Laboratorijska vjeba br.

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika

Teoretski uvod
Svaki tanki pravolinijski provodnik kroz koji protie struja jaine I , moe se posmatrati kao suma
provodnika elementarne duine dl kroz koje protie struja jaine I . Uvodi se pojam strujnog elementa

Idl . Rezultantna magnetna indukcija u nekoj taki predstavlja geometrijsku sumu magnetnih
indukcija svih strujnih elemenata u prostoru. Magnetna indukcija koju stvara jedan strujni element u nekoj
taki prostora Q , na rastojanju d , moe se odrediti koristei Bio-Savarov zakon.

Slika 1. Magnetna indukcija dugog tankog pravolinijskog provodnika

0 Idl r0
dB
4
r2

Vektor magnetne indukcije dB normalan je na ravan koju ine vektori dl i r , a smjer je odreen
pravilom desnog zavrtnja. Koeficijent 0 karakterie magnetne osobine vakuuma i naziva se magnetna
permeabilnost 0 4 10 H / m .
Intenzitet elementarne magnetne indukcije je
7

dB

0 Idl
sin
4 r 2

sin sin( ) sin cos cos sin cos , te je

2
2
2
2

dB

0 Idl
cos
4 r 2

Vektori elemenarnih magnetnih indukcija dB se poklapaju po pravcu i smjeru, te je rezultanta magnetna

indukcija jednaka sumi intenziteta svih elementarnih magnetnih indukcija

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika

Laboratorijska vjeba br.1

B dB

0 Idl
cos
4r 2

Sa slike je: cos

d
d
rd
, cos r
r
cos
dl

Ugao se nalazi u granicama od 1 do 2 ( 1 i 2 su uglovi izmeu normalnog rastojanja d i

pravca koji spaja taku Q sa poetkom ili krajem provodnika), odnosno:

I 2
B 0 cos d
4d 1
B

0 I
(sin 2 sin 1 )
4d

Za tanki pravolinijski izuzetno dugi (beskonani) provodnik vrijedi:

1 2
B

0 I
4d

0 I

sin 2 sin( 2 ) 4d 2

0 I
2 d

Slika 2. Magnetna indukcija dva paralelna provodnika

Za sluaj dva paralelna provodnika kroz koje teku struje iste jaine I u istom smjeru ( p 1 ) ili u
suprotnim smjerovima ( p 1 ), superpozicijom magnetnog polja dobijamo komponente B x i B y
magnetnog polja u taki Q na Slici 2.

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika

Laboratorijska vjeba br.1

I
B x B1 sin 1 p B2 sin 2 0 (sin 2 1 p sin 2 2 )
2s

I 1
1
B y B1 cos 1 p B2 cos 2 0 (
cos 2 1 p cos 2 2 )
2 b d
b
Za taku Q na

By

osi dobijamo:

0 I 1
1
(
p )
2 b d
b

Zadatak i cilj laboratorijske vjebe:

Struja protie kroz jedan ili dva pravolinijska provodnika i stvara oko njih magnetno polje. Potrebno je
odrediti zavisnost:
1.

magnetnog polja pravolinijskog provodnika u funkciji od jaine struje,

2.

magnetnog polja pravolinijskog provodnika u funkciji od rastojanja od provodnika,

3.

magnetnog polja dva paralelna provodnika kroz koje teku struje u istom smjeru, u funkciji od
rastojanja od jednog provodnika, a na pravcu koji spaja dva provodnika,

4.

magnetnog polja dva paralelna provodnika, kroz koje teku struje u suprotnim smjerovima, u
funkciji od rastojanja od jednog provodnika, a na pravcu koji spaja dva provodnika .

Popis opreme:

strujni provodnici
klijeta za uvrenje
eljezno jezgro, kratko, lamelirano
eljezno jezgro, U-oblik, lamelirano
izmjenini izvor napajanja 15 VAC/12 VDC/5 A
digitalni teslametar
aksijalna sonda
strujni transformator
digitalni univerzalni instrument
metarska skala, l 1000mm
podnoje draa ('PASS')
dra za sondu, l 400mm ('PASS')
desnougaona spona ('PASS')
G-spona
spojni vodovi

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika

Laboratorijska vjeba br.1

Slika 3. Postavka opreme za eksperiment odreivanja magnetnog polja u prostoru oko pravolinijskog provodnika

Uputstvo za izvoenje vjebe:

Opremu je potrebno spojiti prema Slici 3. struja kroz sekundar strujnog transformatora se moe mijenjati u
opsegu 20 60 A .
1) Za razne vrijednosti struje I potrebno je izmjeriti magnetnu indukciju. Rastojanje izmeu provodnika i
take u kojoj se mjeri magnetna indukcija je r 1,1 cm .
I [A]
B[mT]

60

70

80

90

100

110

120

130

140

Na osnovu izmjerenih vrijednosti nacrtati dijagram B f (I ) , pri r 1,1 cm .

Slika 4. Dijagram B f (I ) pri r 1,1 cm

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika

Laboratorijska vjeba br.1

2) Za razne vrijednosti rastojanja

od provodnika izmjeriti magnetnu indukciju, pri konstantnoj struji
I 100 A . Zbog uticaja drugog provodnika i konstrukcione opreme transformatora na instrument,
potrebno je izvriti mjerenje na malom odstojanju i velikoj struji ( I 100 A ). Na osnovu izmjerenih
vrijednosti nacrtati dijagram B f (r ) .

r mm

mm
1

20

10

6,6

30

0,05

0,1

0,15

0,033

0,2

B mT

Slika 5. Dijagram

B f (r ) pri I 100 A

3) Za sluaj dva paralelna provodnika kroz koje teku struje iste jaine I , u istom smjeru ( p 1 ) ili u
suprotnim smjerovima ( p 1 ), superpozicijom magnetnog polja dobijamo komponente B x i B y
magnetnog polja u taki Q , prema Slici 2.
Komponenta B y magnetnog polja od dva paralelna provodnika na X osi u funkciji od rastojanja od
jednog provodnika, ako struje u oba provodnika teku u istom smjeru iznosi:

r mm
B mT

10

20

30

40

50

60

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika

70

80

90

100

Laboratorijska vjeba br.1

Slika 6.

r mm 10
B mT

20

B f (r ) , struje u oba provodnika teku u istom smjeru

30

Slika 7.

r mm 10
B mT

20

30

40

50

60

70

80

90

100

80

90

100

B f (r ) , struje teku u suprotnom smjeru

40

50

60

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika

70

Laboratorijska vjeba br.1

Slika 10. B f (r ) , struje teku u suprotnom smjeru

Magnetno polje u prostoru oko pravolinijskog provodnika