Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 15, Say 1, 2010

N EMDRME LEMNDE KULLANILAN KIVAMLATIRICI

TRNN REAKTF INK JET BASKI KALTES
ZERNE ETKLER
*

Mehmet KANIK
Efsun SELUK

**

zet: Bu makalede, reaktif ink jet bask iin uygulanan n emdirme ilemlerinde kullanlan eitli kvamlatrclarn bask kalitesi zerine etkileri aratrlmtr. Bu amala, ncelikle aartlm %100 pamuklu kuma numuneleri yksek, orta ve dk viskoz alginat kvamlatrclar yannda sentetik kvamlatrclar kullanlarak hazrlanan n ilem banyolar uygulanarak kurutulmulardr. Daha sonra, ink jet baskda temel proses renkleri olan
Siyan, Magenta, Sar ve Siyah (CMYK renkleri) ile n ilemli kumalar zerine basklar yaplarak renk verimi
(K/S deeri), penetrasyon derecesi, kontr netlii, ykama hasl ve srtme hasl test edilerek sonular deerlendirilmitir. Elde edilen sonular, en uygun kvamlatrc tipinin yksek viskoz alginat olduunu ortaya koymutur.
Anahtar Kelimeler: nk jet bask, reaktif bask, n ilem, kvamlatrc, renk verimi, penetrasyon derecesi,
kontr netlii, haslklar.

Effects of Thickener Type Used for Pre-Padding Processes on Quality

of Reactive Ink Jet Printing
Abstract: In this article, the effects of various thickeners used in the pre-padding processes for reactive ink jet
printing were investigated. For this purpose, firstly, bleached 100% cotton fabric samples were pre-padded with
pre-treatment liquors prepared using high, medium and low viscosity alginates and a synthetic thickener. Afterwards, the pre-padded fabric samples were dried. Then, printings were carried out on the pre-padded fabric samples using Cyan, Magenta, Yellow and Black colours (CMYK colours) which are basic process colours in the
ink jet printing. Finally, colour strength (K/S values), colour penetration, contour sharpness, wash fastness and
crock fastness properties were tested and evaluated. The results showed that the most suitable thickener type is
the high viscosity alginate.
Key Words: Ink jet printing, reactive printing, pre-treatment, thickener, colour strength, contour sharpness, dye
penetration, fastness properties.

1. GR
Son yllarda ink jet bask teknolojisinin kullanm dnya genelinde hzla yaylmaya balamtr. Bunun balca sebeplerinden birisi de milyonlarca renk ieren fotoraf kalitesindeki desenlerin bile
tekstiller zerine baslabilmesidir. Bu kaliteli basklarn elde edilmesinde kumalara uygulanan n
ilemlerin nemi byktr (Muth, 2005; Ujiie, 2006).
Ink jet baskclnda reaktif basklar iki aamal olarak uygulanr. nce, kvamlatrcy ve
kimyasallar ieren zelti kumaa n ilem olarak uygulanr ve kurutulur; arkasndan da sadece boyarmaddeyi ieren mrekkeple (boya ile) bask yaplr (Aston ve ark, 1993).
Ink jet bask mrekkepleri dk viskoziteli olduklarndan kuma zerine pskrtldnde
ve yeterli penetrasyona ulatnda kuma oluturan iplikler/lifler tarafndan etkili bir ekilde emilme
eilimi ierisinde olurlar. Dolaysyla, damla kuma zerine dp slanma olutuktan sonra atk ve
*
**

Uluda niversitesi, Mhendislik - Mimarlk Fakltesi, Tekstil Mhendislii Blm, 16059, Grkle, BURSA.
Major-SKT Johnson Controls, Organize San. Bl. Sar Cad. No:25, Nilfer, BURSA.

41

Kank, M. ve Seluk, E.: Kvamlatrc Trnn Reaktif Ink Jet Bask Kalitesi zerine Etkileri

zg ynlerinde iplikler boyunca emilerek yaylrlar. Bylece mrekkep damlalar dairesel olmak
yerine yldz eklini alrlar ki, bu ekilde keskin kontrl net basklar elde edilemez (Kulube ve Hawkyard 1996). Bu nedenle pskrtlen damlalarn yaylmasn engelleyecek birtakm n ilemlere ihtiya
duyulmaktadr. Buna bal olarak, ink jet bask yaplacak kumalarn normal n terbiye ilemleri yapldktan sonra, mrekkep yaylmasn nlemek amacyla uygun bir kvamlatrc ieren fular banyosu
ile emdirilip kurutulmas gerekir. Ayrca bu fular banyosuna, boyarmaddenin fiksaj iin gerekli olan
alkali, asit, re, zayf oksidasyon maddesi vb. gibi maddeler de ilave edilerek baskdan nce kumaa
uygulanm olur (Kank, 2000; Ujiie, 2006).
Uygulanan n ilemler bir yandan yldz damla oluumunu azaltarak kontr netliini artrrken, dier yandan da baslan damlalarn penetrasyonunu kontrol etmektedir. n ilem srasnda kullanlan uygun bir kvamlatrc ile kuma kapilarlar aras boluklar kaplanarak ve mamln mrekkep
absorblayacak yzey alan arttrlarak yaylma engellenmektedir (Kulube ve Hawkyard, 1996).
Kvamlatrc olarak, reaktif klasik basklarda byk ounlukla; ink jet bask n ilemlerinde
ise neredeyse tamamen alginatlar kullanlmaktadr. Ancak, alginatlarn birbirlerinden olduka farkl
bask zelliklerine sahip olan temel tipi vardr: Bunlar, yksek viskoz, orta viskoz ve dk viskoz
alginatlardr (Ujiie, 2006).
Fan ve arkadalar (2002) ink jet baskda kuma yapsnn ve n ilemlerde kullanlan kvamlatrclarn bask kalitesi (izgi netlii, renk derinlii ve gam) zerine etkisini alginat, nano silika ve
silikon kullanarak incelemilerdir. almada, n ilemin bask kalitesi zerinde kuma yapsndan ve
hidrofobluundan ok daha etkili olduu ve silikon ile ilem gren numunelerde alginat ve nano silika
ile ilem gren numunelere gre daha net izgilerin elde edildii ortaya konulmutur.
Bu almada, alginatlarn farkl tr yannda klasik reaktif baskclkta kullanlan bir tane
de sentetik kvamlatrc kullanlarak bunlarn reaktif ink jet baskda renk verimi ve bask kalitesi
zerine etkileri aratrlmtr.

2. MATERYAL VE YNTEM
2.1. Materyal
2.1.1. Kuma
Deneylerde, atk ve zg skl 28 tel/cm olan, %100 pamuk, bezaya rgl, hal sklm ve peroksit aartmas yaplm dokuma kuma kullanlmtr. Kumalar 35x120 cm (en x boy)
olacak ekilde kesilerek ink jet n ilemleri iin hazrlanmtr.
2.1.2. Boyarmaddeler ve Kimyasal Maddeler
- Bask mrekkepleri: Deneysel almalarda bask srasnda temel proses renkleri olan
CMYK renklerini elde edebilmek iin, Dystar firmasna ait Jettex R marka reaktif ink jet mrekkepleri
kullanlmtr.
Kullanlan
mrekkepler
ve
ticari
isimleri
Tablo
Ideki
gibidir
(www.digifab.com/Dystar_Jettex_DF.pdf).
Tablo I. Ink jet baskda kullanlan mrekkepler ve zellikleri
Renk

Ticari smi

Siyan (Cyan; Turkuaz)

Turquoise GM

Magenta

Red 4B

Sar

Yellow 6G

Siyah

Black BN

Marka /retici Firma

Jettex / Dystar

- Kvamlatrclar: Emdirme reetesinde kvamlatrc olarak kullanlan rnler ve baz zellikleri Tablo IIdeki gibidir (www.prochem.com.tr/urunler2.asp?lng=&CID=28).

42

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 15, Say 1, 2010

Tablo II. Ink jet n ilem reetelerinde kullanlan kvamlatrclar ve zellikleri

Kvamlatrc smi

Kvamlatrc Cinsi

Ama Oran

retici Firma

Lamitex S

Yksek viskoz alginat

%3

Pronova

Prattalgum CP-20

Orta viskoz alginat

%5

Pronova

Lamitex L-10

Dk viskoz alginat

% 10

Pronova

Lyoprint RT-BC

Sentetik kvamlatrc

%4

Huntsman

Soda: Reaktif bask iin gerekli bazik pH deerini salayan ticari saflkta rn.
Sodyum bikarbonat: Reaktif bask iin gerekli bazik pH deerini salayan ticari saflkta
rn.
re: Boyarmaddenin fiksajn destekleyen ticari saflkta higroskobik madde.
Ludigol (BASF): Boyarmaddeyi indirgen etkilere kar koruyan zayf oksidasyon maddesi.
2.1.3. Cihazlar
Fular Makinesi: Pamuklu kumalarn n ilemleri iin laboratuvar tipi, Mathis marka bir
dikey boyama fular kullanlmtr.
Ink Jet Bask Makinesi: Ink jet bask ilemleri Mimaki TX31600 marka ink jet bask makinesi kullanlarak gerekletirilmitir.
Buharlama Makinesi: Baskl kuma numunelerinin fiksaj ilemleri Arioli Minivapo 2000
marka retim tipi bir buharlama makinesi zerinde gerekletirilmitir.
Viskozimetre: Emdirme zeltilerinin viskozitesi Brookfield RVT marka rotatif viskozimetre ile llmtr.
Spektrofotometre: Ink jet bask uygulanan kumalarn n yznden ve arka yznden yaplan K/S renk lmleri Macbetch Coloreye 2020 PL spektrofotometrede yaplmtr.
2.2. Yntemler
2.2.1. n lem Reetelerinin Hazrlanmas
n ilemlerde kullanlan kvam patlar, nce -retici firmalarn tavsiyeleri dorultusundaTablo IIde belirtilen oranlarda kvamlatrclarn nceden almasyla elde edilmilerdir. Deneysel
almada kullanlan standart n ilem emdirme reetesi ise aadaki gibidir:
100 g/l Kvam pat
100 g/l re
30 g/l Soda
10 g/l Ludigol
Drt farkl kvam pat ile bu reeteye gre hazrlanan emdirme zeltilerinin viskoziteleri rotatif viskozimetre ile 20 oCde, 5 numaral mil kullanlarak ve 50 d/dk asal hz ile llmtr. Yaplan
lmlerde yksek, orta ve dk viskoz alginatlar ve sentetik kvamlatrc ile hazrlanan zeltilerin
ortalama viskoziteleri srayla 28, 26, 26 ve 30 cPs olarak bulunmutur. Bylece viskozite deerlerinin
birbirlerine ok yakn olmas (282 cPs) nedeniyle viskozite ayarlamak iin reetelerde ayrca deiiklik yapma yoluna gidilmemitir.
Hazrlanan n ilem zeltileri, pamuklu kumalara laboratuvar tipi bir fular makinesinde, alnan banyo oran %70 olacak ekilde emdirilmi ve emdirme yaplan numuneler serbest kurutmaya tabi
tutulmulardr.
2.2.2. Ink Jet Bask Parametreleri ve Bask lemlerinin Gerekletirilmesi
n ilem grm kumalar zerine uygulanan ink jet bask ilemleri Tablo IIIteki parametrelere gre gerekletirilmitir (www.mimakieurope.com/ujv-160/index_tr.html).

43

Kank, M. ve Seluk, E.: Kvamlatrc Trnn Reaktif Ink Jet Bask Kalitesi zerine Etkileri

Tablo III. Ink jet bask ilemlerinde kullanlan makine parametreleri

Bask Parametresi
znrlk
Gei Says
Hz
Bask Yn

Uygulanan Deer
720x720 dpi
4
Standart
Tek Yn

Deneylerde, kumalarn basks srasnda kontr netliini deerlendirebilmek amacyla zel

lekli bir desen kullanlmtr. ekil 1de grld gibi desende atk ve zg ynne yerletirilmi
1, 1.5, 2, 2.5, 3 mm apnda daireler ve yine 1, 1.5, 2, 2.5, 3 mm kalnlnda beyaz (basksz) izgiler
kullanlmtr.

ekil 1:
Bask ilemlerinde kullanlan deney deseni
Her bir n ilem reetesi ile hazrlanan kumalar zerine %100 Cyan (turkuaz), %100 Magenta (krmz), %100 Sar ve %100 Siyah mrekkeplerle ink jet basklar yaplm ve ortam scaklnda
bekletilerek kurutulmulardr.
Baskl kuma numuneleri 102-103 Cde 10 dakika sre ile buharlaycda fikse edilmi, arkasndan aadaki artlarda reaktif ykama ilemine tabi tutularak serbest kurutma yaplmtr.
Souk durulama (5 dk.)
Ilk durulama (45-50 Cde 5 dk.)
Kaynar sabunlama (10 dk.)
Souk durulama (5 dk.)
Banyo Oran: 1:30
2.2.3. Testler ve lmler
Bask ilemi tamamlanan kumalarn renk verimleri, maksimum dalga boyundaki K/S deerleri (Kubelka-Munk fonksiyonu) llerek tayin edilmitir. K/S deerleri spektrofotometrede, D65 gn
altnda, 10o standart gzlemci as ile, specular ve UV komponentler dahil olarak llmtr.
lm ilemi, numuneleri 4e katlayarak baskl (n) yzden ve arka yzden 3er farkl noktadan yaplmtr. Maksimum dalga boylar (maks) Cyan iin 680 nm, Magenta iin 540 nm, Sar iin 440 nm
ve Siyah iin 600 nm olarak llmtr. Basklarn arkaya gei derecesi (%P: Penetrasyon) aadaki formle gre hesaplanmtr (Kank, 2003):
%P = [ (K/S)arka / (K/S)n ] x100
(K/S)arka ve (K/S)n deerleri; srayla spektrofotometrede kuman arka ve n yzlerinden llen K/S deerleridir.
Kontr netliinin deerlendirilmesi grsel olarak yaplmtr. Kullanlan zel lekli desen
zerindeki daire ve izgilerin kapanma oranlarna gre, kontr netliklerine 1den 5e kadar deerler
verilmi ve 1 zayf, 5 ok iyi olarak deerlendirilmitir.
44

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 15, Say 1, 2010

Ink jet baskl kumalara, TS EN ISO 105-C06 / B1S (50 oC) standardna gre ykama hasl,
TS EN ISO 105-X16 standardna gre de kuru ve ya srtme hasl testleri uygulanmtr. Sonular
AATCC renkli transfer skalasyla 1den 5e kadar deerlendirilmitir.

3. BULGULAR VE TARTIMA
3.1. Kvamlatrc Cinsinin Renk Verimi zerine Etkisi
Drt farkl kvamlatrc ile n ilemleri yaplan pamuklu kuma numuneleri zerine siyan,
magenta, sar ve siyah renkler ile yaplan basklarda elde edilen renk verimi (K/S) deerleri ekil 2-5
arasnda grlmektedir.
ekillerin incelenmesiyle, siyan ve magenta renklerde ok belirgin olmak zere, en yksek
renk veriminin yksek viskoz alginatla elde edildii grlmektedir. Orta ve dk viskoz alginatl
numunelerin renk verimleri yksek viskoz olana gre daha dk olup; birbirleri arasnda byk bir
fark olmamakla beraber dk viskoz olanlarn renk verimleri genelde biraz daha yksektir. Bu sonucu kvam patlarnn ierdikleri kat madde oranlar ve oluturduklar filmlerin zellikleri ile aklamak
mmkndr. Klasik baskclkta bask patlarnn reolojisi ile ilgili olarak iyi bilinen bir zellik; bir
kvam patnn kat madde oran arttka oluturduu filmin yumaklama younluu ve kalnl da
artar ve bunun sonucunda renk verimi der (Yurdakul, 1991). Benzer ekilde, burada kat madde
oran en dk olan yksek viskoz alginatlarn n ilemden sonra kuma zerinde oluturduu film
tabakas dierlerine gre daha ince olmas nedeniyle baslan boyarmaddelerin film tabakasn geerek
liflere ulamas daha kolay olacandan renk veriminin de daha yksek olmas beklenir. Bu durum
ayn zamanda orta viskoz alginatlarn yksek viskoz olanlara gre renk veriminin daha dk olmasn
da aklamaktadr. Buna karlk, dk viskoz alginatlarn orta viskoz alginatlara gre -az bir farkla
da olsa- daha iyi renk verimine sahip olmasn aklamamaktadr. Bunun nedeni, kat madde miktarnn artmasyla basklarn daha yzeysel olmas ve dolaysyla yzeyde daha fazla boyarmadde kalmasnn bir sonucu olarak da renk koyuluunun bir miktar yksek kmasyla aklanabilir. Nitekim ekil
6-9 arasnda verilen farkl proses renklerine ait penetrasyon deerleri bu gr desteklemektedir.
Sentetik kvamlatrc ile n ilem uygulanan numunelere ait renk verimlerinin zellikle siyan
ve magenta renklerde en dk seviyede olduu; sar ve siyah renklerde de dk fakat yaklak orta
viskoz alginat seviyesinde olduu grlmektedir. Klasik baskda alginatlara gre daha yksek renk
verimine sahip olan sentetik kvamlatrclarn (Poletti ve ark, 1991), ink jet bask n ilemlerinde
daha dk renk verimine yol amas alginatlara gre oduka farkl bir reolojiye ve dolaysyla film
oluturma zelliine sahip olmasyla aklanabilir. nk, klasik baskdan farkl olarak ink jet baskda
etkili olan temel kvamlatrc zellii kuma zerinde kvamlatrcnn oluturduu filmin zelliidir.

RenkVerimi(K/S)

28
24
20
16
12
8
4
0
YksekViskoz
Alginat

OrtaViskoz
Alginat

DkViskoz
Alginat

Sentetik
Kvamlatrc

KvamlatrcCinsi

ekil 2:
Siyan (turkuaz) renkte kvamlatrc cinsinin renk verimi zerine etkisi
45

Kank, M. ve Seluk, E.: Kvamlatrc Trnn Reaktif Ink Jet Bask Kalitesi zerine Etkileri

28
RenkVerimi(K/S)

24
20
16
12
8
4
0
YksekViskoz
Alginat

OrtaViskoz
Alginat

DkViskoz
Alginat

Sentetik
Kvamlatrc

KvamlatrcCinsi

ekil 3:
Magenta (krmz) renkte kvamlatrc cinsinin renk verimi zerine etkisi

28,0

R enkVerim i(K /S )

24,0
20,0
16,0
12,0
8,0
4,0
0,0
Y ks ekV is koz
A lginat

O rtaV is koz
A lginat

D kV is koz
A lginat

S entetik
K vamla trc

K va m la trc C insi

ekil 4:
Sar renkte kvamlatrc cinsinin renk verimi zerine etkisi

46

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 15, Say 1, 2010

RenkVerimi(K/S)

28
24
20
16
12
8
4
0
YksekViskoz
Alginat

OrtaViskoz
Alginat

DkViskoz
Sentetik
Alginat
Kvamlatrc

KvamlatrcCinsi

ekil 5:
Siyah renkte kvamlatrc cinsinin renk verimi zerine etkisi
3.2. Kvamlatrc Cinsinin Penetrasyon Derecesi zerine Etkisi
Tekstil baskclnda baslan boyalarn arkaya gei derecesi (penetrasyon derecesi) de bask
kalitesinin/zelliklerinin deerlendirilmesinde nemli bir kriterdir. Gerekletirilen almada n ilemlerde kullanlan kvamlatrc cinsinin penetrasyon derecesi zerine etkileri de hesaplanm olup,
ekil 6-9 arasndaki grafiklerde grlmektedir.
Her drt proses rengine ait sonular benzer bir eilime sahip olup; yksek viskoz alginat, orta
viskoz alginat, dk viskoz alginat ve sentetik kvamlatrc srasna gre penetrasyon dereceleri
dmektedir. Burada, yksek viskozdan dk viskoza doru alginatl numunelerin penetrasyonunda
meydana gelen dmenin nedeni,- renk verimi sonularna benzer ekilde- her bir kvam patnn kuma zerinde oluturduu filmin zellii ile ilgili grnmektedir. Zira, yksek viskozdan dk viskoza doru film kalnl ve yumaklama younluu artacandan penetrasyonun da dmesi beklenen
bir durumdur. ok dk kat madde oran ve ince film oluturma zelliine ramen sentetik kvamlatrcl numunelerde grlen dk penetrasyon dereceleri ise bu kvamlatrclarn farkl kimyasal
yaplar ve film zelliklerine balanabilir.
35

Penetrasyon(%P)

30
25
20
15
10
5
0
YksekViskoz
Alginat

OrtaViskoz
Alginat

DkViskoz
Alginat

Sentetik
Kvamlatrc

KvamlatrcCinsi

ekil 6:
Siyan renkte kvamlatrc cinsinin penetrasyon zerine etkisi
47

Kank, M. ve Seluk, E.: Kvamlatrc Trnn Reaktif Ink Jet Bask Kalitesi zerine Etkileri

35

P enetras yon(% P )

30
25
20
15
10
5
0
Y ksekV iskoz
Alginat

O rtaV iskoz
Alginat

D kV iskoz
S entetik
Alginat
K vamlatrc

K vamla trc C ins i

ekil 7:
Magenta renkte kvamlatrc cinsinin penetrasyon zerine etkisi

35

P enetras yon(% P )

30
25
20
15
10
5
0
Y ksekV iskoz
Alginat

O rtaV iskoz
Alginat

D kV iskoz
S entetik
Alginat
K vamlatrc

K vamla trc C ins i

ekil 8:
Sar renkte kvamlatrc cinsinin penetrasyon zerine etkisi

48

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 15, Say 1, 2010

40

P enetras yon(% P )

35
30
25
20
15
10
5
0
Y ksekV iskoz
Alginat

O rtaV iskoz
Alginat

D kV iskoz
S entetik
Alginat
K vamlatrc

K vamla trc C ins i

ekil 9:
Siyah renkte kvamlatrc cinsinin penetrasyon zerine etkisi
3.3. Kvamlatrc Cinsinin Kontr Netlii zerine Etkisi
Ink jet basklarn yapld zel deneme deseni yardmyla n ilemlerde kullanlan kvamlatrc trnn basklarn netlii zerine etkileri de deerlendirilmitir. Tablo IVde verilen kontr netlii
deerleri siyan renkli ink jet baskl numuneler zerinde zg ve atk ynnde belirlenen ortalama
deerlerdir.
Tablo IV. Farkl kvamlatrclarn ink jet basklarn
(siyan renkte) kontr netlii zerine etkisi
Kvamlatrc Cinsi
Yksek Viskoz Alginat
Orta Viskoz Alginat
Dk Viskoz Alginat
Sentetik Kvamlatrc

Kontr Netlii
zg Yn
Atk Yn
4-5
4
4-5
4
4-5
4
3-4
4

Tablo IVdeki kontr netlii deerleri alginat trleri arasnda hem zg hem de atk ynnde
gzle grlr bir netlik farknn olmadn gstermektedir. Buna karlk sentetik kvamlatrcl numunelerin zg ynnde netliinin bir miktar dk olduu grlmektedir. Buradan, sentetik kvamlatrcnn kuma zerinde oluturduu ince filmin pskrtlen boyalarn makinede kuman ilerleme
ynnde (zg) yaylmasn engellemede yeterince etkili olamad sonucunu karmak mmkndr.
3.4. Kvamlatrc Cinsinin Haslk Deerleri zerine Etkisi
n emdirme ilemlerinde kullanlan kvamlatrc cinsinin ink jet basklarn ykama ve srtme
(kuru ve ya) haslklar zerine etkileri de test edilerek deerlendirilmi olup sonular Tablo Vde
grlmektedir.

49

Kank, M. ve Seluk, E.: Kvamlatrc Trnn Reaktif Ink Jet Bask Kalitesi zerine Etkileri

Tablo V. Kvamlatrc cinsinin ykama ve srtme haslklar zerine etkisi

Sentetik
Kvamlatrc

Dk Viskoz
Alginat

Orta Viskoz
Alginat

Yksek Viskoz Alginat

Kvamlatrc
Cinsi

Srtme Hasl

Ykama Hasl
Renk (Boyarmadde)

Yn

Akrilik

PES

Nylon

Pamuk

Asetat

Kuru

Ya

Siyan (Turkuaz)

3-4

Magenta

Sar

4-5

4-5

Siyah

4-5

Siyan (Turkuaz)

3-4

Magenta

4-5

Sar

4-5

Siyah

Siyan (Turkuaz)

3-4

3-4

Magenta

4-5

Sar

Siyah

3-4

Siyan (Turkuaz)

4-5

Magenta

4-5

3-4

Sar

Siyah

2-3

Ykama hasl test kuma zerindeki pamuk ipliklerinin kirlenmesi esas alndnda, genel
olarak en yksek ykama hasl deerlerinin yksek viskoz alginat ve sentetik kvamlatrc ile n
ilem gren numunelerde elde edildii ortaya kmaktadr. Orta ve dk viskoz alginatla ilem gren
numunelerde de dier renkler iin benzer ykama haslklar elde edilirken, siyan (turkuaz) renkte haslk seviyesi 3-4e kadar dmektedir. Bu sonucun, ayn artlarda ykanan dier numunelere gre daha
fazla kat madde ieren orta ve dk viskoz alginatl numuneler zerindeki kvamlatrcnn yeterince uzaklamamasndan kaynakland sanlmaktadr.
Kuru ve ya srtme hasl deerleri karlatrldnda alginatlar arasnda 0.5 gri skala derecesini gemeyen kk farklar olup genel olarak benzer sonular verdii kabul edilebilir. Sentetik
kvamlatrcl numunelerde de dier 3 renk ile benzer srtme hasl deerleri elde edilirken siyah
renkte ya srtme haslnn 2-3 gibi olduka dk bir deer almas dikkati ekmektedir. Sentetik
kvamlatrclarn ykamayla kumatan zor uzaklamas ve hatta jelleerek kuma zerinde kalabilmesi bu kvamlatrclarn bilinen dezavantajlarndandr (Poletti ve ark, 1994). Buradan, kuma zerindeki sentetik kvamlatrc kalntsnn ierdii boyarmaddenin siyah renkte daha fazla olmas nedeniyle ya srtme haslklarn belirgin ekilde drd sonucuna varmak mmkndr.

4. SONULAR
Reaktif ink jet baskda uygulanan n emdirme ilemlerinde kullanlan kvamlatrclarn bask
kalitesi zerine etkilerini aratrmak amacyla gerekletirilen bu almada, baskl numunelerin renk
verimi (K/S deerleri), arka yzeye geme durumu (% penetrasyon) ve kontr netlii yannda ykama
ve srtme haslklar deerlendirilmitir. alma artlar altnda elde edilen sonular aadaki ekilde
zetlemek mmkndr:
50

Uluda niversitesi Mhendislik-Mimarlk Fakltesi Dergisi, Cilt 15, Say 1, 2010

1. Renk verimi asndan en iyi kvamlatrc tipi yksek viskoz alginat olup, genel olarak
sentetik kvamlatrc en dk renk verimine sahiptir. Orta ve dk viskoz alginatlar yakn K/S deerleri gstermekle birlikte, daha yzeysel basklar vermeleri nedeniyle dk
viskoz alginatlarn renk verimleri bir miktar daha yksek kmtr.
2. Penetrasyon deerleri, basklarn arkaya gei derecelerinin alginatlarda srasyla yksek
viskozdan dk viskoza doru belirgin ekilde azaldn; sentetik kvamlatrclarda daha da dtn gstermitir.
3. Kontr netlii asndan alginat tipleri arasnda belirgin bir farka rastlanmazken, sentetik
kvamlatrclarda netlik bir miktar daha dk kmtr.
4. Ykama haslklarnda en yksek deerler sentetik kvamlatrclarla alnrken, alginatlar
ierisinde de en iyi sonular yksek viskoz alginatlarla elde edilmitir. Orta ve dk viskoz alginatlarla biraz daha dk, fakat birbirlerine benzer haslk sonular alnmtr.
5. Kuru ve ya srtme haslklar asndan her alginat tipi de birbirine ok yakn sonular
verirken, sentetik kvamlatrc siyahta olduka dk ya srtme hasl vermitir. Sentetik kvamlatrc ile dier renklerde elde edilen srtme haslklar ise alginatlar seviyesindedir.
Bu sonular, ink jet bask yaplacak olan kumalarn n ilemleri iin en uygun kvamlatrc
tipinin yksek viskoz alginatlar olduunu; sentetik kvamlatrclarn ise bu alanda alginatlara kar
belli bir avantaj salamadn ortaya koymaktadr.

5. TEEKKR
Deneylerde kullanlan kumalarn temini ile n ilemlerin ve fiksaj ilemlerinin yaplmasna
yardmc olan Akteks A..ne, ink jet bask ilemlerinin gerekletirilmesine destek veren AIT Bilgisayar Sistemleri ve Makina San. Ltd irketine ve n ilemli kumalarn hazrlanmasnda laboratuvarn esirgemeyen Rudolf-Duaner A..ne teekkrlerimizi sunarz.

KAYNAKLAR
1. Aston, S. O., Provost, J. R. and Masselink, H. (1993) Jet Printing with Reactive Dyes, Journal of the Society
of Dyers and Colourists, 109, 147-152.
2. Fan, Q., Kim, Y. K., Lewis, A. F. and Perruzzi, M. K. (2002) Effects of Pretreatments on Print Qualities of
Digital Textile Printing, Int. Conference on Digital Printing Technologies, 29 Eyll-4 Ekim 2002, San Diego,
Califronia, ABD, 236-241.
3. Kank, M. (2000) Jet Bask Teknolojisi ve Son Gelimeler, Tekstil Maraton Dergisi, 3, 36-43.
4. Kank, M. ve Hauser, P.J., (2003) Ink Jet Printing of Cationised Cotton with Reactive Inks, Coloration Technology, 119, 230-234.
5. Kulube, H. M. and Hawkyard, C. J. (1996) Fabric Pretreatments and Inks for Textile Ink Jet Printing, ITB
Dyeing/Printing/Finishing, 3, 4-15.
6. Muth, M. (2005) Digital Textile Printing Challenges for Inks, Presentation, Dystar Textilfarben GMBH,
Germany, 8-14.
7. Poletti, R. A., Panchmatia, P. R. and Khayat, J. F. (1994) Reactive Dye Printing with Synthetic Thickeners,
AATCC Annuall Conference and Exhibition, Book of Papers, Charlotte, ABD, 222-227.
8. Ujiie, H. (2006) Digital Printing of Textiles, The Woodhead Publishing Ltd., Cambridge, 201-217.
9. Yurdakul, A. (1991) Bask Patlarnn Ak zellikleri, SAGEM Dergisi, 2, 23-28.
10. www.digifab.com/Dystar_Jettex_DF.pdf
11. http://www.prochem.com.tr/urunler2.asp?lng=&CID=28
12. http://www.mimakieurope.com/ujv-160/index_tr.html

Makale 16.02.2009 tarihinde alnm, 05.04.2010 tarihinde dzeltilmi, 05.05.2010 tarihinde kabul edilmitir. letiim Yazar: M.
Kank (mekanik@uludag.edu.tr).

51