BAB SATU

KERAJAAN MELAYU
TRADISIONAL

BAB 1
KERAJAAN MELAYU TRADISIONAL
Pengenalan

Tanah Melayu (TM) menjadi tempat perdagangan kerana

kedudukannya di tengah perjalanan pedagang Cina, Arab dan
India.
Terdapat pelabuhan-pelabuhan awal yang terdapat di TM dan
negeri-negeri Borneo adalah Kuala Selingsing (Perak), Sungai
Emas (Kedah), Pengkalan Bujang (Kedah), Jenderam Hilir
(Selangor) dan Santubong (Sarawak)
Hasil bumi yang popular ialah damar, rotan, dan galian seperti
emas dan timah.
Pedagang India gelar TM sebagai Suvarnabumi (bumi emas)
Ptolemy (ahli geografi bangsa Yunani) panggil TM sebagai Golden
Chersones (Semenanjung Emas)

Latarbelakang Awal Zaman PraSejarah

Bukti-bukti arkeologi menunjukkan bahawa TM telah didiami oleh
manusia sejak beribu-ribu tahun yg lalu.
Terdapat 4 zaman awal di Tanah Melayu :
a) Zaman Paleolitik (35,000 tahun)
b) Zaman Mesolitik (11,000 tahun)
c) Zaman Neolitik (5,000 tahun)
d) Zaman Logam (2500 tahun)

Kerajaan Awal Melayu

Beberapa kerajaan yang agung telah didirikan di
Semenanjung TM dan juga di sekitar kepulauan Melayu
sejak kurun pertama lagi.
Ini membuktikan bahawa di rantau ini telah wujud beberapa
buah kerajaan sejak lama dahulu.
Kerajaan-kerajaan ini merupakan kerajaan agung yang
mempunyai tanah jajahan dan berperanan penting dalam
membentuk tamadun Melayu.
Dengan demikian, kawasan nusantara bukanlah sebuah
kawasan baru yang dikatakan ditemui dan diterokai oleh
penjajah barat.

Kerajaan

Lokasi

Tahun

Nota/catatan

Kedah Tua

Lembah Bujang

Kurun ke-5

Sistem

Pemerintahan

beraja
Kedudukan strategik
Pelabuhan entrepot
Pengaruh oleh Hindu
dan Buddha
Chih-Tu

Tan Tan

Tanah Merah,
Kelantan

Kurun ke-16

Terengganu

Kurun ke-6

Pengaruh

agam

Buddha
Hbgn persahatan
dengan China
Pemerintah

dipengaruhi sistem
pemerintahan oleh
kebudayaan China
Gangga
Negara

Beruas Perak.

Kurun ke-5

Pelabuhan dan
pusat perdagangan.

Langkasuka

Pattani, Negara
Thai

Lo-Yueh

Johor

Kurun ke-5

Pelabuhan dan pusat

perdagangan
Kerajaan di selatan
tanah Melayu

Kawasan nusantara atau kepulauan Melayu ini telah

didiami oleh orang-orang Melayu sejak dahulu lagi, yg
merupakan sebahagian dari keseluruhan penduduk
nusantara.
Nusantara ini merupakan sebuah entiti sosial, budaya dan
fizikal yang mengalami pengaruh-pengaruh Hindhu,
Buddha, Islam dan Kristian.
Kesan daripada kedatangan penjajah-penjajah barat,
kawasan nusantara ini dipecah mengikut kehendak
mereka.
Ekoran itu, wujud entiti geopolitik yang berbeza-beza
disebabkan oleh pengaruh penjajah yang berbeza-beza.

Sistem/ struktur politik masyarakat Melayu Melaka

Sejak abad ke-15 masyarakat Melayu telah mempunyai
sistem pemerintahannya sendiri, melalui penubuhan
Kesultanan Melayu Melaka yang menjadi asas kepada
pemerintahan beraja di negara kita. Dan sistem pemerintahan
ini telah di warisi oleh negeri-negeri lain seperti Perak, Johor
& Kedah.
Dalam sistem politik ini terdapat dua faktor yang perlu
difahami iaitu:
i) Sistem Politik
ii) Masyarakat Melayu Tradisional

Sistem politik umumnya bermaksud satu susunan dan

peraturan yang dilakukan oleh individu atau organisasi yang
berkuasa dalam sesebuah negara, khusunya tentang
perkara-perkara yang berkaitan dengan pemerintahan
sesebuah negara atau hubungannya dengan negara lain.
Dalam konteks ini masyarakat Melayu tradisional, sistem
politik dapat dikatakan sebagai segala sesuatu yang
berkaitan dengan pemerintahan dan pentadbiran
masyarakat Melayu khususnya merujuk kepada zaman
Kesultanan Melayu Melaka sebelum kemasukan penjajah
barat.
Masyarakat Melayu Tradisional kumpulan manusia yang
hidup bersama dan melakukan adat resam turun temurun.
Kebanyakkannya hidup di persekitaran sungai dan
kampung-kampung.
mereka ini mempunyai saiz populasi yang kecil dan tiada
struktur pemerintahan yang teratur pada masa tersebut.
Ketua mereka adalah terdiri daripada ahli yan paling tua,
ini kerana golongan tua sangat dihormati dan
berpengalaman dengan pelbgai adat dan kepercayaan
serta tahu bagaimana proses keselamatan.

Daripada pembangunan unit-masyarakat yang kecil,

masyarakat Melayu kemudiannya bergabung menjadi
masyarakat yang lebih besar di bawah pemerintahan
seorang ketua, pembesar, orang kaya atau raja.

Sistem Politik
Dalam sistem politik ini terdapat beberapa aspek yang perlu
ditekankan, antaranya;
A. Sistem yang bercorak feudal membahagikan rakyat mengikut susun lapis yang berbentuk piramid,
iaitu terdiri daripada 2 golongan:
Golongan Pemerintah
Golongan Diperintah.
Golongan yang paling berkuasa adalah golongan pemerintah
kerana mereka mempunyai kuasa politik dan ekonomi serta
pahlawan-pahlawan mereka sendiri. Melalui kekuatan dan kuasa
tersebut maka mudah bagi golongan ini mengumpul cukai dan
hadiah daripada rakyat. Seterusnya melalui pertambahan
kekayaan tersebut maka mereka boleh mengembangkan kuasa
ketenteraan dan kawasan taklukan mereka. Akhirnya daripada
golongan ini menjadi pemimpin yang berkuasa.
Manakala dalam konteks hubungan antara dua golongan ini
adalah bersifat timbal-balik- saling berkait antara satu sama lain,
ini bagi membolehkan institusi raja terus wujud dalam masyarakat
Melayu.

Unit-Unit Politik
Dalam sistem politik tersebut terdapat 3 unsur politik:
Negeri- adalah unit yang terbesar, sama dengan negara pada
masa sekarang.
Jajahan/ Daerah
Kampung.

Sistem Beraja

Sistem beraja ini adalah berdasarkan kepada;

Konsep Raja
Konsep Daulat dan Derhaka
Konsep Raja.
i. Semasa di bawah pengaruh Hindu-Budha
Pemerintah/ pemimpin kerajaan dikenali sebagai raja
raja di anggap berketurunan dewa atau tuhan yang disebut
Devaraj.
Devaraja adalah satu kepercayaan bahawa raja yang
memerintah dianggap luhur dan suci.
ii. Semasa kedatangan Islam
kedudukan raja ini telah mengalami sedikit perubahan dan
menguatkan kedudukan raja
Gelaran raja telah ditukar dengan gelaran Sultan setelah
mereka memeluk Islam.
Nilai-nilai Islam telah dikompromi dengan nilai-nilai tradisi yang
telah sedia ada.

Sultan dipercayai berasal dari keturunan pahlawan Islam,

Iskandar Zulkarnain Alexander The Great, berdasarkan
kepada Sejarah Melayu Sultan. Undang-undang Melaka
dan Adat-Raja-raja menganggap raja-raja Melaka sebagai
Khalifah Allah di dunia.
Raja merupakan subjek yang yang sangat mulia dan
hampir tidak ada cacat celanya. Sekiranya terdapat
kekurangan dari segi tingakah laku atau kewibawaannya
sebagai pemerintah, namun mereka tidak boleh diertikai
apatah lagi dicela. Perintah raja merupakan sesuatu yang
wajib dilaksanankan walaupun bercanggah dengan hukum
kemanusiaan dan hukum agama.
Sesuai dengan taraf, keturunan dan bidanga kuasa
politiknya, maka raja berada ditingkat paling atas sekali
dalam hierarki politik masyarakat Melayu tradisional.

Sultan
Pembesar Empat
Pembesar Lapan
Pembesar Enam Belas
Pembesar Tiga Puluh Dua

Bangsawan
Lapisan kedua tinggi yang terdiri drpd anak-anak raja, kaum kerabat
di raja dan para pembesar berketurunan raja
Memegang jawatan utama seperti Bendahara dan Temenggung.
Pembesar
Lapisan ketiga para pembesar negeri dan aderah lain yang bukan
keturunan raja
Soal pentadbiran tertakluk kpd kekuasaan masing2. Mereka
mempunyai pengaruh yang kuat dalam masyarakat. Cth Tok
Penghulu
Rakyat biasa
Terdapat dua kelas iaitu rakyat biasa yg merdeka dan golongan
hamba.
Mereka bertumpu di kawasan pesisir pantai dan sungai. Aktiviti
pertanian.
Hamba
Terdapat dua kategori iaitu hamba abdi dan hamba berhutang.

KESULTANAN MELAYU MELAKA

Penubuhan Kerajaan Melaka

Kesultanan Melayu Melaka merupakan kesultanan Melayu yg tertua

dalam sejarah Malaysia. Pada zaman pra-Islam telah wujud spt
kerajaan Kedah Tua da Perak.
Pada 1391, kerajaan Srivijaya telah diserang oleh kerajaan
Majapahit . Putera raja Palembang bernama Parameswara telah
melarikan diri dan mengundurkan diri hingga ke Temasik (Temagi).
Beliau terus melarikan diri ke Muar kemudian Bertam dan akhirnya
ke Melaka sekitar tahun 1400.
Melaka telah pun wujud sebagai perkampungan nelayan.
Parameswara telah menamakan kawasan ini sebagai Melaka
(nama pokok).

KERAJAAN MELAYU MELAKA

Kerajaan Melayu Melaka telah didirikan oleh Parameswara pada
awal kurun ke-15. Kerajaan yang agung pada zamannya.
Kemakmuran Kerajaan Melaka dapat dilihat dari segi
kedudukannya sebagai pusat perdagangan dan pusat
penyebaran agama Islam.
Faktor-faktor Perkembangan dan Keagungan:

Faktor Geografi
kedudukan strategik ditengah-tengah jalan perdagangan
antara timur dan barat
pelabuhan terlindung dari tiupan angin monsun Barat Daya dan
Timur Laut
pelabuhan semulajadi

Faktor Ekonomi
pusat perdagangan terkenal di kepulauan Melayu
tedapat sumber asli rempah-ratus, lada hitam, cengkih
sistem pungutan cukai rendah dan teratur oleh Syahbandar
penggunaan sistem matawang
terdapat kemudahan asas - gudang

Faktor Politik dan Pentadbiran.

menjalin diplomatik dengan negara China
sistem pentadbiran cekap
wujud sistem undang-undang adil dan saksama hukum
Kanun Melaka dan Undang-undang Laut Melaka
pusat penyebaran agama Islam
Dasar perluasan kuasa (Empayar Kerajaan Melayu
Melaka) Siak, Kampar, Jambi, Terengganu, Selangor,
Perak Johot.
Bahasa Melayu lingua franca (bahasa perantaraan)

Faktor-faktor Kemerosotan
Kerajaan Melayu Melaka dikatakan mencapai puncak
kegemilangannya pada zaman pemerintahan Sultan Mansur Syah
(1459-1477). Namun selepas itu kerajaan Melayu Melaka mula
melalui zaman keruntuhannya sehingga ke tahun 1511 apabila
Melaka ditawan oleh Portugis.
Faktor Dalaman:
Ketiadaan kepimpinan yang cekap
Pemerintahan yang lemah
Rakyat berpecah-belah dan tidak bersatu padu.
Faktor Luaran:
Penemuan perjalanana laut melalui Tanjung Harapan di Selatan
Afrika oleh Bartholomew Diaz pada tahun 1488.
Pedagang-pedagang mula mengalihkan pusat perdagangannya ke
tempat lain.

Sistem Pemerintahan Kerajaan Melaka

Melaka mempunyai pentadbiran yang tersusun dan
sistematik. Raja/sultan dibantu oleh sebuah organisasi yang
tersusun denagn hierarki dan fungsi masing2. Sistem ini
dipanggil sistem Pembesar Empat Lipatan.


1.

2.

Sistem pentadbiran kerajaan Melaka berkaitan dengan peranan

oleh empat orang pembesar utama iaitu :
Bendahara
-sbg penasihat raja
-pemangku raja semasa ketiadaan raja
-bertindak sbg Ketua Hakim
-Pemilih dan pelantik raja
Penghulu Bendahari
- bendahari yg mengawal perbendaharaan negara
- memungut cukai dan hasil negeri
- simpan daftar hamba raja dan ketua kpd Syahbandar
Temenggung
- Pelaksana atau ketua undang2 peraturan negeri dan
keselamatan
- Ketua Polis Negara
- pendakwa raya sekiranya berlaku kesalahan individu tertentu
- ketua protokol dalam adat-istiadat

4.

Laksamana
- merupakan hulubalang dalam peperangan terutama di laut.
- bertanggung-jawab memikul pedang kerajaan dalam upacara
rasmi serta menjadi diplomat dan membawa utusan kerajaan.

Selain itu terdapat pentadbir seperti Syahbandar berfungsi sbg :

1.
Pegawai pelabuhan
2.
Menjaga kebajikan pedagang asing
3.
Menyediakan gudang tempat penyimpanan barang
4.
Mengutip cukai pelabuhan

Kerajaan Johor
Pengenalan

Kerajaan Johor diasaskan oleh warisan kesultanan Melaka

Pentadbiran diperingkat pusat dipegang oleh sultan. Beliau

dibantu oleh pembesar-pembesar utama Bendahara,
Temenggung, Raja Indera Bongsu (Penghulu Bendahari),
Laksamana dan Syahbandar.

Antara tahuin 1722-1819, Riau menjadi pusat pentadbiran

kerajaan Johor. Selepas tahun 1819, satu perubahan besar telah
berlaku di dalam politiok Johor apabila Tengku Husin ditabalkan
sebagai sultan Singapura pada 16 Feb 1819.

Johor terlibat dengan peperangan tiga segi dengan kerajaan Aceh

dan Portugis di Melaka.
Faktor-faktor pelabuhan maju :
a)
Kedudukan strategik
b)
Sungai Lebar

c)
d)
e)
f)
g)
h)

Kemudahan gudang dan pasaran

Barang Dagangan luar
Peranan orang laut
Persahabatan dgn Belanda
Pelabuhan Entrepot
Peranan Syahbandar

Kerajaan Perak

Sejarah petempatan di Perak wujud seawal zaman pra sejarah

dan penemuan kawasan purba di kota Tampan.

Wujud kerajaan tua di Perak iaitu Beruas dan Dinding.

Pengasas kesultanan Perak berkait rapat dengan kesultanan

Melaka. Sultaan Muzaffar syah berasal dari keturunan dari
sultan Mahmud Syah dari Melaka.

Kerajaan Pahang
Sejarah petempatan awal di Pahang terdapat di Sg.lembing,
Tembeling da Tresang.
Pengasas kesultanan Pahang pada abad ke-15 berkait rapat
dgn kesultanan Melaka.
Mengikut catatan pengembara Arab, Eropah dan Cina,
Pahang ditulis:
Pahang
Pam

Paam

Paon Phaan

Pahan

Pan-Han

Kerajaan Negeri Sembilan

N9 terhasil daripd gabungan 9 kawasan :
Sg Ujong, Rembau, Jelebu, Johol, Ulu Muar, Inas,
Gg. Pasir, Terachi, Jempol.
Pemerintahan N9 berkait-rapat dengan kerajaan Minangkabau.
Raja Melewar dilantik takhta pada 1773 dgn gelaran Yamtuan
Negeri di Seri Menanti.
Kerajaan Kedah
Merupakan negeri yg tertua penempatannya di T Melayu. Bertapak
di sekitar Gg Jerai, lembah sg. Merbok dan sg. Muda.
Penulis Arab
Kilah
Qalha
Sanskrit
Kataha @ Kadara
Tamil
Kadaram Kalagam
Kedah pernah dijajah oleh Siam dan di bawah kekuasaan British
melalui Perjanjian Bangkok 1909.

Kesimpulan

Kewujudan Kerajaan Melayu Tradisional membuktikan bahawa

tamadun Melayu setanding dengan tamadun lain di dunia.
Kerajaan Melayu yg terkenal kerajaan Melayu Melaka
Masyarakat Melayu mempunyai sistem politik, ekonomi dan sosial
yang tersendiri.