32-bitni binarni broj. Kako je u pravilu vrlo teko
pamtiti niz od 32 znaka '0' ili '1', ee se koriste druge notacije, a
najee od svih decimalna notacija. Decimalna notacija se od 32bitnog binarnog broja dobije na sljedei nain: 32-bitni broj se odvoji u
etiri 8-bitne grupe, svaka grupa se zapie u dekadskom obliku, a
grupe se zatim u zapisu prikau odvojene takama. Primjer:
Binarni zapis: 00100000111100000000111100001111
(odvajanje u 4 grupe po 8 bitova):
00100000 11110000 00001111 00001111
(svaka grupa se zapisuje dekadski): 32 240 15 15
(dodavanje taki izmeu brojeva): 32.240.15.15
Decimalni zapis: 32.240.15.15
MRENA MASKA
Primjenom mrenih maski (engl. subnet mask) omogueno je
formiranje podklasa i podmrea unutar jedne dodijeljene mrene klase.
Na taj nain se poveava broj mrea na raun broja raunara.
Mrena maska je 32-bitni broj koji kae koje bitove originalne IP adrese

treba posmatrati kao bitove mrenog broja.

Npr. U klasi B mrena maska je
255.255.0.0
1 predstavljaju adresu mree a 0 adresu vorova (255 je
11111111)
DODJELJIVANJE IP ADRESE
Vri se runo ili automatski.
Runo se dodjeljuje kada je raunar vezan u LAN, a adresa se dobije od
administratora mree.
Automatski se dodjeljuje ako u mrei postoji automatsko konfigurisanje
adresa, koje radi DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) server.
U principu svaki put kada se korisnik zakai na mreu on dobije novu IP
adresu iz predvienog opsega adresa (osim ako je njegova adresa
rezervisana na DHCP serveru).
MODELI MREA i PRISTUP INTERNETU
Postoji mnogo modela mrea. Neki poznatiji su:
PSTN (Public Switched Telephone Network), javna telefonska mrea
koja se koristi za prenos govora i podataka,
X.25 i Frame Relay za prenos podataka,
ISDN (Integrated Services Digital Network), integrisani servis digitalnih
mrea, za prenos govora, video-zapisa, teksta, grafike, podataka.
Postoje dva tipa ISDN: N-ISDN (narrowband) i B-ISDN (broadband).
PLMN (Public Land Mobile Network), mrea mobilne telefonije, za
prenos govora i podataka
CATV (Cable TV), kablovska televizija, aktuelan je pristup Internetu ili
govornim uslugama preko CATV mree.
Jedan od najveih problema Internet korisnika je pristup Internetu.
Korisnici koriste sve zahtjevnije aplikacije, audio-vizuelne, grafike i sl.,
pa je brzina nedovoljna ili je cijena pristupne tehnologije previsoka.
xDSL je familija protokola transmisionih sistema za pristup preko
bakarne parice. ADSL je asimetrina pretplatnika linija (Asymmetrical
Digital Subscriber Line), a VDSL je brzi DSL (Very high bit rate DSL).
Brzina ka korisniku zavisi od vie faktora: duina linije, prenik
provodnika, prisustvo premotenih izvoda, ukrtena presluavanja.