C CH GII QUYT TRANH CHP TRONG WTO

Tc gi: Tin s Nguyn Th Thu Trang, Ban Php ch, Phng Thng mi v
Cng nghip Vit Nam
Li ni u
T chc Thng mi Quc t (WTO) chnh thc ra i k t ngy 1/1/1995
l kt qu ca Vng m phn Urugoay (1986-1995) vi tin thn l Hip nh
chung v thu quan v thng mi (GATT 1947). WTO c coi nh mt thnh
cng c bit trong s pht trin thng mi v php l cui th k XX vi mt h
thng s cc hip nh, tho thun, danh mc nhng b thu quan iu chnh
cc quyn v ngha v thng mi ca cc quc gia thnh vin.
Vi cc mc tiu y tham vng l thc y tin trnh t do ho thng mi
trn ton cu, nng cao mc sng ca ngi dn cc nc thnh vin v gii quyt
cc bt ng v li ch gia cc quc gia trong khun kh h thng thng mi a
bin, s vn hnh ca WTO v s c tc ng to ln i vi tng lai lu di
ca kinh t th gii cng nh kinh t ca tng quc gia. Theo tnh ton, c ti trn
95% hot ng thng mi trn th gii hin nay c iu chnh bi cc Hip
nh ca T chc ny.
m bo vic thc hin y , nghim tc cc qui nh trong Hip
nh, ngn chn cc bin php thng mi vi phm cc Hip nh, gp phn vo
vic thc hin cc mc tiu to ln ca WTO, mt c ch gii quyt cc tranh chp
trong khun kh t chc ny c thit lp. C ch ny l s hin thc ho xu
th php l ho qu trnh gii quyt tranh chp thng mi quc t ngy nay, dn
dn thay th cc phng thc gii quyt tranh chp mang tnh chnh tr, ngoi giao
trong lnh vc ny.
Vit Nam hin cha l thnh vin ca WTO nn cha th s dng c ch
ny cho cc tranh chp thng mi c th c vi Hoa K. Tuy nhin, trong tng
lai khi Vit Nam tr thnh thnh vin WTO, c ch ny s l mt cu cnh quan

trng bo v cc li ch thng mi ca chng ta trong quan h thng mi

quc t. Hin ti, vic xem xt c ch gii quyt tranh chp ny cng vi h thng
n l s ca n c ngha thc tin to ln khng ch trong vic hiu chnh xc
cc qui nh ca HTM m cn gp phn bo v cc li ch chnh ng ca Vit
Nam trong qu trnh thc thi HTM bi HTM c xy dng ch yu da trn
cc quy tc thng mi quc t ang c hiu lc trong WTO.
1. Gii thiu v c ch gii quyt tranh chp trong WTO
C ch gii quyt tranh chp trong WTO l s k tha cc qui nh v gii
quyt tranh chp tng pht huy tc dng tch cc gn 50 nm qua trong lch s
GATT 1947. Rt kinh nghim t nhng bt cp trong c ch c, mt s ci tin
cn bn v th tc c a vo c ch mi, gp phn khng nh trong vic
nng cao tnh cht xt x ca th tc ny cng nh tng cng tnh rng buc ca
cc quyt nh gii quyt tranh chp.
Mc tiu cn bn ca c ch gii quyt tranh chp trong WTO l nhm t
c mt gii php tch cc cho tranh chp, v u tin nhng gii php c
cc bn tranh chp cng chp thun v ph hp vi cc Hip nh lin quan 1 . Xt
mc rng hn, c ch ny nhm cung cp cc th tc a phng gii quyt
tranh chp thay th cho cc hnh ng n phng ca cc quc gia thnh vin
vn tn ti nhiu nguy c bt cng, gy tr tr v xo trn s vn hnh chung ca
cc qui tc thng mi quc t.
Qua 8 nm thc hin, c ch gii quyt tranh chp mi t r u th ca
mnh trong vic gii quyt c hiu qu cc tranh chp gia cc quc gia trong
khun kh WTO. Hiu qu ny t c ch yu da trn cc qui nh ht sc
cht ch v th tc c nu ti cc vn bn (ngun) khc nhau, c ch thng qua
quyt nh mi (c ch ng thun ph quyt), cc c quan chuyn mn c lp
vi cc thi hn c th. Khng phi ngu nhin m c ch gii quyt tranh chp
trong WTO c coi l mt trong nhng thnh cng c bn ca Vng m phn

iu 3.7 DSU

Urugoay.
a. Ngun ca c ch gii quyt tranh chp trong WTO
Trn c s cc qui nh ri rc v gii quyt tranh chp trong GATT 2 ,
WTO thnh cng trong vic thit lp mt c ch php l y , chi tit trong
mt vn bn thng nht gii quyt tranh chp thng mi gia cc thnh vin
WTO (bao gm cc quc gia c ch quyn v nhng lnh th thu quan ring
bit 3 ) : Tha thun v cc Quy tc v Th tc iu chnh vic gii quyt tranh
chp (DSU) - Ph lc 2 Hip nh Marrakesh thnh lp WTO.
Ngoi ra, c ch ny cn c c mt s qui nh ring bit trong cc vn
bn khc (c DSU vin dn n) nh:
- iu XXII v XXIII GATT 1947 (iu 3.1 DSU)
- Cc qui tc v th tc chuyn bit hoc b sung v gii quyt tranh chp
ti cc Hip nh trong khun kh WTO (V d: iu 11.2 Hip nh v cc Bin
php Kim dch Thc vt; iu 17.4 n 17.7 GATT 1994) 4
- Quyt nh v cc Th tc gii quyt tranh chp c bit GATT 1966:
bao gm cc qui tc p dng cho vic gii quyt cc tranh chp gia mt nc
km pht trin v mt nc pht trin (iu 3.12 DSU) v cc th tc c bit p
dng cho tranh chp c mt bn l nc km pht trin nht (iu 2.4 DSU)
C ch gii quyt tranh chp trong WTO ny l bt buc i vi tt c cc
quc gia thnh vin theo mi thnh vin c khiu ni, tranh chp vi thnh vin
khc buc phi a tranh chp ra gii quyt bng c ch ny. Quc gia thnh vin
b khiu ni khng c c hi la chn no khc l chp nhn tham gia gii quyt

Bao gm iu XXII, XXIII GATT 1947; Quyt nh ngy 5/4/1966 v th tc p dng iu XXIII i
vi tranh chp gia mt nc ang pht trin v mt nc pht trin; Tho thun ngy 28/11/1979 v
Thng bo, T vn, Gii quyt tranh chp v Gim st cng Ph lc; Quyt nh nm 1982 ca v Gii
quyt tranh chp; Quyt nh 1989 v hon thin cc quy tc v th tc gii quyt tranh chp ca GATT
3
Lnh th thu quan ring bit c hiu l nhng vng lnh th khng c t cch quc gia nhng l
nhng thc th c quyn t quyt hon ton trong quan h thng mi quc t v cc vn khc
thuc phm vi iu chnh ca WTO (V d: EU, i Loan, Hng Kng)
4
Danh mc cc qui nh loi ny c nu trong Ph lc 2 DSU. Theo qui nh ti iu 12 DSU, trng
hp c s khc bit gia cc qui tc v th tc ca DSU v nhng qui tc v th tc chuyn bit hoc b
sung theo Ph lc 2 DSU th nhng qui tc v th tc chuyn bit hoc b sung trong Ph lc 2 s c
u tin p dng.
2

tranh chp theo cc th tc ca c ch ny. y chnh l im to nn s khc bit

cng nh hiu qu hot ng ca c ch gii quyt tranh chp trong WTO so vi
cc c ch gii quyt cc tranh chp quc t ang tn ti (thm quyn gii quyt
ca cc c ch truyn thng khng c tnh bt buc m ph thuc vo s chp
thun ca cc quc gia lin quan)
b. Cc loi khiu kin
Cc khiu kin c th c gii quyt theo c ch gii quyt tranh chp
trong WTO c qui nh ti iu XXIII.1 GATT 1994 bao gm:
-

Khiu kin c vi phm (violation complaint): khiu kin pht sinh khi
mt quc gia thnh vin khng thc hin cc ngha v ca mnh theo
qui nh ti Hip nh (trong trng hp ny thit hi c suy on l
ng nhin)

Khiu kin khng vi phm (non-violation complaint): l loi khiu kin

pht sinh khi mt quc gia ban hnh mt bin php thng mi gy thit
hi (lm mt hay phng hi n) cc li ch m quc gia khiu kin c
c t Hip nh hoc cn tr vic thc hin mt trong cc mc tiu
ca Hip nh - khng ph thuc vo vic bin php c vi phm Hip
nh hay khng

Khiu kin da trn s tn ti mt tnh hung khc (situation

complaint): trong trng hp ny, quc gia khiu kin cng phi chng
minh v thit hi m mnh phi chu hoc tr ngi gy ra i vi vic
t c mt mc tiu ca Hip nh.

Nh vy, tranh chp trong khun kh WTO khng nht thit pht sinh t
mt hnh vi vi phm cc qui nh ti cc Hip nh ca t chc ny ca mt hoc
nhiu quc gia thnh vin (thng qua vic ban hnh/thc thi mt bin php thng
mi vi phm ngha v ca quc gia theo WTO). Tranh chp c th pht sinh t
mt tnh hung khc hoc khi mt bin php thng mi do mt quc gia thnh
vin ban hnh tuy khng vi phm qui nh ca WTO nhng gy thit hi cho mt
hoc nhiu quc gia thnh vin khc.

Qui nh ny thc cht l s k tha qui nh trc y ca GATT 1947 v

phm vi p dng ca c ch gii quyt tranh chp: mt qui nh phn nh s mm
do trong cc qui nh v quyn v ngha v ca cc thnh vin WTO theo mt
bn c th phi nhng b trong mt vn c th (m mnh c quyn hoc ch t
l khng b cm) trnh gy thit hi cho bn (cc bn) khc hoc nhm t
c mt mc tiu nht nh ca Hip nh lin quan.
c. Cc c quan gii quyt tranh chp
Th tc gii quyt tranh chp trong WTO c thc hin bi cc c quan
khc nhau, mi c quan c chc nng ring bit, to nn tnh c lp trong hot
ng iu tra v thng qua quyt nh trong c ch ny.
C quan gii quyt tranh chp (DSB):
C quan ny thc cht l i hi ng WTO, bao gm i din ca tt c
cc quc gia thnh vin. DSB c quyn thnh lp Ban hi thm, thng qua cc bo
co ca Ban hi thm v ca C quan phc thm, gim st vic thi hnh cc quyt
nh, khuyn ngh gii quyt tranh chp, cho php nh ch thc hin cc ngha v
v nhng b (tr a). Tuy nhin, DSB ch l c quan thng qua quyt nh ch
khng trc tip thc hin vic xem xt gii quyt tranh chp.
Cc quyt nh ca DSB c thng qua theo nguyn tc ng thun ph
quyt 5 . y l mt nguyn tc mi theo mt quyt nh ch khng c thng
qua khi tt c thnh vin DSB b phiu khng thng qua. iu ny ng ngha vi
vic cc quyt nh ca DSB hu nh c thng qua t ng v kh c th tng
tng mt quyt nh c th b b phiu chng bi tt c cc thnh vin DSB.
Nguyn tc ny khc phc c nhc im c bn ca c ch gii quyt tranh
chp trong GATT 1947 ni p dng nguyn tc ng thun truyn thng - mi
quyt nh ch c thng qua khi tt c cc thnh vin b phiu thng qua (mi
thnh vin u c quyn ph quyt quyt nh) mt ro cn trong vic thng qua
cc quyt nh ca c quan gii quyt tranh chp.
Ban hi thm (Panel):
5

C ti liu s dng thut ng ng thun tiu cc

Ban ny bao gm t 3 - 5 thnh vin c nhim v xem xt mt vn c

th b tranh chp trn c s cc qui nh WTO c quc gia nguyn n vin
dn. Kt qu cng vic ca Ban hi thm l mt bo co trnh DSB thng qua,
gip DSB a ra cc khuyn ngh i vi cc Bn tranh chp. Trn thc t th y
l c quan trc tip gii quyt tranh chp mc d khng nm quyn quyt nh (v
vi nguyn tc ng thun ph quyt mi vn v gii quyt tranh chp khi
a ra trc DSB u c t ng thng qua).
Cc thnh vin Ban hi thm c la chn trong s cc quan chc chnh
ph hoc cc chuyn gia phi chnh ph khng c quc tch ca mt Bn tranh chp
hoc ca mt nc cng l thnh vin trong mt Lin minh thu quan hoc Th
trng chung vi mt trong cc nc tranh chp (v d: Lin minh Chu u) 6 .
Ban hot ng c lp, khng chu s gim st ca bt k quc gia no.
C quan Phc thm (SAB):
C quan Phc thm l mt thit ch mi trong c ch gii quyt tranh chp
ca WTO, cho php bo co ca Ban hi thm c xem xt li (khi c yu cu),
m bo tnh ng n ca bo co gii quyt tranh chp. S ra i ca c quan
ny cng cho thy r hn tnh cht xt x ca th tc gii quyt tranh chp mi.
SAB gm 7 thnh vin do DSB b nhim vi nhim k 4 nm (c th c
bu li 1 ln). Cc thnh vin SAB c la chn trong s nhng nhn vt c uy
tn v c chuyn mn c cng nhn trong lnh vc lut php, thng mi quc
t v trong nhng vn thuc phm vi iu chnh ca cc hip nh lin quan.
Tuy nhin, vic xt x phc thm trong tng v vic ch do 3 thnh vin SAB thc
hin mt cch c lp.
Khi gii quyt vn tranh chp, SAB ch xem xt li cc kha cnh php
l v gii thch php lut trong Bo co ca Ban hi thm ch khng iu tra li
cc yu t thc tin ca tranh chp. Kt qu lm vic ca SAB l mt bo co
trong C quan ny c th gi nguyn, sa i hoc o ngc li cc kt lun
Quy nh v quc tch ny khng p dng cho cc nc ang hoc km pht trin l mt bn tranh
chp.
6

trong bo co ca Ban hi thm. Bo co ca C quan Phc thm c thng qua

ti DSB v khng th b phn i hay khiu ni tip.
d. Trnh t gii quyt tranh chp
Tham vn (Consultation)
Bn c khiu ni trc ht phi a ra yu cu tham vn Bn kia (iu 4
DSU). Vic tham vn c tin hnh b mt (khng cng khai) v khng gy thit
hi cho cc quyn tip theo ca cc Bn. Bn c tham vn phi tr li trong thi
hn 10 ngy v phi tin hnh tham vn trong vng 30 ngy k t khi nhn c
yu cu (trng hp khn cp v d hng ho lin quan c nguy c h hng, cc
thi hn ny ln lt l 10 ngy v 20 ngy). Bn c tham vn c ngha v
"m bo vic xem xt mt cch cm thng v to c hi tho ng" cho Bn yu
cu tham vn.
Th tc tham vn ch l th tc c tin hnh gia cc Bn vi nhau. DSB
c thng bo v th tc ny v c trch nhim thng bo cho cc quc gia thnh
vin v yu cu tham vn nhng c quan ny khng trc tip tham gia vo th tc
tham vn. Cc quc gia khc c th xin tham gia vo vic tham vn ny nu Bn
b tham vn tha nhn rng cc quc gia ny c quyn li thng mi thc cht
trong vic tham vn ny.
Thng thng cc quc gia u c gng gii quyt cc bt ng giai on
tham vn nhm hn ch n mc ti a cc thit hi v li ch cho tt c cc bn
ng thi m bo tnh b mt ca cc thng tin lin quan n tranh chp.
Tuy nhin, cc qui nh v tham vn trong WTO cng bc l mt s hn
ch nht nh nh: lm th no nh lng hoc kim nghim c vic thc
hin ngha v tham vn mt cch thng cm ca Bn c yu cu tham vn;
trng hp tham vn t c mt tho thun th thng bo v kt qu tham vn
cn phi chi tit n mc no cc Thnh vin khc ca WTO v c quan c
thm quyn kim tra c tnh hp php ca tho thun tham vn (trnh hin
tng tho thun t c n thun ch l s tho hip v li ch gia cc bn m
khng da trn cc qui nh ca WTO v thc t vi phm vn tn ti)

Mi gii, Trung gian, Ho gii (Good Office, Mediation, Consultation)

Bn cnh th tc tham vn, DSU cn qui nh cc hnh thc gii quyt
tranh chp mang tnh chnh tr khc nh mi gii 7 , trung gian, ho gii. Cc
hnh thc ny c tin hnh trn c s t nguyn, b mt gia cc Bn ti bt k
thi im no sau khi pht sinh tranh chp (ngay c khi Ban hi thm c
thnh lp v tin hnh hot ng). Tng t nh vy, cc th tc ny cng c
th chm dt vo bt k lc no. DSU khng xc nh bn no (nguyn n hay b
n) c quyn yu cu chm dt nn c th hiu l tt c cc bn tranh chp u
c quyn yu cu chm dt cc th tc ny.
Chc nng mi gii, trung gian, ho gii do Tng Th k WTO m nhim
(iu 5 DSU). Tuy nhin, hin vn cha c qui nh v vic liu mt c nhn hoc
mt t chc c th ng ra m trch vai tr mi gii, trung gian, ho gii ny
khng.
Vi cc u th nht nh nh tit kim c v thi gian, tin bc, quan h
hu ho gia cc bn tranh chp cc phng thc ch yu da trn m phn
ngoi giao ny c DSU c bit khuyn khch s dng (iu 3.7 DSU), v vic
tm ra c mt gii php hp l tho mn tt c cc bn tranh chp c l cn
c coi trng hn c vic t c mt gii php ph hp vi cc qui tc thng
mi trong Hip nh.
Thnh lp Ban hi thm (Panel Establishment):
Yu cu thnh lp Ban hi thm phi c lp thnh vn bn sau khi Bn
c tham vn t chi tham vn hoc tham vn khng t kt qu trong vng 60
ngy k t khi c yu cu tham vn (iu 6 DSU). Tuy nhin, nh trn cp,
yu cu thnh lp Ban hi thm c th a ra trc thi hn ny nu cc bn tranh
chp u thng nht rng cc th tc tham vn, ho gii khng dn n kt qu g.
Vn bn yu cu thnh lp Ban hi thm phi nu r qu trnh tham vn, xc nh
chnh xc bin php thng mi b khiu kin v tm tt cc cn c php l cho
khiu kin.
7

Mt s ti liu khc s dng thut ng can gii

Yu cu ny c gi ti DSB c quan ny ra quyt nh thnh lp Ban

hi thm. Nh c nguyn tc ng thun ph quyt nn hu nh quyn c gii
quyt tranh chp bng hot ng ca Ban hi thm ca nguyn n c m bo.
Thnh vin Ban hi thm, nu khng c cc bn thng nht ch nh
trong vng 20 ngy k t khi c quyt nh thnh lp s do Tng Gim c WTO
ch nh trong s cc quan chc chnh ph hoc cc chuyn gia c uy tn trong lnh
vc lut, chnh sch thng mi quc t.
Trong trng hp c nhiu nc cng yu cu thnh lp Ban hi thm
xem xt cng mt vn (v d: mt bin php thng mi ca mt quc gia
thnh vin b nhiu quc gia khc phn i) th DSB c th xem xt thnh lp mt
Ban hi thm duy nht. Nu vn phi thnh lp cc Ban hi thm ring r trong
trng hp ny th cc Ban hi thm ny c th c chung cc thnh vin v thi
gian biu s c xc nh mt cch hi ho cc thnh vin ny hot ng mt
cch hiu qu nht.
Bt k quc gia thnh vin no c quyn li thc cht trong vn tranh
chp u c th thng bo cho DSB v nh tham gia v vic vi t cch l Bn
th ba. Cc Bn th ba ny c to iu kin trnh by kin bng vn bn
trc Ban hi thm.
Hot ng ca Ban hi thm (Panel Procedures):
Ban hi thm c chc nng xem xt vn tranh chp trn c s cc qui
nh trong cc Hip nh ca WTO m Bn nguyn n vin dn nh l cn c
cho n kin ca mnh gip DSB a ra khuyn ngh/quyt ngh thch hp cho
cc bn tranh chp.
V ngha v chng minh ca cc bn: Theo tp qun hnh thnh t GATT
1947, trng hp khiu kin c vi phm th Bn b n c ngha v chng minh
hnh vi vi phm ca Bn khng gy thit hi cho Bn nguyn n; trng hp
khiu kin khng c vi phm th Bn nguyn n c ngha v chng minh hnh vi
khng vi phm ca Bn b n gy ra thit hi v li ch m Bn ng l phi
c hng theo qui nh ca Hip nh hoc chng minh s cn tr i vi vic

thc hin mt mc tiu nht nh ca Hip nh. i vi vic chng minh cc vn

khc, mc d DSU khng c qui nh c th v vic ny, mt tp qun chung
(vn c p dng ti To n Quc t) c tha nhn kh rng ri trong
khun kh c ch ny l bn tranh chp a ra mt chi tit/thc t c ngha v
cung cp cc chng c chng minh cho chi tit/thc t khng ph thuc vo
vic bn l nguyn n hay b n trong tranh chp.
Th tc hot ng ca Ban hi thm c qui nh ti iu 12 DSU. Ban
hi thm, sau khi tham kho kin ca cc Bn lin quan s n nh mt thi gian
biu c th cho phin xt x u tin (cc Bn trnh by cc vn bn gii trnh
tnh tit v vic v cc lp lun lin quan), phin xt x th hai (i din v lut
s ca cc Bn ln lt trnh by kin v tr li cc cu hi ca Ban hi thm
oral hearings). Sau phin xt x th hai, Ban hi thm son tho v chuyn n
cc bn phn Tm tt ni dung tranh chp ca bo co h cho kin trong
mt thi hn nht nh. Trn c s cc kin ny, Ban hi thm a ra Bo co
tm thi (m t v vic, cc lp lun, kt lun ca Ban hi thm). Cc Bn cho
kin v Bo co ny. Nu c yu cu, Ban hi thm c th t chc thm mt phin
hp b sung xem xt li tng th cc vn lin quan. Sau Ban hi thm
son tho Bo co chnh thc gi n tt c cc thnh vin WTO v chuyn
cho DSB thng qua.
Trong qu trnh xem xt v vic, Ban hi thm c th tm kim thng tin t
nhiu ngun khc nhau hoc thnh lp nhm chuyn gia t vn cho Ban v cc
vn k thut hoc mi trng.
Cc phin hp tho lun v ti liu lu hnh trong qu trnh hot ng ca
Ban hi thm phi c gi b mt nhm m bo tnh khch quan, c lp ca
Ban. Tuy nhin mt Bn tranh chp c quyn cng khai cc ti liu m mnh
cung cp cho Ban hi thm.
Khc vi c ch gii quyt tranh chp trong GATT, DSU c qui nh ht
sc cht ch v cc thi hn cho hot ng ca Ban hi thm nhm mc tiu gii
quyt nhanh chng tranh chp, trnh qu lu lm nh hng n tnh cnh tranh

10

ca hng ho dch v cng nh ngha ca khuyn ngh gii quyt tranh chp.
iu 12 DSU qui nh:
- Ban hi thm phi bt u cng vic gii quyt tranh chp chm nht l 1
tun sau khi c thnh lp
- Bo co chnh thc phi c hon thnh chm nht l 6 thng k t khi
thnh lp Ban hi thm (nu l trng hp hng ha lin quan d b h hng th
thi hn ny l 3 thng). Thi hn ny cng c th c DSB ko di thm trn c
s yu cu ca Ban hi thm vi l do gii thch r rng nhng trong bt k
trng hp no cng khng c gia hn thm qu 3 thng.
- Cc thi hn trn c th c iu chnh trong trng hp tranh chp c
lin quan n mt nc ang pht trin
Thng qua Bo co ca Ban hi thm (Adoption of Panel Report):
Bo co ca Ban hi thm c chuyn cho tt c cc thnh vin WTO v
c DSB thng qua trong thi hn 60 ngy k t ngy Bo co c chuyn cho
cc thnh vin tr khi mt Bn tranh chp quyt nh khng co hoc DSB ng
thun ph quyt Bo co 8 (cc Bn tranh chp v cc thnh vin WTO khc c
quyn a ra phn i c km theo l do bng vn bn i vi Bo co ca Ban
hi thm chm nht l 10 ngy trc khi DSB hp thng qua Bo co).
Bo co ca Ban hi thm c lp thnh vn bn trong phi c cc ni
dung sau: trnh by cc tnh tit thc t ca v vic, tng trnh v vic p dng
cc qui nh ca WTO trong cc vn lin quan, kt lun v cc khuyn ngh
cng vi cc cn c dn ti kt lun, khuyn ngh .
Trnh t Phc thm (Appelate Review):
Cc bn tranh chp c th khng co cc vn php l trong Bo co ca
Ban hi thm (yu cu phc thm) trn c s yu cu chnh thc bng vn bn.
Khi c yu cu ny th tc phc thm s c bt u.

Phng php ng thun ph quyt l mt phng php thng qua quyt nh mi ca DSB (so vi
phng php ng thun thng thng) theo mt Bo co/Quyt nh ch c xem nh khng
c thng qua nu tt c cc thnh vin DSB phn i Bo co/Quyt nh .
8

11

Trong qu trnh lm vic ca SAB, cc Bn tranh chp v cc Bn th ba

c quyn trnh kin bng vn bn hoc trnh by ming ti phin hp ca c
quan ny. Hot ng ca SAB c gi b mt. Vic xem xt v a ra Bo co
phi c thc hin vi s tham gia ca cc Bn tranh chp.
C quan Phc thm ra Bo co trong thi hn 60 ngy k t ngy khng
co (trng hp c yu cu gia hn th c th ko di thm 30 ngy na nhng
phi thng bo l do cho DSB bit). Bo co ny c th gi nguyn, sa i hoc
loi b cc vn v kt lun php l ca Ban hi thm. Cc Bn khng c quyn
phn i Bo co ny. DSB thng qua Bo co ca C quan Phc thm trong thi
hn 30 ngy k t khi Bo co ca SAB c chuyn n tt c cc thnh vin tr
khi DSB ng thun ph quyt.
Khuyn ngh cc gii php (Recommended Remedies):
Khi Bo co c thng qua xc nh mt bin php ca mt Bn l vi
phm qui nh ca WTO, c quan ra Bo co phi a ra khuyn ngh nhm buc
Bn c bin php vi phm phi tun th qui nh ca WTO (yu cu b n rt li
hoc sa i bin php lin quan) v c th a ra cc gi (khng bt buc) v
cch thc thc hin khuyn ngh .
Trng hp khiu kin khng vi phm, Bn thua kin khng phi rt li
bin php lin quan (v khng c vi phm) nhng Bo co c th khuyn ngh Bn
thua thc hin cc dn xp nht nh tho mn cc Bn lin quan (Bo co c
th a ra nhng gi v bin php dn xp tho ng, v d: bi thng)
Thi hnh (Implementation):
Bn thua phi thng bo nh v vic thi hnh khuyn ngh ti bui hp
ca DSB triu tp trong vng 30 ngy k t ngy thng qua Bo co. Nu khng
thc hin c ngay, Bn c th c gia hn thc hin trong mt khong thi
gian hp l (thi hn ny do DSB quyt nh trn c s ngh ca cc Bn; hoc
do cc Bn tranh chp tha thun trong thi hn 45 ngy k t ngy thng qua
khuyn ngh; hoc theo phn quyt trng ti tin hnh trong vng 90 ngy k t
ngy thng qua khuyn ngh).

12

DSB cng l c quan gim st vic thc thi khuyn ngh ca cc Bn lin
quan. Trong thi gian qui nh cho vic thc hin khuyn ngh, bt k thnh vin
no cng c th a vn thc hin khuyn ngh ny vo chng trnh ngh s
ca DSB; mi khi c ngh nh vy th Bn phi thc hin khuyn ngh c ngha
v gii trnh bng vn bn v vic thc hin khuyn ngh ca mnh gi cho DSB
chm nht l 10 ngy trc khi tin hnh phin hp ca DSB.
Bi thng v tr a (Compensation and Retaliation):
Bi thng v tr a l cc bin php gii quyt tm thi c s dng
nhm m bo li ch ca Bn thng trong thi gian Bn thua khng th thc hin
c khuyn ngh ca DSB (thc hin trong khi ch i Bn thua thc hin
khuyn ngh). Cc bin php ny khng lm chm dt ngha v thc hin khuyn
ngh ca Bn vi phm.
C th, nu Bn thua tm thi khng th thc hin c khuyn ngh ca
DSB, cc Bn tranh chp c th tha thun v khon bi thng. Vic bi thng
phi c thc hin trn nguyn tc t nguyn v ph hp vi hip nh c lin
quan.
Nu cc Bn khng t c tha thun v vic bi thng trong vng 20
ngy k t khi ht hn thc hin khuyn ngh, Bn thng kin c th yu cu DSB
cho php p dng cc bin php tr a song song (parralel retaliation) hoc tr
a cho (cross-retaliation). Cn lu l DSU nghim cm vic tr a n
phng m khng c s chp thun ca c quan ny (qui nh ny thc cht nhm
chm dt hin tng tr a n phng kh ph bin trong thc tin gii quyt
tranh chp ca GATT 1947). Mc v thi hn tr a do DSB quyt nh theo
ng th tc qui nh cho vn ny trong DSU.
Tr a song song thc cht l vic Bn thng khng phi thc hin cc
nhn nhng thu quan i vi hng ho ca Bn thua trong cng lnh vc m
Bn thng b thit hi.
Tr a cho l hnh thc tr a khc lnh vc b thit hi trong trng
hp vic tr a song song khng th thc hin c (c th tr a cho lnh vc

13

 khc lnh vc nhng trong cng phm vi iu chnh ca mt hip nh; hoc tr
a cho hip nh tr a trong mt lnh vc thuc phm vi iu chnh ca mt
hip nh khc nu vic tr a song song v tr a cho lnh vc u khng th
thc hin c)
Trng ti:
Th tc trng ti c th c cc Bn tranh chp tho thun s dng trong
cc trng hp sau y:
Trong khun kh c ch gii quyt tranh chp DSU: trng ti c th c
s dng trong cc th tc sau:
-

xc nh thi hn thc hin khuyn ngh trong trng hp Bn thua

khng th thc hin ngay khuyn ngh;

xc nh mc tr a trong trng hp Bn thua c kin ngh v vn

ny

Trong trng hp ny th tc trng ti s do cc thnh vin Ban hi thm

ban u lm trng ti vin. Nu cc thnh vin Ban hi thm khng c iu kin
lm trng ti vin th trng ti vin (l mt c nhn hoc mt t chc) s do Tng
Th k WTO ch nh.
Trng hp tranh ci v mc tr a, trng ti khng nh gi v bn
cht bin php tr a m ch xem xt xem mc Bn thng kin nh ch cc
nhn nhng/ngha v c tng ng vi mc thit hi m Bn thng kin
phi chu khng.
Ngoi khun kh c ch gii quyt tranh chp DSU:
Cc Bn tranh chp c th tho thun la chn c ch trng ti c lp
gii quyt tranh chp ca mnh m khng cn s dng n c ch ca DSU (c
ch s dng Ban hi thm, SAB). DSU ch cho php s dng trng ti gii
quyt cc tranh chp trong vn tranh chp (the isssues in conflict) c
cc bn xc nh mt cch r rng v thng nht.
Trong trng hp ny, quyt nh la chn gii quyt tranh chp bng
trng ti c lp phi c cc Bn tranh chp thng bo n tt c cc thnh vin

14

WTO trc khi th tc t tng c bt u. Cc thnh vin WTO ch c th tham

gia th tc t tng nu c cc Bn tranh chp ng .
Quyt nh gii quyt ca trng ti phi c cc Bn tun th nghim tc.
Cc Bn c ngha v thng bo v quyt nh ny cho cc thnh vin WTO, cho
Hi ng hoc cho U ban ca Hip nh c lin quan. DSU qui nh quyt nh
ny ca trng ti phi ph hp vi cc hip nh c lin quan v khng c gy
thit hi cho bt k thnh vin no khc ca WTO. Bt k thnh vin no cng c
quyn a ra cu hi lin quan n quyt nh ny.
e. Cc qui nh c bit v th tc gii quyt cc tranh chp p dng cho cc
nc ang pht trin
DSU cng nh cc qui nh v gii quyt tranh chp trong cc hip nh
ring l dnh mt s u tin v th tc dnh cho cc quc gia ang pht trin. y
c th coi l mt im nhn quan trng ca c ch gii quyt tranh chp trong
WTO nhm khuyn khch cc nc ang pht trin, nhng thnh vin vn rt e d
trc cc c ch gii quyt tranh chp quc t do nhng hn ch nht nh v kh
nng ti chnh cng nh trnh php l, s dng c ch ny. Trong tng lai, khi
tr thnh thnh vin WTO, chc chn Vit Nam khng th b qua cc qui nh
ny c th bo v tt hn cc quyn li ca mnh trong quan h vi cc thnh
vin khc ca WTO.
C th, cc u tin dnh cho cc nc ang pht trin th hin qua cc
qui nh sau y:
- Khi v vic c lin quan n mt nc ang pht trin, trong mi trng
hp Bn khiu kin l nc pht trin cn kim ch vic a v vic ra gii quyt
theo th tc DSU, yu cu bi thng hay xin php tin hnh cc bin php tr
a
- Trong trng hp Bn nguyn n l nc ang pht trin th Bn ny c
th yu cu s dng Quyt nh 1966 (Quyt nh v th tc p dng i vi cc
tranh chp gia mt Bn l nc pht trin v mt Bn l nc ang pht trin)
- Trng hp Bn khiu kin l mt nc ang pht trin, khi cn nhc cc

15

hnh ng ph hp, DSB cn phi tnh n khng ch n phm vi thng mi ca

bin php b khiu kin m cn phi lu n cc tc ng ca bin php i
vi ton b nn kinh t ca nc ang pht trin lin quan
- Ban Th k WTO phi cung cp t vn php l mt cch khch quan
trung lp (tr gip k thut) cho cc nc thnh vin l cc nc ang pht trin
- Trong qu trnh tham vn, cc Bn lin quan cn c bit lu n cc
vn v quyn li c bit ca cc nc ang pht trin
- Trng hp tham vn tht bi, cc nc ang pht trin c th yu cu
Tng gim c WTO ng ra lm trung gian, ho gii trong cc tranh chp vi cc
nc pht trin
- Khi gii quyt tranh chp c lin quan n nc ang pht trin, trong
thnh phn ca Ban Hi thm nht thit phi c mt thnh vin l cng dn ca
mt nc ang pht trin nu c yu cu ca nc ang pht trin l mt Bn
tranh chp
- Trng hp nc ang pht trin l B n trong mt khiu kin th cc
Bn c th tho thun ko di thi gian tham vn; v khi thnh lp Ban hi
thm, Ban ny c trch nhim xc nh cc thi hn v th tc ph hp sao cho
Bn tranh chp l nc ang pht trin c thi gian chun b v trnh by lp
lun ca mnh
- Ban hi thm cn ch r trong Bo co qu trnh xem xt cc qui nh c
th v c bit c Bn tranh chp l nc ang pht trin vin dn trong qu
trnh gii quyt tranh chp
- Trong qu trnh gim st vic thc hin cc khuyn ngh v quyt nh,
DSB cn ch n cc nh hng m khuyn ngh c th gy ra i vi li ch
ca cc nc ang pht trin
2. nh gi v c ch gii quyt tranh chp trong WTO
C ch gii quyt tranh chp trong WTO nh trnh by trn c mt s
u im ln so vi cc phng thc gii quyt tranh chp trong Lut quc t v

16

c nhiu im tin b hn trong tng quan vi th tc gii quyt tranh chp trong
GATT, tin thn ca WTO.
Th nht, vic gii quyt c tin hnh thn trng, qua hai bc bi cc
c quan trung lp (Ban hi thm, C quan phc thm), m bo gii quyt mt
cch chnh xc cc tranh chp. y l ln u tin trong mt c ch ti phn gii
quyt tranh chp quc t xut hin mt C quan Phc thm vi cc c hi xem xt
li quyt nh ban u, m bo quyn li ca cc bn tham gia tranh chp.
Th hai, c ch ny c tin hnh theo mt quy trnh cht ch vi cc thi
hn, ngn, xc nh. iu ny cho php cc tranh chp c gii quyt nhanh
chng, kp thi, m bo ngha ca cc bin php gii quyt a ra i vi cc
bn, c bit l bn thng cuc (bi mt c hi thng mi c th khng cn
ngha nu bin php gii quyt a ra qu mun mng).
Th ba, c ch thng qua t ng (ng thun ph quyt) ca DSB cho
php cc bo co c thng qua d dng. C ch ny tht s c ngha trong cc
trng hp bn b xem l c bin php vi phm qui nh l nc c tim lc kinh
t mnh bi p lc m cc nc ny c th to ra trong qu trnh thng qua quyt
nh s khng cn ln nh trc y.
Th t, c ch ny cho php a ra gii php cui cng cho tranh chp,
bo m quyn li ca Bn b vi phm, trnh nhng b tc khng th vt qua
trong nhng phng thc gii quyt ngoi giao (v d: tham vn trong HTM)
Th nm, DSU c nhiu qui nh v th tc dnh ring cho cc nc ang
pht trin hoc km pht trin to iu kin thun li cho cc nc ny khi tham
gia th tc gii quyt tranh chp bo v quyn li chnh ng v hp php ca
mnh.
Tuy nhin, qua qu trnh p dng t nm 1995 n nay, c ch gii quyt
tranh chp trong WTO cng bc l mt s nhc im nht nh, c bit i
vi cc nc ang pht trin, nh:
Th nht, phng thc ng thun ph quyt (hay ng thun tiu cc)
ng ngha vi vic hu nh cc bo co (ca Ban hi thm hoc ca C quan

17

Phc thm) u c thng qua ti DSB. iu ny dn n tnh trng cc bo co

khuyn ngh c thng qua d dng hn nhiu nhng kh nng thc thi th li
gim st.
Th hai, v nguyn tc, nu bn vi phm khng t nguyn thc hin cc
khuyn ngh ca DSB th bn kia c th yu cu DSB cho php thc hin cc bin
php tr a. Tuy nhin, bin php tr a c th khng c ngha hoc t c hiu
qu nu nc tr a l nc ang pht trin.
Th ba, nhiu qui nh c xem l u tin cho cc nc ang pht trin
trong c ch gii quyt tranh chp ca WTO c ngha rt m nht trn thc t:
c qui nh ch mang tnh tuyn b hn l qui nh thc t (v d qui nh v ngha
v ca cc Bn tranh chp c bit lu n quyn li ca cc nc ang pht
trin: ni hm ca khi nim c bit lu khng c qui nh r cng khng
c xc nh r trong cc bo co ca cc ban hi thm hay ca c quan phc
thm); c qui nh trn thc t rt t hiu qu (v d trch nhim tr gip php l
ca Ban Th k WTO trn thc t do mt s t c nhn thc hin, khng th p
ng nhu cu to ln v tr gip php l ca cc nc ang pht trin l thnh
vin WTO) 9
Th t, c ch gii quyt tranh chp trong WTO c xu hng thin v cc
yu t k thut, php l i hi cc bn tham gia phi c mt i ng chuyn gia
kinh t, php l giu kinh nghim. i vi cc nc ang pht trin, y thc s
l mt thch thc khng nh. Kinh nghim cho thy cc nc ang pht trin khi
tham gia t tng gii quyt tranh chp thng mi trong khun kh WTO u phi
thu cc lut s, chuyn gia t vn php l v chuyn mn ca nc ngoi vi
nhng mc chi ph m khng phi nc no cng chp nhn c.
9

Tuy nhin vai tr ny hin ang c thc hin phn no bi Trung tm t vn php l ca

WTO (ACWL) c thnh lp nhn hi ngh b trng WTO 1999 vi t cch l mt t chc quc t
nh vi cc mc tiu c bn l o to cc quan chc chnh ph v cung cp t vn chuyn mn v lut
ca WTO k c cc t vn php l trong sut qu trnh kin tng

18

Mc d c cc nhc im nh trn, s dng c ch gii quyt tranh chp

trong WTO hin nay vn l cch thc c hiu qu nht cc quc gia thnh vin
gii quyt tranh chp thng mi trong khun kh t chc ny, m bo cc quyn
li php l v kinh t ca mnh. Trong tng lai, khi tr thnh thnh vin
WTO, Vit Nam chn chn cng phi da vo c ch ny bo v cc quyn li
ca mnh. V vy, vic nghin cu cc th tc gii quyt tranh chp trong WTO v
cc n l ca t chc ny l iu cn thit i vi chng ta ngay t thi im ny.
Di y l mt s v vic thc t c gii quyt theo c ch gii
quyt tranh chp ca WTO m Hoa K l mt bn tranh chp.
Hp 1: V d v bin php vi phm qui nh v s hu tr tu
Hoa K kin Canada
V Thi hiu bo h sng ch
WT/DS170
Ngy 6/5/1999, Hoa K yu cu tham vn Canada v thi hn m Canada
qui nh cho vic bo h cc sng ch ng k ti Canada trc ngy 1/10/1989.
Theo Hoa K, Hip nh TRIPS (Hip nh v Cc kha cnh thng mi
ca quyn s hu tr tu) buc cc quc gia thnh vin phi qui nh thi hn bo
h sng ch t nht l 20 nm k t ngy ng k i vi tt c cc sng ch tn ti
ti hoc sau thi im Hip nh c hiu lc i vi quc gia thnh vin .
Canada qui nh thi hn bo h l 17 nm cho cc sng ch ng k trc ngy
1/10/1989. Bin php ny ca Canada vi phm cc iu 33, 65, 70 Hip nh
TRIPS.
Canada th cho rng bin php ca mnh khng vi phm cc qui nh nu
trn ca Hip nh TRIPS bi thi hn bo h 17 nm trong Lut Sng ch Canada
thc cht l tng ng vi thi hn 20 nm trong Hip nh TRIPS nu tr i
nhng khong thi gian chm tr (chnh thc hoc khng chnh thc), ch xt
duyt ng k...
Tham vn gia hai Bn khng thnh cng. Ngy 15/7/1999, Hoa K yu
cu thnh lp Ban hi thm. Trong phin hp ngy 26/7/1999, C quan gii quyt

19

tranh chp DSB quyt nh hon vic thnh lp Ban hi thm. Sau Hoa K
gi n ln th hai yu cu thnh lp Ban hi thm. DSB thnh lp Ban hi
thm gii quyt v vic ny ngy 22/9/1999. Ngy 13/10/1999, Hoa K ngh
Tng Gim c WTO quyt nh cc thnh vin Ban hi thm. Ngy 22/10/1999,
cc thnh vin Ban hi thm c xc nh.
Bo co ca Ban hi thm c chuyn n tt c cc quc gia thnh vin
WTO ngy 5/5/2000. Bo co kt lun: theo iu 70.2 Hip nh TRIPS, Canada
c ngha v qui nh mt thi hn bo h sng ch t nht l 20 nm cho cc sng
ch ang c bo h vo ngy 1/1/1996, thi im Hip nh ny c hiu lc vi
Canada. Ti thi im ngy 1/1/1996, cc sng ch lin quan (tc cc sng ch
c ng k trc ngy 1/10/1989) ang c hiu lc. Do , cc sng ch ny
phi c hng thi hn bo h t nht l 20 nm. Lp lun ca Canada v s
tng ng thc t gia hai thi hiu ny (17 nm v 20 nm) l khng th chp
nhn c. V vy, bin php ca Canada b tuyn b l vi phm Hip nh TRIPS
v cn phi c sa i hoc rt li.
Ngy 19/6/2000 Canada thng bo nh khng co mt s vn php l
v gii thch php lut trong bo co ny. C quan Phc thm xem xt khng co
ca Canada v chuyn ti cc thnh vin WTO bo co phc thm ngy
18/9/2000. C quan Phc thm khng nh tt c cc lp lun v kt lun trong
bo co ca Ban hi thm.
DSB thng qua bo co ca C quan Phc thm v bo co ca Ban hi
thm ngy 12/10/2000.

Hp 2: V d v bin php t v vi phm qui nh ca WTO

Cng ng Chu u kin Hoa K
V Bin php t v i vi nhp khu Bt m gluten t Cng ng Chu
u
WT/DS 166

20

Ngy 17/3/1999, Cng ng Chu u (EC) a ra yu cu tham vn i

vi Hoa K lin quan n bin php t v m nc ny p dng cho bt m gluten
nhp khu t EC.
EC cho rng bin php t v di dng p t hn ngch nhp khu bt m
gluten t EC do Tng thng Hoa K tuyn b ngy 30/5/1998, c hiu lc t ngy
1/6/1998 vi phm cc qui nh ti iu 2,4,5 v 12 Hip nh v Cc bin php T
v (ch yu l cc qui nh v th tc nh thng bo, cn c xc nh thit hi...);
iu 4.2 Hip nh Nng nghip; v cc iu I, XIX GATT 1994.
Ngy 3/6/1999, EC yu cu thnh lp Ban hi thm. Ngy 26/6/1999 DSB
ra quyt nh thnh lp Ban hi thm. Ngy 11/10/1999, cc thnh vin Ban hi
thm c n nh.
Ngy 31/7/2000 Ban hi thm a ra Bo co xc nh:
Vic Hoa K cng b mt s thng tin mt trong Bo co iu tra ca U
ban Thng mi nc ny (nhng thng tin m c quan ny c c khi iu tra
p t bin php t v); xc nh s tn ti ca hng nhp khu thng qua s tng
ln v s lng v cch xc nh thit hi nghim trng khng vi phm cc qui
nh lin quan ti cc iu 2.1 v 4 Hip nh v Cc Bin php T v cng nh
iu XIX GATT 1994.
Tuy nhin, bin php t v do Hoa K p t trong trng hp ny li
khng tun th cc iu 2.1 v 4 Hip nh v Cc Bin php T v v cc th tc
v phng thc iu tra. Phn tch v mi quan h nhn qu ca ITC (U ban
Thng mi Hoa K, c quan chu trch nhim iu tra trong cc v p t bin
php t v) khng m bo rng vic nhp khu bt m gluten l nguyn nhn duy
nht dn n thit hi lin quan. Hn na, vic iu tra c tin hnh i vi c
bt m nhp khu t Canada, mt nc c tho thun khu vc ring vi Hoa K
(NAFTA) v hng ho nhp khu t nc ny sang Hoa K c hng qui ch
ring.
Ngoi ra, Hoa K cn vi phm cc qui nh v vic thng bo ngay vic
khi xng iu tra, xc nh thit hi cng nh quyt nh p t bin php t v

21

cho bn lin quan theo iu 12 Hip nh v Cc bin php t v. Cng v l do

ny, Hoa K khng m bo quyn c tham vn ca cc bn lin quan v
quyt nh ny.
Ban hi thm kt lun bin php ca Hoa K vi phm cc ngha v ca Hoa
K trong WTO v Hoa K phi rt li bin php ny.
Ngy 26/9/2000 Hoa K thng bo quyt nh khng co ra C quan Phc
thm v mt s vn php lut v gii thch php l trong Bo co ca Ban hi
thm. C quan Phc thm ra Bo co ngy 22/12/2000 bc b lp lun ca Ban
hi thm v cch xc nh mi quan h nhn qu trong vic xc nh thit hi v
kt lun ca Ban ny v vic khng thc hin ngha v thng bo ngay quyt nh
p t bin php t v ca Hoa K. Cc kt lun khc ca Ban hi thm c
khng nh li v kt lun cui cng ca C quan Phc thm vn l: Hoa K vi
phm qui nh ca WTO v th tc, cch thc p t bin php t v v do
phi rt li bin php ny.
Ngy 19/1/2001, DSB thng qua Bo co ca C quan Phc thm v
Bo co ca Ban hi thm c C quan Phc thm sa i.

Hp 3: V d v bin php hn ch thng mi, phn bit i x v tr

cp
Hoa K kin Hn Quc
V Cc bin php nh hng n nhp khu tht b ti, ng lnh
WT/DS 161 - 169
Ngy 1/2/1999, Hoa K yu cu tham vn vi Hn Quc lin quan n qui
nh ca nc ny ch cho php tht b nhp khu c bn ti cc ca hng
chuyn bn tht nhp khu (hai h thng bn l ring bit), hn ch cch thc by
bn v cc qui nh khc hn ch c hi bn tht b nhp khu. Theo Hoa K, cc
bin php ny mang tnh cht phn bit i x gia hng nhp khu v hng ni
a, vi phm nguyn tc c bn ca WTO. Ngoi ra, Hoa K cn cho rng vic

22

Hn Quc n nh gi tnh thm khi bn tht b nhp khu, gii hn quyn nhp
khu tht b trong mt nhm hn ch cc nh nhp khu (trong c LPMO) l vi
phm nguyn tc i x quc gia. Thm na, vic Hn Quc cung cp cc hnh
thc tr gip i vi ngnh cng nghip gia sc ni a vt qu mc tr cp cho
php vi phm qui nh v tr cp ti Hip nh Nng nghip.
Ngy 13/4/1999, Australia cng a ra yu cu tham vn vi Hn quc v
cng cc vn .
Ngy 15/4/1999 Hoa K yu cu thnh lp Ban hi thm (v WT/DS161).
Sau mt ln hon, quyt nh thnh lp Ban hi thm c DSB a ra ngy
26/5/1999. Theo yu cu ca Australia v vic thnh lp Ban hi thm theo v
kin s WT/DS169 v cng mt vn , DSB ra quyt nh thnh lp Ban hi
thm ngy 26/7/1999. Trn c s yu cu ca Hn quc, cn c vo iu 9.1 Tho
thun v cc Quy tc v Th tc Gii quyt Tranh chp, DSB quyt nh hp nht
khiu kin ca Australia vi khiu kin ca Hoa K trong v s WT/DS161 v hai
khiu kin ny s c xem xt bi mt Ban hi thm thnh lp cho v
WT/DS161.
Ngy 4/8/1999, cc thnh vin ca Ban hi thm c xc nh. Bo co
ca Ban hi thm c gi n cc thnh vin ngy 31/7/2000 vi ni dung c
bn nh sau:
Mt s cc bin php ca Hn quc l i tng ca tranh chp ny c
hng qui ch qu n ngy 1/1/2001. Nh vy, cc bin php khng b coi
l vi phm qui nh WTO nhng sau ngy 1/1/2001, chng phi b hu b hoc
sa i cho ph hp vi cc Tho thun trong WTO.
Qui nh hn ch vic cung cp tht b trn th trng bn bun ti cc quy
hng c bit dnh cho tht b nhp khu mang bin hiu "Quy hng chuyn bn
tht b nhp khu" vi phm iu III.4 GATT 1994 (khng phn bit i x) v
khng nm trong s cc ngoi l qui nh ti iu XX GATT 1994. ng thi cc
qui nh nghim ngt ca Hn quc v cch thc nhp khu, phn phi tht b
nhp khu vi phm iu II.4 GATT 1994.

23

Vic LPMO, ch th c php nhp khu tht b, chm tr trong vic gi

thu v thc t hot ng ca ch th ny c xc nh l mt hnh thc hn ch
nhp khu, vi phm iu XI.1 GATT 1994 v iu 4.2 Hip nh Nng nghip.
Ngoi ra, vic LPMO phn bit gia b nui bng c vi b nui bng ng cc
t c phn bit v gi gia hai loi ny l tri vi iu II.1 GATT 1994.
Cc hnh thc h tr sn xut i vi ngnh sn xut tht b ni a Hn
Quc t 1997 n 1998 khng c tnh ton chnh xc, vi phm iu 6, iu
7.2 v iu 3.2 Hip nh Nng nghip.
Ngy 11/9/2000 Hn Quc thng bo quyt nh khng co Bo co ca
Ban hi thm ra C quan Phc thm. C quan ny a ra Bo co ngy
11/12/2000 trong bc b cc lp lun ca Ban hi thm v vic Hn Quc
vt qu mc tr cp cho php i vi ngnh cng nghip tht b nc ny. Theo
C quan Phc thm, cch tnh ton ca Ban hi thm trong trng hp ny l
khng ph hp v cc chng c hin c khng chng minh Hn Quc vi
phm qui nh v tr cp trong Hip nh Nng nghip. Nhng kt lun khc ca
Ban hi thm v vic vi phm ngha v i x quc gia, bin php phn bit i
x v hn ch thng mi ca Hn Quc u c C quan Phc thm khng nh
li.
DSB thng qua Bo co ca C quan Phc thm v Bo co sa i
ca Ban hi thm ngy 10/1/2001.

Hp 4: V d v tr cp v bin php i khng

Canada kin Hoa K
V Cc bin php coi hn ch xut khu nh mt hnh thc tr cp
WT/DS194
Ngy 19/5/2000 Canada a yu cu tham vn vi Hoa K v mt s qui
nh ca nc ny (Lut SAA, Qui ch nh thu i khng Hoa K, iu 771(5)
Lut Thu quan 1930...) coi vic hn ch xut khu mt mt hng nht nh nh l

24

mt hnh thc tr cp i vi cc mt hng khc c s dng mt hng b hn ch

xut khu lm nguyn liu sn xut hoc mt thnh phn cu to nu vic hn
ch ny nh hng n gi ni a ca mt hng b hn ch xut khu .
Theo Canada, cc bin php ny vi phm ngha v ca Hoa K theo iu
1.1, 10 v mt s iu khon khc c lin quan ca Hip nh v Cc bin php
Tr cp v i khng (SCM) v hnh thc tr cp m cc bin php ny qui nh
(v tng ng vi chng l vic p t thu i khng) khng nm trong phm vi
"tr cp" theo nh ngha ti Hip nh ny. Cng vi l do ny, Canada cho rng
Hoa K khng tun th ngha v ban hnh cc lut, quy tc php l, th tc
hnh chnh ph hp vi cc qui nh ca WTO v do , vi phm iu 21.5 Hip
nh SCM v iu XVI.4 Hip nh WTO.
Ngy 24/7/2000 Canada yu cu thnh lp Ban hi thm. Sau mt ln tr
hon, DSB quyt nh thnh lp Ban hi thm ngy 11/9/2000. Australia, EC v
n bo lu quyn tham gia v kin vi t cch bn th ba.
Bo co ca Ban hi thm c chuyn n tt c cc thnh vin WTO
ngy 29/6/2001 trong kt lun: Hn ch xut khu theo cch hiu trong tranh
chp ny khng to thnh mt s "cung cp hng ho theo s u quyn hoc theo
s ch o ca chnh ph" (iu 1.1(a)(iv) Hip nh SCM) v do khng to
thnh mt "ng gp v ti chnh" theo ngha ca iu 1.1(a) (nh ngha v cc
hnh thc tr cp) ca Hip nh ny.
Tuy nhin, Bo co cng khng nh iu 771(5)(B)(iii) nh c gii
thch ti Lut SAA, Qui ch nh thu i khng Hoa K khng tri vi iu 1.1
Hip nh SCM khi n nh thu i khng i vi mt s hnh vi thng mi
khng c tr cp theo cch hiu ti iu 1.1 Hip nh 10 . Do , Ban hi thm
khng a ra bt k khuyn ngh no v cc ngha v ca Hoa K theo Hip nh
SCM v WTO.

Vi cch gii quyt nh th ny, c th hiu l Ban hi thm trong v vic ny a ra mt gii
thch mi i vi iu 1.1 Hip nh SCM theo cc nh ngha v tr cp trong iu ny khng bao
hm tt c cc hnh thc tr cp c th b p dng thu i khng.

10

25

Bo co ca Ban hi thm c DSB thng qua ngy 23/8/2001.

Hp 5: V d v tha thun t nguyn trong qu trnh gii quyt tranh

chp trong WTO
Hoa K kin Philippines
V Cc bin php nh hng n thng mi v u t trong lnh vc
sn xut phng tin c gn ng c
WT/DS195
Ngy 24/5/2000, Hoa K yu cu tham vn vi Philippines v cc bin
php ca nc ny nh hng n thng mi v u t trong lnh vc sn xut
phng tin c gn ng c (v d t, xe my....). Cc bin php ny i hi nh
sn xut phi s dng mt t l nht nh linh kin sn xut trong nc. Ngoi ra,
Philippines cn qui nh gi tr nhp khu ca cc doanh nghip sn xut trong
lnh vc ny khng c vt qu mc thu bng ngoi t ca cc doanh nghip
ny.
Theo Hoa K, cc bin php ny dn n h qu l hn ch sc bn ca cc
linh kin Hoa K, ngn cn s lu chuyn ca dng thng mi v u t v do
vi phm cc qui nh ti Hip nh v cc Bin php u t c lin quan n
thng mi - TRIMS.
Thc t th theo qui nh ca WTO, Hip nh TRIMS c hiu lc i vi
Philippines k t ngy 1/1/2000 nhng vo thi im c tranh chp th Philippines
ang yu cu gia hn l trnh ny thm 5 nm na.
Tham vn c tin hnh ngy 12/7/2000. Ngy 12/10/2000, Hoa K yu
cu thnh lp Ban hi thm cho v vic v DSB p ng yu cu ny ngy
17/11/2000. Tuy nhin, theo yu cu ca cc bn, vic xc nh cc thnh vin
Ban hi thm c hon li bi qu trnh m phn gia cc bn vn ang
c tip tc.
Ngy 18/12/2001, Hoa K v Philippines t c mt tho thun gii

26

quyt tranh chp gia hai nc ny v do , th tc gii quyt tranh chp trong
WTO chm dt.

27