1

Da das Letras Galegas 2010

UXO NOVONEYRA

GUA
DE
LECTURA
Biblioteca Municipal de Estudos Locais
Maio 2010

Rexeito o idioma normativizado, homoxeneizado dos que seguen os ditados

normativos do Instituto da Lingua, da Real Academia e do Parlamento da Xunta
de Galicia, impostos incluso s obras de creacin literaria donde mis se precisa
conservar o sangre da Lingua vivida, a sa forma peculiar i o aroma de infancia e
comarca. Teimei e teimo que sea vlida tamn na escrita de creacin a santa
liberdade dos falantes. Igual que rexeito Galego Oficial, rexeito a normativa
reintegracionista oposta a el e non menos encorsetada e con olor a falsa e a
nonpatria.

NDICE

Presentacin .......................................................................................................5
Biografa ..............................................................................................................6
Cronoloxa ...........................................................................................................10
Obra de Uxo Novoneyra ....................................................................................12
Monografas...................................................................................13
Publicacins peridicas ...............................................................17
Traballos sobre Uxo Novoneyra .......................................................................23
Monografas...................................................................................24
Publicacins peridicas ...............................................................28
Referencias en obras xeris ..............................................................................31
Lembrando a Uxo ..........................................................................................33

PRESENTACIN

Como cada ano, a Biblioteca Municipal de Estudos Locais smase s actos de

homenaxe do Da das Letras Galegas coa elaboracin dunha gua de lectura
sobre a figura protagonista, que neste ano 2010 corresponde poeta Uxo
Novoneyra.

A Real Academia Galega establece a necesidade de que as institucins pblicas

galegas, os centros de ensino, as bibliotecas e as distintas asociacins e
federacins culturais poan de relevo a obra desta importante personalidade.

As, a travs da elaboracin desta gua de lectura, a Biblioteca de Estudos Locais

pretende contribuir a dar resposta a esta necesidade ofrecendo toda a
informacin de que dispn sobre a figura deste grande poeta que a travs da sa
obra amosou sempre o seu compromiso con Galicia: coa lngua, co pobo, coa
terra e coa Historia.

Tras uns breves apuntes biogrficos sobre o autor, ctanse as distintas

referencias bibliogrficas correspondentes documentacin presente na
Biblioteca sobre a sa vida e a sa obra.

BIOGRAFA

Uxo Novoneyra nace o 19 de Xaneiro de 1930, na aldea de Parada de Moreda,

unha aldea da Serra do Courel (Lugo), no seo dunha familia labrega acomodada.
Neste marco xeogrfico pasa a sa nenez e primeira mocidade. Esta terra ser o
principal referente fsico para os seus versos, ofrecendo unha anovadora visin
da paisaxe dentro da literatura galega.
En 1945 trasldase, durante o perodo escolar, a Lugo para estudiar o
bacharelato, que remata en 1948. Neste ltimo ano coece poeta da Terra Ch
Manuel Mara. De 1949 a 1951 est en Madrid e al, tras superar o Exame de
Estado, matriclase na carreira de Filosofa e Letras.
Esta xeira madrilea unha etapa de formacin cultural, en gran parte
autodidacta, na que empezar a escribir en casteln. este tamn un momento
de eclosin poltica estudiantil e, nese ambiente, comeza a conformar a sa
ideoloxa crtica e d o seu primeiro recital potico nas aulas universitarias.
En 1952 Novoneyra volve a Galicia para facer o servicio militar, con estancias en
Santiago de Compostela, A Corua e Lugo, coincidindo outra vez con Manuel
Mara.
Desta poca son tamn os encontros con Ramn Pieiro e outros intelectuais e
artistas entre os cales Otero Pedrayo e Carlos Maside foron os mis decisivos na
sa formacin. precisamente este contacto co galeguismo, xunto coa volta ao
Courel durante unhas vacacins no ano 1952, o que motiva o autor para escribir
en galego.
Estando en Santiago, Novoneyra enferma dunha pleuresa que o tivo s beiras da
morte e que o obriga a gardar repouso, permanecendo estos anos, no seu lugar
de nacemento. Nesta situacin de soidade nace o ciclo potico coureln, que se
inicia co libro Os eidos, escrito entre 1952 e 1954.
Durante esta estancia no Courel inicia unha grande amizade con Mara Mario
Carou e o seu marido Roberto Pose, mestre de Parada e antigo militante das
Mocedades Galeguistas.
No perodo que vai de 1962 a 1966 o escritor vive en Madrid. Nesa capital traballa
na radio e na televisin, sempre en programas relacionados coa poesa galega,
espaola ou universal. participa nalgunhas actividades do grupo Brais Pinto,
ademais de frecuentar unha certa bohemia nucleada no Caf Gijn. Desta poca
debe datar tamn a sa amizade co poeta galego Carlos Oroza e relacinase co
pintor Tino Graido e un grupo de artistas plsticos como Urculo ou Viola.
Neste ambiente de vangarda artstica e preocupacin socio-poltica escribe, entre
1962 e 1965, a serie potica titulada Elegas de Madrid.
En 1966 volve para a casa, reclamado pola vellez e enfermidade de seus pais, e
xa desde este momento quedar a vivir en Galicia.
En 1968 coece en Lugo a Elva Rei coa que casar en 1973. A parella ter tres
fillos, Branca-Petra, Uxo e Arturo, e residir ata 1983 entre Lugo e O Courel. A
partir dese ano radican en Santiago.
Desta poca a obra titulada Os eidos 2 (Galaxia, Vigo, 1974), ilustrada con
debuxos de Laxeiro e dedicada memoria dos seus pais e de Mara Mario.
En 1979 publica o seu seguinte libro, Poemas caligrficos. A obra o nmero un
dos Cuadernos da Gadaa, coleccin de ttulo alusivo vangarda pictrica
artellada en torno a Brais Pinto. Por outra parte, nestes anos de marcada
preocupacin cvica, traduce ao galego varios poemas do escritor e poltico
chins Mao Zedong.
En 1982 elixido presidente da Asociacin de Escritores en Lingua Galega,
cargo que ostentou at a sa morte.
7

Nestes anos compostelns, Novoneyra incrementa anda mis a sa actividade

pblica, que se viera facendo cada vez mis intensa dende mediados dos
setenta, con ducias e ducias de intervencins e recitais, a mido multitudinarios,
que o levaban por asociacins culturais e logo por centros de ensino de toda
Galicia.
Por outra parte, nesta mesma dcada dos oitenta o noso autor inicia a
recompilacin completa do seu ciclo coureln, despois de sometelo a unha
rigorosa depuracin. Na segunda metade da dcada comeza unha reagrupacin
temtica da sa obra completa. As, en Muller pra lonxe rene os poemas
erticos e amorosos nunha edicin artstica ilustrada polo pintor lugus Carlos
Pardo Teijeiro, asi como polos trazos manuscritos do autor.
Mis adiante aparece Do Courel a Compostela, unha antoloxa que recolle todas
aquelas composicins de temtica poltica acompaadas por unha escolma de
textos crticos de diversos autores. Destacan os poemas Pranto polo Che e
Vietnam canto.
En 1990 aparece unha nova edicin de Os eidos na que se engade un ltimo
poema titulado O monte Cido, escrito en 1985.
Tamn nos noventa d a coecer das publicacins de literatura infantil, O cubil
do xabarn e Gorgorn e Cabezn. Trtase de contos de aventuras
protagonizados por rapaces e ambientados na xeografa do Courel.
En 1991 edtase o seu libro Tempo de elexa, que unha reedicin, tamn
revisada, daquelas Elexas do Courel e outros poemas que publicara en 1966
cando estaba en Madrid.
Son anos en que Uxo Novoneyra aplaudido e venerado como un clsico, como
modelo dunha obra potica singular e fundamental para a literatura galega do
sculo XX.
En 1994 aparece publicado na editoria Espiral Maior o seu libro Poemas da doada
certeza i este brillo premido entre as plpebras. Son poemas que nos presentan a
un poeta na madurez, reflexionando sobre a vida. Tamn aparece unha cuestin
que preocupaba moito a Novoneyra: a despoboacin do rural.
En 1995 sae publicado o libro Camelio xapons, que recolle en galego e en
xapons, sete versos xaponeses escritos por Ayako Sugitani, as como tres
poemas de Novoneyra en galego e en xapons. O libro mostra o seu interese
pola poesa oriental e, mis concretamente, polo haiku.
Nos dous ltimos anos antes da sa morte anda publica tres libro mis:
Betanzos: Poema dos Caneiros e Estampas, Dos soos teimosos e Arrodeos e
desvos do camio de Santiago e outras rotas.
O 30 de outubro de 1999 morre en Santiago de Compostela.
En Uxo Novoneyra nese a sa condicin de poeta xenial con un radical
compromiso cvico co pobo e coa lingua xunto a unha insubornable e tranquila
honestidade na sa vida.

BIBLIOGRAFA

ALONSO, Fran. Folerpas de Novoneyra: Biografa e antoloxa. Vigo: Edicins

Xerais, 2010.
http://www.realacademiagalega.org/letters/ViewHonoredFigureWork.do?year=201
0
http://www.uxionovoneyra.com/2009/index.php?option=com_content&task=blogc
ategory&id=13&Itemid=27

CRONOLOXA

10

1930
1945
1948
1950
1952
1952
1953
1955
1957

1962
1966

1968
1973
1974
1979
1981
1982
1983
1986
1989
1991
1994
1995
1999

Nace en Parada do Courel.

Comeza a estudar o bacharelato por libre en Lugo.
Marcha a estudar Filosofa e Letras a Madrid.
Coece a Clara Otero, que lle adicar varios poemas en Os Eidos.
Volve a Galicia para facer o servizo militar. Coincide nel con Manuel
Mara.
A finais deste ano contrae unha pleuresa que o mantn varias
semanas internado no Hospital Militar da Corua. Volve ao Caurel.
Comeza a escribir Os Eidos.
Publcase Os Eidos na editorial Galaxia, cun prlogo de Ramn
Pieiro.
Participa en Compostela nun recital de Homenaje a la poesa
gallega, onde fala en galego. a primeira vez que a lingua se utiliza
nun acto pblico despois da Guerra Civil.
Trasldase a Madrid e comeza a traballar para a radio e a televisin.
Novoneyra publica Elexas do Courel e outros poemas, editado en
versin bilinge galego-casteln. Retorna ao Courel debido
enfermidade dos pais.
Escribe os poemas Vietnam canto e Letana de Galicia.
Casa con Elba Rei.
Galaxia publica Os eidos 2 con poemas escritos entre 1954 e 1957.
Publica en Brais Pinto os Poemas caligrficos, prologados por
Reimundo Patio.
Publica en Xerais Os Eidos. Libro do Courel. Novoneyra xa
considerado un clsico.
elixido presidente da Asociacin de Escritores en Lingua Galega.
Establcese definitivamente en Compostela.
Publica Muller pra lonxe.
Publica Do Courel a Compostela.
Comeza a publicar unha serie de contos para rapaces ambientados
no Courel. O cubil do Xabarn e Gorgorn e Cabezn.
Publica Poemas da doada certeza.
Dse a coecer o libro Camelio Xapons, no que participa.
Morre en Compostela.

11

OBRA DE UXO
NOVONEYRA

12

Monografas

13

MNDEZ FONTE, Rosa. Poemas anobelados no tempo. [Limiar Uxo Novoneyra].

A Corua: Espiral Maior, 2000.
D/10165
NOVONEYRA, Uxo. Antoloxa potica. Vigo: Asociacin Socio-Pedagxica
Galega, D.L 1997.
D/3331
NOVONEYRA, Uxo. Arrodeos e desvos do Camio de Santiago e outras rotas. A
Corua: Hrcules de Ediciones; [Santiago de Compostela]: Xerencia de
Promocin do Camio de Santiago, D.L. 1998.
D/11729
NOVONEYRA, Uxo. Cantiga de loubanza. En: Ramn Otero Pedrayo: a sa vida e
a sa obra: homaxe da Galicia Universal. Caracas: [s.n.], 1958.
R
929Otero
RAM
NOVONEYRA, Uxo. O Caurel. En: Homenaxe a Luis Seoane: O Grove, abril 1980.
Sada: Edicis do Castro, D.L. 2001. P. 119-121.
O
HOM
NOVONEYRA, Uxo. Con Manuel Mara. En: Manuel Mara: libro homenaxe
organizado por la Asociacin Cultural Xrmolos. Lugo: Ophiusa, 2001. P. 693.
082Manuel Mara
MAN
NOVONEYRA, Uxo. Do Courel a Compostela: 1956-86. [Barcelona]: Sotelo
Blanco, D.L. 1988.
D/6597
NOVONEYRA, Uxo. Do Courel Monte Branco: escolma potica; [introduccin e
escolma de Xos Manuel Varela Varela]. O Couto-Ponteceso (A Corua):
Asociacin Cultural Monte Branco , 1996.
F
P
NOV
poe

14

NOVONEYRA, Uxo. Dos soos teimosos; preguntas de Emilio Araxo. Santiago

de Compostela: Noitarenga, D.L. 1998.
D/590
NOVONEYRA, Uxo. Os eidos. [A Corua]: La Voz de Galicia, D.L. 2002.
P
NOV
eid
NOVONEYRA, Uxo. Os eidos; 2 ed. Vigo: Edicins Xerais de Galicia, 1991.
D/5788
NOVONEYRA, Uxo. Os eidos: [libro do Courel]. Vigo: Edicins Xerais de Galicia,
D.L. 1981.
D/3394
NOVONEYRA, Uxo. Os eidos: [libro do Courel]. 3 ed. completa. Vigo: Edicins
Xerais de Galicia, 1987.
D/3393
NOVONEYRA, Uxo. Os Eidos 2; Letana de Galicia e outros poemas; [dibujos de
Laxeiro]. Vigo: Galaxia, 1974.
D/13309
NOVONEYRA, Uxo. Entrando poesa de Celso Emilio. En: Celso Emilio.
Santiago de Compostela: Fundacin Celso Emilio Ferreiro, D.L. 1989. P. 143.
821.134.4Ferreiro
CEL
NOVONEYRA, Uxo. Esta coor de soid: escolma potica. Santiago de
Compostela: Librera Follas Novas, D.L. 2010.
D/15823
NOVONEYRA, Uxo. Laxeiro na imaxen de Galicia. En: Homenaxe a Laxeiro de
escritores e artistas de Galicia. Santiago de Compostela: Citania Galera de Arte,
1991. P. 78.
082Laxeiro
HOM

15

NOVONEYRA, Uxo. Poemas caligrficos. Madrid: Brais Pinto, D.L. 1979.

F
P
NOV
poe
NOVONEYRA, Uxo. Poemas da doada certeza i Este brillo premido entre as
plpebras. A Corua: Espiral Maior, 1994.
P
NOV
poe
NOVONEYRA, Uxo. Pranto polo Che: elexa instantania a Ernesto Guevara. En:
16 poemas galegos para Ernesto Che Guevara contra a sa morte (1967-1973).
Santiago de Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servicio de
Publicaciones, 1998. P. 77.
D/9830
NOVONEYRA, Uxo. Tempo de elexa. A Corua: Va Lctea, imp. 1991.
D/5635
NOVONEYRA, Uxo. Tempo de Elexa. Ed. bilinge. Santiago de Compostela:
Alvarellos, D.L. 2010.
D/15824
POEMAS corueses: antoloxa de textos poticos dos sculos XIX e XX sobre A
Corua A Corua: Espiral Maior, 2008.
D/14961
POEMAS recolleitos, antolxicos e inditos de: Antn Avils de Taramancos,
Salvador Garca-Bodao, Bernardino Graa, Manuel Mara, Uxo Novoneyra /
edicin ao cuidado de Miguel Anxo Fernn-Vello, Roxelio Martnez, Francisco
Pillado Mayor. -- [S.l. : Cen Augas], D.L. 1984.
F
P
POE

16

Publicacins peridicas

17

NOVONEYRA, Uxo. 2 poemas mis pra s eidos. En: Nords: revista de poesa
e crtica. N 2 (1981); p. 3.
RG/385
NOVONEYRA, Uxo. Andas as ruas coma se fora a praia... En: Contempornea:
Revista da Asociacin de Escritores en Lngua Galega. N 1 (1995); p. 74.
RG/64
NOVONEYRA, Uxo. Ballet da nena triste. En: Aturuxo: revista de poesa e crtica.
Edicin facsmile. Santiago de Compostela : Xunta de Galicia, Centro de
Investigacins Lingsticas e Literarias Ramn Pieiro, D.L. 1994. N 11 (1960); p.
14.
RG/758
NOVONEYRA, Uxo. A brtema = La bruma. En: Claraboya. N 16-17 (1967); p. 7879.
D/15329
NOVONEYRA, Uxo. Chile 73. En: Nords: revista de poesa e crtica. N 1 (1975);
p. 16.
RG/385
NOVONEYRA, Uxo. Cousos do lobo!... En: Contempornea: Revista da
Asociacin de Escritores en Lngua Galega. N 1 (1995); p. 65.
RG/64
NOVONEYRA, Uxo. Da de nebra O courel. En: A Trabe de ouro. N 2 (1990); p.
302.
RG/106
NOVONEYRA, Uxo. Dinamiteira da fala: Mara Mario Carou, noiesa do Courel.
En: A Nosa Terra. N 189-190 (1982); Especial Letras Galegas.
RG/73
NOVONEYRA, Uxo. Dios callado; Teora del vuelo (prosa). En: Clave Orin. N 78 (2000-2001); p. 192-193.
RG/712

18

NOVONEYRA, Uxo. Os doce meses: marzal. En: Vida Gallega. 2 poca. N 768
(1961); p. 1.
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxo. a peste da historia. En: Nords: revista de poesa e crtica.
N 2-3 (1975); p. 3.
RG/385
NOVONEYRA, Uxo. Fuxida a Exiuto segn Maside. En: Vida Gallega. 2 poca. N
730 (1958); p. 1.
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxo. La Guadaa. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 184-185.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. Hierba cierva. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 176177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. Inditos de Mara Mario. En: A Trabe de ouro. N 2 (1990); p.
295-296.
RG/106
NOVONEYRA, Uxo. Leccin ante un cadaver con los ojos abiertos. En: Clave
Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 190-191.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. Letana de Galicia. En: Contempornea: Revista da
Asociacin de Escritores en Lngua Galega. N 1 (1995); p. 69.
RG/64
NOVONEYRA, Uxo. Mara Mario Carou ha muerto: apologa pstuma. En: La
Voz de Galicia. 11 jun. 1967.
D/22
NOVONEYRA, Uxo. [Mas, sus ojos de...]. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p.
182-183.
RG/712

19

NOVONEYRA, Uxo. O milagre de nadal. En: Vida Gallega. 2 poca. N 676 (1955);
p. 1.
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxo. Moucho que cantas pra noite queda... En: Claraboya. N 1617 (1967); p. 80-81.
D/15329
NOVONEYRA, Uxo. Nacementos. En: Ronsel: revista de arte. Ed. Facsmil.
Barcelona: Sotelo Blanco, 1982. P. 18-19.
RG/310
NOVONEYRA, Uxo. Olor bueno. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 176-177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. Oracin fnebre a Antn Avils de Taramancos. En: Luzes
de Galiza. N 21 (1993); p. 7.
RG/103
NOVONEYRA, Uxo. Ouh Galicia. En: Eufona: (rimas y glosas de la poesa
gallega. Ed. Facs. Santiago de Compostela: Xunta de Galicia, 2005. N 1 (1958); p.
20.
D/11858
NOVONEYRA, Uxo. Paisaxe da morte de Cristo. En: Vida Gallega. 2 poca. N
733 (1958).
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxo. Panos brancos... En: Contempornea: Revista da Asociacin
de Escritores en Lngua Galega. N 1 (1995); p. 66.
RG/64
NOVONEYRA, Uxo. Pazo de Tor. En: Vida Gallega. 2 poca. N 739 (1958).
R/RG/101
NOVONEYRA, Uxo. [Los poemas en verso...]. En: Clave Orin. N 7-8 (20002001); p. 178-179.
RG/712

20

NOVONEYRA, Uxo. Poema a tres voces / Uxo Novoneyra, Mara Mario e Ramn
Regueira. En: A Trabe de ouro. N 46 (2001); p. 269-270.
RG/106
NOVONEYRA, Uxo. [Por el lado de aquel lado...]. En: Clave Orin. N 7-8 (20002001); p. 186-187.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. Os que as nos tein... En: Claraboya. N 16-17 (1967); p. 8081.
D/15329
NOVONEYRA, Uxo. Os que as nos tein s tein noso os nosos nomes no censo.
En: Contempornea: Revista da Asociacin de Escritores en Lngua Galega. N 1
(1995); p. 68.
RG/64
NOVONEYRA, Uxo. Querida verba. En: Nords: revista de poesa e crtica. N 4
(1976); p. 7.
RG/385
NOVONEYRA, Uxo. El sauce. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 176-177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. Sin cancin. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 176-177.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. Terras outas e solas!... En: Contempornea: Revista da
Asociacin de Escritores en Lngua Galega. N 1 (1995); p. 67.
RG/64
NOVONEYRA, Uxo. [Tu semblanza...]. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 180181.
RG/712
NOVONEYRA, Uxo. El Umbro. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 188-189.
RG/712

21

NOVONEYRA, Uxo. Uxo Novoneyra ou o Courel dos tesos cumes: (unha

conversa dende Os Eidos) / Olga Patio Nogueira. En: Luzes de Galiza. N 2223 (1993); p. 31-33.
RG/103
NOVONEYRA, Uxo. Vellos e novos eidos. En: Nords: revista de poesa e crtica.
N 3 (1981); p. 5.
RG/385
NOVONEYRA, Uxo. Vietnam canto. En: Contempornea: Revista da Asociacin
de Escritores en Lngua Galega. N 1 (1995); p. 70-73.
RG/64

22

TRABALLOS SOBRE UXO

NOVONEYRA

23

Monografas

24

ALBO, Francisco. Unha xeografa potica. En: Crtica e autores: artigos e

entrevistas publicados en La Voz de Galicia. A Corua: La Voz de Galicia, D.L.
2002. P. 147-148.
O
CRI (I)
ALONSO, Fran. Folerpas de Novoneyra: Biografa e antoloxa. Vigo: Edicins
Xerais, 2010.
929Novoneyra
ALO
fol
BLANCO, Carmen. Uxo Novoneyra. [Vigo]: A Nosa Terra, 2009.
Pre9410
BLANCO GARCA, Carmen. Uxo Novoneyra: poesa, terra e compromiso. En:
Historia da literatura galega. [Vigo]: Asociacin socio-pedagxica galega, D.L.
1996. Vol. 4; p. 1250-1280.
821.134.4
HIS(IV)
CALVIO, Xulio. Uxo Novoneyra e os motivos de Circe: texto potico ntegro de
Tempo de elexa. A Corua: Espiral Maior, 1998.
D/9274
CARTAS a Novoneyra. En: Homenaxe a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]:
Rei Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(II)
ESTAMPAS a Novoneyra. En: Homenaxe a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]:
Rei Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(III)
GRAA, Bernardino. Uxo Novoneyra. En: Lobato, Xurxo. Galegos na escaleira.
[A Corua]: Fundacin Caixa Galicia, D.L. 1995. P. 97.
D/7662

25

GARCA, Xos Lois. Uxo Novoneyra: Home e terra. A Corua: Toxosoutos, 2010.
929Novoneyra
GAR
uxi
GARCA, Xos Lois. Uxo Novoneyra: Revisitado. Vigo: Xerais, 2009.
821.134.4Novoneyra
GAR
uxi
HOMENAXE a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]: Rei Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(I-III)
LPEZ, Antonia. Emocin e angustia. En: Crtica e autores: artigos e entrevistas
publicados en La Voz de Galicia. A Corua: La Voz de Galicia, D.L. 2002. P. 148149.
O
CRI (I)
MARIO DAVILA, Esperanza. Diccionario Uxo Novoneyra. A Corua:
TresCtres, 2010.
821.134.4Novoneyra
MAR
dic
MARTNEZ PEREIRO, Carlos Paulo. Da palabra (ca)ligrafa en Uxo Novoneyra:
influencias interculturais e afluencias plstico-escriturais. En: Estudos Galego
Brasileiros 2. A Corua: Universidade da Corua, Servizo de Publicacins, 2006.
P. 407-428.
D/12084
NOVO, Olga. Uxo Novoneyra: lingua loaira. [Santiago de Compostela]:
Fundacin Caixa Galicia, D.L. 2005.
D/13371
POEMAS a Novoneyra. En: Homenaxe a Novoneyra: letras galegas 2010. [S.l.]: Rei
Zentolo, imp. 2009.
082Novoneyra
HOM(I)

26

SANDE, Miguel. Poeta pai. En: Crtica e autores: artigos e entrevistas publicados
en La Voz de Galicia. A Corua: La Voz de Galicia, D.L. 2002. P. 146-147.
O
CRI (I)
UXO Novonoyra: Da das Letras Galegas 2010. [organizado polo] Departamento
de Filoloxa Galega; edicin ao coidado de Anxo Tarro Varela. Santiago de
Compostela: Universidade de Santiago de Compostela, Servizo de Publicins e
Intercambio Cientfico, 2010.
821.134.4Novoneyra
UXI

27

Publicacins peridicas

28

LVAREZ CACCAMO, Alfonso. Uxo Novoneyra. En: Clave Orin. N 7-8 (20002001); p. 17.
RG/712
CANCIO, Miguel. In memoriam por dous galegos que toda a sa vida defenderon
Galiza e a sa cultura. En: Raigame. N 15 (2002); p. 18-21.
RG/393
GARCA BOLAO, Salvador. Uxo Novoneyra. En: Clave Orin. N 7-8 (20002001); p. 16.
RG/712
GARCA DEVESA, Consuelo. O orientalismo en Novoneyra. En: Grial. N 106
(1990); p. 204-217.
RG/694
MANUEL MARA. A Uxo Novoneyra. En: Clave Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 13-14.
RG/712
NEIRA POL, Manuel Eugenio de. Apuntes para unha biografa de Uxo Novoneira.
En: Anuario Brigantino. N 22 (1999); p. 501-510.
RG/94
NEIRA POL, Jos Francisco de. Uxo Novoneyra, poeta: recuerdos de nuestra
niez y adolescencia. En: Galicia en Madrid. N 47 (1993); p. 26.
RG/65
PATIO NOGUEIRA, Olga. Carta a Uxo Novoneyra. En: Anuario Brigantino. N 23
(2000); p. 543.
RG/94
REGUEIRA, Moncho. Sempre ser outono!: elexa a Uxo Novoneyra. En: Clave
Orin. N 7-8 (2000-2001); p. 19.
RG/712
RODRGUEZ FER, Claudio. Elementos de fonoestilstica, a prosa de Fole e a
poesa de Novoneyra. En: Grial. N 89 (1985); p. 354-361.
RG/694

29

RODRGUEZ FER, Claudio. O fonosimbolismo na poesa de Novoneyra: incursin

ao nivel fnico da obra literaria. En: Grial. N 68 (1980); p. 144-160.
RG/694
SAMPEDRO OJEDA, Francisco. A condicin de Novoneyra. En: A Trabe de ouro.
N 75 (2008); p. 387-391.
RG/106
SEOANE, Luis. Novoneyra, Grando, Otero Besteiro. En: Luzes de Galiza. N 5-6
(1987); p. 22.
RG/103

30

REFERENCIAS EN OBRAS
XERIS

31

DICCIONARIO de literatura galega I. Autores. Vigo: Galaxia, D.L. 1997. P. 409-410.

821.134.4
DIC (I)
DICCIONARIO de literatura galega II. Publicacins peridicas. Vigo: Galaxia, D.L.
1997. P. 18, 58, 92, 100, 106, 120, 124, 147, 151, 171, 173, 174, 183, 195, 196, 199,
205, 214, 232, 272, 294, 297, 311, 329, 330, 341, 346, 358, 374, 385, 455, 467, 497.
821.134.4
DIC(II)
FERNNDEZ VELHO, Rosario. Literatura galega do sculo XX. Vigo: A Nosa
Terra, D.L. 2006. P. 115-116.
821.134.4
FER
lit
GALICIA. Literatura. A Corua: Hrcules de Ediciones, D.L. 2000. Tomo XXXIII. P.
209-211.
821.134.4
GAL (IV)
GRAN enciclopedia gallega. Santiago de Compostela. Gijn: Silveiro Caada,
1974. Tomo XXV. P. 236-237.
(031)
GRA(XXII)
LITERATURA galega: sculo XX. [Vigo] : A Nosa Terra, 2001. P. 73, 229, 243, 280282, 286, 309, 312, 322, 347.
821.134.4
LIT

32

LEMBRANDO A UXO

33

Ningun mis enraizado no ser de Galicia que Uxo Novoneyra. Ningun mis
comprometido co vivir galego. Ningun mis libre... Do mis prximo, do mis
lene, do mis particular..., camiando sempre cara o mis lonxano, o mis grave,
o mis universal. Canto mis de eiqu, tanto mis do mundo. Rigurosamente
noso e cada vez mis de todos. Sempre matinando sobre Galicia nos pobos do
mundo (volven os pobos...). Volvern os soos, os soos teimosos...

Herminio Barreiro

E de entre todos ti, a voz de Uxo, o ben nacido, apostouse a esperar con mis
paciencia, cal se agarda no Courel, para facer da espera un suceder de poema
tras poema, os mis deles quizaves nen escritos. Eu escrebo tan s o que me
sobra, dixcheme un da paseando, e a frase soou a inscrita en pedra, a runa ou
petroglifo, igual que a ta propia voz, a ta voz que paraliza, como detera aquela
outra voz o brazo de Abraham dun polica, dun autmata represor de
manifestacin, batendo a sa covarda nun neno que ben poda ser eu mesma,
que eramos todos ns, os nacentes conciencia sen excusa.

Luisa Villalta

34

... a ta poesa mensaxe fidelsima, pura, das sensacins, das experiencias.

Mensaxe traducida nunha linguaxe que s a ti che pertence. Cada amosa verbal
ten as un significado, e cada significado ten vida de seu. A referencia como a
interpretacin aparecen dictadas pola voz do teu sangue e da ta pel. Expresan
vivencias, esencialidades do sentir, de sensacins, de inspiradas rafegas.

Francisco Fernndez del Riego

Novoneyra poetiza o que ve, cos ollos fsicos de cos ollos da alma, o que est ao
seu carn, o que coece. A serra do Courel, a sa solemne grandeza case
intimidatoria, o ciclo flunte e vario das estacins, os seus cromatismos, o seu
clima, a sa vexetacin. O Courel est presente nos topnimos, na natureza
circundante, pero a pregunta de Novoneyra non se dirixe exclusivamente,
unicamente a esas terras. A pregunta de Novoneyra a pregunta Terra, non
importa cal sexa o desencadeante local que o propicia. un interrogante
metafsico que atingue nodoa, raz mis fonda da existencia.

Xulio Lpez Valcrcel

35

Mais al do seu canto coureliano, Uxo tamn o poeta do amor, e da afirmacin

nacional de Galicia, e de aconteceres tan distantes e mesmo tempo tan
cercanos sa sensibilidade como, poo por caso, a agresin ianqui a Vietnam
ou a cada de Che Guevara na selva bolibiana. E tamn neste caso a sa poesa
chegou a Amrica. O seu Pranto polo Che foi publicado na Habana e formou
parte dunha homenaxe galega lder guerrilleiro que organizou a Seccin Galega
do Instituto de Literatura e Lingstica en 1972.
Uxo non cruzou o Atlntico, pero si o seu canto trascendente.

Xos Neira Vilas

Resulta dificil achar no chamado mundo intelectual a algun tan ponderado nos
xuzos e tan expresivo nas suas solidariedades. Lonxe das bandeirias sectrias,
pero afincadsimo na conscincia de defendere aos perseguidos, aos que sofren,
s vitimas das inxustizas, mantivo sempre unha actitude baril e ergueita como a
sua figura.

Francisco Rodrguez

36

 xa hora de que seas toda patria dos teus

dos que gardaron a fala en que mis se dixo adeus
e seas dona de ti e seora de falar
seora de decidir e dona de se negar.

37

Courel dos tesos cumes que ollan

de lonxe!
Eiqu sntese ben o pouco que
un home.
UXO NOVONEYRA

Bibliotecas Municipais

Biblioteca Municipal de Estudos Locais

C/ Durn Loriga 10, 1
15003 A Corua
38
Tfno. 981184386
E-mail bestudiosl@coruna.es

Ayuntamiento de A Corua
Concello da Corua